Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahılkelek (Gürcüce: ახალქალაქი; okunuşu.: "ah'alkalaki"; Ermenice: Ախալքալաք: "ahalkalak"), Gürcistan'ın güneybatı kesiminde, Samtshe-Cavaheti bölgesinde bulunan küçük bir kenttir. Ahılkelek Belediyesi'nin idari merkezidir.
| Ahılkelek ახალქალაქი | |
|---|---|
Ahalkalaki | |
 | |
| Ülke |  Gürcistan |
| Bölge | Samtshe-Cavaheti |
| Nüfus (2014) | |
| • Toplam | 8.295 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
Etimoloji
Türkçede son dönemlerde "Ahılkelek" biçiminde yazılan yer adı, "yeni şehir" anlamına gelen Gürcüce Ahalkalaki'den (ახალქალაქი) gelir. Osmanlıca tahrir defterlerinde ve Osmanlıca kaynaklarda Ahalkalaki'nin adı "Ahalkalak" (آخلكلك veya آخالقلاك) ve "Ahalkalaki" (آخالقالاكی) biçiminde yazılmıştır. Osmanlı coğrafyacı ve bilgini Kâtip Çelebi, Cihannümâ adlı eserinde bu yerleşimi "Ahal Kalak Ak Kal'a manasına Gurcî lûgatıdır" (اخل كلك اق قلعە معناسنە كورجی لعتی در) biçiminde ifade etmiştir. Ancak Kâtip Çelebi'nin bu yerleşimin anlamını "yeni şehir" değil de "ak kale" olarak vermesi, hem kelimeleri hem de Ahalkalaki ile Ahaltsihe'yi birbirine karıştırdığını göstermektedir. Ahalkalaki'nin Osmanlıca yazılış biçimi "Ahalkalak", Latin harfli Türkçeye "Ahılkelek" olarak aktarılmıştır. Ahalkalakai'nin Osmanlıca yazılış biçimi "Ahalkalak", Latin harfli Türkçeye "Ahılkelek" olarak aktarılmıştır.
Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda, Gürcücede "yeni" anlamına gelen "ahal / ahali" (ახალი) adıyla başlayan başka yer adları da vardır. Örneğin "yeni köy" anlamına gelen (اخالدابە / آخالدابا) bunlardan biridir. Bu örnekler "ahal" kelimesinin Osmanlıcada benzer biçimde (آخال / آخل) yazıldığını göstermektedir. Ahaldaba adı Latin harfli Türkçeye "Ahıldaba" değil, "Ahaldaba" olarak aktarılmıştır. "Sal" veya "ham kavun" anlamına gelen "kelek" (ﻛﻠﻚ) kelimesi, Mesheti bölgesinde yer adı veya yer adının bir parçası olarak kullanılmamıştır.
Tarihçe
Ahalkalaki adı ilk kez, Gürcistan’ın 8-11. yüzyıl olaylarının anlatıldığı anonim bir tarih derlemesi olan Matiane Kartlisa’da (მატიანე ქართლისა; "Kartli Tarihi") geçer. Gürcü tarihçi ve coğrafyacı Vahuşti, başka Gürcüce kaynaklarda da sözü edilen Ahılkelek’in Cavaheti’de Ahılkelek Çayı’nın Kura Nehrine katıldığı yerde kurulu olduğunu yazar. Küçük bir yerleşim olan şehir, Gürcistan Krallığı sınırları içindeyken 1060'larda Alp Arslan’ın orduları tarafından yağmalandı. 13. yüzyılda Moğollar tarafından yakılan şehir, daha sonra Samtshe atabeylerinin yönetimine girdi. 1538’de İmereti kralı III. Bagrat ile Samtshe atabagi Kvarkvare arasındaki savaşa sahne olan şehir büyük yıkıma uğradı. 16. yüzyılın sonlarında Osmanlılar Ahılkelek’i ele geçirdi ve şehir Gürcistan Vilayeti'nin veya Çıldır Eyaleti’nin bir parçası haline geldi. Osmanlı kayıtlarında Ahalkalak olarak geçen şehir, bu eyalete bağlı Ahalkalak Livası'nın merkeziydi. 1770’lerde Gürcü kralı II. Erekle birkaç kez kenti almaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Uzun süre Osmanlı yönetiminde kalan Ahalkalak, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı Devleti'nin yenilmesi üzerine Rusya İmparatorluğu sınırları içinde kaldı. Ruslar Ahılkelek ve çevresindeki Müslümanları göç ettirip yerlerine Erzurum vilayetinde meskun ve savaşta Rus ordusuna destek vermiş olan Ermenileri yerleştirdi. Nitekim tarihsel Cavaheti bölgesinin merkezi olan Ahalkalaki’nin 1897 yılındaki 5.440 kişilik nüfusunun ezici çoğunluğunu (4.024 kişi) Ermeniler oluşturuyordu. Bu tarihte kentte sadece 297 kişi Gürcü olarak kaydedilmiştir. Kalan nüfus ise, farklı etnik grupları kapsıyordu.
