Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alemdar Vakası (Olayı), 15 Kasım - 18 Kasım 1808 tarihleri arasında Rumeli âyanlarından yenilik yanlısı Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa'nın ölümüne ve yenilik hareketlerinin durmasına yol açan yeniçeri ayaklanmasıdır.
| Alemdar Vakası | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Osmanlı Devleti | Yeniçeriler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Alemdar Mustafa Paşa | |||||||
Ayaklanmaya nedenler
III. Selim'in, Nizam-ı Cedid adıyla yeni bir asker ocağı kurması başta olmak üzere, giriştiği yenilik hareketlerinin yeniçeriler arasında ve çıkarları zarar gören çevrelerde uyandırdığı tepki, 1807'de Kabakçı Mustafa İsyanı'nın çıkmasına ve III. Selim'in tahttan indirilip yerine IV. Mustafa'nın geçirilmesine yol açtı. Nizam-ı Cedid uygulamasında birinci derecede rol oynamış (sonradan Rusçuk Yâranı diye anılacak olan) devlet adamlarının bir bölümü Rusçuk'taki Alemdar Mustafa Paşa'nın yanına sığındılar ve onu İstanbul üzerine yürümeye razı ettiler.
İstanbul yolunda iken Alemdar Mustafa Paşa gönderdiği bir birlik ile Kabakçı Mustafa'yı bertaraf etmişti. 19 Temmuz 1808'de İstanbul'a ulaşmıştı. Fakat, Sultan IV. Mustafa ona bütün Trakya ve Balkanlarda serdarlık ve devlet murahhasslığı vermiş; fakat kendisine Sadrazam olarak atamamıştı. 28 Temmuz'da Alemdar önce Babiali ve sonra Sarayı bastığı zaman, tek Osmanoğlu kalmak hedefiyle IV. Mustafa'nın emirleriyle, III. Selim'in öldürülmüş ve Şehzade Mahmud'un ise zor bela kurtarılmış olduğunu gördü. IV. Mustafa'yı tahttan indirerek yerine II. Mahmud'u padişah yaptı (1808), Rusçuk yâranının önerisi üzerine padişah tarafından sadrazamlığa getirildi.
Eylül 1808'de Anadolu ve Rumeli'deki büyük âyanla merkezî devlet temsilcileri Alemdar Mustafa Paşa'nın çağrısıyla İstanbul'da Çağlayan Köşkü'nde bir araya geldi. Bu toplantıda Alemdar Mustafa Paşa ayanlara, Yeniceri ocağına birleşik hareket çağrısında bulundu ve merkezi yönetimin ayanların yerel nüfuzunu meşru kabul edeceği sözünü verdi. Görüşmelerde ayanlar padişahın her buyruğuna uyacaklarına ve istenince onun yardımına koşacaklarına söz verdiler. 29 Eylül,1808'de Sened-i İttifak adı verilen bir belge hazırlanip imzalandı ve bu belge padişahça da onaylandı. Sened-i İttifak'a göre âyan, merkezî devletin eşit statülü bir ortağı haline geldi. Karşılığında da merkezin askeri yenilik hareketlerine âyanın desteği sağlandı. Buna dayanarak Sekban-ı Cedid ordusunun kurulmasına girişildi.
Alemdar Mustafa Paşa'nın yeniçerileri sindirmek için önlemler alması, aslında yeniçerilere özgü olmakla birlikte halkın elinde bir gelir kaynağı haline gelmiş olan esamelerin (aylık cüzdanları) alınıp satılmasını yasaklaması, ayrıca Rumeli'den getirttiği birliklerin yağmaya girişmesi, paşanın çevresindeki Rusçuk yâranının iktidarını kötüye kullanması yeniçerilerle halk arasında hoşnutsuzluğa yol açmıştı. Tahttan indirilen IV. Mustafa'nın çevresi de bu hoşnutsuzluğu körüklüyor, öte yandan Alemdar'ın Sened-i İttifak'la iktidarı zayıflamış olan II. Mahmud üzerindeki nüfuzundan hoşlanmıyordu. Rumeli'den gelen birliklerin dağılması Alemdar'ın askeri bakımdan güçsüzleşmesine yol açtı. İstanbul'da duvarlara Alemdar aleyhine yaftalar asıldı. Yeniçeri Ocağı'nda Alemdar'ı devirmeye yönelik gizli bir örgütlenme başladı. Yakınları, Rumeli'ye gidip kuvvet toplayarak yeniden İstanbul'a gelmesini önerdilerse de, kendine güvenen Alemdar bunu kabul etmedi.
Yeniçeri ayaklanması
15 - 16 Kasım 1808 gecesi yeniçeriler önce yangın var diye gürültü çıkardılar. Sonra da Alemdar'ın kalmakta olduğu Bâbıâli'yi bastılar, sekbanların karşı koyması üzerine de ateşe verdiler. Saraydan yardım gelmeyince umudunu yitiren Alemdar barut mahzenini ateşleyerek içeri girmeye çalışan yüzlerce yeniçeriyle birlikte öldü. Yeniçeriler yangından sonra onun ölüsünü bularak günlerce İstanbul'da dolaştırdılar; sonra parçalayıp Yedikule dışındaki bir kuyuya attılar.
Yeniçeriler saraya da saldırdılar, ama saray bostancıları tarafından püskürtüldüler. II. Mahmud IV. Mustafa'yı öldürttü.
Yeniçeriler halkın da desteğiyle sarayın suyunu kestiler. II. Mahmud'a bağlı sekban birliklerine Saray'dan çıkış emri vererek bir şehir savaşı başlattı. Yeniçeriler ile çıkan çatışmalarda yüzlerce ayaklanmacı öldürüldü. II. Mahmud'a bağlı olan donanma, Haliç'ten Beyazıt'taki Ağakapisi'ni topa tuttu. İstanbul'un önemli merkezleri olan Saray'a yakin Cebeciler Kışlası, Ayasofya, Sultanahmet, Divanyolu semtleri yangınlarla kül olmuştu. Sokaklar asker ve sivil ölüyle dolmuştu.
19 Kasım'da Kandıralı Mehmed'in elebaşılığı altında yeni bir yeniçeri hareketi başladı. Bunlar Tersane'ye ve Tophane'ye el koymayı ve Levent ve Selimiye kışlalarıni ellerine geçirmeyi başardılar.
Sonunda ulemanın aracılığıyla Sarayla yeniçeriler arasında uzlaşma sağlandi, padişah Sekban-ı Cedid'in kaldırılmasını kabul etti. Ama Istanbul'un evleri, dükkânları yağmalanmış ve kışlalar yakılmış ve birçok sivilin can ve irzlarına tecavüz edilmişti. Anlaşmadan sonra birçok Sekban-ı Cedid askeri ve âyandan bir bölümü yeniçerilerce öldürüldü. Sonunda öldürülen yeniçeri sayısının 5000 ve sekban sayısının ise 300-400 kadar olduğu tahmin edilmektedir.
Ayaklanma sonucu
Tarihte Alemdar Vakası adıyla geçen bu ayaklanmadan sonra yenilik hareketleri bir süre durdu. II. Mahmud ancak yıllar sonra otoritesini kurup, yenilik hareketlerini daha etkin bir biçimde başlatabildi. Alemdar'ın öldürülmesi âyanların siyasal gücünün kırılması sürecinde önemli bir aşama oluşturdu.
Notlar
Dış bağlantılar
- Shaw, S.J. ve Shaw, E.Z. (1997). History of the Ottoman Empire, Volume 2. Cambridge: Cambridge University Press: .
- Ortaylı, İlber (1983), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul:Hil Yayinları:
- Sakaoğlu, Necdet (1991) Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: Oğlak Yayınları s.417-418
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alemdar Vakasi Olayi 15 Kasim 18 Kasim 1808 tarihleri arasinda Rumeli ayanlarindan yenilik yanlisi Sadrazam Alemdar Mustafa Pasa nin olumune ve yenilik hareketlerinin durmasina yol acan yeniceri ayaklanmasidir Alemdar VakasiTarih15 Kasim 18 Kasim 1808BolgeIstanbulSonucYenilik hareketleri durdu Alemdar Mustafa Pasa olduruldu TaraflarOsmanli DevletiYenicerilerKomutanlar ve liderlerAlemdar Mustafa PasaAlemdar Mustafa PasaAyaklanmaya nedenlerIII Selim in Nizam i Cedid adiyla yeni bir asker ocagi kurmasi basta olmak uzere giristigi yenilik hareketlerinin yeniceriler arasinda ve cikarlari zarar goren cevrelerde uyandirdigi tepki 1807 de Kabakci Mustafa Isyani nin cikmasina ve III Selim in tahttan indirilip yerine IV Mustafa nin gecirilmesine yol acti Nizam i Cedid uygulamasinda birinci derecede rol oynamis sonradan Ruscuk Yarani diye anilacak olan devlet adamlarinin bir bolumu Ruscuk taki Alemdar Mustafa Pasa nin yanina sigindilar ve onu Istanbul uzerine yurumeye razi ettiler Istanbul yolunda iken Alemdar Mustafa Pasa gonderdigi bir birlik ile Kabakci Mustafa yi bertaraf etmisti 19 Temmuz 1808 de Istanbul a ulasmisti Fakat Sultan IV Mustafa ona butun Trakya ve Balkanlarda serdarlik ve devlet murahhassligi vermis fakat kendisine Sadrazam olarak atamamisti 28 Temmuz da Alemdar once Babiali ve sonra Sarayi bastigi zaman tek Osmanoglu kalmak hedefiyle IV Mustafa nin emirleriyle III Selim in oldurulmus ve Sehzade Mahmud un ise zor bela kurtarilmis oldugunu gordu IV Mustafa yi tahttan indirerek yerine II Mahmud u padisah yapti 1808 Ruscuk yaraninin onerisi uzerine padisah tarafindan sadrazamliga getirildi Eylul 1808 de Anadolu ve Rumeli deki buyuk ayanla merkezi devlet temsilcileri Alemdar Mustafa Pasa nin cagrisiyla Istanbul da Caglayan Kosku nde bir araya geldi Bu toplantida Alemdar Mustafa Pasa ayanlara Yeniceri ocagina birlesik hareket cagrisinda bulundu ve merkezi yonetimin ayanlarin yerel nufuzunu mesru kabul edecegi sozunu verdi Gorusmelerde ayanlar padisahin her buyruguna uyacaklarina ve istenince onun yardimina kosacaklarina soz verdiler 29 Eylul 1808 de Sened i Ittifak adi verilen bir belge hazirlanip imzalandi ve bu belge padisahca da onaylandi Sened i Ittifak a gore ayan merkezi devletin esit statulu bir ortagi haline geldi Karsiliginda da merkezin askeri yenilik hareketlerine ayanin destegi saglandi Buna dayanarak Sekban i Cedid ordusunun kurulmasina girisildi Alemdar Mustafa Pasa nin yenicerileri sindirmek icin onlemler almasi aslinda yenicerilere ozgu olmakla birlikte halkin elinde bir gelir kaynagi haline gelmis olan esamelerin aylik cuzdanlari alinip satilmasini yasaklamasi ayrica Rumeli den getirttigi birliklerin yagmaya girismesi pasanin cevresindeki Ruscuk yaraninin iktidarini kotuye kullanmasi yenicerilerle halk arasinda hosnutsuzluga yol acmisti Tahttan indirilen IV Mustafa nin cevresi de bu hosnutsuzlugu korukluyor ote yandan Alemdar in Sened i Ittifak la iktidari zayiflamis olan II Mahmud uzerindeki nufuzundan hoslanmiyordu Rumeli den gelen birliklerin dagilmasi Alemdar in askeri bakimdan gucsuzlesmesine yol acti Istanbul da duvarlara Alemdar aleyhine yaftalar asildi Yeniceri Ocagi nda Alemdar i devirmeye yonelik gizli bir orgutlenme basladi Yakinlari Rumeli ye gidip kuvvet toplayarak yeniden Istanbul a gelmesini onerdilerse de kendine guvenen Alemdar bunu kabul etmedi Yeniceri ayaklanmasi15 16 Kasim 1808 gecesi yeniceriler once yangin var diye gurultu cikardilar Sonra da Alemdar in kalmakta oldugu Babiali yi bastilar sekbanlarin karsi koymasi uzerine de atese verdiler Saraydan yardim gelmeyince umudunu yitiren Alemdar barut mahzenini atesleyerek iceri girmeye calisan yuzlerce yeniceriyle birlikte oldu Yeniceriler yangindan sonra onun olusunu bularak gunlerce Istanbul da dolastirdilar sonra parcalayip Yedikule disindaki bir kuyuya attilar Yeniceriler saraya da saldirdilar ama saray bostancilari tarafindan puskurtulduler II Mahmud IV Mustafa yi oldurttu Yeniceriler halkin da destegiyle sarayin suyunu kestiler II Mahmud a bagli sekban birliklerine Saray dan cikis emri vererek bir sehir savasi baslatti Yeniceriler ile cikan catismalarda yuzlerce ayaklanmaci olduruldu II Mahmud a bagli olan donanma Halic ten Beyazit taki Agakapisi ni topa tuttu Istanbul un onemli merkezleri olan Saray a yakin Cebeciler Kislasi Ayasofya Sultanahmet Divanyolu semtleri yanginlarla kul olmustu Sokaklar asker ve sivil oluyle dolmustu 19 Kasim da Kandirali Mehmed in elebasiligi altinda yeni bir yeniceri hareketi basladi Bunlar Tersane ye ve Tophane ye el koymayi ve Levent ve Selimiye kislalarini ellerine gecirmeyi basardilar Sonunda ulemanin araciligiyla Sarayla yeniceriler arasinda uzlasma saglandi padisah Sekban i Cedid in kaldirilmasini kabul etti Ama Istanbul un evleri dukkanlari yagmalanmis ve kislalar yakilmis ve bircok sivilin can ve irzlarina tecavuz edilmisti Anlasmadan sonra bircok Sekban i Cedid askeri ve ayandan bir bolumu yenicerilerce olduruldu Sonunda oldurulen yeniceri sayisinin 5000 ve sekban sayisinin ise 300 400 kadar oldugu tahmin edilmektedir Ayaklanma sonucuTarihte Alemdar Vakasi adiyla gecen bu ayaklanmadan sonra yenilik hareketleri bir sure durdu II Mahmud ancak yillar sonra otoritesini kurup yenilik hareketlerini daha etkin bir bicimde baslatabildi Alemdar in oldurulmesi ayanlarin siyasal gucunun kirilmasi surecinde onemli bir asama olusturdu Notlar a b c d e f Sakaoglu Necdet 1991 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 975 329 2996Dis baglantilarShaw S J ve Shaw E Z 1997 History of the Ottoman Empire Volume 2 Cambridge Cambridge University Press Ortayli Ilber 1983 Imparatorlugun En Uzun Yuzyili Istanbul Hil Yayinlari Sakaoglu Necdet 1991 Bu Mulkun Sultanlari Istanbul Oglak Yayinlari ISBN 975 329 2996 s 417 418