Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sinagog (İbranice: בית תפילה, romanize: bet tefila, lit. "dua evi"; Yidiş: שול, shul; Ladino: אשנוגה, esnoga; Grekçe: συναγωγή, synagogē, anlamı "toplanma yeri") veya havra, Yahudilik inancına inanan Yahudi ve Samirilerin ibadet etmek için gittikleri ibadethane.
Dua etmek için ayrılmış büyük bir bölüme (ana kutsal alan) ve çocuk olanlar için, küçük odalara bölünmüş öğrenim bölümüne sahiptir. Sinagoglar, bazen insanların birbirleri ile sosyalleşmesi veya sohbet etmesi için oturakların bulunduğu bir salona da sahip olabilir.Tevrat üzerine çalışma üretenler için ise בית מדרש [beth midrash] adı verilen ve "eğitim kısmı" anlamına gelen ayrı bir oda vardır. Günümüz Yahudi toplumlarında sinagoglar daha geniş rollere sahiptir. Bu nedenle bazı sinagoglarda yemek salonları, koşer mutfaklar, dînî okullar, kütüphaneler, günlük bakım yerleri ve küçük şapeller vardır.
Etimoloji
Sinagogların İkinci Tapınak’ın yıkılmasından çok önce var olmalarına rağmen, tapınaktaki toplu ibadetler, din adamları (kohanim) tarafından gerçekleşen kurban ibadetleri (Korbanot) için yapılırdı. Bu dönemde cemaat, bütün gün süren Yom Kippur ayininde hem hahamın kurban ibadetini izler, hem de ibadetin düzgün tamamlanması için dualar ederdi.
Babil tutsaklığı döneminde Büyük Toplantı Mensupları, Yahudi ibadetleri için kullanılan dili standartlaştırdılar. Bundan önce, insanlar doğru buldukları şekilde ibadetlerini edâ ederlerdi. İkinci Tapınak döneminin sona erdiği dönemde hahamlık yapan Rav , Yahudilerin yaşadıkları yere yakın ibadet evlerinin yapılması gerektiğini ilan etti. Bu, tapınağın yıkılmasına rağmen Yahudilerin ibadetlerini ve kimliklerini bulundukları yerde korumalarını sağladı.
Mimarî tasarım
Sinagogların planlarını etkileyen standart kanunlar olsa da, mimarı tasarım konusunda sınırlayıcı kurallar pek yoktur. Bu nedenle sinagogların iç ve dış tasarımları çok değişkenlik gösterir. Tarihî olarak sinagoglar, yapıldıkları dönemde ve yerde ağırlık basan mimarî tarza göre yapılırdı. Böylece Kaifeng-Çin’deki sinagog, Çin tapınaklarına benziyordu. İlk sinagogların tarzları, Doğu Roma’daki diğer dînî grupların tapınaklarına benzerdi. Orta Çağ İspanya’sından kalan sinagoglar Müslümanların (mudejar) alçı işleriyle kaplanmıştır. Budapeşte ve Prag’daki Orta Çağ sinagogları tipik gotik yapılardır. Avrupa’daki Yahudilerin özgürleşmeleriyle birlikte Yahudiler, daha önce yasaklı oldukları girişim alanlarına girmeye başladı ve artık sinagog yapmak için özel izinler gerekmediğinden sinagog mimarisi yeşerdi ve gelişti. Geniş Yahudi toplumları sadece zenginliklerini değil, yeni elde ettikleri vatandaşlık statülerini muhteşem sinagoglar kurarak göstermek istedi. Neo-Klasik, Neo-Bizans, Romanesk revival, Fas revival, Gotik revival ve Yunan revival tarzları gibi birçok yenilikçi stil kullanıldı. 19. ve erken 20. yüzyılda historisist mimarî doruklarındaydı ve bu döneme ait sinagoglar tek bir tarza sahip değildi ve daha çok eklektikti.
