Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lucius Domitius Aurelianus (9 Eylül 214–Eylül 275), Aurelian olarak bilinen ve 3. yüzyıl sonu - 4. yüzyıl başında (270–275 arası) Roma İmparatorluğunun gücünü tekrar toparlamasına yardım eden birkaç başarılı "asker imparator"dan ikincisi olan Roma İmparatoru.
| Aurelian | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Aurelian Büstü | |||||
| 44. Roma İmparatoru | |||||
| Hüküm süresi | 9 Eylül 270 – Eylül 275 | ||||
| Önce gelen | Quintillus | ||||
| Sonra gelen | Marcus Claudius Tacitus | ||||
| Doğum | 214 | ||||
| Ölüm | Eylül 275 Çorlu | ||||
| Eş(ler)i | Ulpia Severina | ||||
| |||||
Saltanatı sırasında, on beş yıl süren ayaklanmaların ardından, topraklarının üçte ikisini kendisinden ayrılan imparatorluklara (Doğuda Palmyra İmparatorluğu ve Batıda Galya İmparatorluğu) kaptıran ve barbar işgalleriyle harap olan imparatorluğu, yeniden tamamen birleştirdi. Başarısı, İmparatorluğun 3. Yüzyıl krizlerinin sonu olmuştur.
Yükselişi
Aurelian ya da Sirmium'da pek tanınmayan bir ailede (Pannonia) doğmuştur, ve babası, tüm aileye adını vermiş olan Aurelius adında bir senatördür. Aurelian birkaç savaşta general olarak görev yaptı ve başarıları ile sonunda İmparator Gallienus'un sağ kolu ve ordusunda dux equitum (Süvari komutanı) oldu. 268'de, Aurelian'ın süvarileri Gotların en güçlü süvari birliği ile 'nde karşılaştı ve Hannibal zamanından beri Roma topraklarına yönelik en korku verici işgale son verdi. Kaynaklara göre Aurelian, Gallienus'un 268 yılında öldürülmesine iştirak etmişti ve taht için Claudius II'yi desteklemişti.
İki yıl sonra Claudius öldüğünde, kardeşi Quintillus senatonun desteği ie tahta çıktı. 3. Yüzyıl Krizleri'nde rastlanan tipik bir tepki olarak, ordu yeni imparatoru tanımayı reddetti ve bunun yerine kendi komutanlarını desteklemeyi terih ettiler. Aurelian, 270 yılının eylül ayında, Sirmium'daki Roma lejyonları tarafından imparator ilan edildi. Aurelian, Quintillus'un birliklerini bozguna uğrattı ve Quintillus'un ölümünün ardından senato tarafından imparator olarak tanındı. Aurelian'ın, taht için Claudius tarafından hasta yatağında seçildiği iddiaları propaganda olarak reddedildi. Sonradan; belki de 272 yılında Aurelian, Claudius'un ölüm gününü dies imperii olarak koydu, böylece üstü kapalı olarak Quintillus'un bir isyancı olduğu ima edildi.
Güvenlik sağlandıktan sonra, dikkatini Roma'nın en büyük problemi olan son yirmi yılda kaybedilmiş topraklara ve res publicanın reforme edilmesine verdi.
Fatih ve Reformcu
248 yılında, İmparator Arap Philip Roma şehrinin bininci kuruluş yıl dönümünü muhteşem ve pahalı törenler ve oyunlarla kutladı ve imparatorluğa muazzam bir kendine güven kanıtı sundu. Ertesi yıl, her nasılsa, İmparatorluk dış düşmanların ağır baskısı altına girerken aynı zamanda çok sayıda isyancı zorba nedeniyle devletin gücünü zayıflatıyor bu da imparatorluğu tehlikeli bir iç savaş tehdidi ile karşı karşıya bırakıyordu. Aynı zamanda, devletin ekonomik olarak alt yapısını oluşturan tarım ve ticaret istikrarsızlığın neden olduğu bozulma nedeniyle gittikçe daha kötüye gidiyordu. Sonuç olarak, imparatorluk 260 yılında İmparator Valerian'ın kuşatma rüzgarına karşı koyacak durumda değildi; doğu eyaletleri kurtarıcıları olarak Suriye eyaletindeki Palmyra kenti yöneticisini bulmuşlar ve Roma imparatorluğundan ayrı bir oluşum olarak Palmyra İmparatorluğu adı altında Pers tehlikesine karşı başarıyla mücadele etmişlerdi; Ren hattının batısındaki eyaletler ise Roma toprakları içindeki üçüncü otonom devlet olan ve Galya İmparatorluğu olarak adlandırılan devleti oluşturmuşlardı. Roma'daki imparator ise, iç tehditler ve İtalya ve Balkanların savunmasıyla meşguldü. Bu, Gallienus ve Claudius'un karşı karşıya kaldıkları durumun özetiydi ve şimdi sıra henüz saltanatını başında olan Aurelian'daydı.
İmparatorluğun yeniden birleşmesi
Yeni imparator ilk iş olarak Roma toprakları üzerinde kendi konumunu güçlendirmeyi amaçladı. 270 yılı sonlarında Aurelian, Vandallar, ve Sarmatyalılar'ı Roma topraklarından kovmak için Kuzey İtalya'ya sefer düzenledi. Bu zaferleri kutlamak için Aurelian, Germanicus Maximus unvanına kefil oldu.
