2020 İdlib saldırısı

İdlib saldırısı, 27 Şubat 2020'de Rusya ve Suriye Silahlı Kuvvetleri'nin, Suriye'nin İdlib ilinde, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı tabura düzenlediği hava saldırısı. Otuz altı Türk askerinin ölümüyle sonuçlanan saldırı Türkiye'nin Suriye İç Savaşı kapsamında tek seferde en büyük kaybı olarak tanımlanmaktadır.

27 Şubat 2020 İdlib saldırısı
2020 İdlib çatışmaları Suriye İç Savaşı'nda Türkiye
İdlib
Tarih 27 Şubat 2020 Bölge Balyun, İdlib, Suriye Sonuç Türkiye, Bahar Kalkanı Harekâtı'nı başlattı.
Taraflar
Türkiye	Suriye hükûmeti Destekleyenler:  Rusya
Kayıplar
Türkiye'nin açıklaması 36 ölü, 36 yaralı Diğer iddialar 50-70 arası ölü	309 etkisiz hale getirildi (Türkiye'nin iddiası) 5 helikopter 23 tank 23 top ve obüs 2 hava savunma sistemi

Akşam saatlerinde başlayan hava saldırısı, Halep-Lazkiye hattı üzerinde bulunan M-4 otoyoluna yakın bir mesafedeki Balyun köyünde gerçekleşti. Saldırıya hedef olan Türk Silahlı Kuvvetleri konvoyu İdlib'in güneyinde bulunan bir gözlem noktasına gitmekte idi. Konvoyda bulunan Türk askeri 27 Şubat günü birden fazla hava saldırısına maruz kaldı. İlk hava taarruzu sonrası konvoyu terk etmek zorunda kalan askerler, çevredeki binalara mevzi almış ve saldırıya uğradıklarını üst düzey komuta kademesine bildirmiştir. TSK her ne kadar Rus askeri yetkililere Türk askerinin bir saldırıya maruz kaldığını haber verdiyse de hava saldırısı devam etti. Saldırının yaşandığı nokta Cilvegözü Sınır Kapısı'na kuş uçuşu olarak 60 kilometre uzaklıkta yer almaktadır.

Arka plan

Suriye İç Savaşı kapsamındaki 2020 İdlib çatışmalarının devamı olarak Suriye Silahlı Kuvvetleri'nin Suriye İç Savaşı'na dahil olan Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı askerî unsurlara saldırıları devam etmiştir.TASS saldırının olduğu gün İdlib kentinin Suriye'de silahlı muhalif grupların elinde kalan tek bölge olduğunu bildirdi. Buna karşın yine TASS'ın daha önce yaptığı açıklamalarda Suriye'nin güneydoğusunda bulunan ABD askerî üssü 'ta Suriyeli silahlı muhalifleri ve köktendinci grupları eğittiğini, bölgede altı binden fazla silahlı unsurun dolaştığını açıklamıştı. El-Tanf'taki durum güncelliğini korumakta ve halen bölge silahlı muhalifler tarafından kontrol edilmektedir.

27 Şubat 2020'de Rusya Savunma Bakanlığı Türkiye'nin İdlib'de Soçi Mutabakatı'nı ihlal ettiğini, "yasadışı silahlı grupların gerçekleştirdiği topçu ateşlerini desteklemeye devam ettiğini" ve bu grupların Suriye Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı birimlere insansız uçaklarla saldırdığını duyurdu. Rusya basını 27 Şubat günü TSK ve desteklediği grupların Suriye Hava Kuvvetleri'ne bağlı iki Suhoy Su-17 ve Rusya Hava Kuvvetleri'ne bağlı bir Suhoy Su-34 uçağını düşürmek için Türkiye'nin gözlem noktalarının bulunduğu bölgeden toplam üç saldırı girişiminin bulunduğunu, uçakların flare atarak kaçmayı başardığını iddia etti.

