Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balkan ladini (Picea omorika), çamgiller familyasından bir ladin türüdür.
| Balkan ladini | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Tehlikede (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Picea omorika (Pancic) Purk., Oesterr. Monatsschr. Forstwesen 27: 446 (1877).
| |||||||||||||||
Bu tür, Sırbistan ve Bosna Hersek ile sınırlıdır.
Çok ince formuyla çok farklı bir türdür. Avrupa ladini ile simpatrik olduğu için, aynı zamanda çok ince bir biçime sahip olabilir, bu iki türün aynı yerel adın yani omorika'nın kullanılması nedeniyle geçmişte karıştırılmıştır.
"Omorika" kelimesi, inceliği sembolize ettiği Boşnak ve Sırp folklorunda yaygındır. Diğer yazarlara göre "omora" kelimesi kasvetli ve karanlık çevre koşullarını simgelemektedir ve bu nedenle bu koşullarda bulunan ağaçlara "omorika" adı verilmektedir.
Bu türün doğal yayılış alanı, soğuğa adapte olmuş bir tür için beklendiği gibi, Son Buzul Maksimumunun sonundan bu yana daralmaktadır. Yakın zamanda yapılan saha çalışması, bazı yerlerde meydana gelme boyutunda, yerleşim alanında, habitat kalitesinde ve olgun birey sayısında devam eden (yavaş da olsa) bir düşüş olduğunu göstermektedir. Bunun başlıca nedeni zayıf yenilenme, ilişkili ağaç türleri ile rekabet edememe ve iklim değişiklikleridir.
Aleksić ve Geburek (2014), başlıca Sırbistan'dan on popülasyonu incelediler ve popülasyonların genetik ayırt edici özelliğinin zaman içinde arttığını, nesiller boyunca polen akışının azaldığını ve neredeyse tamamen tohum akışının olmadığını ve dolayısıyla türlerin, popülasyonlarının zayıf bağlantısıyla ciddi şekilde parçalanmış bir dağılıma sahip olduğunu görmüşlerdir. Balkan ladini, IUCN Kırmızı Listesine göre Tehlike statüsünde (EN) listelenmiştir.
Meydana gelme boyutunun (EOO) 4.076 km2 olduğu tahmin edilmektedir ve yerleşim alanının (AOO) 100–200 km2yi aşması pek olası değildir.
19. yüzyılın ortalarına kadar, balkan ladinin doğal yayılış alanı bugün olduğundan daha kesintisiz ve daha az ayrıktı. Şu andaki parçalı dağılımı, temelde genel orman temizleme ve kesme, otlatma ve orman yangınları gibi antropojenik faktörlerin sonucudur. Yangın belki de en büyük tehdit olmuştur. Örneğin, 1950'lerde Bosna Hersek'te büyük bir ormanlık vadi, her biri yaklaşık 5 km aralıklı üç küçük parça bırakan yangınla harap oldu. Arazi kullanımındaki yerel değişiklikler bu parçaların genişlemesini engelledi. Daha yakın zamanlarda, 1992-1993 ihtilafı sırasında, Strugovi'deki orman kasıtlı olarak yakıldı ve bugün 100'den az yetişkin hayatta kaldı. Genel olarak, rejenerasyon, en dik kayalık yamaçlar ve geniş yapraklı ağaçların etkili bir şekilde rekabet edemediği kayalıklar dışında son derece sınırlıdır. Bosna Hersek'teki son saha çalışması sırasında, Čajniče Belediyesi'ndeki Viogor'daki izole yerleşim yerinin, yaşlı ağaçların ince taçlarla gerildiği kötü bir habitat kalitesine sahip olduğu kaydedildi.
Balkan ladinin yaygın zararlılarından biri, kök çürümesine ve tacın kurumasına neden olan 'dır. Küresel iklim ısınması açısından, ağaçlar artan fizyolojik stres altındadır ve yakın gelecekte bireylerin ve tüm alt popülasyonların hızlı bir şekilde kaybına neden olabilecek bu zararlıya daha duyarlıdır. Olgun bireylerin sayısındaki düşüş, hızlı iklim değişikliği nedeniyle daha da belirgin hale gelebilir. Erişilemeyen alanlara sığınan öncü bir türdür. Zayıf bir rakiptir, rakiplerinin kaldırılmasıyla doğal yenilenme kolaylaştırılabilir. Bir kez alana geldikten sonra, genellikle Orta Avrupa göknarı (Abies alba), doğu kayını (Fagus sylvatica) ve Avrupa ladini (Picea abies) ile rekabet etmede güçlük çeker.
Günümüzde kerestenin ağaç ürünleri üretimi için kesilmesi ve kullanılması yasak olsa da, Sırbistan'da 20. yüzyılın ilk yarısında yasadışı ağaç kesimi kaydedildi ve kereste esas olarak varil üretimi için kullanıldı.
Balkan ladini, Kuzey Avrupa'da ve dünya çapında bahçelerde yaygın olarak yetiştirilmektedir; ancak bu koleksiyonlardan çok azı kapsamlı veya iyi belgelenmiştir. İyi koordine edilmiş bir ex situ koruma programı, bu türün genetik çeşitliliğinin korunmasında ve özellikle küresel iklim ısınması açısından kalıcılığının sağlanmasında önemli bir rol oynayabilir. Türlerin son derece parçalanmış dağılımı, popülasyonların yüksek genetik farklılaşması ve zayıf bağlantılarının yanı sıra küçük olanlar da dahil olmak üzere tüm popülasyonlarda oldukça yüksek seviyelerde genetik çeşitlilik göz önüne alındığında, ex situ için tohum tüm kalan popülasyonlardan koruma toplanmalıdır. 'nın Bosna Hersek ile işbirliği içinde gerçekleştirdiği son koleksiyonlar, İngiltere'de yetiştirilen ağaçların genetik temelini genişletmeyi amaçlamaktadır ver tohum bankacılığı programı da avantajlı olacaktır. Tartışmalı bir yaklaşım olan destekli translokasyon da kullanılabilir.
İnce, düz gövdeli bir ağaçtır. Alt dallar büyük ölçüde bükülür ve uçlar keskin bir şekilde yukarı doğru büyür. Bu, dekoratif bir büyüme modeli oluşturur. Dekoratif şekli ve ağacın sadece yaklaşık 4 m genişliğinde büyümesi sayesinde en popüler ladinlerden biri haline gelmiştir. Kabuk ince ve koyu kahverengidir ve tabakalar halinde pul pul dökülür; dallar kahverengidir. Düz, kısa iğnelerin altında, dalların bükülme şekli nedeniyle açıkça görülebilen 2 beyaz şerit vardır. Dallardaki iğneler öne doğru bakar. Parlak, morumsu kırmızı erkek çiçekler özellikle bol miktardadır. Çiçeklenmeden sonra, ilk başta mor renkte olan ancak daha sonra parlak kahverengiye dönüşen bol miktarda asılı kozalaklar ortaya çıkar. Balkan ladini, kökleri yüzeye yakın büyüdüğünden dolayı rüzgara duyarlıdır.
Kaynakça
- ^ a b c d e Aleksić, J.M.; Ballian, D.; Isajev, D.; Mataruga, M.; Christian, T.; Gardner, M. (2020). . The IUCN Red List of Threatened Species. 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
- ^ "(Novac, 1927)".
- ^ "(J. Aleksić pers. comm. 2017)".
- ^ "(Ballian, 2006)".
- ^ "(Burschel, 1965)".
- ^ "(Đorđević, 1936)".
- ^ "Aleksić ve Geburek, 2014".
- ^ "(Aleksić et al., 2017)".
- ^ "(Ivetić ve Aleksić,2016)".
- ^ "Picea omorika". Van Den Berk. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Balkan ladini Picea omorika camgiller familyasindan bir ladin turudur Balkan ladiniKorunma durumuTehlikede IUCN 3 1 Biyolojik siniflandirmaAlem PlantaeSube TracheophytaSinif PinopsidaTakim PinalesFamilya PinaceaeCins PiceaTur P omorikaIkili adlandirmaPicea omorika Pancic Purk Oesterr Monatsschr Forstwesen 27 446 1877 Vikitur de Picea omorika ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Wikimedia Commons ta Picea omorika ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunurDisi bir Balkan ladini kozalagi Bu tur Sirbistan ve Bosna Hersek ile sinirlidir Cok ince formuyla cok farkli bir turdur Avrupa ladini ile simpatrik oldugu icin ayni zamanda cok ince bir bicime sahip olabilir bu iki turun ayni yerel adin yani omorika nin kullanilmasi nedeniyle gecmiste karistirilmistir Omorika kelimesi inceligi sembolize ettigi Bosnak ve Sirp folklorunda yaygindir Diger yazarlara gore omora kelimesi kasvetli ve karanlik cevre kosullarini simgelemektedir ve bu nedenle bu kosullarda bulunan agaclara omorika adi verilmektedir Bu turun dogal yayilis alani soguga adapte olmus bir tur icin beklendigi gibi Son Buzul Maksimumunun sonundan bu yana daralmaktadir Yakin zamanda yapilan saha calismasi bazi yerlerde meydana gelme boyutunda yerlesim alaninda habitat kalitesinde ve olgun birey sayisinda devam eden yavas da olsa bir dusus oldugunu gostermektedir Bunun baslica nedeni zayif yenilenme iliskili agac turleri ile rekabet edememe ve iklim degisiklikleridir Aleksic ve Geburek 2014 baslica Sirbistan dan on populasyonu incelediler ve populasyonlarin genetik ayirt edici ozelliginin zaman icinde arttigini nesiller boyunca polen akisinin azaldigini ve neredeyse tamamen tohum akisinin olmadigini ve dolayisiyla turlerin populasyonlarinin zayif baglantisiyla ciddi sekilde parcalanmis bir dagilima sahip oldugunu gormuslerdir Balkan ladini IUCN Kirmizi Listesine gore Tehlike statusunde EN