İmparatorun otoritesine, Septimius, Urbanus, Domitianus ve imparatorluktaki emniyetsizlik duygusunu ve ordunun Roma siyaseti üzerindeki ezici etkisini kullanmaya çalışan ayaklanması gibi Roma isyancıları tarafından birkaç kez meydan okundu. Tecrübeli bir komutan olarak Aurelian, ordunun öneminin farkındaydı ve sikkelerinden bilinen propagandalarının da gösterdiğine göre, Lejyonların desteğini sağlamaya çalışmıştı.
Alamanni'lerin bozgunu
Her nasılsa, Kuzeyli Barbarların neden oldukları sıkıntı henüz sona ermemişti. 271'de, Alamanlar İtalya'ya doğru harekete geçip Padan ovasından ülkeye girerek köyleri yağmaladılar; Po Nehri'ni geçerek Placentia'yı işgal ettiler ve yüzlerini Fano'ya çevirdiler. O sırada Vandallar'ın geri çekilmelerini kontrol etmek için Pannonia'da bulunan Aurelian, hemen İtalya'ya girdi ancak ordusu 'nda bozguna uğradı (Ocak 271). Bozgun haberi Roma'ya ulaştığında, barbarların geleceği korkusu büyük bir paniğe neden oldu. Ama Aurelian, yakınlarındaki Alamanni kampına saldırarak onları 'nda yendi ve Po nehrinin gerisine çekilmek zorunda bıraktı. En sonunda Aurelian, onları 'nda bozguna uğrattı. Bu sebeple kendisine Germanicus Maximus unvanı verildi. Her halükarda, Germen halklarının tehdidi Romalılarca hissedilecek kadar yüksek kaldı ve bu sebeple, Aurelian sorunu Roma'nın etrafına olarak da bilinen duvarlarla çevirttirerek çözmeye çalıştı.
İmparator Lejyonlarının yönünü Balkanlara çevirdi ve Tuna'nın ötesinde Gotları yenerek bozguna uğrattı, liderleri Cannabaudes'i öldürdü ve Gothicus Maximus unvanını aldı. Her nedense, Tuna'nın kuzey kıyılarındaki Daçya eyaletini, savunmasının çok zor ve pahalı olduğu iddiasıyla terk etmeye karar verdi. Bu eyaletin yerine, Tuna'nın güneyindeki eski Moesia eyaleti sınırları içinde başkenti olan Dacia Ripensis adında yeni bir eyalet oluşturdu.
Palmyra İmparatorluğunun fethi
272 yılıyla birlikte Aurelian dikkatini kaybedilen Doğu topraklarında kurulmuş, "Palmira İmparatorluğu" olarak bilinen ve Palmira kenti Kraliçesi Zenobia tarafından yönetilen devlete verdi. Zenobia, kendi imparatorluğunu Suriye, Filistin, Mısır ve Küçük Asya topraklarının büyük bir bölümünü içine alan parçalara ayırmıştı. Başlangıçta, her ne kadar Zenobia'nın oğlu rex ve imperator ("kral" ve "yüksek askeri komutan") unvanlarını almış olsa da Aurelian imparator olarak tanınmıştı ancak Aurelian, yeterince güçlendiğini hissettiği anda Doğu eyaletlerini işgal etmeye karar vermişti.
Küçük Asya kolayca kuşatıldı ancak Byzantium ve Tyana (şimdi Kemerhisar) ona teslim olmamak için biraz direnç gösterdi. Tyana kentinin düşüşü kendi başına bir efsane haline geldi; Aurelian kendisine karşı koyan şehirleri yerle bir ediyordu ancak çok saygı duyduğu 1. yüzyıl filozoflarından Tyanalı Apollonius'u rüyasında gördüğünden dolayı Tyana kentini bağışlamıştı. Apollonius, rüya'da:"Aurelian, yönetmek arzusundaysan masumların kanını dökmekten uzak dur! Aurelian, fatih olmak istiyorsan, merhametli ol!" demişti. Sebep her ne olursa olsun Aurelian, Tyana kentini bağışladı. Bu birçok kentin imparatorun intikam peşinde olmadığı fikrine kapılmalarına yardımcı oldu. Orduları altı ay içinde, Kraliçeleri Zenobia Sasani İmparatorluğu'na kaçmayı denediğinde teslim olan Palmyra kenti kapılarına dayanmıştı. Artık "Palmyra İmparatorluğu" yoktu. Nihayetinde Zenobia ve oğlu esir alınmış ve onun Roma'daki zafer geçişi sırasından caddelerde yürümek zorunda bırakılmışlardı. Persler ve Mısırdaki isyancı ile yapılan birkaç çatışmadan sonra 273 yılında şehrin tekrar ayaklanması üzerine Palmyra'ya dönmek zorunda kaldı. Aurelian bu defa askerlerine şehri yağmalama izni verdi ve Palmyra bu yağmadan sonra bir daha ayağa kalkamadı. Bu olaydan sonra Parthicus Maximus ve Restitutor Orientis ("Doğunun Yeniden Kurucusu") unvanlarını aldı.
