Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2024) () |
Bağdad'ın düşmesi (11 Mart 1917). I. Dünya Savaşı'nın Irak Cephesi'nde Osmanlı'nın elindeki Bağdat'ın İngilizler tarafından işgali.
| Bağdat'ın Düşmesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı ve Irak Cephesi | |||||||
 General Maude'nin Bağdat'a girmesi 11 Mart 1917 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Frederick Maude | Halil (Kut) Paşa Kâzım Karabekir Ali İhsan (Sâbis) Paşa | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
| (70,000) | 6. Ordu (25,000) | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor | 9,000+ esir | ||||||
Bağdat’ın kaybına sebebiyet veren olaylar
Başkumandanlık Vekâletinin Almanların direktiflerine uyup, İngilizlerin önceki yenilgilerinin intikamını almak için hazırlandıkları bir sırada 35.000-40.000 civarında muharip askerden oluşan kuvvetin sadece 10.000 kadarını İngilizlere karşı Bağdat’a açılan kapı olan Kutü’l-Amâre’de bırakması büyük bir hataydı. Almanlar, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesinde büyük rol oynamış ve bunu her şeyden önce Alman cephelerinin emniyeti için istemişti. Osmanlı ordusu bu dönemde zayıf, yorgun ve donanımdan yoksundu. Bütün olanak ve gayretler, Almanlar tarafından siyasal maksat ve emellerine hizmet için ortaya atılmış olduğu şüphesiz olan İran cephesine verilerek, bu cephenin geliştirilmesine gayret sarf edilmiş ve asıl vatan parçası olan Irak cephesi ihmal edilmişti. Bu bağlamda, İran cephesinin yaratılmasından 6 Ordu kumandanı Mareşal Von der Goltz’u sorumlu görmektedir. Goltz Paşa, Irak’ın zayıf ordusundan 1915 yılının Aralık ayı sonlarında yaklaşık iki bin asker ve dört topu çekip, İran’a göndererek İran cephesini yaratmıştı. Goltz Paşa 1916 yılının Nisan ayında Bağdat’ta tifüsten vefat ettikten sonra bu politika, Başkomutanlık Karargâhı ile 6. Ordu kumandanı Halil (Kut) Paşa tarafından devam ettirilmişti.
İngilizlerin Kut’ta uğradıkları çok elim mağlubiyetin acısını çıkarmak için er geç karşı taarruza geçecekleri bilinmeliydi. Bu noktada İngilizlerin yedi ay süresince yapmış olduğu hazırlıkları görmezden gelmek ve Albay Ali İhsan (Sabis) Bey emrindeki 13. Kolorduyu İran’a göndermek 6. Ordu kumandanının hatasından başka bir şey değildi. Hiç olmazsa Ruslar Hanikin’den İran içlerine atıldıktan sonra bu kolordu süratle tekrar Dicle cephesine geri getirilmeliydi, ancak bu da yapılmamıştı. Dolayısıyla fetih ve istilâ emelleri ile 13. Kolordunun Irak harekâtı alanından alınarak İran içlerine ve Hemedan’a kadar gönderilmesi Bağdat’ın ve netice itibarıyla de Irak’ın kaybedilmesine sebep olmuştu.
6. Ordu kumandanı yaklaşan tehlikeyi görmezden gelmiş; 18. Kolordu kumandanı Albay Kâzım Bey'in uyarılarına da aldırış etmemişti. Albay Kâzım Bey, Ordu Kumandanının gözünü açmaya çalışmıştı, ancak bunu başaramamıştı. Ordu Kumandanı, 1916 yılının Aralık ayında Kâzım Bey'in 13. Kolordunun bir an önce Bağdat’a çağrılması yönündeki ikazlarını da dikkate almamıştı.
Sir Frederick Stanley Maude'un gelişi
Kut garnizonunun 29 Nisan 1916'da teslim olmasının ardından Irak'taki İngiliz Ordusu büyük bir revizyondan geçti. Sir Frederick Stanley Maude'a İngiltere'nin askerî itibarını yeniden tesis etme görevi verilmişti.
Maude, 1916 yılı sonlarını ordusunu yeniden inşa etmekle geçirdi. Askerlerin çoğu Hindistan'da toplanıp deniz yoluyla Basra'ya gönderildi. Bu birlikler eğitilirken, İngiliz istihkam subayları kıyıdan Basra'ya ve ötesine kadar uzanan bir demiryolu inşa etti.
İngilizler harekâtı, 50.000 kadar asker ile 13 Aralık 1916'da başlattılar. Ordunun çoğunluğu Hindistan'dan gelen birlikler ile İngiliz 13. Tümeninden oluşuyordu. Halil (Kut) Paşa'nın ise komutası altında yaklaşık 25.000 kişilik bir kuvvet vardı.