Saldırı

27 Şubat günü saat 17.00 civarında, yaklaşık 400 askerden Türk Silahlı Kuvvetlerine ait mekanize piyade taburu, Güney İdlib'deki Kafr Nabl'ın yaklaşık 5 kilometre kuzeyindeki Bara ve Balyun yolu üzerindeki hava saldırısının hedefi oldu.Rus Hava Kuvvetlerine ait iki Suhoy Su-34 ve Suriye Hava Kuvvetlerine ait Su-22 savaş uçağı, Türkiye destekli Suriye Millî Ordusu birliklerini 27 Şubat sabahında yoğun bir şekilde bombaladı. Aynı savaş uçaklarının bölgedeki Türk konvoyuna hava saldırısı yapıldığı iddia edildi. Rus yetkililer ise Rus Hava Kuvvetlerinin Türk askerlerinin vurulduğu alanda operasyon düzenlemediğini, İdlib'de Suriye Hava Kuvvetlerine bağlı jetlerin düzenlediği hava saldırısında Suriyeli militanların arasındaki Türk askerlerin vurulduğunu söyledi.

Saldırısı sonrası Hatay Valisi Rahmi Doğan ilk açıklamasında dokuz TSK mensubunun öldüğünü, yaralı ve ağır yaralı askerlerin Suriye-Türkiye sınırında yer alan Cilvegözü Sınır Kapısı'ndan Türkiye'ye getirildiğini söyledi. İlerleyen saatlerde Hatay Valisi ek bir açıklama yaparak 33 TSK mensubunun öldüğünü, 34 askerin ise yaralandığını açıkladı. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi TSK'ya bağlı en az 34 askerin öldüğünü duyurdu. Erdoğan tarafından yapılan açıklamada ise 34 Türk askerinin öldüğü bildirildi.

Sonrası

Saldırının ardından Türkiye yetkilileri tarafından Suriye askerî birliklerinin "meşru hedef" olduğunu açıklandı ve Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından 200'den fazla hedef topçu atışıyla vurularak 329 Suriye askerinin "etkisiz hâle getirildiği" açıklandı.

Twitter, Instagram, Youtube ve Facebook İdlib'de yaşanan saldırı doğrultusunda Türkiye'de erişime kapatıldı. Türkiye'deki operatörler Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone internetleri de yavaşladı. Sosyal medya hesaplarında "kirlilik yarattığı ve provokatif paylaşımlarda bulunduğu" iddia edilen hesaplara Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı Siber Suçlarla Mücadele Müdürlüğü tarafından inceleme başlatıldığı ve bu kapsamda 91 tane hesapla ilgili işlem yapıldığı bildirildi.

Rusya Savunma Bakanlığı ertesi gün yaptığı açıklamada İdlib'de bulunan Tahrir el-Şam mensuplarının Suriye ordusu mevzilerine yönelik büyük çaplı operasyon başlattığını, Suriye ordusunun bu saldırılara yanıt verdiğini ve olayın Tahrir el-Şam'a bağlı militanlarla bir arada bulunan TSK mensuplarının da vurulmasıyla sonuçlandığını bildirdi. Rusya Savunma Bakanlığı açıklamasını yalanlayan Türkiye Savunma Bakanı Hulusi Akar saldırı sonrası yaptığı açıklamada hedef alınan Türk askerlerinin etrafında hiçbir silahlı unsurun bulunmadığını, direkt olarak Türk askerlerinin hedef alındığını, uyarılara rağmen hava saldırısının devam ettiği, bölgeye gönderilen ambulansların dahi hedef alındığını söyledi. Akar ayrıca TSK'ya bağlı birliklerin bulunduğu yerlerin önceden Rusya’nın sahadaki yetkilileri ile koordine edilmesine rağmen bu saldırının gerçekleştirildiğini belirtti.

İdlib'teki saldırının ardından, Türkiye'nin talebi üzerine NATO 28 Şubat Cuma günü olağanüstü toplanacağını açıkladı.NATO toplantısının ardından NATO genel sekreteri Jens Stoltenberg yaptığı açıklamada "Türkiye çok değerli bir NATO müttefikidir ve Türkiye aynı zamanda Suriye'deki çatışmadan en derin şekilde etkilenen NATO müttefikidir. Çok sayıda terör saldırısına maruz kalmış ve milyonlarca mülteciye kapılarını açmıştır. NATO hava savunması dâhil Türkiye'ye destek veriyor. Müttefikler, Türkiye için daha fazla ne yapılabileceğine bakıyor." ifadelerini kullandı.

