Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beyazıt Meydanı, İstanbul’da tarihî yarımadada merkezî bir konuma sahip meydandır. Konumu Bizans döneminde şehrin en önemli meydanlarından olan Theodosius Forumu’yla büyük ölçüde örtüşmektedir.
Beyazıt Meydanı | |
|---|---|
| Meydan | |
| Beyazıt | |
 Beyazıt Meydanı ve İstanbul Üniversitesi | |
| Özellikler | İstanbul Üniversitesi |
| İmkanlar |  |
| Konum | Fatih, İstanbul |
| Koordinatlar: 41°0′36″K 28°58′12″D / 41.01000°K 28.97000°D | |
Osmanlı Dönemi'nde meydan ve işlevi
Eskiden Theodosius Forumu’nun bulunduğu arazinin kuzey kısmına İstanbul’un fethinden hemen sonra ilk olarak bir saray inşa edildi. İnşası 1458’de tamamlanan bu ilk saray, daha sonraları Topkapı Sarayı’nın yapımıyla Eski Saray olarak bilinmeye başladı.
1506-12 yılları arasında II. Bayezid döneminde sultanın adını taşıyan külliye Eski sarayın güneyinde kalan alana inşa edildi. Külliyenin kurulduğu tarihten sonra, Eski Saray'ın duvarları ile kuzey sınırı çizilen ve külliyenin binaları arasında kalan bölgeye Beyazıt Meydanı denmiştir. 1585 yılında İstanbul Kadısına verilen bir emirde Atmeydanı'nın yılda bir kez ve Beyazıt Meydanı'nın ise ayda iki kez süpürtülmesi gerektiği görülmektedir. Bu da Beyazıt Meydanı’nın günlük kent hayatında ne kadar sık ziyaret edilen bir yer olduğuna işaret eder.
Padişahların kızlarının evlilikleri ve şehzadelerin sünnet düğünleri Eski Saray’da yapılırdı. Bu törenler için geleneksel olarak yaptırılan nahıllar (süslenen yapma ağaçlar) Beyazıt Meydanı’nda halkın beğenisine sunulurdu.
Meydanın halk eğlenceleri için kullanıldığı da bilinmektedir. Müzisyenler, fal bakanlar, hayvan oynatıcıları, hokkabazlar ve cambazların meydanda yaptıkları gösteriler; 1577 – 1578 yılları arasında İstanbul'u ziyaret eden Stephan Gerlach’ın anlatılarında yer alır.
1800’lü yıllara kadar meydan işlevini neredeyse hiç değiştirmez.
Beyazıt Külliyesi
Beyazıt Külliyesi; bânîsi olan Sultan II. Bayezid’in hükümdarlığı sırasında tamamlanan cami, imaret ve medreseden ve sultanın ölümünden sonra külliyeye eklenen hamamdan oluşur. Beyazıt Camisi, orijinal Fatih Camisi’nin deprem sonucu yıkılması nedeniyle İstanbul’da korunan en eski selatin cami olma özelliğini taşımaktadır. Beyazıt Camisi’nin iki taraftan yarım kubbelerle desteklenen merkezi kubbesi, Ayasofya’nın planıyla benzerlik göstermektedir. Hem kentin ticari merkezi olan Kapalıçarşı’ya hem de yoğun nüfuslu bir mahalleye yakınlığı sebebiyle Osmanlı dönemi boyunca en büyük cemaate sahip camilerdendir. Külliyenin çifte hamamı oldukça büyüktür, hatta kubbesinin boyutu caminin kubbesine yakındır. Medresesi de şeyhülislamın burada ders veriyor olması sebebiyle en itibarlı olanlar arasındadır.
Geç Osmanlı Dönemi düzenlemeleri
Eski Saray II. Mahmut dönemi sırasında Yeniçerilerin kaldırılmasının ardından kurulan yeni orduya 1826 yılında tahsis edilmiştir. 1828’de buraya Beyazıt Yangın Kulesi inşa edilir. 1864– 1866 arasında bugünkü İstanbul üniversitesi Rektörlüğü olan Harbiye Nezareti binası ve anıtsal kapısı mimar Bourgeois tarafından inşa edilmiştir.