Galya İmparatorluğunun fethi
274 yılında, muzaffer imparator dikkatini tekrar batıya, Claudius II tarafından zaten kısmen zayıflatılmış olan "Galya İmparatorluğu"na verdi. Aurelian, bu seferi büyük ölçüde diplomasi ile kazandı; "Galya İmparatoru" Tetricus tahtı terk ederek İmparatorluğun Galya ve Britanya'ya geri dönmesinin yolunu açmak niyetindeydi ancak açıkça Aurelian'a teklif edememişti. Bunun yerine, göründüğü kadarıyla ikisi birlikte bir plan yapmış, ordular Châlons-en-Champagne'da karşılaştığında Tetricus, hemen Roma ordu kampına kaçmış ve Aurelian karşısına çıkan Galya ordusunu kolaylıkla bozguna uğratmıştı. Tetricus, bu plandaki rolü nedeniyle İtalya'da yüksek dereceli bir pozisyonla ödüllendirildi.
Aurelian Roma'ya döndü ve Senatodan son onursal unvanı olan Restitutor Orbis ("Dünya'nın Yeniden Kurucusu") unvanını aldı. Dört yıl içinde imparatorluğun tüm sınırlarında güvenliği sağladı, imparatorluğu yeniden birleştirdi ve ona 200 yıl sonra sona erecek yeni bir başlangıç şansı verdi.
Islahatları
Aurelian bir reformcuydu ve imparatorluğun yönetimsel organlarının fonksiyonlarını (ekonomi ve din de dahil) yeniden düzenledi. Ayrıca birçok kamu binasını tamir ettirdi, yiyecek rezervlerinin yönetimini yeniden organize etti, en önemli mallarda fiyatları sabitledi ve görevlerini suistimal eden kamu çalışanları hakkında kovuşturma açtırdı.
Dinsel reformlar
Aurelian, güneş tanrısı Sol ya da Oriens'in konumunu ve Roma pantheon'undaki tanrısallığını güçlendirdi. Niyeti, İmparatorluktaki tüm sivil ya da askerlerin, doğulu ya da batılıların kendi tanrılarına ihanet etmeden inanabilecekleri tek bir tanrı inanışı sunabilmekti. Bu kültün merkezi, Roma kentinde 271'de inşa edilen ve muhteşem dekorasyonu Palmyra İmparatorluğu'ndan elde edilen ganimetlerle finanse edilen yeni tapınak idi.
Aurelian, diğer dinden olan insanları cezalandırmadı. Her halükarda, göründüğü kadarıyla kısa saltanatında, Diocletianus tarafından da tam olarak kabul edilen "tek tanrı, tek imparatorluk" prensibini takip etmişti. Yine bazı sikkeleri üzerinde bulunan deus et dominus natus ("Tanrı ve kral olarak doğan") ibaresi yine Diocletian tarafından da benimsenmiştir. Lactantius, eğer yeterli zamanı olsaydı Aurelian'ın tüm diğer tanrıları yasa dışı ilan edeceğini iddia eder.
Felicissimus'un isyanı ve sikke reformu
Aurelian'ın saltanatı sadece darphane işçilerinin ayaklanmasını kaydeder. Roma'daki darphane ustası , Aurelian'a karşı ayaklandı. İsyana, aslında darphane işçileri ve sikke yapımında kullanılan gümüşleri çalan ve düşük kalitede sikke üreten darphane ustası Felicissimus neden olmuştu. Aurelian bu düzeni bozmak istemiş ve Felicissimus'u mahkemeye çıkartmıştı. Rationalis, darphane işçilerini isyana teşvik etmişti; isyan sokaklara sıçramıştı ve bu durumda da Felicissimus hemen öldürülmüş ya da idam edilmiş olmalıdır. Mısır'daki Palmirene isyanı, büyük ihtimalle Roma'nın tahıl tedarikini azaltmış bu da halkın imparatora olan saygı ve sevgisinin azalmasına neden olmuştur. Bu isyan aynı zamanda, büyük olasılıkla Quintillus'ın seçiminde onu desteklemiş olan bazı senatörlerin desteğini de almış böylece Aurelian'dan korkacak bir şeyleri olmuştur. Aurelian, imparatorluk ordusundan bazı birliklere güçlendirilmiş olan şehir Kohort'larına isyancı çetelere saldırılmasını emretmiştir: bunun sonucu Caelian tepesi'ndeki savaş, isyanın sonunu belirlemiştir (bazı kaynaklarda, ölü sayısı muhtemelen biraz abartılı olmakla birlikte 7000 olarak verilir). İsyancıların birçoğu idam edilmiş, aynı zamanda bazı isyancı senatörlere ölüm cezası verilmiştir. Roma darphanesi geçici olarak kapatılmış ve yeni kurulan birkaç darphane ile birlikte imparatorluğun ana darphanesi hakimiyetini kaybetmiştir.
