Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
9 Mart 1971 darbe teşebbüsü, Türkiye tarihinde başarılı olamamış ve emir-komuta zinciri dışında gelişmiş bir askeri darbe teşebbüsüdür.
Arka plan
Adalet Partisi Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel, 1969'da kendisini askerî darbe girişimiyle yüz yüze getiren Celâl Bayar ve arkadaşlarının affı meselesini atlattıktan sonra genel seçime gitti ve 1969 genel seçimleri'nde büyük başarı kazanarak yeniden tek başına iktidar oldu.
Ama partisinin 'sağ' kanadı, Demirel'in Bayar ve arkadaşlarını yarı yolda bırakmasını affedemiyordu. Seçimden bir süre sonra 19 Ekim 1970'te Meclis Başkanlığından ve Kasım 1970'te de Adalet Partisi'nden istifa eden Ferruh Bozbeyli ile 69 kurucu tarafından Demokratik Parti kuruldu.
Doğan Avcıoğlu'nun çıkardığı Devrim gazetesi etrafında toplanan ve içlerinde 27 Mayıs Darbesini yapan Millî Birlik Komitesi'nin gerçek lideri Emekli Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun da bulunduğu "Millî Demokratik Devrimciler", o dönemin siyasi partilerinin demokrasi anlayışının bir oyalamaca olduğunu ileri sürerekulusçu-devrimci yöntem olarak ifade edilen ilkeler doğrultusunda parlamento dışı muhalefeti savunuyorlardı.Türkiye'de Orduyu tahrik ederek sol-sosyalist, bir çeşit Baasçı yönetim kurdurmak için Doğan Avcıoğlu ve İlhan Selçuk'un başını çektiği ileri sürülen çok ciddi girişimler vardı. Bu çalışmaların ordu içindeki yansıması özellikle genç Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur ve kara kuvvetleri karargâhındaki çeşitli unsurları etkisi altına almıştı. Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler'in de bu ekiple hareket etme ihtimali olduğu düşünülse de, kendisi buna pek taraftar olmayacak ve 12 Mart darbesinin hazırlanmasına yol açacaktı.
Genişletilmiş Komuta Konseyi
Ancak ordunun tamamı sol bir darbeye yandaş değildi. Özellikle Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç ve İstanbul'daki 1. Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün, sol darbeye açıkça karşı çıkıyor, Kara Kuvvetleri Komutanı Gürler'i katıldığı söylenen cepheden ayrılması için baskı altına alıyorlardı. Orgeneral Faik Türün eğer Millî Demokratik Devrimciler Ankara'da darbe yapacak olurlarsa, TBMM'yi derhal İstanbul'da toplayacağını ve Meclis'in alacağı kararla Ankara'daki darbecilere karşı 1. Ordu ile harekete geçeceğini söyledi. Faruk Gürler'in sol darbecilerden ayrıldığı, "Yavuz Bey" kod-adını kullanan Muhsin Batur'un ise tek başına bu işe kalkışamayacağı ihtimali belirince cuntacılar 9 Mart 1971 günü darbe yapmak istediler. Kendilerine seçtikleri lider, Kara Kuvvetleri karargâhında bir Tümgeneral olan Celil Gürkan'dı. Ama Gürkan, kendi deyişiyle 'düğmeye' basmadı; teşebbüs gerçekleşmedi ama ok yaydan çıkmıştı. 10 Mart günü Ankara'da, daha önce adı bile duyulmamış olan 'Genişletilmiş Komuta Konseyi' toplantısı yapıldı, toplantıya ordudaki bütün orgeneraller ve Ankara'da görevli korgeneraller davet edildi.
1. Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün, Ankara'ya gitmeden önce eşi ve çocuklarını sol-darbeci genç subaylardan korumak için memleketine bir akrabasının yanına gönderdi, sonra da toplantı öncesi Ankara Garnizon Komutanı olan kardeşi Tümgeneral 'ü arayarak tedbir almasını istedi. Bunun üzerine Ankara garnizonundan askerler gün boyu devam eden toplantı boyunca, daha doğrusu Orgeneral Faik Türün sağ salim dışarı çıkana kadar, Genelkurmay karargâhını kuşatarak 'emniyete aldı'lar. İşte bu toplantıda 12 Mart günü hükûmete muhtıra verilmesi kararı alındı.