1901 yılında, II. Abdülhamit, İstanbul’un en göz önünde olan kent alanlarının Avrupalı şehirlerle yarışır hale gelebilmesi için Paris elçisi Salih Münir’i bir uzman bulmakla görevlendirir. Salih Münir bu iş için o dönemin en gözde mimarlarından, 1900 Paris Uluslararası Sergisi’nin mimarlık departmanının başkanlığını yapmış olan Beaux-Arts eğitimli Joseph Antoine Bouvard’a teklifte bulunur. Bouvard, Paris’teki iş yoğunluğu sebebiyle İstanbul’u ziyaret edemeyecek durumda olmasına rağmen teklifi kabul eder. Bouvard’ın masrafları Fransız hükûmeti tarafından karşılanır ve hazırladığı projeler resmi bir hediye olarak İstanbul’a sunulur.
Bouvard, aralarında Beyazıt Meydanı da olan meydan düzenleme projelerini tamamıyla kendisine gönderilen şehir fotoğrafları ve planlar üzerinden geliştirir. Bouvard’ın projesinde büyük kusurlar vardır. Herhangi bir ana plana dayanmayan projeler arasındaki bağlantılar net değildir ve arazilerdeki kot farkları tamamen göz ardı edilmiştir.
Bouvard’ın Beyazıt Meydanı için projesi alanı Beyazıt Medresesi’ni yıkmak suretiyle fazlasıyla genişletip 4 adaya bölmeyi öngörüyordu. Bu yeni alanın güney tarafına, Harbiye Nezareti ile aynı aks üzerine yüksek kuleli bir “Belediye Sarayı” inşa edilecekti. Meydanın batı tarafında ise birbirinin aynısı iki bina yapılacaktı, bunlar da “Sanayi ve Ziraat Müzesi” ve “Devlet Kütüphanesi” olacaktı. Beyazıt Camisinin açısının meydanın kalanına uymaması problemi yoğun bir ağaçlandırma ile gizlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca Beyazıt Camisi’nin minber duvarının ardındaki hazirenin ve II. Bayezid türbesinin de yıkılması planlanmıştır.
Proje Osmanlı bürokrasisi tarafından onaylanmıştır ancak projenin öngörülen masraflarını o dönemdeki devletin karşılayamayacak olması sebebiyle hayata geçirilmemiştir.
Cumhuriyet Dönemi düzenlemeleri
Beyazıt Meydanı, İstanbul’da erken dönem Cumhuriyet yönetiminin düzenleme yaptığı az sayıda yerden olmuştur ve 1920’lerde Vali Ali Haydar Bey’in girişimleriyle meydanın ortasına dekoratif bir çeşme inşa edilmiştir. Otobüsler ve daha sonra yapılan tramvay hattı da bu havuzun etrafında tur atmaktaydı.
1950’lerde Demokrat Parti yönetiminde İstanbul’da büyük çaplı altyapı projelerine girişildi. Tüm bu yol genişletme projelerine paralel olarak Beyazıt Meydanı’nın da yeniden düzenlenmesi gündeme gelir ve havuz yıkılır. Sürekli dolgu ve kazı çalışmaları tekrarlanan meydanın sonunda düzenlenebilmesi için Sedad Hakkı Eldem’e bir proje yaptırılır. Eldem’in projesi üniversitenin kotunun bir dizi merdiven ile Ordu Caddesi kotuna bağlanmasını planlıyor, yeni bir havuzun bu cadde yakınında inşasını öngörüyordu. Ayrıca Ordu Caddesi’nin öbür tarafında yapılacak bir binayla meydan bu tarafta da devam ettirilecekti, ancak bu yeni inşaat için Simkeşhane’nin doğu kanadının yıkılması gerekiyordu. Eldem’in projesi planlandığı gibi uygulamaya konmadı ve meydana bir yol kavşağı inşa edildi. 27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen darbeden sonra da çalışmalar durdu.