Bağdat'a yürüyüş
Bu harekâtta İngilizler için herhangi bir aksilik yaşanmadı. Maude, temkinli bir şekilde ilerleyerek Dicle Nehri'nin her iki yakasından harekete geçti. Osmanlı kuvvetleri, İngilizlerin ele geçirdiği Khadairi Bend adlı müstahkem bir bölgeye saldırdı (6 Ocak - 19 Ocak 1917). İngilizler daha sonra Osmanlı kuvvetlerini Hai Nehri boyunca uzanan savunma hattından iki hafta içerisinde çıkardı (25 Ocak'tan 4 Şubat'a kadar). Dahra Bend adı verilen bir başka Osmanlı mevzisi 16 Şubat'ta ele geçirildi. Nihayet İngilizler 24 Şubat 1917'de İkinci Kut Muharebesi'nde Kut'u yeniden ele geçirdi.
Kâzım Bey, Townshend'ın Birinci Kut Muharebesi'nde olduğu gibi ordusunun Kut'ta sıkışıp kalmasına izin vermedi.
Bağdat'a doğru yürüyüş 5 Mart 1917'de yeniden başladı. Üç gün sonra Maude'un kolordusu şehrin eteklerindeki Diyala Nehri'ne ulaştı.
Halil (Kut) Paşa, Bağdat'ı, Bağdat'ın yaklaşık 35 mil güneyinde, Diyala ve Dicle nehirlerinin birleştiği yerde savunmayı tercih etti. Osmanlı birlikleri 9 Mart'taki ilk İngiliz saldırısına direndi. Bunun üzerine Maude, ordusunun büyük kısmını kuzeye kaydırdı. Osmanlı mevzilerini aşabileceğine ve doğrudan Bağdat'a saldırabileceğine inanıyordu. Halil Paşa, İngilizlerin nehrin diğer tarafındaki ilerleyişini karşılamak için ordusunu savunma mevzilerinden çıkararak karşılık verdi. Diyala Nehri'ni tutmak için tek bir alay kalmıştı. İngilizler 10 Mart 1917'de ani bir saldırıyla bu alayı da bozguna uğrattı. Bu ani yenilgi Halil Paşa'nın sinirlerini bozdu ve ordusuna kuzeye, Bağdat'a çekilme emri verdi.
Osmanlı hükûmeti 10 Mart akşamı saat 8'de Bağdat'ın boşaltılması emrini verdi, ancak durum hızla Halil Paşa'nın kontrolünden çıkıyordu. İngilizler Osmanlı birliklerinin hemen arkasından gelerek 11 Mart'ta Bağdat'ı savaşmadan ele geçirdi. Bir hafta sonra Maude, "Ordularımız şehirlerinize ve topraklarınıza fatih ya da düşman olarak değil, kurtarıcı olarak girmiştir" cümlesini içeren 'ni yayınladı. Yaklaşık 9.000 Osmanlı askeri çatışma sırasında yakalandı ve İngilizlere esir düştü.
Bağdat’ın Savunulması ve Kaybı
10 Mart 1917 akşamına doğru düşmanın birçok süvari ve piyade kuvvetinin Dicle’nin sağ sahilinde 51. Tümen sağ kanadına doğru ilerlemesi ve Dlyala cephesindeki 14. Tümenin de Diyala’yı batıya doğru geçen İngiliz kuvvetleri tarafından sıkıştırması ordu ve kolorduyu yeniden bir karar vermek zorunda bırakmıştı. Düşman sağ sahilde bu gün tespit edilebilmiş ise de yarın için yapılacak bir muharebede düşmanın Kazımiye istikametinde 51. Tümen gerilerine doğru yapacağı bir kuşatma hareketine karşı koyabilecek elde hiçbir ihtiyat kuvveti kalmamıştı. Sol sahilde bulunan 14. Tümen ise son verdiği raporda, bulunduğu hatta ancak akşama kadar direnebileceğini bildiriyordu.
18. Kolordunun 5/6 Mart 1917 gecesi başlayan geri çekilmesi, 6 Mart 1917 sabahı Diyale nehri batısına gelmesi ile tamamlanmıştı. Bağdat’ın ne şekilde savunulacağı düşüncesi Bağdat’ın düşmesinden ancak beş gün önce 6 Mart 1917’de tartışma konusu olmuş ve konuya ilişkin Başkomutanlık Vekâleti, Ordu Komutanı ve Kolordu Komutanı farklı görüşlerde bulunmuşlardı. Aynı bölümde “Durumun Muhakemesi” alt başlığında 10 Mart 1917 akşamı Har Köşkü’nde toplanan harp meclisine yer verilmiştir.
Bu mecliste uzun süren tartışmalardan sonra Bağdat’ın terk edilerek, tümenlerin geri çekilmesi kararlaştırıldı. 18. Kolordu Komutanlığının saat 20.10’da tümenlere bildirdiği geri çekilme emrine göre, sağ sahilde bulunan tümenler Bağdat’ın 16 kilometre kuzeyinde Avce ve sol sahildekiler ise Başyenice - Elcedideye çekilerek bu mevkilerde tahkimat yapacaklardı.
Ordu, Kolordu ve Tümen Komutanları ile Kurmay Başkanları hazır bulunduğu bu meclisin gündemi Bağdat’ın savunulması ve yahut boşaltılması konusuydu.Ordu Komutanı 11 Mart 1917 için kesin neticeli muharebenin tutulan hatta verilmesini uygun buluyordu. Zira 6. Ordu Komutanı Halil Paşa, bu büyük tarihi şehrin kolay kolay ve mevcut kuvvetin üçte birine mal olacak bir muharebe vermeden terk edilmesinin ordu için silinmez bir leke bırakacağı düşüncesindeydi. 18. Kolordu Komutanı Kâzım Bey ise İngiliz zırhlı otomobillerinin 14. Tümenin gerisine sarktığını, bunun erlerin maneviyatını bozduğunu, 14. Tümenin büyük gayretle akşama kadar mevzilerini sebatla savunduğunu, sağ sahilde düşmanın büyük bir kuşatma hareketine karşı kâfi bir ihtiyat bulunmadığından Ümmü’t-Tubl mevziinin yarın kuşatılacağını ve buradaki muharebenin bir imha muharebesi şeklinde sonuçlanabileceğini ifade etmişti.
Kolordu Komutanı Albay Kâzım Bey, bir an önce sabah olmadan hazır hareket serbestliğine sahipken ordunun çekilmesinin en doğru harekât tarzı olacağı düşüncesindeydi. Kolordu Komutanı Albay Kâzım Beyin mütalaasına itiraz etmemekle beraber Halil Paşa; “Evet, fakat Bağdat nasıl terk olunur,” diyebilmişti. Buna rağmen gerçeği kabul edip, çekilmeye onay vermek zorunda kalmıştı. Alınan karar gereğince 18. Kolordu Komutanı Albay Kâzım Beyin çekilme emrini 10 Mart 1917 akşamı saat 20.00’de birliklerine tebliği üzerine 18. Kolordu 10/11 Mart 1917 gecesi Bağdat’ı tahliye ederek, Bağdat’ın kuzeyindeki Müşahede İstasyonu civarına çekildi.
Geri çekilmeden önce Bağdat şehrindeki bütün yaralı ve hastalar Samerra’ya nakledilmiş ve ağır hastalar ve yaralılar bir eczacı yarbay emrinde şehirde bırakılmıştı. Ordu karargâhı ile hükûmet görevlileri de bir gün önceden Bağdat’ı terk etmişlerdi. Saat 23.30'a kadar sağ sahildeki 51 ve 52 nci Tümenler Har Köprüsü civarında toplanarak Müşahede istasyonu istikametinde ve sol sahildeki 14 ncü Tümen de 44 ncü Alayla birlikte Bağdat’ın kuzey doğusundaki tuğla ocaklarında toplandıktan sonra Başyenice istikametinde yürüyüşe geçmişlerdi. Bu sırada Bağdat’taki resmi ve askerî bina ve kuruluşlar da ateş almış olduğundan müthiş tarakalar (makineli tüfek sesleri) ortalığı sarsmakta ve alev sütunları yükseklere kadar çıkmakta idi.
Halil Paşa'nın 10 Mart 1917 akşamı saat 20.00’de 6. Ordu'nun Bağdat’tan çekilmesine ilişkin Başkomutanlık Vekâletine gönderdiği rapor kısaca şöyledir:
| “ | Düşmanın üç aydan beri sayıca pek üstün bir kuvvet ve bol cephane ile durmaksızın yapmış olduğu taarruz karşısında 18.Kolordunun hemen tamamıyla âciz kaldığını ve maneviyatının Komutandan en genç ere kadar o derece kırılmış olduğunu anlıyorum ki, eğer yarın düşmanın bütün kuvvetine karşı muharebe edersek Bağdat’ın kaybedileceğine ve bütün kuvvetin topları ile beraber esir olacağı kanaatindeyim. Muharebeyi kesmek, Ordunun maddi ve manevi kuvvetini ıslah etmek zaruretini takdir ederek Bağdat’ı terk etmek ve 18.Kolorduyu 10/11 Mart 1917 gecesi Dicle boyunca kuzeye çekmek gibi elim bir zaruretle karşı karşıya bulunmaktayım. | ” |
| — Halil (Kut) Paşa - 6. Ordu Kumandanı - 10 Mart 1917 | ||
Bağdat'ın düşüşünden sonra
Sonuç İngilizler için kesin bir zafer, Osmanlı hükûmeti içinse bir başka yenilgiydi. İngilizler için Kut'un kaybedilmesinden kaynaklanan aşağılanma kısmen telafi edilmişti. Osmanlı hükûmeti İran'daki askeri operasyonlarına son vermek ve İngilizlerin Musul'u ele geçirmek için ilerlemesini engellemek için yeni bir ordu kurmak zorunda kaldı.
