Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahılkelek Sancağı (Osmanlıca: آخلكلك / آخالقلاك; Ahalkalak), Ahalkalak livası ya da Ahalkalak sancağı olarak da bilinir, Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda kurduğu Gürcistan Vilayeti veya Çıldır Eyaleti’nin livalarından biridir. 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre sekiz livadan (sancak) oluşan Gürcistan Vilayeti’nin diğer livaları Hertvis, Ahasihe, Çıldır, Poshov, Bedre, Ardahan-i Büzürg ve Penek’ti.
Etimoloji
Türkçede son dönemlerde "Ahılkelek" biçiminde yazılan yer adı, "yeni şehir" anlamına gelen Gürcüce Ahalkalaki'den (ახალქალაქი) gelir. Osmanlıca tahrir defterlerinde ve Osmanlıca kaynaklarda Ahalkalaki'nin adı "Ahalkalak" (آخلكلك / آخالقلاك) ve "Ahalkalaki" (آخالقالاكی) biçiminde yazılmıştır. Ne var ki, Osmanlıca yazılış biçimi, Latin harfli Türkçeye sonra zamanlarda "Ahılkelek" olarak aktarılmıştır.
Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda, Gürcücede "yeni" anlamına gelen "ahal / ahali" (ახალი) adıyla başlayan başka yer adları da vardır. Örneğin "yeni köy" anlamına gelen (اخالدابە / آخالدابا) bunlardan biridir. Bu örnekler "ahal" kelimesinin Osmanlıcada benzer biçimde (آخال / آخل) yazıldığını göstermektedir. Ahaldaba adı Latin harfli Türkçeye "Ahıldaba" değil, "Ahaldaba" olarak aktarılmıştır. "Sal" veya "ham kavun" anlamına gelen "kelek" (ﻛﻠﻚ) kelimesi ise, Gürcistan Vilayeti sınırları içindeki herhangi bir yer adının parçası olarak geçmemeketedir.
Tarihçe
Günümüzde kullanılan Ahılkelek adı Gürcüce Ahalkalaki'den gelir. Ahalkalaki adı 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine Ahalkalak (آخلكلك) biçiminde girmiştir. Ne var ki Ahalkalak adı Latin harfli Türkçeye Ahılkelek olarak aktarılmış ve anlamı belirsiz bir biçime dönüşmüştür. Bununla birlikte, Osmanlıca "آخالقلاك" biçimindeki yazılışı doğru okumayla Latin harfli Türkçeye Ahalkalak olarak aktaran kaynaklar da vardır. Öte yandan Osmanlıca Ahalkalaki (آخالقلاكي) biçiminde de yazılmıştır.
Ahalkalak livası, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre üç nahiyeden oluşuyordu. Bunlar Akşehir, Tümeg (Tmogvi) ve Niyaliskur (Nialiskuri) nahiyeleriydi. Nahiye-i Akşehir (ناخیۀ اقشهر) ya da Akşehir nahiyesi, 83 köyü kapsıyordu ve köy sayısı açısından livanın en büyük nahiyesiydi. Nahiye-i Tümeg (ناخیۀ تومك) ya da Tümeg nahiyesi, küçük bir idari birimdi ve sadece 22 köyü kapsıyordu. Nahiye-i Niyaliskur (ناخیۀ نیالسقور) ya da Niyaliskur nahiyesi, köy sayısı açısından diğer iki nahiye arasında yer alıyor ve 33 köyden oluşuyordu.
Ahalkalak livası toprakları yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldı. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’ında Ruslar bu bölgeyi ele geçirdi. Osmanlı döneminde Müslümanlaşan nüfusun bir kısmı Osmanlı ülkesine göç etti. Bu bölgeye Rus idaresi tarafından Erzurum vilayetinden göç eden Ermenileri yerleştirildi. II. Dünya Savaşı’nda, 1944 yılında, eski Ahalakalak livasındaki Müslüman nüfusu Sovyet yönetimi tarafından Orta Asya’ya sürüldü. Günümüzde bölgenin nüfusunun çoğunluğu Ermenilerden oluşmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. ciltler; s. 304-305". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ Şemseddin Sami, Kamusü'l-Âlâm (Osmanlıca), İstanbul, 6 cilt; I. cilt, s. 45.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, .
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 160, 165". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, .
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927), s. 188, 193,
- ^ ""Kelek" - Kubbealtı Lugatı". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. 516 sayfa". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, I. Cilt, s. 215". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2017, s. 13, .
- ^ "Şemseddin Sami, Kamusü'l-Âlâm, 1889-1898, 1. cilt, s. 45". 1 Ekim 2019. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Ekim 2019.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, III. cilt (1958), s. 303-378". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 38 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahilkelek Sancagi Osmanlica آخلكلك آخالقلاك Ahalkalak Ahalkalak livasi ya da Ahalkalak sancagi olarak da bilinir Osmanli Devleti nin 16 yuzyilda Gurculerden ele gecirdigi topraklarda kurdugu Gurcistan Vilayeti veya Cildir Eyaleti nin livalarindan biridir 1595 tarihli Osmanli tahrir defterine gore sekiz livadan sancak olusan Gurcistan Vilayeti nin diger livalari Hertvis Ahasihe Cildir Poshov Bedre Ardahan i Buzurg ve Penek ti Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan adli ve 1595 tarihli Osmanli mufassal defterindeki hane reisleri adlari uzerinden hazirlanmis ve Ahilkelek sancagini da kapsayan Gurcistan Vilayeti nin etnik haritasi Kirmizi renk Gurcu mavi renk Ermeni yasil renk Musluman Osmanli nufusunu ici beyaz yerlesim yeri isareti ise bosalmis koyleri gostermektedir Ahalkalak Kalesi ve camisiEtimolojiOsmanlilarin Kale i Ahalkalak olarak adlandirdigi Ahalkalaki Kalesi nin kalintilari Turkcede son donemlerde Ahilkelek biciminde yazilan yer adi yeni sehir anlamina gelen Gurcuce Ahalkalaki den ახალქალაქი gelir Osmanlica tahrir defterlerinde ve Osmanlica kaynaklarda Ahalkalaki nin adi Ahalkalak آخلكلك آخالقلاك ve Ahalkalaki آخالقالاكی biciminde yazilmistir Ne var ki Osmanlica yazilis bicimi Latin harfli Turkceye sonra zamanlarda Ahilkelek olarak aktarilmistir Osmanlilarin Gurculerden ele gecirdigi topraklarda Gurcucede yeni anlamina gelen ahal ahali ახალი adiyla baslayan baska yer adlari da vardir Ornegin yeni koy anlamina gelen اخالدابە آخالدابا bunlardan biridir Bu ornekler ahal kelimesinin Osmanlicada benzer bicimde آخال آخل yazildigini gostermektedir Ahaldaba adi Latin harfli Turkceye Ahildaba degil Ahaldaba olarak aktarilmistir Sal veya ham kavun anlamina gelen kelek ﻛﻠﻚ kelimesi ise Gurcistan Vilayeti sinirlari icindeki herhangi bir yer adinin parcasi olarak gecmemeketedir TarihceGunumuzde kullanilan Ahilkelek adi Gurcuce Ahalkalaki den gelir Ahalkalaki adi 1595 tarihli Osmanli tahrir defterine Ahalkalak آخلكلك biciminde girmistir Ne var ki Ahalkalak adi Latin harfli Turkceye Ahilkelek olarak aktarilmis ve anlami belirsiz bir bicime donusmustur Bununla birlikte Osmanlica آخالقلاك bicimindeki yazilisi dogru okumayla Latin harfli Turkceye Ahalkalak olarak aktaran kaynaklar da vardir Ote yandan Osmanlica Ahalkalaki آخالقلاكي biciminde de yazilmistir Ahalkalak livasi 1595 tarihli Osmanli mufassal defterine gore uc nahiyeden olusuyordu Bunlar Aksehir Tumeg Tmogvi ve Niyaliskur Nialiskuri nahiyeleriydi Nahiye i Aksehir ناخیۀ اقشهر ya da Aksehir nahiyesi 83 koyu kapsiyordu ve koy sayisi acisindan livanin en buyuk nahiyesiydi Nahiye i Tumeg ناخیۀ تومك ya da Tumeg nahiyesi kucuk bir idari birimdi ve sadece 22 koyu kapsiyordu Nahiye i Niyaliskur ناخیۀ نیالسقور ya da Niyaliskur nahiyesi koy sayisi acisindan diger iki nahiye arasinda yer aliyor ve 33 koyden olusuyordu Ahalkalak livasi topraklari yaklasik 250 yil Osmanli egemenliginde kaldi 1828 1829 Osmanli Rus Savasi inda Ruslar bu bolgeyi ele gecirdi Osmanli doneminde Muslumanlasan nufusun bir kismi Osmanli ulkesine goc etti Bu bolgeye Rus idaresi tarafindan Erzurum vilayetinden goc eden Ermenileri yerlestirildi II Dunya Savasi nda 1944 yilinda eski Ahalakalak livasindaki Musluman nufusu Sovyet yonetimi tarafindan Orta Asya ya suruldu Gunumuzde bolgenin nufusunun cogunlugu Ermenilerden olusmaktadir Kaynakca Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III ciltler s 304 305 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Semseddin Sami Kamusu l Alam Osmanlica Istanbul 6 cilt I cilt s 45 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 354 ISBN 9789157871117 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye Osmanlica 1927 s 160 165 29 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 355 ISBN 9789157871117 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 2010 Birinci baski 1927 s 188 193 ISBN 978 9944 197 52 6 Kelek Kubbealti Lugati 4 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt I 516 sayfa 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Gurcuce ve Osmanlica Yayima hazirlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt I Cilt s 215 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Tahir Sezen Osmanli Yer Adlari Ankara 2017 s 13 ISBN 9789751966827 Semseddin Sami Kamusu l Alam 1889 1898 1 cilt s 45 1 Ekim 2019 13 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Ekim 2019 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III cilt 1958 s 303 378 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Samshe Cavaheti Gurcuce Yazarlar Dali Nikolaisvili Davit Sartania Avtandil Ucmacuridze Lamzira Lagidze Vaja Trapaidze Tinatin Nanobasvili Tiflis 2016 s 38 26 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8626 7