İç ögeler
Bütün sinagoglar bimah diye adlandırılan, üzerinde Tevrat okunan bir masaya ve din adamları için bir kürsüye sahiptir. Tevrat Sandukası (İbranice: Aron Koden- İbranice: ארון קודש) Tevrat rulolarının tutulduğu ve korunduğu dolaplardır. Sandukalar, sinagoglarda önleri Kudüs’ü görecek şekilde konumlanır. İsrail’deki sinagoglar da Kudüs’e doğrudur. Bazı sinagoglar yapı gereği farklı yöne bakarlar ve bu nedenle bazı kişiler dua esnasında Kudüs’e doğru döner dua ederken bütün cemaat dönmez. Sanduka, On Emir'in içinde bulunduğu anlaşma sandukasını andırır. Bu sanduka sinagogdaki en kutsal bölümdür. Sanduka parochet İbranice: פרוכת adındaki süs perdesiyle örtülür. Geniş ve uzun olan Bimah (İbranice: בימה), Tevrat parşömenlerinin üzerine konup okunduğu platformlardır. Bütün sinagoglarda bulunur. Sefarad sinagoglarında bimah, din adamlarının okuma masası olarak da kullanılır. Sinagoglardaki diğer özellikler arasında daima yanan bir lamba (, İbranice: נר תמיד – sonsuz ışık) vardır. Bu lamba, Kudüs’teki tapınakta bulunan batı taraftaki hiç sönmeyen menorayı hatırlatır. Birçok sinagogda yedi kollu menora vardır. Günümüzdeki birçok sinagogda ise hahamlar için rahle vardır.
Sinagoglar sanatsal ögelerle dekore edilebilir, fakat Rabinik ve Ortodoks geleneğine göre üç boyutlu heykeller ve insan vücudunu gösteren ögeler yasaktır. Putperestlik olarak algılanır. 19. yüzyıla kadar Aşkenaz sinagoglarında oturma bölümleri Tevrat Sandukasına dönüktü. Sefarad sinagoglarında oturma kısımları tapınak etrafında konumlanırdı ve dua esnasında cemaat ayağa kalkıp sandukaya dönerdi. Aşkenaz sinagoglarında Tevrat, ortada bulunan okuma masasında okunurdu. Sefaradlarda okuma masası sandukanın karşısında bulunurdu. Böylece tapınağın ortası dinî tören için gerekli alan olan kullanılırdı.
Mezhepsel farklılıklar
Ortodoks sinagoglarda kadın ve erkekleri ayrı tutan ayrı kısımlar vardır (). Böylece kadınlar ve erkekler ayrı kısımlarda oturur ya da kadınlar için ayrı balkonlar vardır.
19. yüzyılın başlarında ortaya çıkan Alman reform hareketi, sinagogları geleneksel görünüşlerinden uzaklaştırdı. Hem Yahudi kalacak, hem de ev sahibi kültür tarafından kabul edilebilecek hâle getirdi.
1811’de Hamburg’da açılan ilk reformist sinagog, kiliseye benzedi. Bu sinagoglarda büyük orglar Şabat ibadetlerine eşlik ederdi. Hazan’a bir koro eşlik eder ve hahamlar cübbe giyerdi.
Sinagoglara alternatifler
Ortodoks Yahudiler, yalnız ibadet etmektense minyanlar oluşturmayı tercih ederler. Genelde önceden ayarlanmış zamanlarda oturma odaları, ofislerde ya da başka alanlarda ibadet edilir. Bu tür toplanmalar, sinagoga gitmekten daha uygun zamanlarda yapılır. Bu amaçla kullanılan bina ya da odalar küçük birer sinagog ya da dua odası olarak kullanılabilir. Aşkenaz Yahudiler, bu yerleri (küçük ev – İbranice: שטיבל) olarak adlandırırlar ve bu tür yerler, dünyanın her yerinde Ortodokslar tarafından kullanılır.
Günümüzde gerçekleşen diğer toplu ibadet gruplarından biri de Chavurah (İbranice: חבורה) ya da dua kardeşliği olarak adlandırılır. Bu gruplar, belirli zaman ve yerlerde evlerde toplanır.