İngilizler 1914'te savaşın başlamasına yakın Basra Vilayetini ele geçirmişlerdi. İngiliz kuvvetleri için iyi bir haber olsa da, bu durum Londra'daki İngiliz hükûmeti ile Hindistan'daki İngiliz hükûmeti arasında bölgenin nasıl yönetileceği konusunda büyük bir bürokratik kavgaya neden oldu.
Bağdat'ı ele geçirdikten sonra Maude, Basra'dan Bağdat'a kadar Mezopotamya'nın fiili valisi oldu. Dicle Kolordusu Siyasi Sorumlusu Sir Percy Cox, vilayetin İngiliz-Hint ortak yönetimi altında olduğunu belirten bir bildiri yayınlamaya çalıştı, ancak Londra Cox'a bildirisini yayınlamamasını emretti ve bunun yerine Arap liderlerden İngiliz yönetimine yardım etmelerini isteyen kendi bildirisini yayınladı.
Aynı zamanda Hindistan sömürge hükûmetinin farklı fikirleri vardı. Ne de olsa, Basra'nın işgalinden Bağdat'ın işgaline kadar olan sürenin arkasındaki ana unsurlar ilk etapta onlardı. Hindistan'daki İngiliz hükûmeti bu yeni bölgenin doğrudan kendi kontrolü altında olmasını istiyordu.
Bu güç mücadelesi Lord Curzon liderliğinde Mezopotamya İdare Komitesi'nin kurulmasına neden oldu. Komitenin ana görevi Basra ve Bağdat vilayetlerini kimin yöneteceğini belirlemekti. Komitenin kararı Basra için İngiliz-Hint değil İngiliz yönetimi, Bağdat için ise Arap otoritesi şeklindeydi. Buradaki geçici hükûmet daha sonra Irak Mandası'na dönüşecekti.
Kaynakça
Dipnot
- ^ a b c d "Birinci Dünya Savaşı Irak Cephesi Hatıratından: "Bağdat ve Son Hadise-i Ziya'ı"". 100.Yılında Uluslararası Bağdat (Medînetü’s-Selâm) ve Kûtü’l Amâre Sempozyumu. VAKANÜVİS - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 19 Eylül 2019. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024.
- ^ The proclamation of Baghdad, Sir Stanley Maude,
- ^ a b c BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞIMDA KAFKAS VE IRAK CEPHESİNDE 5 NCİ SEFERİ KUVVETLER (52 İNCİ TÜMEN) (PDF). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. 2006. s. 91. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024.
- ^ 18.Kolordunun 10 Mart 1917’deki muharip kuvveti 500 kılıç, 9.000 tüfek, 48 top, İngiliz Dicle Ordusu 3.864 kılıç,41.479 tüfek ve 176 top idi. Binbaşı Mehmet Emin Bey, a.g.e., s.125.
Alıntı
- Bruce, A. (n.d.). 17 February – 11 March 1917 – The Capture of Baghdad. [Electronic Version]. An Illustrated Companion to the First World War.
- Duffy, M. (2002). Battles: The Capture of Baghdad, 1917. The First World War. Retrieved 17 August 2005.
- (2001). . New York: Henry Holt and Company. .
- Official Dispatch about the Operations Leading to the Fall of Baghdad, General Maude.
- Report about the capture of Baghdad, Manchester Guardian.
- BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞIMDA KAFKAS VE IRAK CEPHESİNDE 5 NCİ SEFERİ KUVVETLER (52 İNCİ TÜMEN), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları. 2006. s. 91. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024.
- Birinci Dünya Savaşı Irak Cephesi Hatıratından: "Bağdat ve Son Hadise-i Ziya'ı", 100.Yılında Uluslararası Bağdat (Medînetü’s-Selâm) ve Kûtü’l Amâre Sempozyumu. VAKANÜVİS - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 19 Eylül 2019. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2024.
