Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süleyman'ın Mabedi veya Birinci Mabet, (İbranice: בֵּית-הַמִּקְדָּשׁ הָרִאשׁוֹן, Bēṯ hamMīqdāš hāRīʾšōn), günümüzde Kudüs'ün Eski Şehri'deki Tapınak Dağı'nda MÖ 964'te yapımına başlanmış ve MÖ 957'de bitirilmiş devasa bir Yahudi mabediydi. Adını bizzat yapım emrini veren Yehuda ve İsrail Krallığı kralı Süleyman'dan almıştır. Fakat bu mabede Yahudiler tarafınca Süleyman'ın Mabedi değil, "Mukaddes Ev" anlamına gelen Beit HaMiqdaş denir.
 Mabedin dijital görüntüsü: günümüzde burada Kubbetü's-Sahre, tam merkezinde de Mescid-i Aksa yer almaktadır. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Kudüs'ün Eski Şehri |
| Koordinatlar | 31°46′40″K 35°14′07″D / 31.77778°K 35.23528°D |
| İnanç | Yahudilik |
| Durum | Yalnızca tek bir duvarı ayakta: Ağlama Duvarı (veya Batı Duvarı) |
| Yönetici | Kral Süleyman |
| Mimari | |
| İnşaat başlangıcı | MÖ 964 |
| Tamamlanma | MÖ 957 (7 yıl) |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kireç taşı |
Gelecek asırlarda bu mabet, Yahudileri Babil'e sürgün edecek olan pagan Babil kralı II. Nebukadnezar tarafından MÖ 586'da yağmalandı ve kullanılamaz hâle getirildi. Mabedin yıkılması ve peş peşe gelen sürgünler, kehanetin gerçekleşmesi olarak görüldü ve Yahudiler'in dinî imanlarını daha da güçlendirdi.
Tanah, Süleyman'ın babası büyük savaşçı kral Davud'un İsrail kabilelerini nasıl birleştirdiğini, Kudüs'ü nasıl fethettiğini ve İsraillilerin ana eseri olan Ahit Sandığı'nı şehre nasıl getirdiğini anlatır. Davud, Ahit Sandığı'nı Yahudi milleti adına muhafaza etmek için bugün "Tapınak Dağı" olarak bilinen yeri, Kudüs'teki Moriah Dağı'nı seçti. Fakat YHVH, "çok kan döktüğü" gerekçesiyle Davud'un Mabedi inşa etmesine izin vermedi; bu inşa görevini, kamu işlerinin kurucusu olacak oğlu Süleyman üstlenecekti. Kral Süleyman, dayanıklı akasya ağaçlarından üretilmiş Ahit Sandığı'nı penceresiz Mukaddesler Mukaddesi adlı odaya yerleştirdi; burası mabedin en korunmalı ve ücra yerindeydi. Mukaddesler Mukaddesi odasına senede en fazla bir kez, bir kuzuyu kurban etmiş veya tütsü yakmış bir başhahamın girmesine izin verilirdi.
Yahudiler göçebe hayat sürdükleri dönemde ve Kenan'a yerleşmelerinin başlarında ibadetlerini Mişkan adlı portatif tapınakta yapmaktaydılar. Ahit Sandığı'da Mişkan'daki "Mukaddesler Mukaddesi" adı verilen bölümde saklanmaktaydı. MÖ 1000'lerde Davud, Kudüs'ü fethetti ve burayı imar ederek Yahudi toplumunun başkenti yaptı. Ahit Sandığı'nın çadırda bulunmasından rahatsız olan Davud, hem Ahit Sandığı'nın korunacağı hem de Tanrı'nın evi olarak kabul edilecek görkemli bir mabet yapmak istemiş, fakat Tanakh'a göre Tanrı tarafından kendisinin bu mabedi yapması uygun görülmemiş olup, Peygamber Natan’ da bunu kendisine bildirdi. Tanrı'nın isteğine uyan Davud bu mabedi yapmamış ancak mabedin yapılacağı yeri belirlediği gibi mabedin yapılması için kaynaklar hazırlamış ve mabedin ayrıntılı planını da oğlu Süleyman’a vermiştir.
