Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atçalı Kel Mehmet Efe (1780 - 1830; kısaca Atçalı Kel Memet de denmektedir), Aydın'ın Atça kasabasında fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş ve genç yaşında dağa çıkarak zeybek olmuş, daha sonra da 1829-1830 olarak anılan harekete önderlik etmiştir. (ihtilal teriminin Osmanlı tarihlerinde yerel düzende ayaklanan, mevcut idarecileri kaçıran veya karışıklığa meydan verenler için kullanıldığını burada belirtmek gerekir.)
Aydın İsyanı
1829'da Kuyucak'ta başlayan Kel Memet'in önderliğindeki Aydın ayaklanması bir halk ihtilali özelliklerini taşır görünmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nun girdiği savaşların vergi yükünden bunalan halka bu vergiyi kaldırdığını ilan etmiş, mültezimlerin, voyvodaların ve zabitlerin halktan keyfî olarak topladıkları vergileri kaldırmıştır. Bunlarla da yetinmeyerek, 'vali-i vilayet, hademe-i devlet, Atçalı Kel Memet' şeklinde imzaladığı fermanlarda hükûmetten serbest ticaret ve tarımın korunmasını, kanunların değiştirilmesini, daha eşit kanunlar yapılmasını ve askerliğin yeni esaslara bağlanmasını istemiştir. Aydınlıların yanı sıra, Kütahya, Manisa, Burdur ve Denizli'nin bazı kazaları, onun ileri sürdüğü fikirleri sevinçle karşılamış, ona kapılarını açmış ve kendilerine efendi yapmışlardır. İlk ayaklanmasında Aydın mütesellimi ve yanındaki adamlarıyla girdiği çatışmalar hariç, diğer kasabalarının hiçbirisinde ona karşı silah atılmamıştır. Aksine, adamlarıyla birlikte bu kasabalara birer kurtarıcı gibi girmiştir. İdaresi altında bulunan yerlerde halkının malına, canına ve ırzına saygı gösterdi. Seyahat hürriyetine engel olmamıştır. Zulmü ve adaletsizliği ortadan kaldırmak, yeni bir düzen kurmak için çalışmıştır.
Savunduğu fikirlerin II. Mahmut'un reformları ve sonrasındaki Tanzimat ilanı ile paralellikler arzettiği ileri sürülebilir. Öte yandan, Aydın İhtilali döneminin, Osmanlı İmparatorluğu'nun pek çok bölgesinde bir önder etrafında toplanarak yerel idareleşmeye (veya kurmaya) yönelen hareketlerle eşzamanlı olduğu unutulmamalıdır. Boyut ve tarzları farklılıklar göstermekle birlikte, Manisa'da Karaosmanoğulları, Çukurova'da Ramazanoğulları, Yanya'da Tepedelenli Ali Paşa, Tuna boyunda , hatta Mısır'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanları aynı dönemin hadiseleridir. Osmanlı Devleti, uğradığı kayıplara rağmen, bunların hepsini aşmıştır. Atçalı Efe'nin yaptıkları devlete karşı gelmek olarak algılanıp padişahça onaylanmamış ve üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerine 1830'da yenilen Atçalı Efe çatışmada ölmüştür. Ancak, cesareti ve halkın canını, ırzını ve namusunu korumak için yaptıkları Yörük Ali Efe gibi Ege efelerine ilham vermiştir.
Atçalı Kel Mehmet Efe Heykeli
Aydın ile Nazilli arasındaki Atça kasabasında bugün Atçalı'nın anısına bir "Atçalı Kel Mehmet Efe" heykeli bulunmaktadır. Mimar Tamer Başoğlu'nun projesini hazırladığı heykelin temeli 8 Temmuz 1969 tarihinde atılmıştır. 82.000 TL'ye mal edilen heykel 27 Eylül 1970 tarihinde tamamlanmıştır. Heykelin kaidesinde, su elin, çeşme elin, tekne Atçalı Kel'in yazmaktadır.
Hakkındaki sanat eserleri
Film ve tiyatro eserleri
Atçalı Kel Mehmet (1964)
Atçalı Kel Mehmet'in kişiliği ve hayatını konu alan, senaryosunu ve Murat Sertoğlu'nun yazdığı, yönetmenliğinde 1964 yapımı bir film de çekilmiştir. Bu filmde Fikret Hakan, Tijen Par, Hayati Hamzaoğlu, Erol Taş ve Hüseyin Baradan gibi zamanın ünlü oyuncuları oynamıştır.
Atçalı Kel Mehmet (2017)
Atçalı Kel Mehmet, Hakan Şahin'ın 2017 yılında yönettiği film.
Atçalı Kel Mehmet (oyun)
Atçalı Kel Mehmet'in hayatı Orhan Asena tarafından tiyatroya aktarılmıştır. Orhan Asena bu tiyatro eseriyle 1970 'nda başarı ödülü almıştır.
Atçalı Kel Mehmet'in İsyanı
Atçalı Kel Mehmet'in hayatı ve kişiliği, 2011 yılında Ege Üniversitesi Türk Halk Dansları Topluluğu (TÜHAD) tarafından, 'Atçalı Kel Mehmet'in İsyanı' adıyla ve Salih Kalyon'un desteği ile dans tiyatrosu olarak sahnelenmiştir.
Yayımlanmış kitaplar
- Çağatay Uluçay -
- Murat Sertoğlu - Atçalı Kel Mehmet Efe
- - : Aydın İhtilali (1829-1830)
- - (3 bölümden oluşan kitabın 2. bölümü Atçalı Kel Mehmet Efe hakkındadır)
- -
Hakkındaki türkü ve hikâyeler
Vikikaynak'ta Atçalı Kel Mehmet Efe ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Çocukluğunda çok ürkek olduğu anlatılan bu efe, bir gün köy kahvesinde otururken, ahalinin ve kendisinin devlet tarafından sömürüldügünü ve yok yere acı çektirildigini düşünüp buna bir çare araken, üç iri köpeğe karşı cılız bir köpeğin kapışmasına şahit olur. Hasımlarınca bir hayli yıpratılan küçük köpek, can havliyle kaçarken bir çıkmaz sokağa girer. Kaçacak yeri yoktur. Direncinin son noktalarında olmasına rağmen sırtını duvara vererek bu üç köpeğe çılgıncasına saldırır ve onları kaçırmayı başarır. Atçalı da bundan ibret alır.
Ayrıca Atçalı Kel Mehmet Efe'nin zeybeklikten önceki dönemine ait olarak, bölgenin hakim ailesi Arpazlılar 'dan ile ilgili rivayetler de bulunmakta olup, bunların bahsi ilgili sayfadadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Atçalı Kel Mehmed Ayaklanması: Vergiye farklı bir başkaldırı örneği (Yrd.Doç.Dr. Ali Rıza Gökbunar)27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Celal Bayar Üniversitesi, Manisa
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Atcali Kel Mehmet Efe 1780 1830 kisaca Atcali Kel Memet de denmektedir Aydin in Atca kasabasinda fakir bir ailenin cocugu olarak dunyaya gelmis ve genc yasinda daga cikarak zeybek olmus daha sonra da 1829 1830 olarak anilan harekete onderlik etmistir ihtilal teriminin Osmanli tarihlerinde yerel duzende ayaklanan mevcut idarecileri kaciran veya karisikliga meydan verenler icin kullanildigini burada belirtmek gerekir Atcali Kel Memet Efe Heykeli AtcaAydin IsyaniAydin Vilayeti 1829 da Kuyucak ta baslayan Kel Memet in onderligindeki Aydin ayaklanmasi bir halk ihtilali ozelliklerini tasir gorunmektedir Osmanli Imparatorlugu nun girdigi savaslarin vergi yukunden bunalan halka bu vergiyi kaldirdigini ilan etmis multezimlerin voyvodalarin ve zabitlerin halktan keyfi olarak topladiklari vergileri kaldirmistir Bunlarla da yetinmeyerek vali i vilayet hademe i devlet Atcali Kel Memet seklinde imzaladigi fermanlarda hukumetten serbest ticaret ve tarimin korunmasini kanunlarin degistirilmesini daha esit kanunlar yapilmasini ve askerligin yeni esaslara baglanmasini istemistir Aydinlilarin yani sira Kutahya Manisa Burdur ve Denizli nin bazi kazalari onun ileri surdugu fikirleri sevincle karsilamis ona kapilarini acmis ve kendilerine efendi yapmislardir Ilk ayaklanmasinda Aydin mutesellimi ve yanindaki adamlariyla girdigi catismalar haric diger kasabalarinin hicbirisinde ona karsi silah atilmamistir Aksine adamlariyla birlikte bu kasabalara birer kurtarici gibi girmistir Idaresi altinda bulunan yerlerde halkinin malina canina ve irzina saygi gosterdi Seyahat hurriyetine engel olmamistir Zulmu ve adaletsizligi ortadan kaldirmak yeni bir duzen kurmak icin calismistir Atcali Kel Memet Efe Heykeli ndeki imzaladigi fermanlari sembolize eden muhru Savundugu fikirlerin II Mahmut un reformlari ve sonrasindaki Tanzimat ilani ile paralellikler arzettigi ileri surulebilir Ote yandan Aydin Ihtilali doneminin Osmanli Imparatorlugu nun pek cok bolgesinde bir onder etrafinda toplanarak yerel idarelesmeye veya kurmaya yonelen hareketlerle eszamanli oldugu unutulmamalidir Boyut ve tarzlari farkliliklar gostermekle birlikte Manisa da Karaosmanogullari Cukurova da Ramazanogullari Yanya da Tepedelenli Ali Pasa Tuna boyunda hatta Misir da Kavalali Mehmet Ali Pasa isyanlari ayni donemin hadiseleridir Osmanli Devleti ugradigi kayiplara ragmen bunlarin hepsini asmistir Atcali Efe nin yaptiklari devlete karsi gelmek olarak algilanip padisahca onaylanmamis ve uzerine gonderilen Osmanli kuvvetlerine 1830 da yenilen Atcali Efe catismada olmustur Ancak cesareti ve halkin canini irzini ve namusunu korumak icin yaptiklari Yoruk Ali Efe gibi Ege efelerine ilham vermistir Atcali Kel Mehmet Efe HeykeliAydin ile Nazilli arasindaki Atca kasabasinda bugun Atcali nin anisina bir Atcali Kel Mehmet Efe heykeli bulunmaktadir Mimar Tamer Basoglu nun projesini hazirladigi heykelin temeli 8 Temmuz 1969 tarihinde atilmistir 82 000 TL ye mal edilen heykel 27 Eylul 1970 tarihinde tamamlanmistir Heykelin kaidesinde su elin cesme elin tekne Atcali Kel in yazmaktadir Hakkindaki sanat eserleriAtcali Kel Memet Efe HeykeliFilm ve tiyatro eserleri Atcali Kel Mehmet 1964 Atcali Kel Mehmet in kisiligi ve hayatini konu alan senaryosunu ve Murat Sertoglu nun yazdigi yonetmenliginde 1964 yapimi bir film de cekilmistir Bu filmde Fikret Hakan Tijen Par Hayati Hamzaoglu Erol Tas ve Huseyin Baradan gibi zamanin unlu oyunculari oynamistir Atcali Kel Mehmet 2017 Atcali Kel Mehmet Hakan Sahin in 2017 yilinda yonettigi film Atcali Kel Mehmet oyun Atcali Kel Mehmet in hayati Orhan Asena tarafindan tiyatroya aktarilmistir Orhan Asena bu tiyatro eseriyle 1970 nda basari odulu almistir Atcali Kel Mehmet in Isyani Atcali Kel Mehmet in hayati ve kisiligi 2011 yilinda Ege Universitesi Turk Halk Danslari Toplulugu TUHAD tarafindan Atcali Kel Mehmet in Isyani adiyla ve Salih Kalyon un destegi ile dans tiyatrosu olarak sahnelenmistir Yayimlanmis kitaplar Cagatay Ulucay Murat Sertoglu Atcali Kel Mehmet Efe Aydin Ihtilali 1829 1830 3 bolumden olusan kitabin 2 bolumu Atcali Kel Mehmet Efe hakkindadir Hakkindaki turku ve hikayelerVikikaynak ta Atcali Kel Mehmet Efe ile ilgili metin bulabilirsiniz Cocuklugunda cok urkek oldugu anlatilan bu efe bir gun koy kahvesinde otururken ahalinin ve kendisinin devlet tarafindan somuruldugunu ve yok yere aci cektirildigini dusunup buna bir care araken uc iri kopege karsi ciliz bir kopegin kapismasina sahit olur Hasimlarinca bir hayli yipratilan kucuk kopek can havliyle kacarken bir cikmaz sokaga girer Kacacak yeri yoktur Direncinin son noktalarinda olmasina ragmen sirtini duvara vererek bu uc kopege cilgincasina saldirir ve onlari kacirmayi basarir Atcali da bundan ibret alir Ayrica Atcali Kel Mehmet Efe nin zeybeklikten onceki donemine ait olarak bolgenin hakim ailesi Arpazlilar dan ile ilgili rivayetler de bulunmakta olup bunlarin bahsi ilgili sayfadadir Ayrica bakinizCakircali Mehmet EfeKaynakcaAtcali Kel Mehmed Ayaklanmasi Vergiye farkli bir baskaldiri ornegi Yrd Doc Dr Ali Riza Gokbunar 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Celal Bayar Universitesi Manisa