Büyük Sinagoglar
19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında Avrupa’daki Yahudiler sadece ibadet için değil, toplumun bir parçası olduklarını göstermek için oldukça büyük ve mimarî açıdan gösterişli sinagoglar yaptılar. Küçük şehirlerde bile büyük sinagoglar yapıldı. Bu büyük sinagoglar arasında Portekiz Sinagogu (Amsterdam), Roma’daki Büyük Sinagog, Berlin'de Yeni Sinagog, Leopoldstädter Tempel, St. Petersburg’daki Büyük Sinagog, Sidney’deki Büyük Sinagog vardır.
En geniş sinagoglar
- Kudüs’teki , dünyanın en büyük sinagogudur. 15 yılda tamamlandı ve ana tapınakta oturma bölümü 6000 kişilik.
- Satmar Sinagogu, New York.
- Ukrayna’daki 6000 kişiliktir.
- Budapeşte’deki Dohany Sinagogu 3000 kişiliktir ve 1200 m² büyüklüğündedir.
- , Brooklyn, New York. 2000-4000 kişiliktir.
Galeri
-
![image]()
Berlin’deki Yeni Sinagog. -
![image]()
Moskova’daki Sinagog. -
![image]()
Amsterdam’daki Portekiz Sinagogu. -
![image]()
Plzen (Çek Cumhuriyeti)’ndeki Büyük Sinagog. -
![image]()
Kristallnacht öncesinden Frankfurt'taki Büyük Sinagog. -
![image]()
Köln’deki sinagog. -
![image]()
Polonya (Lesko) sinagogu. -
![image]()
The Baal Shem Tov shul, Ukrayna. Orijinali yıkıldı, fakat yenisi inşa edildi. -
![image]()
Cymbalista Sinagogu ve Yahudi kültür merkezi, Tel Aviv. -
![image]()
Kherson Sinagogu, Ukrayna. -
![image]()
1900’da yapılan Aşkenaz Sinagogu, İstanbul.
Kaynakça
- ^ רשימת בתי הכנסת בישראל באתר "הרשות הארצית לשרותי הדת" 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c . Türkiye Hahambaşılığı Vakfı. 29 Temmuz 2020. 2 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Rabbi Ken Spiro. Aish.com 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., "Crash Course in Jewish History Part 54 - Reform Movement"
- ^ . 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
- ^ "Synagogue Update, Rosh Hashana 5760 (1999)". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sinagog Ibranice בית תפילה romanize bet tefila lit dua evi Yidis שול shul Ladino אשנוגה esnoga Grekce synagwgh synagoge anlami toplanma yeri veya havra Yahudilik inancina inanan Yahudi ve Samirilerin ibadet etmek icin gittikleri ibadethane Dua etmek icin ayrilmis buyuk bir bolume ana kutsal alan ve cocuk olanlar icin kucuk odalara bolunmus ogrenim bolumune sahiptir Sinagoglar bazen insanlarin birbirleri ile sosyallesmesi veya sohbet etmesi icin oturaklarin bulundugu bir salona da sahip olabilir Tevrat uzerine calisma uretenler icin ise בית מדרש beth midrash adi verilen ve egitim kismi anlamina gelen ayri bir oda vardir Gunumuz Yahudi toplumlarinda sinagoglar daha genis rollere sahiptir Bu nedenle bazi sinagoglarda yemek salonlari koser mutfaklar dini okullar kutuphaneler gunluk bakim yerleri ve kucuk sapeller vardir Etimolojisinagogundan kalan yikintilar Sinagoglarin Ikinci Tapinak in yikilmasindan cok once var olmalarina ragmen tapinaktaki toplu ibadetler din adamlari kohanim tarafindan gerceklesen kurban ibadetleri Korbanot icin yapilirdi Bu donemde cemaat butun gun suren Yom Kippur ayininde hem hahamin kurban ibadetini izler hem de ibadetin duzgun tamamlanmasi icin dualar ederdi Babil tutsakligi doneminde Buyuk Toplanti Mensuplari Yahudi ibadetleri icin kullanilan dili