Süleyman hükümdarlığının dördüncü yılında, MÖ 964 dolaylarında mabedin inşasına başladı. Tevrat’ta belirtildiğine göre Süleyman, tapınağının yapımına Yahudilerin Mısır’dan çıkışının dört yüz sekseninci yılında başlamıştır. Süleyman, daha önce Davud’un sarayının yapımında büyük emeği geçen ve Davud’la yakın dostluğu bulunan Sur Kralı Hiram’dan da malzeme ve zanaatçı tedarik ederek yardım aldı. Mabedin inşasında Hiram işçilerin başında bulundu. MÖ 957 yılında tapınağın inşası tamamlandı. Ancak tapınağın etrafında bulunan kraliyet sarayı ve diğer kraliyet binalarının tam bir kompleks haline gelmesi otuz yıl kadar zaman almıştır. Genel görüşe göre Süleyman Mabedi, Kudüs’teki Haram-i Şerif’in bulunduğu dağ sırtının orta bölümünde yer alan Kubbetü's-Sahre'nin olduğu yere inşa edilmiştir. Dönemin mimarisine göre Süleyman Mabedi, "Kutsallar Kutsalı", "Kutsal Yer" ve Mabed’i kutsal olmayan yerden ayırmak için yapılmış olan "Eyvan" olmak üzere üç bölümden oluşmaktaydı. Ahit Sandığı, "Kutsallar Kutsalı" olarak adlandırılan bölümde saklanmıştır. Yahudi terminolojisine göre, Süleyman’ın yaptığı Mabed, “Birinci Mabed” olarak nitelendirilmektedir.
Süleyman’ın ölümünden sonra krallık ikiye bölününce mabet güneydeki Yahuda Krallığı sınırları içerisinde kalmış, zaman zaman istilacıların yağmalama ve yıkımlarına maruz kalmıştır. Süleyman’ın oğlu Yahuda Kralı Revaham’ın zamanında, Mısır Kralı I. Şeşonk’un Kudüs’e yönelik saldırısında, Süleyman Mabedi’nin bütün hazinelerini alarak yanında götürdü. Süleyman’ dan sonra olan Yahuda krallarında ve toplumun büyük bölümünde görülen putperest eğilimler sonucunda mabedin dini önemi zarar gördü. Kral Yotam (MÖ 740-736), Hizkiya ve Yoşiya (MÖ 638- 609) dönemlerinde mabede bir takım tadilat, bakım ve dinsel temizlik yaptırıldı. Babil krallığına bağlı olan Yahuda devletinin isyan etmesi üzerine Kudüs’ün yılında Buhtunnasr (II. Nebukadnezar) tarafından ele geçirilmesiyle tapınaktaki değerli hazineler alınarak Babil’e götürüldü. İlk işgalde çok fazla zarar görmeyen tapınak, Kudüs halkının yeniden isyan etmesi üzerine MÖ 586 yılında Kudüs'ü yeniden ele geçiren Babil kralı tarafından yıktırıldı. Bu olaydan sonra tapınaktaki Ahit Sandığı kaybolmuş ve bir daha bulunamamıştır.
Kur'an'da Süleyman'ın emrinde çalışan cinlerin mihraplar, heykeller, havuzlar kadar geniş leğenler ve sabit kazanlardan ne dilerse yaptıkları belirtilmiştir (Sebe' 34/13).
Babil sürgününden dönen Zerubabel’in idaresindeki Yahudiler, yıkılan mabedin yerine tapınak inşasına başlamış ve bu tapınağı MÖ 515'te tamamlanmıştır (İkinci Mabed). Roma İmparatorluğu'na bağlı Kral Herod, İkinci Mabed’in daha görkemli bir şekilde olması için yeniden yapmaya MÖ 20/MÖ 19 yıllarında başladı. 1-2 yıl içerisinde ibadet bölümü tamamlanan mabedin diğer bölümlerinin tamamlanması uzun yıllar sürmüştür. MS 66 yılında Romalı idarecilerin yönetimine karşı fanatik Zealotlar tarafından çıkarılan isyan sonrasında tapınak Romalı idareci Titus tarafından MS 70 yılında yıktırıldı. Yahudilerin Simon bar Kohba önderliğinde, MS 132-135 yılları arasındaki çıkardığı isyanı bastıran Romalılar tapınağın kalan kısımlarını da ortadan kaldırdılar.
Süleyman Mabedi'nden sadece Herod’un yaptırdığı Batı duvarı (Ağlama Duvarı) günümüze gelebilmiştir. Mabedin yıkılışından sonra Yahudilik’te ibadet yeri olarak sinagog ortaya çıkmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Temple of Jerusalem: totally destroyed the building in 587/586
- ^ Pruitt 2014: King David later took the Ark to Jerusalem
- ^ Jonker 1990, s. 656.