Dış bağlantılar
- Barker, A. J. The Bastard War: The Mesopotamian Campaign of 1914–1918. New York: Dial Press, 1967. OCLC 2118235
 | Irak ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Savaş ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Bagdad in dusmesi haber gazete kitap akademik JSTOR Mayis 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bagdad in dusmesi 11 Mart 1917 I Dunya Savasi nin Irak Cephesi nde Osmanli nin elindeki Bagdat in Ingilizler tarafindan isgali Bagdat in DusmesiI Dunya Savasi ve Irak CephesiGeneral Maude nin Bagdat a girmesi 11 Mart 1917Tarih11 Mart 1917BolgeDiyala Nehri Bagdat in asagisinda Mezopotamya simdi Irak SonucIngiliz zaferiTaraflarBritanya Imparatorlugu Birlesik Krallik Ingiliz Hindistani AvustralyaOsmanli DevletiKomutanlar ve liderlerFrederick MaudeHalil Kut Pasa Kazim Karabekir Ali Ihsan Sabis PasaCatisan birlikler 70 000 6 Ordu 25 000 KayiplarBilinmiyor9 000 esirBagdat in kaybina sebebiyet veren olaylarBaskumandanlik Vekaletinin Almanlarin direktiflerine uyup Ingilizlerin onceki yenilgilerinin intikamini almak icin hazirlandiklari bir sirada 35 000 40 000 civarinda muharip askerden olusan kuvvetin sadece 10 000 kadarini Ingilizlere karsi Bagdat a acilan kapi olan Kutu l Amare de birakmasi buyuk bir hataydi Almanlar Osmanli Devleti nin I Dunya Savasi na girmesinde buyuk rol oynamis ve bunu her seyden once Alman cephelerinin emniyeti icin istemisti Osmanli ordusu bu donemde zayif yorgun ve donanimdan yoksundu Butun olanak ve gayretler Almanlar tarafindan siyasal maksat ve emellerine hizmet icin ortaya atilmis oldugu suphesiz olan Iran cephesine verilerek bu cephenin gelistirilmesine gayret sarf edilmis ve asil vatan parcasi olan Irak cephesi ihmal edilmisti Bu baglamda Iran cephesinin yaratilmasindan 6 Ordu kumandani Maresal Von der Goltz u sorumlu gormektedir Goltz Pasa Irak in zayif ordusundan 1915 yilinin Aralik ayi sonlarinda yaklasik iki bin asker ve dort topu cekip Iran a gondererek Iran cephesini yaratmisti Goltz Pasa 1916 yilinin Nisan ayinda Bagdat ta tifusten vefat ettikten sonra bu politika Baskomutanlik Karargahi ile 6 Ordu kumandani Halil Kut Pasa tarafindan devam ettirilmisti Ingilizlerin Kut ta ugradiklari cok elim maglubiyetin acisini cikarmak icin er gec karsi taarruza gececekleri bilinmeliydi Bu noktada Ingilizlerin yedi ay suresince yapmis oldugu hazirliklari gormezden gelmek ve Albay Ali Ihsan Sabis Bey emrindeki 13 Kolorduyu Iran a gondermek 6 Ordu kumandaninin hatasindan baska bir sey degildi Hic olmazsa Ruslar Hanikin den Iran iclerine atildiktan sonra bu kolordu suratle tekrar Dicle cephesine geri getirilmeliydi ancak bu da yapilmamisti Dolayisiyla fetih ve istila emelleri ile 13 Kolordunun Irak harekati alanindan alinarak Iran iclerine ve Hemedan a kadar gonderilmesi Bagdat in ve netice itibariyla de Irak in kaybedilmesine sebep olmustu 6 Ordu kumandani yaklasan tehlikeyi gormezden gelmis 18 Kolordu kumandani Albay Kazim Bey in uyarilarina da aldiris etmemisti Albay Kazim Bey Ordu Kumandaninin gozunu acmaya calismisti ancak bunu basaramamisti Ordu Kumandani 1916 yilinin Aralik ayinda Kazim Bey in 13 Kolordunun bir an once Bagdat a cagrilmasi yonundeki ikazlarini da dikkate almamisti Sir Frederick Stanley Maude un gelisiKut garnizonunun 29 Nisan 1916 da teslim olmasinin ardindan Irak taki Ingiliz Ordusu buyuk bir revizyondan gecti Sir Frederick Stanley Maude a Ingiltere nin askeri itibarini yeniden tesis etme gorevi verilmisti Maude 1916 yili sonlarini ordusunu