Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Besarabya sorunu (Rumence: Problema basarabeană veya chesiunea basarabeană; Rusça: Бессарабский вопрос veya бессарабская проблема), Rus İmparatorluğu tarafından 1812'deki Bükreş Antlaşması ile Romanya'nın Moldavya prensliğinden ilhak edilen, 1917'de bağımsız olan hemen ardından Sovyetlere saldıran Romanya ile birleşen, 1940'ta Sovyetler Birliği tarafından işgal ve ilhak edilen ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla iki yeni devletin (Moldova ve Ukrayna) kontrolüne giren Besarabya'nın mülkiyeti konusunda başlayan tartışmaya verilen addır.
Arka plan
1812'de Rus İmparatorluğu, Bükreş Antlaşması ile Besarabya'yı Romanya'nın Moldavya prensliğinden ilhak etti. Rumen milliyetçiliğinde bu olay kabul edilemez olarak görüldü. O zamanlar Boğdan bir Osmanlı bölgesiydi. Bu nedenle Rumenler, toprakları altındaki tüm etnik Rumen nüfusu içerecek bir devlet olan Büyük Romanya'nın irredentist projesine Besarabya'yı dahil edeceklerdi.
Birinci Dünya Savaşı, iki savaş arası dönem ve İkinci Dünya Savaşı
1917'de Besarabya bağımsızlığını ilan etti ve Romanya ile birleşti. Ancak 1940 yılında Besarabya ve Kuzey Bukovina Sovyetler tarafından işgal edildi. Romanya 1941'de Barbarossa Harekâtı ile bölgeleri geri aldı, ancak Sovyetler Birliği 1944'te bölgeyi tekrardan ele geçirdi. Sovyet yönetimi altında Besarabya, Ukrayna SSC ile yeni Moldavya SSC arasında bölündü.
Komünist dönem
1947 Paris Barış Antlaşması'nda Sovyetler Birliği ve Romanya, Besarabya, Kuzey Bukovina ve Hertsa bölgesini Sovyet cumhuriyetlerinin toprakları olarak yeniden teyit ettiler.
Erken Soğuk Savaş boyunca, Besarabya sorunu Romanya'da büyük ölçüde atıl durumda kaldı. 1950'lerde, Romanya İşçi Partisi Romanyalılar ve Ruslar arasındaki bağları vurgulamaya çalıştığından, ilhak Sovyetler Birliği'nin enternasyonalizminin sadece bir kanıtı olarak görüldüğünden, Romanya'da tarih ve Besarabya üzerine araştırma yasaklanmış bir konuydu.
1960'lardan başlayarak, Gheorghe Gheorghiu-Dej ve Nikolay Çavuşesku, Sovyetler Birliği'nden uzaklaşma politikası uyguladılar, ancak Besarabya hakkındaki tartışma, siyasi düzeyde değil, yalnızca tarih yazımı ve dilbilim gibi bilim alanlarında tartışıldı.
Romanya-Sovyet ilişkileri 1960'ların ortalarında tüm zamanların en düşük seviyesine ulaştığında, Sovyet bilim adamları "Besarabya'nın Sovyet anavatanıyla Birleşme Mücadelesi" (Artiom Lazarev) ve "Moldova dilinin gelişimi" (Nicolay Corleanu) üzerine tarihi makaleler yayınladılar. Öte yandan, Romanya Akademisi, Karl Marx'ın 1812'de Besarabya ilhakının "adaletsizliğinden" bahseden bazı notlarını yayınladı ve Çavuşesku'nun 1965'te yaptığı bir konuşmada Friedrich Engels'in Rusya'nın ilhakını eleştirdiği bir mektubundan alıntı yaptı. 1966 konuşmasında, Romanya Komünist Partisinin İkinci Dünya Savaşı öncesi Besarabya ve Bukovina'nın Sovyet ilhakına yönelik çağrılarını kınadı.
Konu, Sovyetler'le ilişkiler ne zaman zayıflasa gün ışığına çıkarıldı, ancak hiçbir zaman kendi başına ciddi bir müzakere konusu olmadı. Kasım 1989 gibi geç bir tarihte, Sovyet desteği azalırken, Çavuşesku, Sovyet işgalini kınadı ve Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nın iptalini istedi. Bu, Besarabya, Kuzey Bukovina ve Hertsa bölgesinin Romanya'ya geri verilmesi anlamına gelmekteydi.
Yakın tarih
Romanya Devrimi'nden sonra, Romanya'nın yeni cumhurbaşkanı Ion Iliescu ve Sovyet başkanı Mihail Gorbaçov, 5 Nisan 1991'de diğer şeylerin yanı sıra Sovyet-Romanya sınırını tanıyan bir siyasi anlaşma imzaladılar. Ancak Romanya bunu onaylamayı reddetti. Romanya ve Rusya, Moldova ve Ukrayna'nın bağımsızlığını kazanmasının ardından 2003 yılında bir anlaşma imzaladı ve onayladı.
Şimdilerde Moldova'da Romanya ile birleşme hareketi var. Ayrıca bugünlerde Rumen milliyetçileri, Besarabya ve Bukovina'nın Ukrayna kısımlarında da hak iddia ediyor. Ancak Romanya, 1997 tarihli bir dostluk anlaşmasında Ukrayna ile mevcut sınırını tam olarak tanıdı.
Kaynakça
- ^ "Treaty of Peace with Bulgaria; Treaty of Peace with Finland; Treaty of Peace with Hungary; Treaty of Peace with Italy; Treaty of Peace with Roumania [1948] ATS 2". www.austlii.edu.au. 2 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ağustos 2023.
- ^ a b "Pagina de istorie: Ceaușescu reales, la al XIV-lea Congres". RFI România: Actualitate, informaţii, ştiri în direct (Rumence). 24 Kasım 2017. 5 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ağustos 2023.
- ^ . 21 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Besarabya sorunu Rumence Problema basarabeană veya chesiunea basarabeană Rusca Bessarabskij vopros veya bessarabskaya problema Rus Imparatorlugu tarafindan 1812 deki Bukres Antlasmasi ile Romanya nin Moldavya prensliginden ilhak edilen 1917 de bagimsiz olan hemen ardindan Sovyetlere saldiran Romanya ile birlesen 1940 ta Sovyetler Birligi tarafindan isgal ve ilhak edilen ve Sovyetler Birligi nin dagilmasiyla iki yeni devletin Moldova ve Ukrayna kontrolune giren Besarabya nin mulkiyeti konusunda baslayan tartismaya verilen addir Besarabya nin haritasiArka plan1812 de Rus Imparatorlugu Bukres Antlasmasi ile Besarabya yi Romanya nin Moldavya prensliginden ilhak etti Rumen milliyetciliginde bu olay kabul edilemez olarak goruldu O zamanlar Bogdan bir Osmanli bolgesiydi Bu nedenle Rumenler topraklari altindaki tum etnik Rumen nufusu icerecek bir devlet olan Buyuk Romanya nin irredentist projesine Besarabya yi dahil edeceklerdi Birinci Dunya Savasi iki savas arasi donem ve Ikinci Dunya Savasi1930 da Buyuk Romanya nin idari haritasi 1917 de Besarabya bagimsizligini ilan etti ve Romanya ile birlesti Ancak 1940 yilinda Besarabya ve Kuzey Bukovina Sovyetler tarafindan isgal edildi Romanya 1941 de Barbarossa Harekati ile bolgeleri geri aldi ancak Sovyetler Birligi 1944 te bolgeyi tekrardan ele gecirdi Sovyet yonetimi altinda Besarabya Ukrayna SSC ile yeni Moldavya SSC arasinda bolundu Komunist donem1947 Paris Baris Antlasmasi nda Sovyetler Birligi ve Romanya Besarabya Kuzey Bukovina ve Hertsa bolgesini Sovyet cumhuriyetlerinin topraklari olarak yeniden teyit ettiler Erken Soguk Savas boyunca Besarabya sorunu Romanya da buyuk olcude atil durumda kaldi 1950 lerde Romanya Isci Partisi Romanyalilar ve Ruslar arasindaki baglari vurgulamaya calistigindan ilhak Sovyetler Birligi nin enternasyonalizminin sadece bir kaniti olarak goruldugunden Romanya da tarih ve Besarabya uzerine arastirma yasaklanmis bir konuydu 1960 lardan baslayarak Gheorghe Gheorghiu Dej ve Nikolay Cavusesku Sovyetler Birligi nden uzaklasma politikasi uyguladilar ancak Besarabya hakkindaki tartisma siyasi duzeyde degil yalnizca tarih yazimi ve dilbilim gibi bilim alanlarinda tartisildi Romanya Sovyet iliskileri 1960 larin ortalarinda tum zamanlarin en dusuk seviyesine ulastiginda Sovyet bilim adamlari Besarabya nin Sovyet anavataniyla Birlesme Mucadelesi Artiom Lazarev ve Moldova dilinin gelisimi Nicolay Corleanu uzerine tarihi makaleler yayinladilar Ote yandan Romanya Akademisi Karl Marx in 1812 de Besarabya ilhakinin adaletsizliginden bahseden bazi notlarini yayinladi ve Cavusesku nun 1965 te yaptigi bir konusmada Friedrich Engels in Rusya nin ilhakini elestirdigi bir mektubundan alinti yapti 1966 konusmasinda Romanya Komunist Partisinin Ikinci Dunya Savasi oncesi Besarabya ve Bukovina nin Sovyet ilhakina yonelik cagrilarini kinadi Konu Sovyetler le iliskiler ne zaman zayiflasa gun isigina cikarildi ancak hicbir zaman kendi basina ciddi bir muzakere konusu olmadi Kasim 1989 gibi gec bir tarihte Sovyet destegi azalirken Cavusesku Sovyet isgalini kinadi ve Alman Sovyet Saldirmazlik Pakti nin iptalini istedi Bu Besarabya Kuzey Bukovina ve Hertsa bolgesinin Romanya ya geri verilmesi anlamina gelmekteydi Yakin tarihRomanya Devrimi nden sonra Romanya nin yeni cumhurbaskani Ion Iliescu ve Sovyet baskani Mihail Gorbacov 5 Nisan 1991 de diger seylerin yani sira Sovyet Romanya sinirini taniyan bir siyasi anlasma imzaladilar Ancak Romanya bunu onaylamayi reddetti Romanya ve Rusya Moldova ve Ukrayna nin bagimsizligini kazanmasinin ardindan 2003 yilinda bir anlasma imzaladi ve onayladi Simdilerde Moldova da Romanya ile birlesme hareketi var Ayrica bugunlerde Rumen milliyetcileri Besarabya ve Bukovina nin Ukrayna kisimlarinda da hak iddia ediyor Ancak Romanya 1997 tarihli bir dostluk anlasmasinda Ukrayna ile mevcut sinirini tam olarak tanidi Kaynakca Treaty of Peace with Bulgaria Treaty of Peace with Finland Treaty of Peace with Hungary Treaty of Peace with Italy Treaty of Peace with Roumania 1948 ATS 2 www austlii edu au 2 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Agustos 2023 a b Pagina de istorie Ceaușescu reales la al XIV lea Congres RFI Romania Actualitate informaţii stiri in direct Rumence 24 Kasim 2017 5 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Agustos 2023 21 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2023