Etkileri

Ekonomi

Borsa İstanbul, güne %10 değer kaybıyla 99 bin puan seviyesinden başladı. Bunun üzerine SPK, açığa satış işlemlerini yasakladı. Öte yandan Türk lirası, yabancı para birimleri karşısında değer kaybetti. Türkiye'nin 5 yıllık CDS primi ise 375 baz puana yükseldi.

Göç

27 Şubat gecesi televizyona açıklama yapan Ak Parti Sözcüsü Ömer Çelik, Türkiye'nin artık mültecileri tutamayacağını söyleyerek Avrupa'ya olan sınır kapılarını açtıklarını ve mültecilerin durdurulmayacağını duyurdu.Suriyeli, Iraklı ve Afgan mülteciler başta olmak üzere Türkiye'deki göçmenler, Yunanistan ve Bulgaristan'a geçmek için sınır kapılarına ve kıyılardaki kaçak geçiş yollarına gece saatlerinden itibaren göç etmeye başladı.Bulgaristan Savunma Bakanlığı, göçmen akınına karşı Türkiye sınırında 1.000 asker göndermeye hazır oldukları açıklamasını yaptı.Yunanistan hükûmeti ise ilk açıklamasında 4 bin göçmenin geldiğini ve sınırdan geri çevrildiğini söyledi. Yunanistan tarafından sınırlardan mültecilerin geçişine izin verilmedi ve göçmenler gaz bombalarıyla dağıtılmaya çalışıldı.Uluslararası Af Örgütü Araştırma Direktör Yardımcısı Massimo Moratti yaptığı yazılı açıklamada; Yunanistan ve Bulgaristan'a, topraklarına girmeye çalışan sığınmacılara kapılarını açmalarını ve sınır muhafızlarının da sınırda toplanan insanlara karşı aşırı güç kullanmaktan geri durması çağrısı yaptı. Moratti ayrıca sığınmacıların pazarlık unsuru olarak kullanılmasına sebep olduğunu öne sürerek 'nı eleştirdi ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler'in Türkiye'ye varan sığınmacıların yükünü paylaşmak için daha fazla şey yapması gerektiğini söyledi. Yunanistan hükûmetinin talebi üzerine Avrupa Sınır ve Sahil Güvenlik Ajansı Yunanistan'a sınır korumu gücü ve teknik ekipman yollama kararı aldı. AB ajansı sözcüsü Türkiye ile tüm sınırlarda alarm seviyesini de ‘yüksek’e çıkarıldığını duyurdu.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 1 Mart saat 19.42 itibarıyla Edirne'den ayrılan göçmen sayısının 100 bin 577'ye ulaştığını söyledi.

Tepkiler

Ulusal

Saldırının ardından Beyoğlu, İstanbul'da İstiklal Caddesi üzerinde yer alan Rusya Konsolosluğu önünde protesto eylemi yapıldı. 28 Şubat günü Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından tüm camilerde okutulan cuma hutbesinde saldırı konu edildi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’de grubu bulunan dört parti ortak bildiri yayınlayarak İdlib saldırısını kınadı. Ak Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ve İYİ Parti’nin imza attığı bildiride “Bu alçak ve menfur saldırıyı millet iradesinin tecelligahı olan TBMM’deki parti grupları olarak, şiddet ve nefretle kınıyoruz” denildi. Halkların Demokratik Partisi (HDP) ise bildiriye imza atmadı.