yeniden insa etmekle gecirdi Askerlerin cogu Hindistan da toplanip deniz yoluyla Basra ya gonderildi Bu birlikler egitilirken Ingiliz istihkam subaylari kiyidan Basra ya ve otesine kadar uzanan bir demiryolu insa etti Ingilizler harekati 50 000 kadar asker ile 13 Aralik 1916 da baslattilar Ordunun cogunlugu Hindistan dan gelen birlikler ile Ingiliz 13 Tumeninden olusuyordu Halil Kut Pasa nin ise komutasi altinda yaklasik 25 000 kisilik bir kuvvet vardi Bagdat a yuruyusHint birlikleri Bagdat a yuruyor 11 Mart 1917 Bu harekatta Ingilizler icin herhangi bir aksilik yasanmadi Maude temkinli bir sekilde ilerleyerek Dicle Nehri nin her iki yakasindan harekete gecti Osmanli kuvvetleri Ingilizlerin ele gecirdigi Khadairi Bend adli mustahkem bir bolgeye saldirdi 6 Ocak 19 Ocak 1917 Ingilizler daha sonra Osmanli kuvvetlerini Hai Nehri boyunca uzanan savunma hattindan iki hafta icerisinde cikardi 25 Ocak tan 4 Subat a kadar Dahra Bend adi verilen bir baska Osmanli mevzisi 16 Subat ta ele gecirildi Nihayet Ingilizler 24 Subat 1917 de Ikinci Kut Muharebesi nde Kut u yeniden ele gecirdi Kazim Bey Townshend in Birinci Kut Muharebesi nde oldugu gibi ordusunun Kut ta sikisip kalmasina izin vermedi Bagdat a dogru yuruyus 5 Mart 1917 de yeniden basladi Uc gun sonra Maude un kolordusu sehrin eteklerindeki Diyala Nehri ne ulasti Halil Kut Pasa Bagdat i Bagdat in yaklasik 35 mil guneyinde Diyala ve Dicle nehirlerinin birlestigi yerde savunmayi tercih etti Osmanli birlikleri 9 Mart taki ilk Ingiliz saldirisina direndi Bunun uzerine Maude ordusunun buyuk kismini kuzeye kaydirdi Osmanli mevzilerini asabilecegine ve dogrudan Bagdat a saldirabilecegine inaniyordu Halil Pasa Ingilizlerin nehrin diger tarafindaki ilerleyisini karsilamak icin ordusunu savunma mevzilerinden cikararak karsilik verdi Diyala Nehri ni tutmak icin tek bir alay kalmisti Ingilizler 10 Mart 1917 de ani bir saldiriyla bu alayi da bozguna ugratti Bu ani yenilgi Halil Pasa nin sinirlerini bozdu ve ordusuna kuzeye Bagdat a cekilme emri verdi Osmanli hukumeti 10 Mart aksami saat 8 de Bagdat in bosaltilmasi emrini verdi ancak durum hizla Halil Pasa nin kontrolunden cikiyordu Ingilizler Osmanli birliklerinin hemen arkasindan gelerek 11 Mart ta Bagdat i savasmadan ele gecirdi Bir hafta sonra Maude Ordularimiz sehirlerinize ve topraklariniza fatih ya da dusman olarak degil kurtarici olarak girmistir cumlesini iceren ni yayinladi Yaklasik 9 000 Osmanli askeri catisma sirasinda yakalandi ve Ingilizlere esir dustu Bagdat in Savunulmasi ve Kaybi10 Mart 1917 aksamina dogru dusmanin bircok suvari ve piyade kuvvetinin Dicle nin sag sahilinde 51 Tumen sag kanadina dogru ilerlemesi ve Dlyala cephesindeki 14 Tumenin de Diyala yi batiya dogru gecen Ingiliz kuvvetleri tarafindan sikistirmasi ordu ve kolorduyu yeniden bir karar vermek zorunda birakmisti Dusman sag sahilde bu gun tespit edilebilmis ise de yarin icin yapilacak bir muharebede dusmanin Kazimiye istikametinde 51 Tumen gerilerine dogru yapacagi bir kusatma hareketine karsi koyabilecek elde hicbir ihtiyat kuvveti kalmamisti Sol sahilde bulunan 14 Tumen ise son verdigi raporda bulundugu hatta ancak aksama kadar direnebilecegini bildiriyordu 18 Kolordunun 5 6 Mart 1917 gecesi baslayan geri cekilmesi 6 Mart 1917 sabahi Diyale nehri batisina gelmesi ile tamamlanmisti Bagdat in ne sekilde savunulacagi dusuncesi Bagdat in dusmesinden ancak bes gun once 6 Mart 1917 de tartisma konusu olmus ve konuya iliskin Baskomutanlik Vekaleti Ordu Komutani ve Kolordu Komutani farkli goruslerde bulunmuslardi Ayni bolumde Durumun Muhakemesi alt basliginda 10 Mart 1917 aksami Har Kosku nde toplanan harp meclisine yer verilmistir Bu mecliste uzun suren tartismalardan sonra Bagdat in terk edilerek tumenlerin geri cekilmesi kararlastirildi 18 Kolordu Komutanliginin saat 20 10 da tumenlere bildirdigi geri cekilme emrine gore sag sahilde bulunan tumenler Bagdat in 16 kilometre kuzeyinde Avce ve sol sahildekiler ise Basyenice Elcedideye cekilerek bu mevkilerde tahkimat yapacaklardi Ordu Kolordu ve Tumen Komutanlari ile Kurmay Baskanlari hazir bulundugu bu meclisin gundemi Bagdat in savunulmasi ve yahut bosaltilmasi konusuydu Ordu Komutani 11 Mart 1917 icin kesin neticeli muharebenin tutulan hatta verilmesini uygun buluyordu Zira 6 Ordu Komutani Halil Pasa bu buyuk tarihi sehrin kolay kolay ve mevcut kuvvetin ucte birine mal olacak bir muharebe vermeden terk edilmesinin ordu icin silinmez bir leke birakacagi dusuncesindeydi 18 Kolordu Komutani Kazim Bey ise Ingiliz zirhli otomobillerinin 14 Tumenin gerisine sarktigini bunun erlerin maneviyatini bozdugunu 14 Tumenin buyuk gayretle aksama kadar mevzilerini sebatla savundugunu sag sahilde dusmanin buyuk bir kusatma hareketine karsi kafi bir ihtiyat bulunmadigindan Ummu t Tubl mevziinin yarin kusatilacagini ve buradaki muharebenin bir imha muharebesi seklinde sonuclanabilecegini ifade etmisti Kolordu Komutani Albay Kazim Bey bir an once sabah olmadan hazir hareket serbestligine sahipken ordunun cekilmesinin en dogru harekat tarzi olacagi dusuncesindeydi Kolordu Komutani Albay Kazim Beyin mutalaasina itiraz etmemekle beraber Halil Pasa Evet fakat Bagdat nasil terk olunur diyebilmisti Buna ragmen gercegi kabul edip cekilmeye onay vermek zorunda kalmisti Alinan karar geregince 18 Kolordu Komutani Albay Kazim Beyin cekilme emrini 10 Mart 1917 aksami saat 20 00 de birliklerine tebligi uzerine 18 Kolordu 10 11 Mart 1917 gecesi Bagdat i tahliye ederek Bagdat in kuzeyindeki Musahede Istasyonu civarina cekildi Geri cekilmeden once Bagdat sehrindeki butun yarali ve hastalar Samerra ya nakledilmis ve agir hastalar ve yaralilar bir eczaci yarbay emrinde sehirde birakilmisti Ordu karargahi ile hukumet gorevlileri de bir gun onceden Bagdat i terk etmislerdi Saat 23 30 a kadar sag sahildeki 51 ve 52 nci Tumenler Har Koprusu civarinda toplanarak Musahede istasyonu istikametinde ve sol sahildeki 14 ncu Tumen de 44 ncu Alayla birlikte Bagdat in kuzey dogusundaki tugla ocaklarinda toplandiktan sonra Basyenice istikametinde yuruyuse gecmislerdi Bu sirada Bagdat taki resmi ve askeri bina ve kuruluslar da ates almis oldugundan muthis tarakalar makineli tufek sesleri ortaligi sarsmakta ve alev sutunlari yukseklere kadar cikmakta idi Halil Pasa nin 10 Mart 1917 aksami saat 20 00 de 6 Ordu nun Bagdat tan cekilmesine iliskin Baskomutanlik Vekaletine gonderdigi rapor kisaca soyledir Dusmanin uc aydan beri sayica pek ustun bir kuvvet ve bol cephane ile durmaksizin yapmis oldugu taarruz karsisinda 18 Kolordunun hemen tamamiyla aciz kaldigini ve maneviyatinin Komutandan en genc ere kadar o derece kirilmis oldugunu anliyorum ki eger yarin dusmanin butun kuvvetine karsi muharebe edersek Bagdat in kaybedilecegine ve butun kuvvetin toplari ile beraber esir olacagi kanaatindeyim Muharebeyi kesmek Ordunun maddi ve manevi kuvvetini islah etmek zaruretini takdir ederek Bagdat i terk etmek ve 18 Kolorduyu 10 11 Mart 1917 gecesi Dicle boyunca kuzeye cekmek gibi elim bir zaruretle karsi karsiya bulunmaktayim