standartlastirdilar Bundan once insanlar dogru bulduklari sekilde ibadetlerini eda ederlerdi Ikinci Tapinak doneminin sona erdigi donemde hahamlik yapan Rav Yahudilerin yasadiklari yere yakin ibadet evlerinin yapilmasi gerektigini ilan etti Bu tapinagin yikilmasina ragmen Yahudilerin ibadetlerini ve kimliklerini bulunduklari yerde korumalarini sagladi Mimari tasarimSinagoglarin planlarini etkileyen standart kanunlar olsa da mimari tasarim konusunda sinirlayici kurallar pek yoktur Bu nedenle sinagoglarin ic ve dis tasarimlari cok degiskenlik gosterir Tarihi olarak sinagoglar yapildiklari donemde ve yerde agirlik basan mimari tarza gore yapilirdi Boylece Kaifeng Cin deki sinagog Cin tapinaklarina benziyordu Ilk sinagoglarin tarzlari Dogu Roma daki diger dini gruplarin tapinaklarina benzerdi Orta Cag Ispanya sindan kalan sinagoglar Muslumanlarin mudejar alci isleriyle kaplanmistir Budapeste ve Prag daki Orta Cag sinagoglari tipik gotik yapilardir Avrupa daki Yahudilerin ozgurlesmeleriyle birlikte Yahudiler daha once yasakli olduklari girisim alanlarina girmeye basladi ve artik sinagog yapmak icin ozel izinler gerekmediginden sinagog mimarisi yeserdi ve gelisti Genis Yahudi toplumlari sadece zenginliklerini degil yeni elde ettikleri vatandaslik statulerini muhtesem sinagoglar kurarak gostermek istedi Neo Klasik Neo Bizans Romanesk revival Fas revival Gotik revival ve Yunan revival tarzlari gibi bircok yenilikci stil kullanildi 19 ve erken 20 yuzyilda historisist mimari doruklarindaydi ve bu doneme ait sinagoglar tek bir tarza sahip degildi ve daha cok eklektikti Ic ogelerSinagogundaki bimah ve Tevrat sandukasiLancut Sinagogundaki bimah Butun sinagoglar bimah diye adlandirilan uzerinde Tevrat okunan bir masaya ve din adamlari icin bir kursuye sahiptir Tevrat Sandukasi Ibranice Aron Koden Ibranice ארון קודש Tevrat rulolarinin tutuldugu ve korundugu dolaplardir Sandukalar sinagoglarda onleri Kudus u gorecek sekilde konumlanir Israil deki sinagoglar da Kudus e dogrudur Bazi sinagoglar yapi geregi farkli yone bakarlar ve bu nedenle bazi kisiler dua esnasinda Kudus e dogru doner dua ederken butun cemaat donmez Sanduka On Emir in icinde bulundugu anlasma sandukasini andirir Bu sanduka sinagogdaki en kutsal bolumdur Sanduka parochet Ibranice פרוכת adindaki sus perdesiyle ortulur Genis ve uzun olan Bimah Ibranice בימה Tevrat parsomenlerinin uzerine konup okundugu platformlardir Butun sinagoglarda bulunur Sefarad sinagoglarinda bimah din adamlarinin okuma masasi olarak da kullanilir Sinagoglardaki diger ozellikler arasinda daima yanan bir lamba Ibranice נר תמיד sonsuz isik vardir Bu lamba Kudus teki tapinakta bulunan bati taraftaki hic sonmeyen menorayi hatirlatir Bircok sinagogda yedi kollu menora vardir Gunumuzdeki bircok sinagogda ise hahamlar icin rahle vardir Sinagoglar sanatsal ogelerle dekore edilebilir fakat Rabinik ve Ortodoks gelenegine gore uc boyutlu heykeller ve insan vucudunu gosteren ogeler yasaktir Putperestlik olarak algilanir 19 yuzyila kadar Askenaz sinagoglarinda oturma bolumleri Tevrat Sandukasina donuktu Sefarad sinagoglarinda oturma kisimlari tapinak etrafinda konumlanirdi ve dua esnasinda cemaat ayaga kalkip sandukaya donerdi Askenaz