Darbe sonrası yönetim meydanın adını Hürriyet Meydanı olarak değiştirir ve yeni bir düzenleme projesi için yapılan yarışmanın sonucunda Turgut Cansever projenin başına getirilir. Turgut Cansever’in projesi meydanın yayalaştırılması amacıyla geliştirilmiştir. Cansever projesinde Beyazıt Camisi’nin açısını esas alarak meydanda yeni bir doğrultu öngörmüştür. İstanbul Üniversitesi’nin kapısının önüne inşa edilecek bir dizi merdiven ve rampayla hem kot farkının aşılmasını hem de üniversitenin camiye paralel olmayan duvarını bu merdiven yapısı ile meydanın kalanıyla aynı doğrultuya gelmesini sağlamıştır. Fakat Turgut Cansever’in projesi de tam olarak uygulanmadı, meydan önce yayalaştırıldıysa da daha sonra otopark ve otobüs durağı haline geldi. Daha sonra Vedia Dökmeci ve Yaprak Karlıdağ tarafından tasarlanan iki katmanlı ve Osmanlı mimarisinden esinlenen işlemeli istinat duvarlı proje bir yarışma kazandı. Ancak bu proje de uygulanmadı. Yıllar sonra İBB, Beyazıt Meydanı'nı yenilenme projesini Temmuz 2017’de başlattı ve Mart 2019’da bitirmeyi planladı. 2019 İstanbul ara yerel seçimi'nden sonra Ekrem İmamoğlu başkanlığındaki yeni İBB yönetimi, önceki yönetimden yenileme çalışmaları durdurulmuş olarak teslim aldığı tarihi meydanı eski görkemli günlerine döndürmek için süreci hızlandırdı. Kentsel tasarım uygulama projesi Ali Kural ve Deniz Çalış Kural tarafından hazırlandı. Temmuz 2020'de başlanan proje çalışmaları aynı yılın sonbaharında bitirilip Koruma Kurulu’na sunuldu ve proje 24 Haziran 2021 tarihinde onaylandı. Onayın hemen ardından Ağustos 2021'de başlayan çalışmalar yaklaşık 1 yıl sonra bitirildi. Meydanın yeni hali İstanbul'un İşgali'nin bitişinin 99. yıldönümü olan 6 Ekim 2022 tarihinde 150 günde 150 proje maratonu kapsamında CHP Grup Başkanvekili Engin Altay, CHP Genel Başkan Yardımcısı Seyit Torun, İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve birçok konuğun katılımıyla düzenlenen törenle halkın hizmetine sunuldu.
Toplumsal olaylar
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Tülay Artan (1994). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.3.
- ^ a b c d e Turgut Akbaş (2011). Osmanlı İstanbul'unda Bayezid Meydanı ve Tarihi Çevresi.
- ^ Ahmet Refik Altınay (1935). On Altıncı Asırda İstanbul Hayatı (1553 – 1591). Maârif Vekaleti Milli Talim ve Terbiye Dairesi Yayını.
- ^ "İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü'nde Bulunan Taş Eserler", 25. 2016.
- ^ a b c d Zeynep Çelik (1993). The Remaking of Istanbul - Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century (İngilizce). University of California Press.
- ^ a b c Murat Gül (2017). Architecture and the Turkish City - An Urban History of Istanbul Since the Ottomans (İngilizce). Bloomsbury Publishing.
- ^ Bayhan, Bahar (29 Ocak 2015). . Arkitera. 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2022.
- ^ Macit, Ali (6 Ekim 2022). "Yenilenen Beyazıt Meydanı törenle açıldı - İmamoğlu: "Bir gelecek vizyonu ortaya koymak adına yola çıktık"". Medyascope. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2022.