- ^ a b Britannica: Holy of Holies.
- ^ Stefon 2020.
- ^ a b c d (PDF). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
- ^ a b "TDV islam Ansiklopedisi, Ahmet Güç". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Suleyman in Mabedi veya Birinci Mabet Ibranice ב ית ה מ ק ד ש ה ר אש ו ן Beṯ hamMiqdas haRiʾsōn gunumuzde Kudus un Eski Sehri deki Tapinak Dagi nda MO 964 te yapimina baslanmis ve MO 957 de bitirilmis devasa bir Yahudi mabediydi Adini bizzat yapim emrini veren Yehuda ve Israil Kralligi krali Suleyman dan almistir Fakat bu mabede Yahudiler tarafinca Suleyman in Mabedi degil Mukaddes Ev anlamina gelen Beit HaMiqdas denir Suleyman in Mabedi ב ית ה מ ק ד ש Beit HaMiqdasMabedin dijital goruntusu gunumuzde burada Kubbetu s Sahre tam merkezinde de Mescid i Aksa yer almaktadir Temel bilgilerKonumKudus un Eski SehriKoordinatlar31 46 40 K 35 14 07 D 31 77778 K 35 23528 D 31 77778 35 23528InancYahudilikDurumYalnizca tek bir duvari ayakta Aglama Duvari veya Bati Duvari YoneticiKral SuleymanMimariInsaat baslangiciMO 964TamamlanmaMO 957 7 yil OzelliklerMalzemelerKirec tasi Gelecek asirlarda bu mabet Yahudileri Babil e surgun edecek olan pagan Babil krali II Nebukadnezar tarafindan MO 586 da yagmalandi ve kullanilamaz hale getirildi Mabedin yikilmasi ve pes pese gelen surgunler kehanetin gerceklesmesi olarak goruldu ve Yahudiler in dini imanlarini daha da guclendirdi Tanah Suleyman in babasi buyuk savasci kral Davud un Israil kabilelerini nasil birlestirdigini Kudus u nasil fethettigini ve Israillilerin ana eseri olan Ahit Sandigi ni sehre nasil getirdigini anlatir Davud Ahit Sandigi ni Yahudi milleti adina muhafaza etmek icin bugun Tapinak Dagi olarak bilinen yeri Kudus teki Moriah Dagi ni secti Fakat YHVH cok kan doktugu gerekcesiyle Davud un Mabedi insa etmesine izin vermedi bu insa gorevini kamu islerinin kurucusu olacak oglu Suleyman ustlenecekti Kral Suleyman dayanikli akasya agaclarindan uretilmis Ahit Sandigi ni penceresiz Mukaddesler Mukaddesi adli odaya yerlestirdi burasi mabedin en korunmali ve ucra yerindeydi Mukaddesler Mukaddesi odasina senede en fazla bir kez bir kuzuyu kurban etmis veya tutsu yakmis bir bashahamin girmesine izin verilirdi Yahudiler gocebe hayat surdukleri donemde ve Kenan a yerlesmelerinin baslarinda ibadetlerini Miskan adli portatif tapinakta yapmaktaydilar Ahit Sandigi da Miskan daki Mukaddesler Mukaddesi adi verilen bolumde saklanmaktaydi MO 1000 lerde Davud Kudus u fethetti ve burayi imar ederek Yahudi toplumunun baskenti yapti Ahit Sandigi nin cadirda bulunmasindan rahatsiz olan Davud hem Ahit Sandigi nin korunacagi hem de Tanri nin evi olarak kabul edilecek gorkemli bir mabet yapmak istemis fakat Tanakh a gore Tanri tarafindan kendisinin bu mabedi yapmasi uygun gorulmemis olup Peygamber Natan da bunu kendisine bildirdi Tanri nin istegine uyan Davud bu mabedi yapmamis ancak mabedin yapilacagi yeri belirledigi gibi mabedin yapilmasi icin kaynaklar hazirlamis ve mabedin ayrintili planini da oglu Suleyman a vermistir Suleyman hukumdarliginin dorduncu yilinda MO 964 dolaylarinda mabedin insasina basladi Tevrat ta belirtildigine gore Suleyman tapinaginin yapimina Yahudilerin Misir dan cikisinin dort yuz sekseninci yilinda baslamistir Suleyman daha once Davud un sarayinin yapiminda buyuk emegi gecen ve Davud la yakin dostlugu bulunan Sur Krali Hiram dan da malzeme ve zanaatci tedarik ederek yardim aldi Mabedin insasinda Hiram iscilerin basinda bulundu MO 957 yilinda tapinagin insasi tamamlandi Ancak tapinagin etrafinda bulunan kraliyet sarayi ve diger kraliyet binalarinin tam bir kompleks haline gelmesi otuz yil kadar zaman almistir Genel goruse gore Suleyman Mabedi Kudus teki Haram i Serif in bulundugu dag sirtinin orta bolumunde yer alan Kubbetu s Sahre nin oldugu yere insa edilmistir Donemin mimarisine gore Suleyman Mabedi Kutsallar Kutsali Kutsal Yer ve Mabed i kutsal olmayan yerden ayirmak icin yapilmis olan Eyvan olmak uzere uc bolumden olusmaktaydi Ahit Sandigi Kutsallar Kutsali olarak adlandirilan bolumde saklanmistir Yahudi terminolojisine gore Suleyman in yaptigi Mabed Birinci Mabed olarak nitelendirilmektedir Suleyman in olumunden sonra krallik ikiye bolununce mabet guneydeki Yahuda Kralligi sinirlari icerisinde kalmis zaman zaman istilacilarin yagmalama ve yikimlarina maruz kalmistir Suleyman in oglu Yahuda Krali Revaham in zamaninda Misir Krali I Sesonk un Kudus e yonelik saldirisinda Suleyman Mabedi nin butun hazinelerini alarak yaninda goturdu Suleyman dan sonra olan Yahuda krallarinda ve toplumun buyuk bolumunde gorulen putperest egilimler sonucunda mabedin dini onemi zarar gordu Kral Yotam MO 740 736 Hizkiya ve Yosiya MO 638 609 donemlerinde mabede bir takim tadilat bakim ve dinsel temizlik yaptirildi Babil kralligina bagli olan Yahuda devletinin isyan etmesi uzerine Kudus un yilinda Buhtunnasr II Nebukadnezar tarafindan ele gecirilmesiyle tapinaktaki degerli hazineler alinarak Babil e goturuldu Ilk isgalde cok fazla zarar gormeyen tapinak Kudus halkinin yeniden isyan etmesi uzerine MO 586 yilinda Kudus u yeniden ele geciren Babil krali tarafindan yiktirildi Bu olaydan sonra tapinaktaki Ahit Sandigi kaybolmus ve bir daha bulunamamistir Kur an da Suleyman in emrinde calisan cinlerin mihraplar heykeller havuzlar kadar genis legenler ve sabit kazanlardan ne dilerse yaptiklari belirtilmistir Sebe 34 13 Babil surgununden donen Zerubabel in idaresindeki Yahudiler yikilan mabedin yerine tapinak insasina baslamis ve bu tapinagi MO 515 te tamamlanmistir Ikinci Mabed Roma Imparatorlugu na bagli Kral Herod Ikinci Mabed in daha gorkemli bir sekilde olmasi icin yeniden yapmaya MO 20 MO 19 yillarinda basladi 1 2 yil icerisinde ibadet bolumu tamamlanan mabedin diger bolumlerinin tamamlanmasi uzun yillar surmustur MS 66 yilinda Romali idarecilerin yonetimine karsi fanatik Zealotlar tarafindan cikarilan isyan sonrasinda tapinak Romali idareci Titus tarafindan MS 70 yilinda yiktirildi Yahudilerin Simon bar Kohba onderliginde MS 132 135 yillari arasindaki cikardigi isyani bastiran Romalilar tapinagin kalan kisimlarini da ortadan kaldirdilar Suleyman Mabedi nden sadece Herod un yaptirdigi Bati duvari Aglama Duvari gunumuze gelebilmistir Mabedin yikilisindan sonra Yahudilik te ibadet yeri olarak sinagog ortaya cikmistir Ayrica bakinizIkinci Tapinak Ucuncu TapinakKaynakca Temple of Jerusalem totally destroyed the building in 587 586 Pruitt 2014 King David later took the Ark to Jerusalem Jonker 1990 s 656 a b Britannica Holy of Holies Stefon 2020 a b c d PDF 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2015 a b TDV islam Ansiklopedisi Ahmet Guc 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2015