Halil Kut Pasa 6 Ordu Kumandani 10 Mart 1917Bagdat in dususunden sonraSonuc Ingilizler icin kesin bir zafer Osmanli hukumeti icinse bir baska yenilgiydi Ingilizler icin Kut un kaybedilmesinden kaynaklanan asagilanma kismen telafi edilmisti Osmanli hukumeti Iran daki askeri operasyonlarina son vermek ve Ingilizlerin Musul u ele gecirmek icin ilerlemesini engellemek icin yeni bir ordu kurmak zorunda kaldi Ingilizler 1914 te savasin baslamasina yakin Basra Vilayetini ele gecirmislerdi Ingiliz kuvvetleri icin iyi bir haber olsa da bu durum Londra daki Ingiliz hukumeti ile Hindistan daki Ingiliz hukumeti arasinda bolgenin nasil yonetilecegi konusunda buyuk bir burokratik kavgaya neden oldu Bagdat i ele gecirdikten sonra Maude Basra dan Bagdat a kadar Mezopotamya nin fiili valisi oldu Dicle Kolordusu Siyasi Sorumlusu Sir Percy Cox vilayetin Ingiliz Hint ortak yonetimi altinda oldugunu belirten bir bildiri yayinlamaya calisti ancak Londra Cox a bildirisini yayinlamamasini emretti ve bunun yerine Arap liderlerden Ingiliz yonetimine yardim etmelerini isteyen kendi bildirisini yayinladi Ayni zamanda Hindistan somurge hukumetinin farkli fikirleri vardi Ne de olsa Basra nin isgalinden Bagdat in isgaline kadar olan surenin arkasindaki ana unsurlar ilk etapta onlardi Hindistan daki Ingiliz hukumeti bu yeni bolgenin dogrudan kendi kontrolu altinda olmasini istiyordu Bu guc mucadelesi Lord Curzon liderliginde Mezopotamya Idare Komitesi nin kurulmasina neden oldu Komitenin ana gorevi Basra ve Bagdat vilayetlerini kimin yonetecegini belirlemekti Komitenin karari Basra icin Ingiliz Hint degil Ingiliz yonetimi Bagdat icin ise Arap otoritesi seklindeydi Buradaki gecici hukumet daha sonra Irak Mandasi na donusecekti KaynakcaDipnot a b c d Birinci Dunya Savasi Irak Cephesi Hatiratindan Bagdat ve Son Hadise i Ziya i 100 Yilinda Uluslararasi Bagdat Medinetu s Selam ve Kutu l Amare Sempozyumu VAKANUVIS Uluslararasi Tarih Arastirmalari Dergisi 19 Eylul 2019 Erisim tarihi 25 Mayis 2024 The proclamation of Baghdad Sir Stanley Maude a b c BIRINCI DUNYA SAVASIMDA KAFKAS VE IRAK CEPHESINDE 5 NCI SEFERI KUVVETLER 52 INCI TUMEN PDF Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi Yayinlari 2006 s 91 Erisim tarihi 25 Mayis 2024 18 Kolordunun 10 Mart 1917 deki muharip kuvveti 500 kilic 9 000 tufek 48 top Ingiliz Dicle Ordusu 3 864 kilic 41 479 tufek ve 176 top idi Binbasi Mehmet Emin Bey a g e s 125 AlintiBruce A n d 17 February 11 March 1917 The Capture of Baghdad Electronic Version An Illustrated Companion to the First World War Duffy M 2002 Battles The Capture of Baghdad 1917 The First World War Retrieved 17 August 2005 2001 New York Henry Holt and Company 0 8050 6884 8 Official Dispatch about the Operations Leading to the Fall of Baghdad General Maude Report about the capture of Baghdad Manchester Guardian BIRINCI DUNYA SAVASIMDA KAFKAS VE IRAK CEPHESINDE 5 NCI SEFERI KUVVETLER 52 INCI TUMEN Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi Yayinlari 2006 s 91 Erisim tarihi 25 Mayis 2024 Birinci Dunya Savasi Irak Cephesi Hatiratindan Bagdat ve Son Hadise i Ziya i 100 Yilinda Uluslararasi Bagdat Medinetu s Selam ve Kutu l Amare Sempozyumu VAKANUVIS Uluslararasi Tarih Arastirmalari Dergisi 19 Eylul 2019 Erisim tarihi 25 Mayis 2024 Dis baglantilarBarker A J The Bastard War The Mesopotamian Campaign of 1914 1918 New York Dial Press 1967 OCLC 2118235Irak ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Savas ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz