Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arapça dilbilgisi (Arapça: عُلُوم اللغَة العَرَبِيَّة, Ulûm'ü-lügâtü'l-'Arabiyye) Arap dilinin yapısını inceler. Arapça bir Sami dili olmakla birlikte diğer Sami dillerin dilbilgisi kurallarıyla benzerlik göstermektedir.
Bu makale hem Edebi Arapçayı (yani Klasik Arapça ve Modern Standart Arapça gibi hemen hemen benzer dil bilgisini paylaşan türleri) hem de konuşulan Arapçanın türlerini incelemektedir. Bu iki türün dil bilgisi benzer ayrıntılar gösterir. Bu yüzden bu makalede sırasıyla önce Klasik Arapçanın kuralları daha sonra da bölgesel lehçelerde bu kuralların nasıl değişiklik gösterdiği anlatılmaktadır. (Her lehçe değişik farklılıklar göstermektedir).
Klasik/standart Arapçayla lehçelerin arasındaki en büyük farklar: lehçelerde, klasik/standart Arapçanın cümlede sözcüklerin işlevlerini (yani cümle içinde bir sözcüğün nesne, özne ya da yüklem olup olmadığını) morfolojik işaretlemelerle göstermemesi, söz diziminde meydana gelen değişiklikler, fiil kiplerindeki farklılıklar; ikil sayıların kullanımının kısıtlanması ve (çoğu lehçe için geçerli olan) dişil çoğulların kullanılmamasıdır. Pek çok lehçede, özellikle Mağrip Arapçasında standart Arapçadan farklı ünlülerin kullanıldığı ve alışılmadık ünsüz kümelerinin olduğu gözlemlenir. Diğer lehçelerden farklı olarak, Mağrip Arapçasında birinci tekil şahıs n- (ن) ön eki alır.
Tarihi
Arap dilinin dil bilgisini inceleyen en eski alimin kim olduğu bazı kaynaklarda harekelerin de mucidi olan Abu el-Esved el-Du'ali iken, diğer kaynaklarda Ibn Ebi İshaq olarak geçmektedir (Ölüm mîladi 735/6).
Daha sonra İslamiyetin de yükselişiyle birlikte Basra ve Küfe okulları 8. yüzyılın sonlarında Arapça dil bilgisini incelemeye devam etmişlerdir. Ebû Amr ibn el-Âla, tarafından kurulmasıyla anılan Basra okulunun iki temsilcisi alanlarında önemli buluşlar ortaya koymuşlardır: El-Halil ibn Ahmed el-Farahidi ilk Arapça sözlüğü ve ilk Arapça vezin kitabını yazmış olup, öğrencisi Sibavayh ise ilk Arapça dilbilgisi teorileri üzerine kitap yazan kimse olmuştur. Kufa okulunda, El-Ru'asi, yazıtlarının kaybolduğu farz edilse de okulun kurucusu olarak kabul edilir. Okulun gelişimi daha sonra başka yazarlar tarafından sağlanmıştır. el-Farahidi ve Sibavayh'ın emekleri Basra'ya analitik bir dil bilgisi okulu olarak tanınması açısından çokça itibar katarken, Küfen okulunun ise Arap şiirinin ve Arap kültürünün koruyucusu olarak anılmasını sağlamıştır.
İlk başta okullar sırf görüşlerinde değil amaçlarında da anlaşmazlığa düşmüşlerdir. Küfe okulu şiirde ve Kur'an tefsirinde ve ayrıca İslam hukuku ve Arap şeceresinde uzmanlık gösterirken, Basra okulu formal dil bilgisiyle ilgilenmiştir.
Alt dallar
Klasik Arapçacılar dil bilgisini beş dala ayırır:
- el-luga Arapça: اَللُّغَة (dil/lügat) sözcük bilgisini inceler.
- et-taṣrîf Arapça: اَلتَّصْرِيف (morfoloji) sözcüklere anlam veren en küçük birimi bulup inceler.
- en-naḥiv Arapça: اَلنَّحْو (söz dizimi) sözcüklerin cümle içerisindeki sırasını inceler.
- el-iştiqaqArapça: اَلاشْتِقَاق (köken bilim) sözcüklerin nereden geldiğini, türediğini inceler.
- el-belaga Arapça: اَلْبَلَاغَة (retorik) dilde tarz, kalite, anlaşılabilirliği inceler.
Arapça dil bilgisinde uzman olan Said Muhammed Bedevi, Arapça dil bilgisini, kişinin okuryazarlık düzeyine ve kullandığı dilin Klasik Arapçaya yakınlığına göre beş bölüme ayırmıştır. Said Bedevi'nin bu sınıflandırması en formal dilden en informal dile göre sırasıyla: Okumamışların Arapçası (Arapça: عَامِّيَّة اَلْأُمِّيِّين), Yarı-okuryazar Arapça (Arapça: عَامِّيَّة اَلْمُتَنَوِّرِين), Okumuşların Arapçası (Arapça: عَامِّيَّة اَلْمُثَقَّفِين), Modern Standart Arapça (Arapça: فُصْحَى اَلْعَصْر) ve Klasik Arapça (Arapça: فُصْحَى اَلتُّرَاث).