Aurelian'ın sikke reformu, içinde %5 gümüş bulunan antoninianii sikkelerinin takdimini içerir. Üzerinde, XXI işareti (ya da Yunan sayısal sistemine göre KA) bulunan ve bu sikkelerden yirmi tanesinin eski gümüş sikke denarius ile aynı miktarda gümüşe sahip olduğunu anlatan bir ibare bulunur.
Ölümü
275 yılında, Aurelian Sasanilere karşı yeni bir sefer hazırlığı için Küçük Asya'ya hareket etti. Kral I. Şapur'un 272'de ölümü ve oğlu Kral I. Hürmüz'ün 273'te tahttan çekilmesinden sonra zayıf yönetici I. Behram'in güç olarak yükselmesi, Sasani İmparatorluğuna saldırmak için ortamı uygun hale getirmişti.
Aurelian, yolu üzerindeki Galya'da muhtemelen Tetricus'un memurlarından ya da isyancılarından biri olan Faustinus'a karşı başlayan bir ayaklanmayı bastırdı ve barbar yağmacıları 'da (Almanya) bozguna uğrattı.
Her halukarda Aurelian, Küçük Asya'ya geçmek için Trakya'da beklerken bir suikast sonucu öldürülmesi nedeniyle Pers topraklarına asla ulaşamadı. Bir yönetici olarak Aurelian, ahlaksız subayların ya da askerlerin cezalandırılması konusunda oldukça sertti. Aurelian sekreterlerinden birisi (Zosimus, Eros olduğunu aktarır) basit bir şey için yalan söyler. İmparatorun yapabileceklerinin korkusu ile güya imparator tarafından hazırlanan ve üzerinde idam edilecek yüksek dereceden subayların işaretlenmiş adların bulunduğu sahte bir belge hazırlar ve bu belgeyi Aurelian'ın düşmanlarına verir. Notarius Mucapor ve yüksek dereceden Praetorian subayları, imparatorun onları cezalandıracağı korkusu ile Aurelian'ı 275 yılının Eylül ayında Trakya'da Caenophrurium (Çorlu) kentinde öldürürler.
Aurelian'ın senatodaki düşmanları kısa süre sonra senatodan imparator için Damnatio Memoriae uygulanması kararını geçirtirler ancak bu karar yıl bitmeden geri alınır ve Aurelian tıpkı selefi Claudius gibi Divus Aurelianus adıyla tanrılaştırılır.
Aurelian'ın karısı ve 274 yılından itibaren Augusta unvanı taşıyan Ulpia Severina, söylenenlere göre Marcus Claudius Tacitus'un imparator seçilmesine kadar geçen iki imparator arası sürede imparatorluk yetkilerini eline almış ve imparatorluğu tek başına yönetmiştir.
Notlar
- ^ Onursal ve zafer unvalarıyla birlikte tam adı; Imperator Caesar Lucius Domitius Aurelianus Augustus, Germanicus Maximus, Gothicus Maximus, Parthicus Maximus, Restitutor Orientis, Restitutor Orbis.
- ^ Eutropius (9,13,1), Dacia ripensis'de doğduğunu söyler; Historia Augusta ise (Aurelianus 3,1) Sirmium ya da Dacia ripensis'de doğduğu tezini destekler ancak yine de kökeninin (Aurelianus 3,2); Aurelius Victor (Epitome de Caesaribus, xxxv,1) Daçya ve Makedonya arasındaki Moesia olduğu iddialarını aktarır.
- ^ Aurelius Victor
- ^ , xxxiii,21. Diğer kaynaklar ise, Aurelian'ın Gallienus'u karşı yapılan bu komplonon içinde olduğuna dair bir delil sunmazlar.
- ^ Zonaras.
- ^ a b c Korner.
- ^ Watson, s. 23.
- ^ Zosimus, 1,48f.; Eutropius; Deksippos, FGrH IIA 460 F7; Historia Augusta - Aurelianus xxi,1-3 ve xviii,2.
- ^ Watson, pp. 51-54, 217.
- ^ Watson, pp. 54-55.
- ^ Palmyra İmparatorluğuna karşı savaş, Zosimus, 1,50,1-1,61,1 ve Historia Augusta, Aurelianus, 22-31. tarafından aktarılır.
- ^ Watson, pp. 52-53.
- ^ Watson, s. 130. Sonraki imparatorlar Tacitus ve Carus zamanında, bu sikkeler üzerine XI ya da IA işareti konularak alaşımında %10 gümüş bulunduğu ima edilmiştir.
Kaynakça
Birincil kaynaklar
- , Epitome de Caesaribus, xxxv (4. yüzyıl)
- Eutropius, Breviarium historiae Romanae, (4. yüzyıl)
- Historia Augusta - Aurelianus
- Zosimus, Historia Nova (5.-6. yüzyıl)
- İoannis Zonaras, Compendium of History (tarihin özeti) (12. yüzyıl)
İkincil kaynaklar
- Christian Körner (20 Temmuz 2001). "Aurelian". De Imperatoribus Romanis. 2 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2006.