I. Dünya Savaşı sonlarına doğru Rus ordularının bölgeden çekilmesi üzerine Ahılkelek bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu bütün Gürcistan’ı işgal edip ülkeyi Sovyet cumhuriyeti haline getirdi. Günümüzde Ahılkelek’in nüfusunun çoğunluğunu Ermeniler oluşturmaktadır.
Türkiye'yi Gürcistan üzerinden Azerbaycan'a bağlayan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu Ahılkelek'ten geçer.
Galeri
-
![image]()
Ahılkelek Kalesi. Genel görünüm -
![image]()
Hisar -
![image]()
Hisar, kervansaray ve cami kalıntıları -
![image]()
Hisarın içi -
![image]()
Kervansaray kalıntısı -
![image]()
Ana meydanı
Kaynakça
- ^ "georgia-ethnic-2014". 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. ciltler; s. 304-305". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ Şemseddin Sami, Kamusü'l-Âlâm (Osmanlıca), İstanbul, 6 cilt; I. cilt, s. 45.
- ^ "Kâtip Çelebi, Cihannüma, İstanbul, 1732, s. 409" (PDF). 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 11 Aralık 2022.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, .
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 160, 165". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, .
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci baskı 1927), s. 188, 193,
- ^ ""Kelek" - Kubbealtı Lugatı". 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ Kartlis Tshovreba Yer Adları ve Arkeoloji Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 532, .
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis 1979, s. 105 ve diğer sayfalar.
- ^ "Ahalkalaki Mezrasından Haberler; İveria gazetesi, 1 Ocak 1900" (PDF). 1 Ekim 2019. 2 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (Gürcüce), Gori, 1914, s. 149" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahilkelek Gurcuce ახალქალაქი okunusu ah alkalaki Ermenice Ախալքալաք ahalkalak Gurcistan in guneybati kesiminde Samtshe Cavaheti bolgesinde bulunan kucuk bir kenttir Ahilkelek Belediyesi nin idari merkezidir Ahilkelek ახალქალაქიAhalkalakiUlkeGurcistanBolgeSamtshe CavahetiNufus 2014 Toplam8 295 Yogunlukoto km EtimolojiTurkcede son donemlerde Ahilkelek biciminde yazilan yer adi yeni sehir anlamina gelen Gurcuce Ahalkalaki den ახალქალაქი gelir Osmanlica tahrir defterlerinde ve Osmanlica kaynaklarda Ahalkalaki nin adi Ahalkalak آخلكلك veya آخالقلاك ve Ahalkalaki آخالقالاكی biciminde yazilmistir Osmanli cografyaci ve bilgini Katip Celebi Cihannuma adli eserinde bu yerlesimi Ahal Kalak Ak Kal a manasina Gurci lugatidir اخل كلك اق قلعە معناسنە كورجی لعتی در biciminde ifade etmistir Ancak Katip Celebi nin bu yerlesimin anlamini yeni sehir degil de ak kale olarak vermesi hem kelimeleri hem de Ahalkalaki ile Ahaltsihe yi birbirine karistirdigini gostermektedir Ahalkalaki nin Osmanlica yazilis bicimi Ahalkalak Latin harfli Turkceye Ahilkelek olarak aktarilmistir Ahalkalakai nin Osmanlica yazilis bicimi Ahalkalak Latin harfli Turkceye Ahilkelek olarak aktarilmistir Osmanlilarin Gurculerden ele gecirdigi topraklarda Gurcucede yeni anlamina gelen ahal ahali ახალი adiyla baslayan baska yer adlari da vardir Ornegin yeni koy anlamina gelen اخالدابە آخالدابا bunlardan biridir Bu ornekler ahal kelimesinin Osmanlicada benzer bicimde آخال آخل yazildigini gostermektedir Ahaldaba adi Latin harfli Turkceye Ahildaba degil Ahaldaba olarak aktarilmistir Sal veya ham kavun anlamina gelen kelek ﻛﻠﻚ kelimesi Mesheti bolgesinde yer adi veya yer adinin bir parcasi olarak kullanilmamistir TarihceAhalkalaki adi ilk kez Gurcistan in 8 11 yuzyil olaylarinin anlatildigi anonim