Ses bilgisi
Klasik Arapçada Arap alfabesini oluşturan yarı ünlüler de dahil olmak üzere 28 ünsüz ses birim mevcuttur.
Arapçada üçü uzun üçü kısa altı sesli harf vardır. Bu ünlüler bulundukları ortama göre değişkenlik gösterebilirler. Mesela <كل> sözcüğünün telaffuzu /kæl/ iken <قل> sözcüğününki /qal/ şeklindedir. Kısa ünlüler normalde yazılı dilde gösterilmese de gerektiğinde harekelerle belirtilebilirler.
Her lehçenin vurgu sistemi farklıdır. Klasik Arapçada vurgu kabaca sondan üçüncü hecededir, eğer hece açıksa sözcüğün sondan önceki hecesinde olabilir.
İsimler ve sıfatlar
Klasik Arapçada ve aynı şekilde Modern Standart Arapçada da isimlerin ve sıfatların cümledeki işlevlerine, belirtili veya belirtisiz olmalarına, cinsiyetlerine ve sayılarına göre değişen halleri vardır. Lehçelerde bunlar daha basitleşmiş haldedir. Yeni isim ve sıfat türetmek için pek çok yapım eki mevcuttur ve sıfatlardan yeni zarflar türetilebilir.
Zamirler
Şahıs zamirleri
Arapçada 12 kişi zamiri vardır. İkince ve üçüncü şahısların tekil ve çoğul hallerinde eril ve dişil haller mevcuttur. İkil zamirlerin cinsiyetleri olamadığı gibi birinci tekil halleri de yoktur. Zamirler geleneksel olarak üçüncü şahıslardan birinciye doğrudur.
| Türkçe zamir | Arapça zamir | Dişil hali |
|---|---|---|
| Ben | أَنَا (ene) | |
| Sen | أَنْتَ (ente) | أَنْتِ '(enti)' |
| O | هُوَ '(huve)' | هِيَ '(hiye)' |
| Türkçe zamir | Arapça zamir | Dişil hali | İkil hali |
|---|---|---|---|
| Biz | نَحْنُ '(naḥnu)' | ||
| Siz | أَنْتُمْ '(entum)' | أَنْتُنَّ '(entunne)' | أَنْتُمَا '(entumā)' |
| Onlar | هُمْ '(hum)' | هُنَّ '(hunne)' | هُمَا '(humā)' |
Informal Arapçada ikinci ve üçüncü çoğul zamirlerin dişi hali ve ikil zamirler nadiren kullanılsa da, bunlar muhafazakâr lehçelerde gözlemlenebilir.
Birleşik Zamirler
Arapçada birleşik zamirler (diğer adıyla muttasıl zamirler <اَلضَّمَائِر الْمُتَّصِلَة>) pek çok sözcük türünün sonuna eklenebilirler ve çeşitli anlamları vardır:
| Kişi zamiri | Muttasıl (birleşik) hali |
|---|---|
| أنا | ني / ي |
| نحن | نا |
| َانت | َك |
| انتِ | كِ |
| انتما | كما |
| انتم | كم |
| انتنن | كنَّ |
| هو | هُ |
| هي | ها |
| هما | هما |
| هم | هم |
| هنَّ | هنَّ |
- ِل edatına eklenirlerse "benim, senin, onun" anlamı katarlar. Örnek: لي = benim, لك = senin, له = onun
- Fiillere eklenirlerse fiilden etkileneni belirtirler. Yani nesne zamiri işlevindedirler. Örnek: أُحِبّك = Seni seviyorum.
- Fiile eklenen birleşik zamir yönelme durumu da belirtebilir. Yani "bana, sana, ona" anlamı katar. Örnek: أعطني = Bana ver.
- أَنَّ (enne) لٰكِنَّ (lakin) gibi bağlaçlara eklenip (Mesela: لِأَنَّه, لٰكِنَّي) "çünkü ben..." "ama ben..." anlamı katabilirler. Örnek: لأنني كنت مريضا = Çünkü ben hastaydım.
- Eğer -ي eki ünlü ses ile biten bir sözcüğe eklenirse -ن kaynaştırma ünsüzünü alır. Örnek: رَأَيْتَنِي = Beni gördün.