sinagoglarinda Tevrat ortada bulunan okuma masasinda okunurdu Sefaradlarda okuma masasi sandukanin karsisinda bulunurdu Boylece tapinagin ortasi dini toren icin gerekli alan olan kullanilirdi Mezhepsel farkliliklar Kudus teki Belz Sinagogunun ici Ortodoks sinagoglarda kadin ve erkekleri ayri tutan ayri kisimlar vardir Boylece kadinlar ve erkekler ayri kisimlarda oturur ya da kadinlar icin ayri balkonlar vardir 19 yuzyilin baslarinda ortaya cikan Alman reform hareketi sinagoglari geleneksel gorunuslerinden uzaklastirdi Hem Yahudi kalacak hem de ev sahibi kultur tarafindan kabul edilebilecek hale getirdi 1811 de Hamburg da acilan ilk reformist sinagog kiliseye benzedi Bu sinagoglarda buyuk orglar Sabat ibadetlerine eslik ederdi Hazan a bir koro eslik eder ve hahamlar cubbe giyerdi Sinagoglara alternatiflerOrtodoks Yahudiler yalniz ibadet etmektense minyanlar olusturmayi tercih ederler Genelde onceden ayarlanmis zamanlarda oturma odalari ofislerde ya da baska alanlarda ibadet edilir Bu tur toplanmalar sinagoga gitmekten daha uygun zamanlarda yapilir Bu amacla kullanilan bina ya da odalar kucuk birer sinagog ya da dua odasi olarak kullanilabilir Askenaz Yahudiler bu yerleri kucuk ev Ibranice שטיבל olarak adlandirirlar ve bu tur yerler dunyanin her yerinde Ortodokslar tarafindan kullanilir Gunumuzde gerceklesen diger toplu ibadet gruplarindan biri de Chavurah Ibranice חבורה ya da dua kardesligi olarak adlandirilir Bu gruplar belirli zaman ve yerlerde evlerde toplanir Buyuk SinagoglarBerlin deki Yeni Sinagog un icten gorunusu 19 yuzyilda ve 20 yuzyil baslarinda Avrupa daki Yahudiler sadece ibadet icin degil toplumun bir parcasi olduklarini gostermek icin oldukca buyuk ve mimari acidan gosterisli sinagoglar yaptilar Kucuk sehirlerde bile buyuk sinagoglar yapildi Bu buyuk sinagoglar arasinda Portekiz Sinagogu Amsterdam Roma daki Buyuk Sinagog Berlin de Yeni Sinagog Leopoldstadter Tempel St Petersburg daki Buyuk Sinagog Sidney deki Buyuk Sinagog vardir En genis sinagoglarKudus teki dunyanin en buyuk sinagogudur 15 yilda tamamlandi ve ana tapinakta oturma bolumu 6000 kisilik Satmar Sinagogu New York Ukrayna daki 6000 kisiliktir Budapeste deki Dohany Sinagogu 3000 kisiliktir ve 1200 m buyuklugundedir Brooklyn New York 2000 4000 kisiliktir GaleriBerlin deki Yeni Sinagog Moskova daki Sinagog Amsterdam daki Portekiz Sinagogu Plzen Cek Cumhuriyeti ndeki Buyuk Sinagog Kristallnacht oncesinden Frankfurt taki Buyuk Sinagog Koln deki sinagog Polonya Lesko sinagogu The Baal Shem Tov shul Ukrayna Orijinali yikildi fakat yenisi insa edildi Cymbalista Sinagogu ve Yahudi kultur merkezi Tel Aviv Kherson Sinagogu Ukrayna 1900 da yapilan Askenaz Sinagogu Istanbul Kaynakca רשימת בתי הכנסת בישראל באתר הרשות הארצית לשרותי הדת 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c Turkiye Hahambasiligi Vakfi 29 Temmuz 2020 2 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Rabbi Ken Spiro Aish com 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Crash Course in Jewish History Part 54 Reform Movement 5 Haziran 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Nisan 2012 Synagogue Update Rosh Hashana 5760 1999 8 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Nisan 2012