listelenmistir Meydana gelme boyutunun EOO 4 076 km2 oldugu tahmin edilmektedir ve yerlesim alaninin AOO 100 200 km2yi asmasi pek olasi degildir 19 yuzyilin ortalarina kadar balkan ladinin dogal yayilis alani bugun oldugundan daha kesintisiz ve daha az ayrikti Su andaki parcali dagilimi temelde genel orman temizleme ve kesme otlatma ve orman yanginlari gibi antropojenik faktorlerin sonucudur Yangin belki de en buyuk tehdit olmustur Ornegin 1950 lerde Bosna Hersek te buyuk bir ormanlik vadi her biri yaklasik 5 km aralikli uc kucuk parca birakan yanginla harap oldu Arazi kullanimindaki yerel degisiklikler bu parcalarin genislemesini engelledi Daha yakin zamanlarda 1992 1993 ihtilafi sirasinda Strugovi deki orman kasitli olarak yakildi ve bugun 100 den az yetiskin hayatta kaldi Genel olarak rejenerasyon en dik kayalik yamaclar ve genis yaprakli agaclarin etkili bir sekilde rekabet edemedigi kayaliklar disinda son derece sinirlidir Bosna Hersek teki son saha calismasi sirasinda Cajnice Belediyesi ndeki Viogor daki izole yerlesim yerinin yasli agaclarin ince taclarla gerildigi kotu bir habitat kalitesine sahip oldugu kaydedildi Balkan ladinin yaygin zararlilarindan biri kok curumesine ve tacin kurumasina neden olan dir Kuresel iklim isinmasi acisindan agaclar artan fizyolojik stres altindadir ve yakin gelecekte bireylerin ve tum alt populasyonlarin hizli bir sekilde kaybina neden olabilecek bu zararliya daha duyarlidir Olgun bireylerin sayisindaki dusus hizli iklim degisikligi nedeniyle daha da belirgin hale gelebilir Erisilemeyen alanlara siginan oncu bir turdur Zayif bir rakiptir rakiplerinin kaldirilmasiyla dogal yenilenme kolaylastirilabilir Bir kez alana geldikten sonra genellikle Orta Avrupa goknari Abies alba dogu kayini Fagus sylvatica ve Avrupa ladini Picea abies ile rekabet etmede gucluk ceker Gunumuzde kerestenin agac urunleri uretimi icin kesilmesi ve kullanilmasi yasak olsa da Sirbistan da 20 yuzyilin ilk yarisinda yasadisi agac kesimi kaydedildi ve kereste esas olarak varil uretimi icin kullanildi Balkan ladini Kuzey Avrupa da ve dunya capinda bahcelerde yaygin olarak yetistirilmektedir ancak bu koleksiyonlardan cok azi kapsamli veya iyi belgelenmistir Iyi koordine edilmis bir ex situ koruma programi bu turun genetik cesitliliginin korunmasinda ve ozellikle kuresel iklim isinmasi acisindan kaliciliginin saglanmasinda onemli bir rol oynayabilir Turlerin son derece parcalanmis dagilimi populasyonlarin yuksek genetik farklilasmasi ve zayif baglantilarinin yani sira kucuk olanlar da dahil olmak uzere tum populasyonlarda oldukca yuksek seviyelerde genetik cesitlilik goz onune alindiginda ex situ icin tohum tum kalan populasyonlardan koruma toplanmalidir nin Bosna Hersek ile isbirligi icinde gerceklestirdigi son koleksiyonlar Ingiltere de yetistirilen agaclarin genetik temelini genisletmeyi amaclamaktadir ver tohum bankaciligi programi da avantajli olacaktir Tartismali bir yaklasim olan destekli translokasyon da kullanilabilir Ince duz govdeli bir agactir Alt dallar buyuk olcude bukulur ve uclar keskin bir sekilde yukari dogru buyur Bu dekoratif bir buyume modeli olusturur Dekoratif sekli ve agacin sadece yaklasik 4 m genisliginde buyumesi sayesinde en populer ladinlerden biri haline gelmistir Kabuk ince ve koyu kahverengidir ve tabakalar halinde pul pul dokulur dallar kahverengidir Duz kisa ignelerin altinda dallarin bukulme sekli nedeniyle acikca gorulebilen 2 beyaz serit vardir Dallardaki igneler one dogru bakar Parlak morumsu kirmizi erkek cicekler ozellikle bol miktardadir Ciceklenmeden sonra ilk basta mor renkte olan ancak daha sonra parlak kahverengiye donusen bol miktarda asili kozalaklar ortaya cikar Balkan ladini kokleri yuzeye yakin buyudugunden dolayi ruzgara duyarlidir Kaynakca a b c d e Aleksic J M Ballian D Isajev D Mataruga M Christian T Gardner M 2020 The IUCN Red List of Threatened Species 23 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2021 Novac 1927 J Aleksic pers comm 2017 Ballian 2006 Burschel 1965 Đorđevic 1936 Aleksic ve Geburek 2014 Aleksic et al 2017 Ivetic ve Aleksic 2016 Picea omorika Van Den Berk 21 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2021