Edatlı Zamirler
Edatlı zamirler "edat + birleşik zamir" şeklindedir. Ancak bazı düzensiz edatlı zamirler de vardır:
| Anlamı | Bağımsız şekli | Benimle | Seninle (eril tekil) | Onunla |
|---|---|---|---|---|
| "için, -a", dolaylı nesne | Arapça: لِـ li- | Arapça: لِي liy | Arapça: لَكَ leke | Arapça: لَهُ lehu |
| "içinde", "ile", "vasıtasıyla" | Arapça: بِـ bi- | Arapça: بِي biy | Arapça: بِكَ bike | Arapça: بِهِ bihi |
| "içinde" | Arapça: فِي fiy | Arapça: فِيَّ fîye | Arapça: فِيكَ fiyke | Arapça: فِيهِ fîhi |
| "-a" | Arapça: إِلَى ilâ | Arapça: إِلَيَّ ileyye | Arapça: إِلَيْكَ ileyke | Arapça: إِلَيْهِ ileyhi |
| "üzerine" | Arapça: عَلَى 'âla | Arapça: عَلَيَّ 'aleyye | Arapça: عَلَيْكَ 'aleyke | Arapça: عَلَيْهِ 'aleyhi |
| "ile" | Arapça: مَعَ ma‘a | Arapça: مَعِي ma'iy | Arapça: مَعَكَ me'ake | Arapça: مَعَهُ me'ahu |
| "-den" | Arapça: مِنْ min | Arapça: مِنِّي minniy | Arapça: مِنْكَ minke | Arapça: مِنْهُ minhu |
| "üzerine" "hakkında" | Arapça: عَنْ ‘an | Arapça: عَنِّي 'anniy | Arapça: عَنْكَ 'anke | Arapça: عَنْهُ ‘anhu |
İşaret Zamirleri
Arapçada işaret zamirleri (Arapça: أَسْمَاء اَلْإِشَارَة asmā’ al-ishārah)
| Cinsiyet | Tekil | İkil | Çoğul | |
|---|---|---|---|---|
| Eril | yalın | Arapça: هذا haẓa | Arapça: هٰذَانِ haẓani | Arapça: هٰؤُلَاءِ ha'ula'i |
| nesne/iyelik | Arapça: هٰذَيْنِ haẓeyni | |||
| Dişil | yalık | Arapça: هٰذِهِ haẓihi | Arapça: هٰاتَانِ hatani | |
| nesne/iyelik | Arapça: هٰاتَيْنِ hateyni | |||
| Cinsiyet | Tekil | İkil | Çoğul | |
|---|---|---|---|---|
| Eril | yalın | Arapça: ذَانِكَ ẓalike, ẓake | Arapça: ذَانِكَ ẓanike | Arapça: أُولٰئِكَ ula'ike |
| iyelik | Arapça: ذَيْنِكَ ẓaynike | |||
| Dişil | yalın | Arapça: تِلْكَ tilke | Arapça: تَانِكَ tanike | |
| iyelik | Arapça: تَيْنِكَ teynike | |||
İkil haller yalnızca formal Arapçada kullanılır.
Bazı işaret zamirleri (hāzā, hāzihi, hāzāni, hāzeyni, hā’ulā’i, zālike ve ulā’ike) elif (Arapça: ا) olmasa da uzun /a/ ile telaffuz edilir.
Kuran Arapçasında "sahibi" anlamına gelen farklı zamirler de vardır:
| Cinsiyet | Tekil | İkil | Çoğul | |
|---|---|---|---|---|
| Eril | Yalın hali | Arapça: ذَوَا | Arapça: ذَوَا | Arapça: ذَوُو، أُولُو |
| Nesne hali | Arapça: ذَا | Arapça: ذَوَيْ | Arapça: ذَوِي، أُولِي | |
| Tamlama | Arapça: ذِي | |||
| Dişil | Yalın hali | Arapça: ذَاتُ | Arapça: ذَوَاتَا | Arapça: ذَوَاتُ، أُولَاتُ |
| Nesne hali | Arapça: ذَاتَ | Arapça: ذَوَاتَيْ | Arapça: ذَوَاتِ، أُولَاتِ | |
| iyelik | Arapça: ذَاتِ | |||
هذا aslında -ه 'bu' ön ekinden ve ذا zamirinin birleşmesiyle türemiştir. Yine aynı şekilde, ذالك sözcüğü ذا ve لِ ön eki ile -ك ekinin bir birleşimidir. Ayrıca اَلَّذِي ilgi zamirinin kökeni ذي zamiridir. Bu kombinasyonlar Kuran Arapçasında tam oturmamışken ذاك, ذالكم gibi kombinasyonların kullanıldığı görülmektedir.
Bu sözcük ayrıca İbranicede זה "ze" ve dişil זאת (zot), çoğul אלה (eleh) olarak da görülür.
İlgi zamirleri
Arapça 8 adet ilgi zamiri olup bunlar öznenin cinsiyeti ve sayısı ile uyumlu olmalıdırlar:
| Cinsiyet | Tekil | İkil | Çoğul | |
|---|---|---|---|---|
| Eril | yalın hali | Arapça: اَلَّذِي elleẕī | Arapça: اَللَّذَانِ elleẕāni | Arapça: اَلَّذِينَ elleẕīn(e) |
| nesne veya iyelik hali | Arapça: اَللَّذَيْنِ elleẕeyni | |||
| Dişil | yalın hali | Arapça: اَلَّتِي elletī | Arapça: اَللَّتَانِ elletāni | Arapça: اَللَّاتِي ellātī |
| nesne veya iyelik hali | Arapça: اَللَّتَيْنِ elleteyni | |||
Arapçada ilgi zamiriyle cümle kurulurken ilgi zamirinden sonra gelen cümlecikteki nesne, uygun bir zamirle tekrar belirtilmelidir: Arapça: اَلَّرَجُلُ ٱلَّذِي تَكَلَّمْتُ مَعَهُ er-racul(u) (e)lleẕī tekellemtu ma‘a-hu, yani "onunla konuştuğum adam".
İlgi zamirinin etkilediği cümlecik belirtisiz ise ilgi zamiri kullanılmasa da olur: Arapça: رَجُلٌ تَكَلَّمْتُ مَعَهُ racul(un) tekellemtü ma‘a-h(u)
Lehçelerde
Lehçelerde, üstte bahsedilen sistemin ikil hallerinin olamaması ve dişil çoğul hallerini kaybetmeleri dışında bir fark yoktur.
Fiiller
Arapçada filler (Arapça: فعل fi‘l), diğer Semitik dillerdeki gibi 3 veya 4 ünsüzden oluşan köklere sahiptirler ve bu kökler aynı zamanda fiilin ilettiği anlamın en yalın haldir, mesela: k-t-b 'yazdı', q-r-’ 'okudu', ’-k-l 'yedi'. Bu ünsüzlerin arasındaki ünlülerde yapılan değişiklikler veya sözcüğe eklenen ön ve son ekler, sözcüğün işlevlerini (edilgenlik, emir, dilek belirtme gibi işlevlerini) ve anlamını değiştirir.
Arapçada "olmak" fiili veya -dir -idi gibi ek fiiller yoktur. "Onun evi var" demek için Arapça: عنده بيت (ʿindehü bayt) - yani: "Onda ev (vardır)" denebilir.
Edatlar
| Arapça | Yaklaşık Türkçe manası | |
|---|---|---|
| Gerçek edatlar | -ب | vasıtası ile |
| -ت | sadece تٱللهِ (tallahi) derken kullanılır | |
| -لَ | kesinlikle (fiillerden önce de kullanılabilir) | |
| -لِ | için, -e ait | |
| -ك | gibi | |
| -ف | ve sonra | |
| إلى | -e | |
| حتّى | -e kadar | |
| على | üzerin(d)e | |
| عن | hakkında, -in yerine | |
| في | -de, içinde | |
| مِن | -den | |
| مُنذُ | -den beri | |
| مذ | -den beri | |
| Yarı-edatlar | أمام | önünde |
| َبَين | arasında | |
| َتحْت | altında | |
| َحوْل | etrafında | |
| خارِج | dışarısında | |
| خِلالَ | sırasında | |
| َداخِل | içinde | |
| َدُون | -sız | |
| ّضِد | karşı | |
| َعنْد | -de | |
| َفوْق | yukarıdaki | |
| َمَع | ile | |
| َمِثل | gibi | |
| وَراء | arkasında |
Bu sorunun kesin bir yanıtı yoktur, Arapçada Arapça: حَرْف cümlede yerine ve işlevine göre değişmeyen olarak kabul edilir, mesela Arapça: فِي.
Çoğunluğa göre Arapça: مَعَ isim (Arapça: اِسْم) kabul edilmelidir çünkü Arapça: مَعَ tenvin alabilir (Arapça: تَنْوِين). Mesela Arapça "Beraber geldiler" derken (Arapça: جاؤوا مَعًا) mevzu bahis edatın tenvin aldığı görülür. Arapça: مَعَ bu sebepten dolayı yarı-edat sayılabilir.
Söz dizimi
Arapçada tamlayan tamlanandan sonra gelir. Buna arapçada Arapça: إِضَافَة iḍāfah (ekleme) denir. Tamlanan ötre (ُ) tamlayanlar ise kesre (ِ) alır. Farsça tamlamalara veya İngilizcedeki "(isim) of (isim)" yapısına benzer. Bu Arapçada diğer Semitik dillerde de olduğu gibi tamlama oluşturmak için yaygın bir kalıptır.
Birkaç örnek:
- Arapça: بِنْتُ حَسَنٍ bintu Ḥasan "Hasan'ın kızı".
- Arapça: دَارُ السَّلاَمِ dāru‿s-selām "Barış evi".
- Arapça: كِيلُو مَوْزٍ kīlū mewz "Bir kilo muz".
- Arapça: بَيْتُ رَجُلٍ beytu‿racul "(B'li) Adamın evi".
- Arapça: بَيْتُ ٱلرَّجُلِ beytu‿r-racul "Bir (B'siz) adamın evi".
Sözcü sırası
Klasik Arapçanın söz dizimi fiil + özne + nesne şeklindedir. Bu söz dizimi hemen hemen yalnızca Kelt dillerinde, Avustronezya dillerinde ve Maya dilleri görülen nadir bir dizimdir.
ّاِن (inne)
Bu sözcük (Arapça: إِنَّ inne 'şüphesiz') özneyi vurgulamak ve anlama kesinlik katmak için kullanılır. Kendinden sonra birleşik zamir eklenerek kullanılır, mesela: Arapça: إِنَّ ٱلسَّمَاءَ زَرْقَاءُ inne s-semā’a zerqā’(u) 'Şüphesiz gök mavidir'.
Belirtme edatı
Arapça belirtme edatı ال (el) cinsiyete, sayıya ve göre değişiklik göstermez fakat kendisinden sonra ت، د ،ر، س، ن ، ط، ظ، ص، ض، ذ، ث، şemsi harfleri geliyorsa ل harfi okunmaz ve kendisinden sonra gelen şemsi harf şedde alır. Mesela النيل (Nil nehri) /ennil/ şeklinde telaffuz edilir.
Hanedan, aile ekleri
Özellikle Arap Yarım adasında önemli bir aileden gelen insanlar isimlerinden önce "aile, kabile" anlama gelen Arapça: آل takısını alır. Âl Saud (Saud ailesi) veya Âl eş-Şeyh (Şeyh ailesi). Arapça: آل belirtme edatı olan ال ile karıştırılmamalıdır.
Kaynakça
- ^ , "Ibn Mada's Criticism of Arab Grammarians." Orient, v. 10, pgs. 89-113. 1974
- ^ a b Monique Bernards, "Pioneers of Arabic Linguistic Studies." Taken from In the Shadow of Arabic: The Centrality of Language to Arabic Culture, pg. 213. Ed. Bilal Orfali. Leiden: Brill Publishers, 2011.
- ^ Goodchild, Philip. Difference in Philosophy of Religion, 2003. Page 153.
- ^ Archibald Sayce, Introduction to the Science of Language. Pg. 28, 1880.
- ^ al-Aṣmaʿī at the . ©2013 . Accessed 10 June 2013.
- ^ , vol. 5, pg. 174, fascicules 81-82. Eds. Clifford Edmund Bosworth, E. van Donzel, Bernard Lewis and . Leiden: Brill Publishers, 1980.
- ^ Arik Sadan, The Subjunctive Mood in Arabic Grammatical Thought, pg. 339. Volume 66 of Studies in Semitic Languages and Linguistics. Leiden: Brill Publishers, 2012.
- ^ Sir Hamilton Alexander Rosskeen Gibb, The Encyclopaedia of Islam, pg. 350. Leiden: Brill Archive, 1954. New edition 1980.
- ^ Alaa Elgibali and El-Said M. Badawi. Understanding Arabic: Essays in Contemporary Arabic Linguistics in Honor of El-Said M. Badawi, 1996. Page 105.
- ^ Kees Versteegh, The Arabic Language (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1997), s. 90.
- ^ Gerald Drissner (16 Ekim 2015). Arabic for Nerds (İngilizce). Createspace Independent Publishing Platform. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arapca dilbilgisi Arapca ع ل وم اللغ ة الع ر ب ي ة Ulum u lugatu l Arabiyye Arap dilinin yapisini inceler Arapca bir Sami dili olmakla birlikte diger Sami dillerin dilbilgisi kurallariyla benzerlik gostermektedir Kur an kulliyatindan Arap gramerinin sema halinde gorsel tasviri Bu makale hem Edebi Arapcayi yani Klasik Arapca ve Modern Standart Arapca gibi hemen hemen benzer dil bilgisini paylasan turleri hem de konusulan Arapcanin turlerini incelemektedir Bu iki turun dil bilgisi benzer ayrintilar gosterir Bu yuzden bu makalede sirasiyla once Klasik Arapcanin kurallari daha sonra da bolgesel lehcelerde bu kurallarin nasil degisiklik gosterdigi anlatilmaktadir Her lehce degisik farkliliklar gostermektedir Klasik standart Arapcayla lehcelerin arasindaki en buyuk farklar lehcelerde klasik standart Arapcanin cumlede sozcuklerin islevlerini yani cumle icinde bir sozcugun nesne ozne ya da yuklem olup olmadigini morfolojik isaretlemelerle gostermemesi soz diziminde meydana gelen degisiklikler fiil kiplerindeki farkliliklar ikil sayilarin kullaniminin kisitlanmasi ve cogu lehce icin gecerli olan disil cogullarin kullanilmamasidir Pek cok lehcede ozellikle Magrip Arapcasinda standart Arapcadan farkli unlulerin kullanildigi ve alisilmadik unsuz kumelerinin oldugu gozlemlenir Diger lehcelerden farkli olarak Magrip Arapcasinda birinci tekil sahis n ن on eki alir TarihiArap dilinin dil bilgisini inceleyen en eski alimin kim oldugu bazi kaynaklarda harekelerin de mucidi olan Abu el Esved el Du ali iken diger kaynaklarda Ibn Ebi Ishaq olarak gecmektedir Olum miladi 735 6 Daha sonra Islamiyetin de yukselisiyle birlikte Basra ve Kufe okullari 8 yuzyilin sonlarinda Arapca dil bilgisini incelemeye devam etmislerdir Ebu Amr ibn el Ala tarafindan kurulmasiyla anilan Basra okulunun iki temsilcisi alanlarinda onemli buluslar ortaya koymuslardir El Halil ibn Ahmed el Farahidi ilk Arapca sozlugu ve ilk Arapca vezin kitabini yazmis olup ogrencisi Sibavayh ise ilk Arapca dilbilgisi teorileri uzerine kitap yazan kimse olmustur Kufa okulunda El Ru asi yazitlarinin kayboldugu farz edilse de okulun kurucusu olarak kabul edilir Okulun gelisimi daha sonra baska yazarlar tarafindan saglanmistir el Farahidi ve Sibavayh in emekleri Basra ya analitik bir dil bilgisi okulu olarak taninmasi acisindan cokca itibar katarken Kufen okulunun ise Arap siirinin ve Arap kulturunun koruyucusu olarak anilmasini saglamistir Ilk basta okullar sirf goruslerinde degil amaclarinda da anlasmazliga dusmuslerdir Kufe okulu siirde ve Kur an tefsirinde ve ayrica Islam hukuku ve Arap seceresinde uzmanlik gosterirken Basra okulu formal dil bilgisiyle ilgilenmistir Alt dallarKlasik Arapcacilar dil bilgisini bes dala ayirir el luga Arapca ا لل غ ة dil lugat sozcuk bilgisini inceler et taṣrif Arapca ا لت ص ر يف morfoloji sozcuklere anlam veren en kucuk birimi bulup inceler en naḥiv Arapca ا لن ح و soz dizimi sozcuklerin cumle icerisindeki sirasini inceler el istiqaqArapca ا لاش ت ق اق koken bilim sozcuklerin nereden geldigini turedigini inceler el belaga Arapca ا ل ب ل اغ ة retorik dilde tarz kalite anlasilabilirligi inceler Arapca dil bilgisinde uzman olan Said Muhammed Bedevi Arapca dil bilgisini kisinin okuryazarlik duzeyine ve kullandigi dilin Klasik Arapcaya yakinligina gore bes bolume ayirmistir Said Bedevi nin bu siniflandirmasi en formal dilden en informal dile gore sirasiyla Okumamislarin Arapcasi Arapca ع ام ي ة ا ل أ م ي ين Yari okuryazar Arapca Arapca ع ام ي ة ا ل م ت ن و ر ين Okumuslarin Arapcasi Arapca ع ام ي ة ا ل م ث ق ف ين Modern Standart Arapca Arapca ف ص ح ى ا ل ع ص ر ve Klasik Arapca Arapca ف ص ح ى ا لت ر اث Ses bilgisiKlasik Arapcada Arap alfabesini olusturan yari unluler de dahil olmak uzere 28 unsuz ses birim mevcuttur Arapcada ucu uzun ucu kisa alti sesli harf vardir Bu unluler bulunduklari ortama gore degiskenlik gosterebilirler Mesela lt كل gt sozcugunun telaffuzu kael iken lt قل gt sozcugununki qal seklindedir Kisa unluler normalde yazili dilde gosterilmese de gerektiginde harekelerle belirtilebilirler Her lehcenin vurgu sistemi farklidir Klasik Arapcada vurgu kabaca sondan ucuncu hecededir eger hece aciksa sozcugun sondan onceki hecesinde olabilir Isimler ve sifatlarKlasik Arapcada ve ayni sekilde Modern Standart Arapcada da isimlerin ve sifatlarin cumledeki islevlerine belirtili veya belirtisiz olmalarina cinsiyetlerine ve sayilarina gore degisen halleri vardir Lehcelerde bunlar daha basitlesmis haldedir Yeni isim ve sifat turetmek icin pek cok yapim eki mevcuttur ve sifatlardan yeni zarflar turetilebilir ZamirlerSahis zamirleri Arapcada 12 kisi zamiri vardir Ikince ve ucuncu sahislarin tekil ve cogul hallerinde eril ve disil haller mevcuttur Ikil zamirlerin cinsiyetleri olamadigi gibi birinci tekil halleri de yoktur Zamirler geleneksel olarak ucuncu sahislardan birinciye dogrudur Tekil zamirler Turkce zamir Arapca zamir Disil haliBen أ ن ا ene Sen أ ن ت ente أ ن ت enti O ه و huve ه ي hiye Cogul zamirler Turkce zamir Arapca zamir Disil hali Ikil haliBiz ن ح ن naḥnu Siz أ ن ت م entum أ ن ت ن entunne أ ن ت م ا entuma Onlar ه م hum ه ن hunne ه م ا huma Informal Arapcada ikinci ve ucuncu cogul zamirlerin disi hali ve ikil zamirler nadiren kullanilsa da bunlar muhafazakar lehcelerde gozlemlenebilir Birlesik Zamirler Arapcada birlesik zamirler diger adiyla muttasil zamirler lt ا لض م ائ ر ال م ت ص ل ة gt pek cok sozcuk turunun sonuna eklenebilirler ve cesitli anlamlari vardir Birlesik zamirler الضمائر المتصلة Kisi zamiri Muttasil birlesik haliأنا ني ينحن نا انت كانت ك انتما كماانتم كمانتنن كن هو ه هي هاهما هماهم همهن هن ل edatina eklenirlerse benim senin onun anlami katarlar Ornek لي benim لك senin له onun Fiillere eklenirlerse fiilden etkileneni belirtirler Yani nesne zamiri islevindedirler Ornek أ ح ب ك Seni seviyorum Fiile eklenen birlesik zamir yonelme durumu da belirtebilir Yani bana sana ona anlami katar Ornek أعطني Bana ver أ ن enne ل ك ن lakin gibi baglaclara eklenip Mesela ل أ ن ه ل ك ن ي cunku ben ama ben anlami katabilirler Ornek لأنني كنت مريضا Cunku ben hastaydim Eger ي eki unlu ses ile biten bir sozcuge eklenirse ن kaynastirma unsuzunu alir Ornek ر أ ي ت ن ي Beni gordun Edatli Zamirler Edatli zamirler edat birlesik zamir seklindedir Ancak bazi duzensiz edatli zamirler de vardir Anlami Bagimsiz sekli Benimle Seninle eril tekil Onunla icin a dolayli nesne Arapca ل ـ li Arapca ل ي liy Arapca ل ك leke Arapca ل ه lehu icinde ile vasitasiyla Arapca ب ـ bi Arapca ب ي biy Arapca ب ك bike Arapca ب ه bihi icinde Arapca ف ي fiy Arapca ف ي fiye Arapca ف يك fiyke Arapca ف يه fihi a Arapca إ ل ى ila Arapca إ ل ي ileyye Arapca إ ل ي ك ileyke Arapca إ ل ي ه ileyhi uzerine Arapca ع ل ى ala Arapca ع ل ي aleyye Arapca ع ل ي ك aleyke Arapca ع ل ي ه aleyhi ile Arapca م ع ma a Arapca م ع ي ma iy Arapca م ع ك me ake Arapca م ع ه me ahu den Arapca م ن min Arapca م ن ي minniy Arapca م ن ك minke Arapca م ن ه minhu uzerine hakkinda Arapca ع ن an Arapca ع ن ي anniy Arapca ع ن ك anke Arapca ع ن ه anhuIsaret Zamirleri Arapcada isaret zamirleri Arapca أ س م اء ا ل إ ش ار ة asma al isharah Bu bunlar Cinsiyet Tekil Ikil CogulEril yalin Arapca هذا haẓa Arapca ه ذ ان haẓani Arapca ه ؤ ل اء ha ula inesne iyelik Arapca ه ذ ي ن haẓeyniDisil yalik Arapca ه ذ ه haẓihi Arapca ه ات ان hataninesne iyelik Arapca ه ات ي ن hateyni Su sunlar Cinsiyet Tekil Ikil CogulEril yalin Arapca ذ ان ك ẓalike ẓake Arapca ذ ان ك ẓanike Arapca أ ول ئ ك ula ikeiyelik Arapca ذ ي ن ك ẓaynikeDisil yalin Arapca ت ل ك tilke Arapca ت ان ك tanikeiyelik Arapca ت ي ن ك teynike Ikil haller yalnizca formal Arapcada kullanilir Bazi isaret zamirleri haza hazihi hazani hazeyni ha ula i zalike ve ula ike elif Arapca ا olmasa da uzun a ile telaffuz edilir Kuran Arapcasinda sahibi anlamina gelen farkli zamirler de vardir Sahibi Cinsiyet Tekil Ikil CogulEril Yalin hali Arapca ذ و ا Arapca ذ و ا Arapca ذ و و أ ول وNesne hali Arapca ذ ا Arapca ذ و ي Arapca ذ و ي أ ول يTamlama Arapca ذ يDisil Yalin hali Arapca ذ ات Arapca ذ و ات ا Arapca ذ و ات أ ول ات Nesne hali Arapca ذ ات Arapca ذ و ات ي Arapca ذ و ات أ ول ات iyelik Arapca ذ ات هذا aslinda ه bu on ekinden ve ذا zamirinin birlesmesiyle turemistir Yine ayni sekilde ذالك sozcugu ذا ve ل on eki ile ك ekinin bir birlesimidir Ayrica ا ل ذ ي ilgi zamirinin kokeni ذي zamiridir Bu kombinasyonlar Kuran Arapcasinda tam oturmamisken ذاك ذالكم gibi kombinasyonlarin kullanildigi gorulmektedir Bu sozcuk ayrica Ibranicede זה ze ve disil זאת zot cogul אלה eleh olarak da gorulur Ilgi zamirleri Arapca 8 adet ilgi zamiri olup bunlar oznenin cinsiyeti ve sayisi ile uyumlu olmalidirlar Ilgi zamirleri Cinsiyet Tekil Ikil CogulEril yalin hali Arapca ا ل ذ ي elleẕi Arapca ا لل ذ ان elleẕani Arapca ا ل ذ ين elleẕin e nesne veya iyelik hali Arapca ا لل ذ ي ن elleẕeyniDisil yalin hali Arapca ا ل ت ي elleti Arapca ا لل ت ان elletani Arapca ا لل ات ي ellatinesne veya iyelik hali Arapca ا لل ت ي ن elleteyni Arapcada ilgi zamiriyle cumle kurulurken ilgi zamirinden sonra gelen cumlecikteki nesne uygun bir zamirle tekrar belirtilmelidir Arapca ا ل ر ج ل ٱل ذ ي ت ك ل م ت م ع ه er racul u e lleẕi tekellemtu ma a hu yani onunla konustugum adam Ilgi zamirinin etkiledigi cumlecik belirtisiz ise ilgi zamiri kullanilmasa da olur Arapca ر ج ل ت ك ل م ت م ع ه racul un tekellemtu ma a h u Lehcelerde Lehcelerde ustte bahsedilen sistemin ikil hallerinin olamamasi ve disil cogul hallerini kaybetmeleri disinda bir fark yoktur FiillerArapca vezinler Arapcada filler Arapca فعل fi l diger Semitik dillerdeki gibi 3 veya 4 unsuzden olusan koklere sahiptirler ve bu kokler ayni zamanda fiilin ilettigi anlamin en yalin haldir mesela k t b yazdi q r okudu k l yedi Bu unsuzlerin arasindaki unlulerde yapilan degisiklikler veya sozcuge eklenen on ve son ekler sozcugun islevlerini edilgenlik emir dilek belirtme gibi islevlerini ve anlamini degistirir