Washington'a giden mesaj
Amerikan Dışişleri Bakanlığı'nın belgelerine göre 10 Mart akşamı Ankara'daki Merkezi Haberalma Örgütü CIA görevlisi Washington'a şu mesajı gönderdi:
| “ | 1. Türk Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç başkanlığında, beklenmedik bir "Silahlı Kuvvetler Komuta Konseyi" toplantısı yapıldı, sabah 10.00'da başlayan toplantı 18.00'e dek sürdü. Toplantıya Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri komutanları, 1, 2 ve 3. ordu komutanları, bütün kolordu komutanları, bütün Hava Kuvvetleri Bölge komutanları ve bir miktar da diğer genel subaylar katıldı. 2. Bu toplantı çok sayıda yüksek rütbeli subayın ısrarı üzerine, dört Amerikan havacısının kaçırılması, ODTÜ'deki polis-öğrenci çatışması ve diğer yerlerdeki karışıklıklar yüzünden ülkedeki siyasi durumun hızlanan eriyişine karşı ordunun nasıl bir tepki vereceğini kararlaştırmak üzere yapıldı. 3. Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı Korgeneral Hayati Savaşçı, toplantının iki seçenekten birini benimsemek için yapıldığını söyledi. Ya çok sayıda genç generalin önerdiği gibi rejimi devirmek ve yönetime el koymak kararlaştırılacaktı ya da General Tağmaç ve ötekilerin önerdiği Cumhurbaşkanı Sunay'a ve Başbakan Demirel'e bir muhtıra verilerek kimi spesifik ve acil kontrol önlemlerinin alınması istemi kabul edilecekti. Savaşçı, başka alternatiflerinin kalmadığını ekledi. 4. Savaşçı ayrıca, siyasi duruma askeri müdahale konusunun artık tartışılır olmadığını söyledi. Ordu müdahale ediyordu, karar verilecek olan şey bunun biçimiydi. Toplantıdan açık bir konsensüs çıkmasının önemli olduğunu söyledi ve bunun önemini de şöyle izah etti: Konsensüs olmasa, karardan ötürü hayal kırıklığına uğrayan taraflar, kendi görüşlerinin kabulü için güç kullanarak zorlama yapabilirlerdi. Hangi karar alınırsa alınsın, hızla bütün birimlere iletileceğini de söyledi Savaşçı. 5. Özellikle havacı generaller tam bir askeri müdahale taraftarı ve Tağmaç çözümüne şiddetle karşılar. 6. 10 Mart saat 24.00 itibarıyla Ankara sakin ve gözüken bir askeri alarm durumu yok. | „ |
Nitekim 9 Mart 1971 tarihinde planlanan darbe, içlerinde Mahir Kaynak ve Mehmet Eymür'ün de bulunduğu Millî İstihbarat Teşkilatı mensuplarının durumu ve o dönemde ilgili toplantılara sızmış olan Korgeneral 'ın toplantılarda aldığı kaset kayıtlarını Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve 1. Ordu Komutanı Faik Türün'e haber vermesiyle akamete uğratıldı. 12 Mart Muhtırası'nı veren Memduh Tağmaç, Orgeneral rütbesindekiler hariç 9 Mart 1971 Millî Demokratik Devrimine adı karışan başta Tümgeneral Celil Gürkan olmak üzere tüm subayları re'sen emekliye sevketti. 1. Ordu Komutanı Faik Türün de bu darbeye adı karışan tüm Devrim yazarlarını ve diğer Millî Demokratik Devrim cuntası üyelerini Ziverbey Köşkünde Millî İstihbarat Teşkilatı vasıtasıyla sorguya çekti. Bu sorgularda Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler ve kod-adı olarak "Yavuz Bey"i kullanan Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur'un da 9 Mart darbe teşebbüsüne önce destek verdikleri, fakat sonra istihbarat bilgileri Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç'a ulaşınca desteklerini geri çektikleri ortaya çıktı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 1 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2009.
- ^ . 11 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2009.
- ^ http://www.stargazete.com/gazetearsiv/index.asp?haberID=148831&gun=23&ay=3&yil=2008 []
- ^ . 27 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009.
- ^ . 26 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2010.
- ^ . 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mart 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.
- ^ . 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2010.
- ^ Atıf Erçıkan ile söyleşi[] 21 Kasım 2013 tarihinde erişilmiştir, aynı bilgi için bakınız Bay Pipo s.115
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
9 Mart 1971 darbe tesebbusu Turkiye tarihinde basarili olamamis ve emir komuta zinciri disinda gelismis bir askeri darbe tesebbusudur Arka planAdalet Partisi Genel Baskani ve Basbakan Suleyman Demirel 1969 da kendisini askeri darbe girisimiyle yuz yuze getiren Celal Bayar ve arkadaslarinin affi meselesini atlattiktan sonra genel secime gitti ve 1969 genel secimleri nde buyuk basari kazanarak yeniden tek basina iktidar oldu Ama partisinin sag kanadi Demirel in Bayar ve arkadaslarini yari yolda birakmasini affedemiyordu Secimden bir sure sonra 19 Ekim 1970 te Meclis Baskanligindan ve Kasim 1970 te de Adalet Partisi nden istifa eden Ferruh Bozbeyli ile 69 kurucu tarafindan Demokratik Parti kuruldu Dogan Avcioglu nun cikardigi Devrim gazetesi etrafinda toplanan ve iclerinde 27 Mayis Darbesini yapan Milli Birlik Komitesi nin gercek lideri Emekli Korgeneral Cemal Madanoglu nun da bulundugu Milli Demokratik Devrimciler o donemin siyasi partilerinin demokrasi anlayisinin bir oyalamaca oldugunu ileri surerekuluscu devrimci yontem olarak ifade edilen ilkeler dogrultusunda parlamento disi muhalefeti savunuyorlardi Turkiye de Orduyu tahrik ederek sol sosyalist bir cesit Baasci yonetim kurdurmak icin Dogan Avcioglu ve Ilhan Selcuk un basini cektigi ileri surulen cok ciddi girisimler vardi Bu calismalarin ordu icindeki yansimasi ozellikle genc Hava Kuvvetleri Komutani Orgeneral Muhsin Batur ve kara kuvvetleri karargahindaki cesitli unsurlari etkisi altina almisti Kara Kuvvetleri Komutani Orgeneral Faruk Gurler in de bu ekiple hareket etme ihtimali oldugu dusunulse de kendisi buna pek taraftar olmayacak ve 12 Mart darbesinin hazirlanmasina yol acacakti Genisletilmis Komuta KonseyiAncak ordunun tamami sol bir darbeye yandas degildi Ozellikle Genelkurmay Baskani Orgeneral Memduh Tagmac ve Istanbul daki 1 Ordu Komutani Orgeneral Faik Turun sol darbeye acikca karsi cikiyor Kara Kuvvetleri Komutani Gurler i katildigi soylenen cepheden ayrilmasi icin baski altina aliyorlardi Orgeneral Faik Turun eger Milli Demokratik Devrimciler Ankara da darbe yapacak olurlarsa TBMM yi derhal Istanbul da toplayacagini ve Meclis in alacagi kararla Ankara daki darbecilere karsi 1 Ordu ile harekete gececegini soyledi Faruk Gurler in sol darbecilerden ayrildigi Yavuz Bey kod adini kullanan Muhsin Batur un ise tek basina bu ise kalkisamayacagi ihtimali belirince cuntacilar 9 Mart 1971 gunu darbe yapmak istediler Kendilerine sectikleri lider Kara Kuvvetleri karargahinda bir Tumgeneral olan Celil Gurkan di Ama Gurkan kendi deyisiyle dugmeye basmadi tesebbus gerceklesmedi ama ok yaydan cikmisti 10 Mart gunu Ankara da daha once adi bile duyulmamis olan Genisletilmis Komuta Konseyi toplantisi yapildi toplantiya ordudaki butun orgeneraller ve Ankara da gorevli korgeneraller davet edildi 1 Ordu Komutani Orgeneral Faik Turun Ankara ya gitmeden once esi ve cocuklarini sol darbeci genc subaylardan korumak icin memleketine bir akrabasinin yanina gonderdi sonra da toplanti oncesi Ankara Garnizon Komutani olan kardesi Tumgeneral u arayarak tedbir almasini istedi Bunun uzerine Ankara garnizonundan askerler gun boyu devam eden toplanti boyunca daha dogrusu Orgeneral Faik Turun sag salim disari cikana kadar Genelkurmay karargahini kusatarak emniyete aldi lar Iste bu toplantida 12 Mart gunu hukumete muhtira verilmesi karari alindi Washington a giden mesajAmerikan Disisleri Bakanligi nin belgelerine gore 10 Mart aksami Ankara daki Merkezi Haberalma Orgutu CIA gorevlisi Washington a su mesaji gonderdi 1 Turk Genelkurmay Baskani Orgeneral Memduh Tagmac baskanliginda beklenmedik bir Silahli Kuvvetler Komuta Konseyi toplantisi yapildi sabah 10 00 da baslayan toplanti 18 00 e dek surdu Toplantiya Kara Hava ve Deniz Kuvvetleri komutanlari 1 2 ve 3 ordu komutanlari butun kolordu komutanlari butun Hava Kuvvetleri Bolge komutanlari ve bir miktar da diger genel subaylar katildi 2 Bu toplanti cok sayida yuksek rutbeli subayin israri uzerine dort Amerikan havacisinin kacirilmasi ODTU deki polis ogrenci catismasi ve diger yerlerdeki karisikliklar yuzunden ulkedeki siyasi durumun hizlanan eriyisine karsi ordunun nasil bir tepki verecegini kararlastirmak uzere yapildi 3 Kara Kuvvetleri Kurmay Baskani Korgeneral Hayati Savasci toplantinin iki secenekten birini benimsemek icin yapildigini soyledi Ya cok sayida genc generalin onerdigi gibi rejimi devirmek ve yonetime el koymak kararlastirilacakti ya da General Tagmac ve otekilerin onerdigi Cumhurbaskani Sunay a ve Basbakan Demirel e bir muhtira verilerek kimi spesifik ve acil kontrol onlemlerinin alinmasi istemi kabul edilecekti Savasci baska alternatiflerinin kalmadigini ekledi 4 Savasci ayrica siyasi duruma askeri mudahale konusunun artik tartisilir olmadigini soyledi Ordu mudahale ediyordu karar verilecek olan sey bunun bicimiydi Toplantidan acik bir konsensus cikmasinin onemli oldugunu soyledi ve bunun onemini de soyle izah etti Konsensus olmasa karardan oturu hayal kirikligina ugrayan taraflar kendi goruslerinin kabulu icin guc kullanarak zorlama yapabilirlerdi Hangi karar alinirsa alinsin hizla butun birimlere iletilecegini de soyledi Savasci 5 Ozellikle havaci generaller tam bir askeri mudahale taraftari ve Tagmac cozumune siddetle karsilar 6 10 Mart saat 24 00 itibariyla Ankara sakin ve gozuken bir askeri alarm durumu yok Nitekim 9 Mart 1971 tarihinde planlanan darbe iclerinde Mahir Kaynak ve Mehmet Eymur un de bulundugu Milli Istihbarat Teskilati mensuplarinin durumu ve o donemde ilgili toplantilara sizmis olan Korgeneral in toplantilarda aldigi kaset kayitlarini Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac ve 1 Ordu Komutani Faik Turun e haber vermesiyle akamete ugratildi 12 Mart Muhtirasi ni veren Memduh Tagmac Orgeneral rutbesindekiler haric 9 Mart 1971 Milli Demokratik Devrimine adi karisan basta Tumgeneral Celil Gurkan olmak uzere tum subaylari re sen emekliye sevketti 1 Ordu Komutani Faik Turun de bu darbeye adi karisan tum Devrim yazarlarini ve diger Milli Demokratik Devrim cuntasi uyelerini Ziverbey Koskunde Milli Istihbarat Teskilati vasitasiyla sorguya cekti Bu sorgularda Kara Kuvvetleri Komutani Faruk Gurler ve kod adi olarak Yavuz Bey i kullanan Hava Kuvvetleri Komutani Muhsin Batur un da 9 Mart darbe tesebbusune once destek verdikleri fakat sonra istihbarat bilgileri Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac a ulasinca desteklerini geri cektikleri ortaya cikti Ayrica bakiniz12 Mart Muhtirasi Memduh Tagmac Faik Turun Muhsin Batur Faruk Gurler Cemal Madanoglu Ilhan Selcuk Hasan Cemal Milli Demokratik Devrim Cumhuriyet gazetesi Aydinlik dergi Kaynakca 1 Kasim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2009 11 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mayis 2009 http www stargazete com gazetearsiv index asp haberID 148831 amp gun 23 amp ay 3 amp yil 2008 olu kirik baglanti 27 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Haziran 2009 26 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Aralik 2010 11 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Ocak 2010 Arsivlenmis kopya 4 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mart 2008 Arsivlenmis kopya 30 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2020 Arsivlenmis kopya 16 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Nisan 2008 25 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ocak 2010 Atif Ercikan ile soylesi olu kirik baglanti 21 Kasim 2013 tarihinde erisilmistir ayni bilgi icin bakiniz Bay Pipo s 115 Arsivlenmis kopya 30 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2008