- Pat Southern, The Roman Empire from Severus to Constantine (Severus'tan Konstantin'e Roma İmparatorluğu), 2001, Routledge, , s. 125
- Alaric Watson, Aurelian and the Third Century (Aurelian ve 3. yüzyıl), 1999, Routledge,
Konuyla ilgili yayınlar
- John White, Restorer of the World: The Roman Emperor Aurelian (Dünyanın restoratörü: Roma İmparatoru Aurelian), 2005, Tempus Publishing,
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Aurelianus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Aurelian Sikkeleri30 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Wildwinds.com sitesinde, (İngilizce)
- dominus et deus unvanıyla sikke üzerinde Aurelian (bölüm 1.9)2 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Quintillus |  Roma İmparatoru 270 – 275 | Sonra gelen: Marcus Claudius Tacitus |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lucius Domitius Aurelianus 9 Eylul 214 Eylul 275 Aurelian olarak bilinen ve 3 yuzyil sonu 4 yuzyil basinda 270 275 arasi Roma Imparatorlugunun gucunu tekrar toparlamasina yardim eden birkac basarili asker imparator dan ikincisi olan Roma Imparatoru AurelianAurelian Bustu44 Roma ImparatoruHukum suresi9 Eylul 270 Eylul 275Once gelenQuintillusSonra gelenMarcus Claudius TacitusDogum214OlumEylul 275 CorluEs ler iUlpia SeverinaTam adiLucius Domitius Aurelianus Saltanati sirasinda on bes yil suren ayaklanmalarin ardindan topraklarinin ucte ikisini kendisinden ayrilan imparatorluklara Doguda Palmyra Imparatorlugu ve Batida Galya Imparatorlugu kaptiran ve barbar isgalleriyle harap olan imparatorlugu yeniden tamamen birlestirdi Basarisi Imparatorlugun 3 Yuzyil krizlerinin sonu olmustur YukselisiAurelian ya da Sirmium da pek taninmayan bir ailede Pannonia dogmustur ve babasi tum aileye adini vermis olan Aurelius adinda bir senatordur Aurelian birkac savasta general olarak gorev yapti ve basarilari ile sonunda Imparator Gallienus un sag kolu ve ordusunda dux equitum Suvari komutani oldu 268 de Aurelian in suvarileri Gotlarin en guclu suvari birligi ile nde karsilasti ve Hannibal zamanindan beri Roma topraklarina yonelik en korku verici isgale son verdi Kaynaklara gore Aurelian Gallienus un 268 yilinda oldurulmesine istirak etmisti ve taht icin Claudius II yi desteklemisti Iki yil sonra Claudius oldugunde kardesi Quintillus senatonun destegi ie tahta cikti 3 Yuzyil Krizleri nde rastlanan tipik bir tepki olarak ordu yeni imparatoru tanimayi reddetti ve bunun yerine kendi komutanlarini desteklemeyi terih ettiler Aurelian 270 yilinin eylul ayinda Sirmium daki Roma lejyonlari tarafindan imparator ilan edildi Aurelian Quintillus un birliklerini bozguna ugratti ve Quintillus un olumunun ardindan senato tarafindan imparator olarak tanindi Aurelian in taht icin Claudius tarafindan hasta yataginda secildigi iddialari propaganda olarak reddedildi Sonradan belki de 272 yilinda Aurelian Claudius un olum gununu dies imperii olarak koydu boylece ustu kapali olarak Quintillus un bir isyanci oldugu ima edildi Guvenlik saglandiktan sonra dikkatini Roma nin en buyuk problemi olan son yirmi yilda kaybedilmis topraklara ve res publicanin reforme edilmesine verdi Fatih ve ReformcuAurelian bir ordu komutaniydi ve saltanati sirasinda lejyonlarin sadakatini korumaya calisti bu sikke CONCORDIA MILITVM askerler arasindaki uyum u kutlamak icin bastirilmistir Bir ironi olarak olumu Praetorian muhafizlar in elinden olmustur 248 yilinda Imparator Arap Philip Roma sehrinin bininci kurulus yil donumunu muhtesem ve pahali torenler ve oyunlarla kutladi ve imparatorluga muazzam bir kendine guven kaniti sundu Ertesi yil her nasilsa Imparatorluk dis dusmanlarin agir baskisi altina girerken ayni zamanda cok sayida isyanci zorba nedeniyle devletin gucunu zayiflatiyor bu da imparatorlugu tehlikeli bir ic savas tehdidi ile karsi karsiya birakiyordu Ayni zamanda devletin ekonomik olarak alt yapisini olusturan tarim ve ticaret istikrarsizligin neden oldugu bozulma nedeniyle gittikce daha kotuye gidiyordu Sonuc olarak imparatorluk 260 yilinda Imparator Valerian in kusatma ruzgarina karsi koyacak durumda degildi dogu eyaletleri kurtaricilari olarak Suriye eyaletindeki Palmyra kenti yoneticisini bulmuslar ve Roma imparatorlugundan ayri bir olusum