Arapcada olmak fiili veya dir idi gibi ek fiiller yoktur Onun evi var demek icin Arapca عنده بيت ʿindehu bayt yani Onda ev vardir denebilir EdatlarYaygin kullanilan edatlar Arapca Yaklasik Turkce manasiGercek edatlar ب vasitasi ile ت sadece تٱلله tallahi derken kullanilir ل kesinlikle fiillerden once de kullanilabilir ل icin e ait ك gibi ف ve sonraإلى eحت ى e kadarعلى uzerin d eعن hakkinda in yerineفي de icindeم ن denم نذ den beriمذ den beriYari edatlar أمام onunde ب ين arasinda تح ت altinda حو ل etrafindaخار ج disarisindaخ لال sirasinda داخ ل icinde د ون siz ض د karsi عن د de فو ق yukaridaki م ع ile م ثل gibiو راء arkasindaArapca م ع edat mi Arapca ح ر ف yoksa isim Arapca ا س م mi Bu sorunun kesin bir yaniti yoktur Arapcada Arapca ح ر ف cumlede yerine ve islevine gore degismeyen olarak kabul edilir mesela Arapca ف ي Cogunluga gore Arapca م ع isim Arapca ا س م kabul edilmelidir cunku Arapca م ع tenvin alabilir Arapca ت ن و ين Mesela Arapca Beraber geldiler derken Arapca جاؤوا م ع ا mevzu bahis edatin tenvin aldigi gorulur Arapca م ع bu sebepten dolayi yari edat sayilabilir Soz dizimiArapcada tamlayan tamlanandan sonra gelir Buna arapcada Arapca إ ض اف ة iḍafah ekleme denir Tamlanan otre tamlayanlar ise kesre alir Farsca tamlamalara veya Ingilizcedeki isim of isim yapisina benzer Bu Arapcada diger Semitik dillerde de oldugu gibi tamlama olusturmak icin yaygin bir kaliptir Birkac ornek Arapca ب ن ت ح س ن bintu Ḥasan Hasan in kizi Arapca د ار الس لا م daru s selam Baris evi Arapca ك يل و م و ز kilu mewz Bir kilo muz Arapca ب ي ت ر ج ل beytu racul B li Adamin evi Arapca ب ي ت ٱلر ج ل beytu r racul Bir B siz adamin evi Sozcu sirasi Klasik Arapcanin soz dizimi fiil ozne nesne seklindedir Bu soz dizimi hemen hemen yalnizca Kelt dillerinde Avustronezya dillerinde ve Maya dilleri gorulen nadir bir dizimdir ا ن inne Bu sozcuk Arapca إ ن inne suphesiz ozneyi vurgulamak ve anlama kesinlik katmak icin kullanilir Kendinden sonra birlesik zamir eklenerek kullanilir mesela Arapca إ ن ٱلس م اء ز ر ق اء inne s sema a zerqa u Suphesiz gok mavidir Belirtme edati Arapca belirtme edati ال el cinsiyete sayiya ve gore degisiklik gostermez fakat kendisinden sonra ت د ر س ن ط ظ ص ض ذ ث semsi harfleri geliyorsa ل harfi okunmaz ve kendisinden sonra gelen semsi harf sedde alir Mesela النيل Nil nehri ennil seklinde telaffuz edilir Hanedan aile ekleri Ozellikle Arap Yarim adasinda onemli bir aileden gelen insanlar isimlerinden once aile kabile anlama gelen Arapca آل takisini alir Al Saud Saud ailesi veya Al es Seyh Seyh ailesi Arapca آل belirtme edati olan ال ile karistirilmamalidir Kaynakca Ibn Mada s Criticism of Arab Grammarians Orient v 10 pgs 89 113 1974 a b Monique Bernards Pioneers of Arabic Linguistic Studies Taken from In the Shadow of Arabic The Centrality of Language to Arabic Culture pg 213 Ed Bilal Orfali Leiden Brill Publishers 2011 9789004215375 Goodchild Philip Difference in Philosophy of Religion 2003 Page 153 Archibald Sayce Introduction to the Science of Language Pg 28 1880 al Aṣmaʿi at the c 2013 Accessed 10 June 2013 vol 5 pg 174 fascicules 81 82 Eds Clifford Edmund Bosworth E van Donzel Bernard Lewis and Leiden Brill Publishers 1980 9789004060562 Arik Sadan The Subjunctive Mood in Arabic Grammatical Thought pg 339 Volume 66 of Studies in Semitic Languages and Linguistics Leiden Brill Publishers 2012 9789004232952 Sir Hamilton Alexander Rosskeen Gibb The Encyclopaedia of Islam pg 350 Leiden Brill Archive 1954 New edition 1980 Alaa Elgibali and El Said M Badawi Understanding Arabic Essays in Contemporary Arabic Linguistics in Honor of El Said M Badawi 1996 Page 105 Kees Versteegh The Arabic Language Edinburgh Edinburgh University Press 1997 s 90 Gerald Drissner 16 Ekim 2015 Arabic for Nerds Ingilizce Createspace Independent Publishing Platform ISBN 978 1517538385