Dış bağlantılar
- T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Beyazıt Meydanı ve Tanıtımı
| Wikimedia Commons'ta Beyazıt Meydanı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beyazit Meydani Istanbul da tarihi yarimadada merkezi bir konuma sahip meydandir Konumu Bizans doneminde sehrin en onemli meydanlarindan olan Theodosius Forumu yla buyuk olcude ortusmektedir Beyazit MeydaniMeydanBeyazitBeyazit Meydani ve Istanbul UniversitesiOzelliklerIstanbul UniversitesiImkanlarKonumFatih IstanbulKoordinatlar 41 0 36 K 28 58 12 D 41 01000 K 28 97000 D 41 01000 28 97000Osmanli Donemi nde meydan ve isleviBeyazit Meydani ve Istanbul Universitesi Eskiden Theodosius Forumu nun bulundugu arazinin kuzey kismina Istanbul un fethinden hemen sonra ilk olarak bir saray insa edildi Insasi 1458 de tamamlanan bu ilk saray daha sonralari Topkapi Sarayi nin yapimiyla Eski Saray olarak bilinmeye basladi 1506 12 yillari arasinda II Bayezid doneminde sultanin adini tasiyan kulliye Eski sarayin guneyinde kalan alana insa edildi Kulliyenin kuruldugu tarihten sonra Eski Saray in duvarlari ile kuzey siniri cizilen ve kulliyenin binalari arasinda kalan bolgeye Beyazit Meydani denmistir 1585 yilinda Istanbul Kadisina verilen bir emirde Atmeydani nin yilda bir kez ve Beyazit Meydani nin ise ayda iki kez supurtulmesi gerektigi gorulmektedir Bu da Beyazit Meydani nin gunluk kent hayatinda ne kadar sik ziyaret edilen bir yer olduguna isaret eder Padisahlarin kizlarinin evlilikleri ve sehzadelerin sunnet dugunleri Eski Saray da yapilirdi Bu torenler icin geleneksel olarak yaptirilan nahillar suslenen yapma agaclar Beyazit Meydani nda halkin begenisine sunulurdu Meydanin halk eglenceleri icin kullanildigi da bilinmektedir Muzisyenler fal bakanlar hayvan oynaticilari hokkabazlar ve cambazlarin meydanda yaptiklari gosteriler 1577 1578 yillari arasinda Istanbul u ziyaret eden Stephan Gerlach in anlatilarinda yer alir 1800 lu yillara kadar meydan islevini neredeyse hic degistirmez Beyazit KulliyesiBeyazit Kulliyesi banisi olan Sultan II Bayezid in hukumdarligi sirasinda tamamlanan cami imaret ve medreseden ve sultanin olumunden sonra kulliyeye eklenen hamamdan olusur Beyazit Camisi orijinal Fatih Camisi nin deprem sonucu yikilmasi nedeniyle Istanbul da korunan en eski selatin cami olma ozelligini tasimaktadir Beyazit Camisi nin iki taraftan yarim kubbelerle desteklenen merkezi kubbesi Ayasofya nin planiyla benzerlik gostermektedir Hem kentin ticari merkezi olan Kapalicarsi ya hem de yogun nufuslu bir mahalleye yakinligi sebebiyle Osmanli donemi boyunca en buyuk cemaate sahip camilerdendir Kulliyenin cifte hamami oldukca buyuktur hatta kubbesinin boyutu caminin kubbesine yakindir Medresesi de seyhulislamin burada ders veriyor olmasi sebebiyle en itibarli olanlar arasindadir Gec Osmanli Donemi duzenlemeleriBouvard in Beyazit Meydani icin yaptigi tasarim Eski Saray II Mahmut donemi sirasinda Yenicerilerin kaldirilmasinin ardindan kurulan yeni orduya 1826 yilinda tahsis edilmistir 1828 de buraya Beyazit Yangin Kulesi insa edilir 1864 1866 arasinda bugunku Istanbul universitesi Rektorlugu olan Harbiye Nezareti binasi