olarak Palmyra Imparatorlugu adi altinda Pers tehlikesine karsi basariyla mucadele etmislerdi Ren hattinin batisindaki eyaletler ise Roma topraklari icindeki ucuncu otonom devlet olan ve Galya Imparatorlugu olarak adlandirilan devleti olusturmuslardi Roma daki imparator ise ic tehditler ve Italya ve Balkanlarin savunmasiyla mesguldu Bu Gallienus ve Claudius un karsi karsiya kaldiklari durumun ozetiydi ve simdi sira henuz saltanatini basinda olan Aurelian daydi Imparatorlugun yeniden birlesmesi Yeni imparator ilk is olarak Roma topraklari uzerinde kendi konumunu guclendirmeyi amacladi 270 yili sonlarinda Aurelian Vandallar ve Sarmatyalilar i Roma topraklarindan kovmak icin Kuzey Italya ya sefer duzenledi Bu zaferleri kutlamak icin Aurelian Germanicus Maximus unvanina kefil oldu Imparatorun otoritesine Septimius Urbanus Domitianus ve imparatorluktaki emniyetsizlik duygusunu ve ordunun Roma siyaseti uzerindeki ezici etkisini kullanmaya calisan ayaklanmasi gibi Roma isyancilari tarafindan birkac kez meydan okundu Tecrubeli bir komutan olarak Aurelian ordunun oneminin farkindaydi ve sikkelerinden bilinen propagandalarinin da gosterdigine gore Lejyonlarin destegini saglamaya calismisti Alamanni lerin bozgunu Her nasilsa Kuzeyli Barbarlarin neden olduklari sikinti henuz sona ermemisti 271 de Alamanlar Italya ya dogru harekete gecip Padan ovasindan ulkeye girerek koyleri yagmaladilar Po Nehri ni gecerek Placentia yi isgal ettiler ve yuzlerini Fano ya cevirdiler O sirada Vandallar in geri cekilmelerini kontrol etmek icin Pannonia da bulunan Aurelian hemen Italya ya girdi ancak ordusu nda bozguna ugradi Ocak 271 Bozgun haberi Roma ya ulastiginda barbarlarin gelecegi korkusu buyuk bir panige neden oldu Ama Aurelian yakinlarindaki Alamanni kampina saldirarak onlari nda yendi ve Po nehrinin gerisine cekilmek zorunda birakti En sonunda Aurelian onlari nda bozguna ugratti Bu sebeple kendisine Germanicus Maximus unvani verildi Her halukarda Germen halklarinin tehdidi Romalilarca hissedilecek kadar yuksek kaldi ve bu sebeple Aurelian sorunu Roma nin etrafina olarak da bilinen duvarlarla cevirttirerek cozmeye calisti Porta Asinara nda bir kapi Imparator Lejyonlarinin yonunu Balkanlara cevirdi ve Tuna nin otesinde Gotlari yenerek bozguna ugratti liderleri Cannabaudes i oldurdu ve Gothicus Maximus unvanini aldi Her nedense Tuna nin kuzey kiyilarindaki Dacya eyaletini savunmasinin cok zor ve pahali oldugu iddiasiyla terk etmeye karar verdi Bu eyaletin yerine Tuna nin guneyindeki eski Moesia eyaleti sinirlari icinde baskenti olan Dacia Ripensis adinda yeni bir eyalet olusturdu Palmyra Imparatorlugunun fethi Gunes tanrisi olarak kisisellestirilen Aurelian in Palmyra Imparatorlugunu yikmasi ve ORIENS AVG Augustus un parlayan gunesini kutlamasi 272 yiliyla birlikte Aurelian dikkatini kaybedilen Dogu topraklarinda kurulmus Palmira Imparatorlugu olarak bilinen ve Palmira kenti Kralicesi Zenobia tarafindan yonetilen devlete verdi Zenobia kendi imparatorlugunu Suriye Filistin Misir ve Kucuk Asya topraklarinin buyuk bir bolumunu icine alan parcalara ayirmisti Baslangicta her ne kadar Zenobia nin oglu rex ve imperator kral ve yuksek askeri komutan unvanlarini almis olsa da Aurelian imparator olarak taninmisti ancak Aurelian yeterince guclendigini hissettigi anda Dogu eyaletlerini isgal etmeye karar vermisti Kucuk Asya kolayca kusatildi ancak Byzantium ve Tyana simdi Kemerhisar ona teslim olmamak icin biraz direnc gosterdi Tyana kentinin dususu kendi basina bir efsane haline geldi Aurelian kendisine karsi koyan sehirleri yerle bir ediyordu ancak cok saygi duydugu 1 yuzyil filozoflarindan Tyanali Apollonius u ruyasinda gordugunden dolayi Tyana kentini bagislamisti Apollonius ruya da Aurelian yonetmek arzusundaysan masumlarin kanini dokmekten uzak dur Aurelian fatih olmak istiyorsan merhametli ol demisti Sebep her ne olursa olsun Aurelian Tyana kentini bagisladi Bu bircok kentin imparatorun intikam pesinde olmadigi fikrine kapilmalarina yardimci oldu Ordulari alti ay icinde Kraliceleri Zenobia Sasani Imparatorlugu na kacmayi denediginde teslim olan Palmyra kenti kapilarina dayanmisti Artik Palmyra Imparatorlugu yoktu Nihayetinde Zenobia ve oglu esir alinmis ve onun Roma