bir tarih derlemesi olan Matiane Kartlisa da მატიანე ქართლისა Kartli Tarihi gecer Gurcu tarihci ve cografyaci Vahusti baska Gurcuce kaynaklarda da sozu edilen Ahilkelek in Cavaheti de Ahilkelek Cayi nin Kura Nehrine katildigi yerde kurulu oldugunu yazar Kucuk bir yerlesim olan sehir Gurcistan Kralligi sinirlari icindeyken 1060 larda Alp Arslan in ordulari tarafindan yagmalandi 13 yuzyilda Mogollar tarafindan yakilan sehir daha sonra Samtshe atabeylerinin yonetimine girdi 1538 de Imereti krali III Bagrat ile Samtshe atabagi Kvarkvare arasindaki savasa sahne olan sehir buyuk yikima ugradi 16 yuzyilin sonlarinda Osmanlilar Ahilkelek i ele gecirdi ve sehir Gurcistan Vilayeti nin veya Cildir Eyaleti nin bir parcasi haline geldi Osmanli kayitlarinda Ahalkalak olarak gecen sehir bu eyalete bagli Ahalkalak Livasi nin merkeziydi 1770 lerde Gurcu krali II Erekle birkac kez kenti almaya calistiysa da basarili olamadi Uzun sure Osmanli yonetiminde kalan Ahalkalak 1828 1829 Osmanli Rus Savasi nda Osmanli Devleti nin yenilmesi uzerine Rusya Imparatorlugu sinirlari icinde kaldi Ruslar Ahilkelek ve cevresindeki Muslumanlari goc ettirip yerlerine Erzurum vilayetinde meskun ve savasta Rus ordusuna destek vermis olan Ermenileri yerlestirdi Nitekim tarihsel Cavaheti bolgesinin merkezi olan Ahalkalaki nin 1897 yilindaki 5 440 kisilik nufusunun ezici cogunlugunu 4 024 kisi Ermeniler olusturuyordu Bu tarihte kentte sadece 297 kisi Gurcu olarak kaydedilmistir Kalan nufus ise farkli etnik gruplari kapsiyordu I Dunya Savasi sonlarina dogru Rus ordularinin bolgeden cekilmesi uzerine Ahilkelek bagimsiz Gurcistan sinirlari icinde kaldi 1921 de Kizil Ordu butun Gurcistan i isgal edip ulkeyi Sovyet cumhuriyeti haline getirdi Gunumuzde Ahilkelek in nufusunun cogunlugunu Ermeniler olusturmaktadir Turkiye yi Gurcistan uzerinden Azerbaycan a baglayan Baku Tiflis Kars demiryolu Ahilkelek ten gecer GaleriAhilkelek Kalesi Genel gorunum Hisar Hisar kervansaray ve cami kalintilari Hisarin ici Kervansaray kalintisi Ana meydaniKaynakca georgia ethnic 2014 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2021 Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan Osmanlica ve Gurcuce Yayimlayan Sergi Cikia Tiflis 1941 1958 3 cilt III ciltler s 304 305 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Semseddin Sami Kamusu l Alam Osmanlica Istanbul 6 cilt I cilt s 45 Katip Celebi Cihannuma Istanbul 1732 s 409 PDF 11 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 11 Aralik 2022 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 354 ISBN 9789157871117 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye Osmanlica 1927 s 160 165 29 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Trabzon Vilayeti Salnamesi 1869 1904 Hazirlayan Kudret Emiroglu Ankara 1993 2009 22 cilt 8 cilt s 355 ISBN 9789157871117 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 2010 Birinci baski 1927 s 188 193 ISBN 978 9944 197 52 6 Kelek Kubbealti Lugati 4 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Kartlis Tshovreba Yer Adlari ve Arkeoloji Sozlugu Gurcuce Tiflis 2013 s 532 ISBN 9789941158964 Defter i Caba i Eyalet i Cildir 1694 1732 Gurcuce ve Osmanlica Yayima hazirlayan Tsisana Abuladze Tiflis 1979 s 105 ve diger sayfalar Ahalkalaki Mezrasindan Haberler Iveria gazetesi 1 Ocak 1900 PDF 1 Ekim 2019 2 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Subat 2021 Aleksandre Proneli Gorkemli Mesheti Gurcuce Gori 1914 s 149 PDF 25 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 27 Mayis 2021