ve anitsal kapisi mimar Bourgeois tarafindan insa edilmistir 1901 yilinda II Abdulhamit Istanbul un en goz onunde olan kent alanlarinin Avrupali sehirlerle yarisir hale gelebilmesi icin Paris elcisi Salih Munir i bir uzman bulmakla gorevlendirir Salih Munir bu is icin o donemin en gozde mimarlarindan 1900 Paris Uluslararasi Sergisi nin mimarlik departmaninin baskanligini yapmis olan Beaux Arts egitimli Joseph Antoine Bouvard a teklifte bulunur Bouvard Paris teki is yogunlugu sebebiyle Istanbul u ziyaret edemeyecek durumda olmasina ragmen teklifi kabul eder Bouvard in masraflari Fransiz hukumeti tarafindan karsilanir ve hazirladigi projeler resmi bir hediye olarak Istanbul a sunulur Bouvard aralarinda Beyazit Meydani da olan meydan duzenleme projelerini tamamiyla kendisine gonderilen sehir fotograflari ve planlar uzerinden gelistirir Bouvard in projesinde buyuk kusurlar vardir Herhangi bir ana plana dayanmayan projeler arasindaki baglantilar net degildir ve arazilerdeki kot farklari tamamen goz ardi edilmistir Bouvard in Beyazit Meydani icin projesi alani Beyazit Medresesi ni yikmak suretiyle fazlasiyla genisletip 4 adaya bolmeyi ongoruyordu Bu yeni alanin guney tarafina Harbiye Nezareti ile ayni aks uzerine yuksek kuleli bir Belediye Sarayi insa edilecekti Meydanin bati tarafinda ise birbirinin aynisi iki bina yapilacakti bunlar da Sanayi ve Ziraat Muzesi ve Devlet Kutuphanesi olacakti Beyazit Camisinin acisinin meydanin kalanina uymamasi problemi yogun bir agaclandirma ile gizlenmeye calisilmistir Ayrica Beyazit Camisi nin minber duvarinin ardindaki hazirenin ve II Bayezid turbesinin de yikilmasi planlanmistir Proje Osmanli burokrasisi tarafindan onaylanmistir ancak projenin ongorulen masraflarini o donemdeki devletin karsilayamayacak olmasi sebebiyle hayata gecirilmemistir Cumhuriyet Donemi duzenlemeleri1940 larda Beyazit meydani ve dekoratif havuzSedad Hakki Eldem in Beyazit Meydani icin yaptigi tasarim Beyazit Meydani Istanbul da erken donem Cumhuriyet yonetiminin duzenleme yaptigi az sayida yerden olmustur ve 1920 lerde Vali Ali Haydar Bey in girisimleriyle meydanin ortasina dekoratif bir cesme insa edilmistir Otobusler ve daha sonra yapilan tramvay hatti da bu havuzun etrafinda tur atmaktaydi 1950 lerde Demokrat Parti yonetiminde Istanbul da buyuk capli altyapi projelerine girisildi Tum bu yol genisletme projelerine paralel olarak Beyazit Meydani nin da yeniden duzenlenmesi gundeme gelir ve havuz yikilir Surekli dolgu ve kazi calismalari tekrarlanan meydanin sonunda duzenlenebilmesi icin Sedad Hakki Eldem e bir proje yaptirilir Eldem in projesi universitenin kotunun bir dizi merdiven ile Ordu Caddesi kotuna baglanmasini planliyor yeni bir havuzun bu cadde yakininda insasini ongoruyordu Ayrica Ordu Caddesi nin obur tarafinda yapilacak bir binayla meydan bu tarafta da devam ettirilecekti ancak bu yeni insaat icin Simkeshane nin dogu kanadinin yikilmasi gerekiyordu Eldem in projesi planlandigi gibi uygulamaya konmadi ve meydana bir yol kavsagi insa edildi 27 Mayis 1960 tarihinde gerceklesen darbeden sonra da calismalar durdu Darbe sonrasi yonetim meydanin adini Hurriyet Meydani