daki zafer gecisi sirasindan caddelerde yurumek zorunda birakilmislardi Persler ve Misirdaki isyanci ile yapilan birkac catismadan sonra 273 yilinda sehrin tekrar ayaklanmasi uzerine Palmyra ya donmek zorunda kaldi Aurelian bu defa askerlerine sehri yagmalama izni verdi ve Palmyra bu yagmadan sonra bir daha ayaga kalkamadi Bu olaydan sonra Parthicus Maximus ve Restitutor Orientis Dogunun Yeniden Kurucusu unvanlarini aldi Galya Imparatorlugunun fethi 274 yilinda muzaffer imparator dikkatini tekrar batiya Claudius II tarafindan zaten kismen zayiflatilmis olan Galya Imparatorlugu na verdi Aurelian bu seferi buyuk olcude diplomasi ile kazandi Galya Imparatoru Tetricus tahti terk ederek Imparatorlugun Galya ve Britanya ya geri donmesinin yolunu acmak niyetindeydi ancak acikca Aurelian a teklif edememisti Bunun yerine gorundugu kadariyla ikisi birlikte bir plan yapmis ordular Chalons en Champagne da karsilastiginda Tetricus hemen Roma ordu kampina kacmis ve Aurelian karsisina cikan Galya ordusunu kolaylikla bozguna ugratmisti Tetricus bu plandaki rolu nedeniyle Italya da yuksek dereceli bir pozisyonla odullendirildi Aurelian Roma ya dondu ve Senatodan son onursal unvani olan Restitutor Orbis Dunya nin Yeniden Kurucusu unvanini aldi Dort yil icinde imparatorlugun tum sinirlarinda guvenligi sagladi imparatorlugu yeniden birlestirdi ve ona 200 yil sonra sona erecek yeni bir baslangic sansi verdi Islahatlari Aurelian bir reformcuydu ve imparatorlugun yonetimsel organlarinin fonksiyonlarini ekonomi ve din de dahil yeniden duzenledi Ayrica bircok kamu binasini tamir ettirdi yiyecek rezervlerinin yonetimini yeniden organize etti en onemli mallarda fiyatlari sabitledi ve gorevlerini suistimal eden kamu calisanlari hakkinda kovusturma actirdi Dinsel reformlar Aurelian gunes tanrisi Sol ya da Oriens in konumunu ve Roma pantheon undaki tanrisalligini guclendirdi Niyeti Imparatorluktaki tum sivil ya da askerlerin dogulu ya da batililarin kendi tanrilarina ihanet etmeden inanabilecekleri tek bir tanri inanisi sunabilmekti Bu kultun merkezi Roma kentinde 271 de insa edilen ve muhtesem dekorasyonu Palmyra Imparatorlugu ndan elde edilen ganimetlerle finanse edilen yeni tapinak idi Aurelian diger dinden olan insanlari cezalandirmadi Her halukarda gorundugu kadariyla kisa saltanatinda Diocletianus tarafindan da tam olarak kabul edilen tek tanri tek imparatorluk prensibini takip etmisti Yine bazi sikkeleri uzerinde bulunan deus et dominus natus Tanri ve kral olarak dogan ibaresi yine Diocletian tarafindan da benimsenmistir Lactantius eger yeterli zamani olsaydi Aurelian in tum diger tanrilari yasa disi ilan edecegini iddia eder Felicissimus un isyani ve sikke reformu Aurelian in saltanati sadece darphane iscilerinin ayaklanmasini kaydeder Roma daki darphane ustasi Aurelian a karsi ayaklandi Isyana aslinda darphane iscileri ve sikke yapiminda kullanilan gumusleri calan ve dusuk kalitede sikke ureten darphane ustasi Felicissimus neden olmustu Aurelian bu duzeni bozmak istemis ve Felicissimus u mahkemeye cikartmisti Rationalis darphane iscilerini isyana tesvik etmisti isyan sokaklara sicramisti ve bu durumda da Felicissimus hemen oldurulmus ya da idam edilmis olmalidir Misir daki Palmirene isyani buyuk ihtimalle Roma nin tahil tedarikini azaltmis bu da halkin imparatora olan saygi ve sevgisinin azalmasina neden olmustur Bu isyan ayni zamanda buyuk olasilikla Quintillus in seciminde onu desteklemis olan bazi senatorlerin destegini de almis boylece Aurelian dan korkacak bir seyleri olmustur Aurelian imparatorluk ordusundan bazi birliklere guclendirilmis olan sehir Kohort larina isyanci cetelere saldirilmasini emretmistir bunun sonucu Caelian tepesi ndeki savas isyanin sonunu belirlemistir bazi kaynaklarda olu sayisi muhtemelen biraz abartili olmakla birlikte 7000 olarak verilir Isyancilarin bircogu idam edilmis ayni zamanda bazi isyanci senatorlere olum cezasi verilmistir Roma darphanesi gecici olarak kapatilmis ve yeni kurulan birkac darphane ile birlikte imparatorlugun ana darphanesi hakimiyetini kaybetmistir Aurelian in sikke reformu icinde 5 gumus bulunan antoninianii sikkelerinin takdimini icerir Uzerinde XXI isareti ya da Yunan sayisal sistemine gore KA bulunan ve bu sikkelerden yirmi tanesinin eski gumus sikke denarius ile ayni miktarda gumuse sahip oldugunu anlatan bir ibare bulunur Olumu275 yilinda Aurelian Sasanilere karsi yeni bir sefer hazirligi icin Kucuk Asya ya hareket etti Kral I Sapur un 272 de olumu ve oglu Kral I Hurmuz un 273 te tahttan cekilmesinden sonra zayif yonetici I Behram in guc olarak yukselmesi Sasani Imparatorluguna saldirmak icin ortami uygun hale getirmisti Aurelian yolu uzerindeki Galya da muhtemelen Tetricus un memurlarindan ya da isyancilarindan biri olan Faustinus a karsi baslayan bir ayaklanmayi bastirdi ve barbar yagmacilari da Almanya bozguna ugratti Her halukarda Aurelian Kucuk Asya ya gecmek icin Trakya da beklerken bir suikast sonucu oldurulmesi nedeniyle Pers topraklarina asla ulasamadi Bir yonetici olarak Aurelian ahlaksiz subaylarin ya da askerlerin cezalandirilmasi konusunda oldukca sertti Aurelian sekreterlerinden birisi Zosimus Eros oldugunu aktarir basit bir sey icin yalan soyler Imparatorun yapabileceklerinin korkusu ile guya imparator tarafindan hazirlanan ve uzerinde idam edilecek yuksek dereceden subaylarin isaretlenmis adlarin bulundugu sahte bir belge hazirlar ve bu belgeyi Aurelian in dusmanlarina verir Notarius Mucapor ve yuksek dereceden Praetorian subaylari imparatorun onlari cezalandiracagi korkusu ile Aurelian i 275 yilinin Eylul ayinda Trakya da Caenophrurium Corlu kentinde oldururler Aurelian in senatodaki dusmanlari kisa sure sonra senatodan imparator icin Damnatio Memoriae uygulanmasi kararini gecirtirler ancak bu karar yil bitmeden geri alinir ve Aurelian tipki selefi Claudius gibi Divus Aurelianus adiyla tanrilastirilir Aurelian in karisi ve 274 yilindan itibaren Augusta unvani tasiyan Ulpia Severina soylenenlere gore Marcus Claudius Tacitus un imparator secilmesine kadar gecen iki imparator arasi surede imparatorluk yetkilerini eline almis ve imparatorlugu tek basina yonetmistir Notlar Onursal ve zafer unvalariyla birlikte tam adi Imperator Caesar Lucius Domitius Aurelianus Augustus Germanicus Maximus Gothicus Maximus Parthicus Maximus Restitutor Orientis Restitutor Orbis Eutropius 9 13 1 Dacia ripensis de dogdugunu soyler Historia Augusta ise Aurelianus 3 1 Sirmium ya da Dacia ripensis de dogdugu tezini destekler ancak yine de kokeninin Aurelianus 3 2 Aurelius Victor Epitome de Caesaribus xxxv 1 Dacya ve Makedonya arasindaki Moesia oldugu iddialarini aktarir Aurelius Victor xxxiii 21 Diger kaynaklar ise Aurelian in Gallienus u karsi yapilan bu komplonon icinde olduguna dair bir delil sunmazlar Zonaras a b c Korner Watson s 23 Zosimus 1 48f Eutropius Deksippos FGrH IIA 460 F7 Historia Augusta Aurelianus xxi 1 3 ve xviii 2 Watson pp 51 54 217 Watson pp 54 55 Palmyra Imparatorluguna karsi savas Zosimus 1 50 1 1 61 1 ve Historia Augusta Aurelianus 22 31 tarafindan aktarilir Watson pp 52 53 Watson s 130 Sonraki imparatorlar Tacitus ve Carus zamaninda bu sikkeler uzerine XI ya da IA isareti konularak alasiminda 10 gumus bulundugu ima edilmistir KaynakcaBirincil kaynaklar Epitome de Caesaribus xxxv 4 yuzyil Eutropius Breviarium historiae Romanae 4 yuzyil Historia Augusta Aurelianus Zosimus Historia Nova 5 6 yuzyil Ioannis Zonaras Compendium of History tarihin ozeti 12 yuzyil Ikincil kaynaklar Christian Korner 20 Temmuz 2001 Aurelian De Imperatoribus Romanis 2 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2006 Pat Southern The Roman Empire from Severus to Constantine Severus tan Konstantin e Roma Imparatorlugu 2001 Routledge ISBN 0 415 23944 3 s 125 Alaric Watson Aurelian and the Third Century Aurelian ve 3 yuzyil 1999 Routledge ISBN 0 415 07248 4Konuyla ilgili yayinlarJohn White Restorer of the World The Roman Emperor Aurelian Dunyanin restoratoru Roma Imparatoru Aurelian 2005 Tempus Publishing ISBN 1 86227 250 6Dis baglantilarWikimedia Commons ta Aurelianus ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Aurelian Sikkeleri30 Aralik 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wildwinds com sitesinde Ingilizce dominus et deus unvaniyla sikke uzerinde Aurelian bolum 1 9 2 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Resmi unvanlarOnce gelen Quintillus Roma Imparatoru 270 275 Sonra gelen Marcus Claudius Tacitus