Siyasi partiler

• Adalet ve Kalkınma Partisi Sözcüsü Ömer Çelik, açıklamasında "Katil rejim ve onu cesaretlendirenler bu kalleşliğin hesabını en ağır şekilde vereceklerdir" dedi. Çelik, ayrıca "Mülteci politikamız aynıdır ama ortada bir durum var, artık mültecileri tutabilecek durumda değiliz" ifadelerini kullandı.
• Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Hatay Valimizden gelen acı haberle yüreğimiz dağlandı. Şehit olan askerlerimize Allah’tan rahmet, ailelerine ve milletimize başsağlığı ve sabır diliyorum. Allah Mehmetçiğimizi korusun” ifadelerini kullandı.
• Halkların Demokratik Partisi Eş Genel Başkanları Pervin Buldan ve Mithat Sancar imzalı açıklamada "Ortadoğu'da içinden çıkılmaz bir hal alan savaş durumunun sona ermesi ve bölgesel barışın gerçekleşmesi için en gerçekçi yolun diyalog ve müzakere olduğunu bir kez daha dile getiriyoruz. Savaş karşısında barışı savunan bütün güçleri sorumluluk almaya çağırıyoruz." denildi.
• İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, İdlib'de meydana gelen gelişmelerle ilgili Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile telefonda görüştüğü bildirildi. Parti'den yapılan yazılı açıklamada, "İYİ Parti Genel Başkanı Sayın Meral Akşener, İdlip'de meydana gelen gelişmelerle ilgili olarak Sayın Cumhurbaşkanı ile telefonda görüştü. Sayın Genel Başkan, Balıkesir programını iptal ederek, gelişmeleri takip ve değerlendirmek üzere Ankara'ya dönüyor" denildi.
• Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli, hükûmetin her kararın bedeli ne olursa olsun destekçisi olacağını belirterek, "Düşman görüldüğü yerde ezilmelidir. İdlib'e kara ve hava operasyonu süratle icra edilmelidir." ifadelerini kullandı.
• Türkiye Komünist Partisi, Suriye'nin İdlib bölgesinde olan gelişmelerle ilgili açıklamada bulundu. "Bu Savaş Durdurulmalıdır" başlıklı açıklamada, hükûmetin dış politikası eleştirildi "Halkımızın büyük çoğunluğunun onaylamadığı Suriye politikası derhal terk edilmeli, Türk birlikleri Suriye’den geri çağrılmalıdır" denildi.

Uluslararası

Ülkeler

•  Almanya - Başbakan Merkel, Türk askerlerine yapılan saldırıları kınayarak, rejim ve destekçilerine saldırılara son verme çağrısında bulundu. Almanya Hükûmet Sözcüsü de Berlin’deki Basın Merkezi'nde yaptığı açıklamada, Suriye’nin kuzeybatısında özellikle İdlib'de yaşanan son askeri gerilimi büyük endişeyle izlediklerini belirterek, ''30’un üzerinde askerin ölümüne ve çok sayıda askerin de yaralanmasına yol açan Türk mevzilere yönelik saldırıyı kınıyoruz." dedi. Toplantıya katılan İçişleri Bakanlığı Sözcüsü de düzensiz göçmenlerle ilgili gelişmelere yönelik şimdiye kadar medyadan bilgi aldıklarını, Türkiye’nin kurumlarından kendilerine bilgi verilmediğini kaydetti. Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, yaptığı yazılı açıklamada, saldırının, askeri gerilimin daha da artması tehlikesini gösterdiğine işaret ederek, ''Suriye rejiminin ve Rus müttefikinin saldırılarını kınıyoruz.'' ifadesini kullandı. Türk ortaklarına taziyelerini ilettiklerini aktaran Maas, İdlib'de insani bir ateşkese ihtiyacın bulunduğunu vurguladı. Zaman kaybetmeden siyasi süreç için görüşmelere başlanması gerektiğini belirten Maas, tüm taraflarla temas halinde olduklarının altını çizdi.
•  ABD - Dışişleri Bakanlığı, İdlib'de Türk askerlerine yönelik hava saldırısını kınayarak "Bu gelişmeleri teyit etmek ve mevcut durum hakkında daha fazla netlik sağlamak için Türk makamlarıyla temas halindeyiz. NATO müttefiki Türkiye'nin yanındayız ve Esad rejimi, Rusya ve İran destekli güçlerini bu alçak saldırılara derhal son vermeye çağırıyoruz. Başkan Donald Trump ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun söylediği gibi, bu krizde Türkiye'ye en iyi nasıl destek verebileceğimize dair seçenekler arıyoruz." mesajını paylaştı.Cumhuriyetçi Parti’den Güney Karolina Senatörü Lindsey Graham, Pentagon’dan İdlib’de uçuşa yasak bölge ilan edilmesini talep etti. Graham, “katliamın durdurulması için ve bir insanî krizin önlenmesi için bu kararın alınması gerektiğini” söyledi.
•  Azerbaycan - Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a taziye mesajı gönderdi. Aliyev, “aziz kardeşim” diye başladığı mesajında şu ifadelere yer verdi; "Türk askerlerinin şehit olması haberini derin üzüntüyle karşıladım. Size, hayatını kaybedenlerin aile ve yakınlarına, kardeş Türk halkına, kendim ve Azerbaycan halkı adına taziye dileklerimi iletiyorum. Allah rahmet eylesin.
•  Birleşik Krallık - Dışişleri Bakanı Dominic Raab yaptığı yazılı açıklamada Türk askerlerine gerçekleştirilen saldırıyı kınayarak, Türk hükûmetine ve halkına başsağlığı dileklerini iletti. Raab açıklamasında "..Dünkü olaylar, sadece Suriye rejiminin ve Rusya'nın İdlib'de yürüttüğü saldırının pervasız ve acımasız doğasını teyit etti." ifadesini kullanan Dominic Raab, bunun savaşta şimdiye kadarki en büyük insani krize yol açtığını belirtti. Ayrıca BM Güvenlik Konseyini (BMGK) bugün acil toplantıya çağıracaklarını da ifade etti.
•  Estonya - Birleşmiş Milletler (BM) Estonya Daimi Temsilcisi , BM Güvenlik Konseyi geçici üyesi bazı Avrupa ülkeleri adına Türk askerlerine yönelik saldırıyı kınadıklarını belirtti. Jurgenson, İdlib'de artan gerginliği görüşmek üzere acil toplananan BM Güvenlik Konseyi öncesi Estonya, Belçika, Fransa, Almanya ile eski BMGK üyesi Polonya adına ortak bir basın açıklaması yaptı. Jurgenson, açıklamasında şunları kaydetti: “İdlib’te faaliyet gösteren Türk askeri güçlerine yönelik saldırıları şiddetle kınıyor ve Türkiye ile olan dayanışmamızı tekrarlıyoruz. Hayatını kaybeden Türk askerleri için taziyelerimizi iletiyoruz. Bu saldırılar, Rusya tarafından desteklenen ve siyasi olarak arka çıkılan Suriye rejiminin, sivillere karşı sonuçlarını göz ardı ederek askeri stratejisini her ne pahasına olursa olsun sürdürdüğünü gösteriyor.”
•  Fransa - Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, yaptığı yazılı açıklamada, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile telefonda görüştüğünü belirtti. "Suriye'nin kuzeybatısında Türk güçlerine yönelik yapılan saldırının ardından Çavuşoğlu'na başsağlığı dileklerimi ilettim ve Fransa'nın Türkiye ile dayanışma içinde olduğunu söyledim." ifadesini kullanan Le Drian, İdlib'de gerginliği azaltma ve insani hukuka saygı gösterme konusunda verdiği taahhütleri birkaç kez yerine getirmemesi nedeniyle Suriye rejimini ve Rusya'yı kınadı.
•  Gürcistan - Gürcistan Dışişleri Bakanı Yardımcısı , dün İdlib'de rejim unsurlarının Türk askerlerine yönelik saldırısından endişe duyduklarını belirterek, "Stratejik ortağımız Türkiye'yi destekliyor, hayatını kaybedenlerin ailelerine ve tüm Türk halkına başsağlığı diliyoruz. Esad rejimi ile müttefikleri tarafından düzenlenen saldırılar durdurulmalı." dedi.
•  Kuzey Kıbrıs - Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı yaptığı açıklamada “Türkiye’nin bu büyük acısını şahsım ve Kıbrıs Türk halkı adına paylaşıyorum, hayatını kaybedenlere Allah’tan rahmet, kederli ailelerine ve sevdiklerine başsağlığı ve sabırlar diliyorum." ifadelerini kullandı.
•  Pakistan - Pakistan Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, Suriye'nin İdlib bölgesindeki son gelişmelerden duyulan derin endişeye işaret edilerek, dün İdlib'de rejim güçlerinin saldırıları sonucu Türk askerinin şehit edilmesi nedeniyle başsağlığı dilendi.
•  Rusya - Savunma Bakanlığı yaptığı açıklamada, “Türk Hükümetinin bölgede Türk askerinin varlığı hususunda kendilerine bir bilgilendirme yapmadığını, saldırıda Rus uçaklarının görev almadığını ve Rusya’nın bölgede ateşkesin sürdürülmesi için elinden gelen her şeyi yaptığını” belirten bir açıklama yayınladı.
•  Ukrayna - Dışişleri Bakanlığı yaptığı yazılı açıklamada hayatını kaybeden askerler için Türkiye’ye taziyelerini sundu. Bakanlık, “gerginliğin tırmanmasından derin endişe duymakla beraber Beşşar Esad rejimi ve ona her türlü destek veren ve yardım eden Rusya Federasyonu’nun hem asker hem sivillerin ölümüyle sonuçlanan hareketlerini kınıyoruz” ifadelerine yer verdi.

Uluslararası kuruluşlar

•  Birleşmiş Milletler - Genel Sekreter António Guterres, Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric aracılığıyla yaptığı yazılı açıklamada Kuzeybatı Suriye'de artan gerginlik ve onlarca Türk askerinin hayatını kaybetmesinden derin endişe duyduğunu belirtti ve önceki gün yaptığı İdlib'de ateşkes çağrısını yineleyerek; Suriye'de askeri çözüm bulunamayacağını, sürdürülebilir tek yolun siyasi çözüm olduğunu belirtti.
•  NATO - Genel Sekreter Jens Stoltenberg, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'yla yaptığı telefon görüşmesinde Suriye rejimi ve Beşar Esad ile Rusya'nın İdlib'deki saldırılarını kınadı ve saldırılara son vermeleri çağrısında bulundu. Stoltenberg ayrıca, "Tüm taraflar, gerginliği azaltarak bu çok tehlikeli durumun ve bölgedeki korkunç insancıl koşulların daha da kötüleşmesini engellemeli" açıklamasında bulundu.
•  Türk Konseyi - Genel Sektreter Bağdad Amreyev, "Şehit askerlere Allah'tan rahmet, ailelerine ve tüm Türk milletine başsağlığı ve yaralılara acil şifalar diliyoruz." açıklamalarında bulunarak taziye mesajı yayınladı.

Ayrıca bakınız

• Suriye İç Savaşı sırasında Suriye-Türkiye sınırındaki çatışmalar

Kaynakça

1. ^ "İskenderun'da İsrail bağlantısı deşifre oldu". Yeni Şafak. 20 Aralık 2012. 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
2. ^ ^{a b} "Hatay Valisi: İdlib'de 29 şehidimiz ve ağır yaralı askerlerimiz var". Euronews. 27 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
3. ^ "İdlib saldırısı: Rusya konsolosluğu önünde protesto: 'Katil Rusya, katil Putin'". Euronews. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
4. ^ "Moskova, Türk askerine yapılan saldırı sonrası sessiz". Euronews. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
5. ^ "Turkish soldiers die from airstrikes in Idlib". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
6. ^ "Deciphering Turkey's darkest night in Syria". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
7. ^ Dozens of Turkish soldiers killed in strike in Idlib in Syria 29 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian
8. ^ ^{a b c d e} . SABAH Gazetesi. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
9. ^ "İdlib'ten korkunç haber… Tabur vuruldu iddiası!". Mavi Kocaeli. 27 Şubat 2020. ^[]
10. ^ "İdlib'de Türk askerine saldırı dünya basınında". euronews. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
11. ^ Gall, Carlotta (27 Şubat 2020). "Airstrike Hits Turkish Forces in Syria, Raising Fears of Escalation". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. 
12. ^ . Hürriyet. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. 
13. ^ . QHA. 10 Şubat 2020. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
14. ^ "İdlib şehitleri uğurlanıyor". Habertürk. 4 Şubat 2020. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
15. ^ "Число погибших в Идлибе турецких военных возросло до 22" (Rusça). TASS. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
16. ^ Congar, Kerem (13 Eylül 2018). "ABD'li askerler Suriyeli muhaliflerle tatbikat yaptı". euronews. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
17. ^ . Sabah. 14 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
18. ^ "Terrorists undergo training at US Al-Tanf base in Syria - Russian General Staff". TASS. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
19. ^ @mod_russia (27 Şubat 2020). "#СИРИЯ Брифинг Центра по примирению враждующих сторон и контролю за перемещением беженцев в Сирийской Арабской Республике (27 февраля 2020 г.)" (X gönderisi) – X vasıtasıyla. 
20. ^ Solovyev, Oleg (27 Şubat 2020). (Rusça). Free-news.su. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
21. ^ ^{a b} "Arşivlenmiş kopya". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
23. ^ . Sözcü. 27 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
24. ^ . Sabah. 28 Şubat 2020. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. 
25. ^ "Syria war: 22 Turkish troops killed in airstrike in Idlib". BBC. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. the Syrian Observatory for Human Rights, said at least 34 Turkish troops had been killed in Thursday evening's air strike. 
26. ^ . . 2 Mart 2020. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2020. 
27. ^ "İletişim Başkanı Altun: Rejim unsurları Türkiye için meşru hedef konumundadır". www.trthaber.com. 28 Şub 2020. 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2024. 
28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
29. ^ "İnternet neden yavaş? Twitter, Instagram, Facebook WhatsApp ve Youtube çöktü mü?". Habervakti.com. 28 Şubat 2020. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. ^[]
30. ^ . Sabah. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
31. ^ . Sputnik. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
32. ^ . YeniDönem Gazetesi. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
33. ^ "Hulusi Akar Rusya'yı yalanladı". Yeniçağ. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
34. ^ "NATO, İdlib'deki saldırı sonrası olağanüstü toplanıyor". Euronews. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
35. ^ "Stoltenberg: NATO hava savunması dahil Türkiye'ye destek veriyor". Ntv. Anadolu Ajansı. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
36. ^ . Bloomberg HT. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
37. ^ Coşkun, Orhan; Erkoyun, Ezgi (28 Şubat 2020). "Turkey says will not stop Syrian refugees reaching Europe after troops killed". Reuters (İngilizce). 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
38. ^ "Avrupa'ya kapılar açıldı". OdaTV. 28 Şubat 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
39. ^ . Sözcü. İHA. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
40. ^ . Sputnik. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
41. ^ ^{a b} . 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
42. ^ "Turkey/EU: Refugees must not pay the price in political game". amnesty.org. Uluslararası Af Örgütü. 28 Şubat 2020. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
43. ^ . Gazete Duvar. 1 Mart 2020. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
44. ^ "Süleyman Soylu resmî Twitter hesabı". Twitter. 1 Mart 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
45. ^ . Independent Türkçe. Anadolu Ajansı. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
46. ^ (PDF). Diyanet İşleri Başkanlığı. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
47. ^ "Diyanet cuma hutbesinde İdlib'de 'cihat' ilan etti". soL. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
48. ^ "Dört partiden İdlib saldırısına ilişkin ortak kınama mesajı, HDP'den açıklama". Euronews. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
49. ^ ^{a b} . Evrensel. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
50. ^ "Kılıçdaroğlu'ndan şehit askerler için başsağlığı mesajı". tele1. 28 Şubat 2020. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. ^[]
51. ^ . soL Haber Portalı. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
52. ^ "Son dakika haberi: Rejim güçlerine bombardıman! İdlib son durum..." Sabah. 28 Şubat 2020. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. ^[]
53. ^ "Bahçeli'den Türk askerine saldırı açıklaması: İdlib'e kara ve hava operasyonu süratle icra edilmeli". Euronews. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
54. ^ "MHP Lideri Bahçeli'den İdlib saldırısının ardından son dakika açıklaması: Bombaladığı topraklar Esad ve çetesine mezar olacak". Sabah. 28 Şubat 2020. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. ^[]
55. ^ . Haber Sol. 28 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
56. ^ ^{a b c d e} "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
57. ^ . Independent Türkçe. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
58. ^ . Sözcü. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
59. ^ Aliyev, İlhan. "Türkiyə Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğana". Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
60. ^ Raab, Dominic. "Escalation of violence in Idlib: Foreign Secretary statement". . 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
61. ^ Sefa Karahasan (28 Şubat 2020). "KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı: Türkiye'nin acısını paylaşıyorum". www.hurriyet.com.tr. Lefkoşa: Hürriyet. DHA. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
62. ^ . cnnturk.com. CNNTürk. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
63. ^ . Ukrayna Dışişleri Bakanlığı. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
64. ^ . Independent Türkçe. Anadolu Ajansı. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
65. ^ . Independent Türkçe. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
66. ^ . AFP. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
67. ^ "Turkey Strikes Back At Syrian Forces, As West Condemns Damascus, Moscow". Radio Free Europe/Radio Liberty. dpa, Reuters, AP, and AFP. 28 Şubat 2020. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
68. ^ . 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2020.