olarak degistirir ve yeni bir duzenleme projesi icin yapilan yarismanin sonucunda Turgut Cansever projenin basina getirilir Turgut Cansever in projesi meydanin yayalastirilmasi amaciyla gelistirilmistir Cansever projesinde Beyazit Camisi nin acisini esas alarak meydanda yeni bir dogrultu ongormustur Istanbul Universitesi nin kapisinin onune insa edilecek bir dizi merdiven ve rampayla hem kot farkinin asilmasini hem de universitenin camiye paralel olmayan duvarini bu merdiven yapisi ile meydanin kalaniyla ayni dogrultuya gelmesini saglamistir Fakat Turgut Cansever in projesi de tam olarak uygulanmadi meydan once yayalastirildiysa da daha sonra otopark ve otobus duragi haline geldi Daha sonra Vedia Dokmeci ve Yaprak Karlidag tarafindan tasarlanan iki katmanli ve Osmanli mimarisinden esinlenen islemeli istinat duvarli proje bir yarisma kazandi Ancak bu proje de uygulanmadi Yillar sonra IBB Beyazit Meydani ni yenilenme projesini Temmuz 2017 de baslatti ve Mart 2019 da bitirmeyi planladi 2019 Istanbul ara yerel secimi nden sonra Ekrem Imamoglu baskanligindaki yeni IBB yonetimi onceki yonetimden yenileme calismalari durdurulmus olarak teslim aldigi tarihi meydani eski gorkemli gunlerine dondurmek icin sureci hizlandirdi Kentsel tasarim uygulama projesi Ali Kural ve Deniz Calis Kural tarafindan hazirlandi Temmuz 2020 de baslanan proje calismalari ayni yilin sonbaharinda bitirilip Koruma Kurulu na sunuldu ve proje 24 Haziran 2021 tarihinde onaylandi Onayin hemen ardindan Agustos 2021 de baslayan calismalar yaklasik 1 yil sonra bitirildi Meydanin yeni hali Istanbul un Isgali nin bitisinin 99 yildonumu olan 6 Ekim 2022 tarihinde 150 gunde 150 proje maratonu kapsaminda CHP Grup Baskanvekili Engin Altay CHP Genel Baskan Yardimcisi Seyit Torun IBB Baskani Ekrem Imamoglu ve bircok konugun katilimiyla duzenlenen torenle halkin hizmetine sunuldu Turgut Cansever in Beyazit Meydani tasarimiToplumsal olaylar16 Mart KatliamiAyrica bakinizBayezid Camii Beyazit Devlet Kutuphanesi Harbiye Nezareti Marmara Kiraathanesi Sahaflar CarsisiKaynakca Tulay Artan 1994 Dunden Bugune Istanbul Ansiklopedisi C 3 a b c d e Turgut Akbas 2011 Osmanli Istanbul unda Bayezid Meydani ve Tarihi Cevresi Ahmet Refik Altinay 1935 On Altinci Asirda Istanbul Hayati 1553 1591 Maarif Vekaleti Milli Talim ve Terbiye Dairesi Yayini Istanbul Universitesi Merkez Kampusu nde Bulunan Tas Eserler 25 2016 a b c d Zeynep Celik 1993 The Remaking of Istanbul Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century Ingilizce University of California Press a b c Murat Gul 2017 Architecture and the Turkish City An Urban History of Istanbul Since the Ottomans Ingilizce Bloomsbury Publishing Bayhan Bahar 29 Ocak 2015 Arkitera 1 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2022 Macit Ali 6 Ekim 2022 Yenilenen Beyazit Meydani torenle acildi Imamoglu Bir gelecek vizyonu ortaya koymak adina yola ciktik Medyascope 6 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2022 Dis baglantilarT C Istanbul Valiligi Harika Istanbul Beyazit Meydani ve TanitimiWikimedia Commons ta Beyazit Meydani ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir