Bijan Muharebesi veya Üçüncü Yanya Muharebesi, Balkan Savaşları'nda 4-6 Mart 1913 (Jülyen Takvim'de 19-21şubat 1913) tarihlerinde gerçekleşen muharebe. Savaşın sonunda gerçekleşen bu muharebe birçok bakımdan savaşın seyrini değiştirmiştir. Bizani (o zamanki adıyla Bijan), Yanya'daki en iyi istihkam edilmiş bölgelerden biriydi. Yanya ile birlikte 128 toptan kurulu 21 batarya ile korunuyordu. Vizani istihkamı da bizzat Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz tarafından inşa ettirilmişti. Yanya'nın savunmasında olduğu gibi bu muharebede de Esat Paşa ve kardeşi Vehip Paşa komutadaydı. Yunan ordusunun başında ise Prens Konstantin ve General Sabuncakis bulunuyordu.
Bijan Muharebesi (3.Yanya Muharebesi) | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Birinci Balkan Savaşı | |||||||
Yanya'nın Yunanlara teslimi, Yunanistan Krallığı veliahtı Konstantin'e kılıçı teslim eden Esat Paşa (6 Mart 1913) | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Yunan Krallığı | Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Prens Konstantin General Sabuncakis | Esat Paşa (esir) Vehip Paşa (esir) | ||||||
Güçler | |||||||
41,000 asker Düzensiz sayısı belli değil 105 top | 35,000 asker (Ancak Arnavut askerlerin firarı ve daha önceki muharebe kayıpları telafi edilemediğinden, bu sayıdan çok daha az asker muharebeye katılmıştır.) Yaklaşık muharip güç sadece 10.000 asker Düzensiz sayısı belli değil 162 top (ancak cephane yetersizliğinden topların çoğu kullanılamamıştır) | ||||||
Kayıplar | |||||||
284-500 ölü ve yaralı | 2,800 ölü 8,600 esir 1000 kadar subay 100 kadar top |
Ayrıca Esat Paşa, Berlin Askeri Akademisi'nde beraber eğitim aldığı Veliaht Prens Konstantin'e bu savaş sonunda kılıcını teslim etmiştir.
Yunan Ordusu Işkodra ile birlikte Balkanlarda direnebilen son Osmanlı Ordusuna, Mart1913'te Makedonya ve Epir'e girmek için saldırdı. Muharebe sonunda Osmanlı yenildi ve Yanya Epir zaptedildi.
Savaşın başlangıcında, Epir cephesindeki Yunan Ordusu, Bijan (Bizani)'daki Alman tasarımı savunma mevzilerine karşı bir saldırı başlatacak sayılara sahip değildi. Ancak, Makedonya'daki sefer sona erdikten sonra, birçok Yunan askeri, Veliaht Prens Konstantin'in komutasını üstlendiği Epirus kuvvetlerine takviye olarak gönderildi. Bunu takip eden savaşta Osmanlı mevzileri kırıldı ve Yanya alındı. Küçük bir sayısal avantaja sahip olmasına rağmen, bu Yunan zaferinde belirleyici faktör değildi. Aksine, Yunanların "sağlam harekat planlaması", Osmanlı kuvvetlerinin tepki vermesine izin vermeyen iyi koordine edilmiş ve yürütülen bir saldırıyı uygulamalarına yardımcı olduğu için kilit önemdeydi.
Diğer Osmanlılar için bu muharebede yenilgiyi getiren faktörlerde 1. ve 2. Yanya Muharebelerindeki zaferlerine karşın kayıplarını telafi edecek yeterli takviyenin gelmemesi, Osmanlı ordusundaki Yanya kolordusunun önemli bir kısmını oluşturan Arnavut askerlerin Arnavutluk'un bağımsızlık ilanı ve liderlerden Avlonyalı İsmail Kemal Bey'in çağrısı üzerine firar etmeleri ayrıca müstahkem mevkiideki topların mermilerinin I. ve II. Yanya Muharebelerinde kullanılıp yerine yenilerinin getirilememesi olmuştur. Öyle ki bu muharebede Osmanlılar Yunan topçu ateşine cephane yetersizliğinden neredeyse hiç karşılık verememişlerdir.
Arka plan
Yunanistan'ın ana savaş çabası başlangıçta Makedonya'ya çevrildiği için, Ekim 1912'de düşmanlıkların patlak vermesiyle Epir Cephesinde Teselya'daki durumun tam aksine Osmanlı Yanya Kolordusu başta Yunan Epir Ordusundan kağıt üstünde de olsa asker ve top yönünden sayıca üstündü. Osmanlı komutanı Esat Paşa'nın Gribovo'daki ilk saldırısını durdurduktan sonra, Yunanlar Preveze'yi (21 Ekim) kurtarmayı ve kuzeye Yanya yönünde ilerlemeyi başardılar ve Pente Pigadia'daki (Beşpınar) bir Osmanlı saldırısını geri püskürttüler. 5 Kasım'da Korfu'dan küçük bir kuvvet çıkarma yaptı ve önemli bir direnişle karşılaşmadan Himara kıyı bölgesini ele geçirdi ve 20 Aralık'ta Yunan birlikleri Epir'deki mevzilerini iyileştirdi ve Yanya'nın kuzeyindeki Görice'ye muharebe ile girdi. Böylece Yanya kolordusunun son ikmal yolunu kesilmiş ve şehrin kuzeydoğu kanadını tehdit edilir haldeydi. Bütün bunlara karşın 15-25 Aralık 1912 Birinci Yanya Muharebeleri ve sonrasında gelen Yunan Takviye kuvvetleri ile Yunanların sayısal üstünlüğüne karşın İkinci Yanya Muharebeleri Osmanlı'nın zaferi ile sonuçlandı.
Muharebenin Başlangıcı
Yanya'nın güneyindeki arazi mükemmel bir savunma alanı sağladı. Ayrıca, Osmanlı kuvvetleri, Alman General Rüdiger von der Goltz'un yönetimi altında inşa edilen kalıcı tahkimatlarla konumlarını daha da güçlendirdi. Bunlar beton topçu mevzileri, sığınaklar, hendekler, dikenli teller, ışıldaklar ve makineli tüfek mevzileriyle donatıldı. Yanya kale alanı, ana güney yaklaşımlarını koruyan Bijan ve Kastritsa'nınkiler olmak üzere iki büyük kalenin yanı sıra, batı ve kuzeybatı yaklaşımlarını kapsayan, şehrin etrafındaki bir halkada beş küçük kaleyi içeriyordu. Kalelerde, toplam 102 parça (çoğu 87 mm) top bulunuyordu. Aralık 1912'ye kadar, her iki taraf da takviye edildi: Osmanlılar, , Manastır Muharebesi'nden sonra geri çekilen Vardar Ordusu'nun bir bölümünü aldı ve güçlerini 35.000'e çıkardı, Yunanlar ise Teselya cephesinde kendilerinden sayıca az Osmanlı kuvvetlerini yenilgiye uğratıp Selanik'i teslim aldıktan sonra bu cepheyi kapatmışlar ve boşta kalan birliklerini Epir ordusuna takviye olarak göndermeye başlamışlardı. İlk olarak Makedonya'dan 2. Tümen'i getirdiler ve bir dizi gönüllü alayın katılımı ile asker sayısını toplamda 25.000'e çıkardılar. Yunanlar, 14 Aralık'ta kale alanına ilk saldırıyı başlattılar. Birinci Yanya Muharebeleri ile Osmanlılar, 22 Aralık'a kadar süren bir dizi hareket ve muharebelerle bunu püskürtmeyi başardılar ve hatta sayılarını 26.000'e kadar azaltan yüksek kayıplar ve firar eden Arnavut askerler pahasına da olsa bir miktar zemin kazandılar.
Makedonya'daki operasyonların tamamlanmasıyla, Yunan Yüksek Komutanlığı dikkatini Epir'e çevirdi. İkinci tümene ilaveten 2 tümen daha burada Epir Ordusuna transfer edildi ve toplam Yunan birlikleri yaklaşık . 40.000 asker, 80 top ile birlikte (12 ağır 105 mm ve 155 mm silahlar) altı uçağa çıktı. Öte yandan, düzgün yeni ekipman top, top mermisi takviyesi olmasa da Makedon cephesinden geri çekilen eldeki birliklerden ek sayıda Osmanlı askeri, savunucuları güçlendirdi. Ancak Epir ordusunun artık asker top ekipman vs güç sayısı Yanya kolordusunu geçmişti. Dönem boyunca, kuşatma, topçu düelloları, Osmanlı ordusundan firarlarına karşın elde kalan Arnavut düzensiz birliklerinin Yunan tedarik hatlarına saldırıları ve Yunan uçaklarının şehre yaptığı keşif ve bombalama misyonları ile aktif olarak devam etti. Aynı zamanda, kışın zorlukları her iki tarafın da moralini etkiledi. Yunan Epirus cephe komutanı General Konstantinos Sapountzakis, 20 Ocak'ta cepheden yeni bir saldırı başlattı. Her ne kadar zemin kazansa da, Yanya Kolordusu zor durumuna karşın Yunanları Bijan kalesine geri itti, yüksek zayiat oranı ve kötüleşen hava, operasyonun birkaç gün sonra askıya alınmasına neden oldu. Sonuçta II. Yanya Muharebeleri de Osmanlı zaferi ile sonuçlandı ancak elde yeterli asker kalmamış, takviye birlik kolordu alamaz halde olduğu gibi yeterli top mermisi de kalmamış ve taleplere rağmen gönderilemez haldeydi.
3. Yanya Muharebesinin hazırlıkları sırasında, yerel kadınlardan oluşan karma bir birlik, Yunan Ordusunun sol kanadında, Aydonat'da konuşlanmış Osmanlı gruplarının olası bir saldırısına karşı korumuştur. Ayrıca yerel kadınlardan oluşan gruplar, özellikle silah, yiyecek, giyecek ve diğer önemli malzemelerin taşınmasında Rum tarafına çeşitli şekillerde destek verdi. Belirli durumlarda kadınlar da Osmanlı kuvvetlerine karşı silahlı çatışmalara katıldılar, bazıları savaş alanında yüzbaşı rütbesine ulaşan Maria Nastouli gibi seçkinlerdi.
Muharebe
Yenilenen başarısızlıktan sonra, Sabuncakis Epir ordusunda kaldı ancak ordunun başkomutanlık görevinden alındı ve yerine başkomutan olarak Veliaht Prens Konstantin getirildi. Konstantin şimdi kuvvetlerini dikkatli bir şekilde düzenlemeye başladı, daha fazla adam ve topçu yetiştirdi. Veliaht Prens, Yunan 4.Tümen komutanının saldırı planlaması ile ilgili genel toplantıdaki önerisinin aynen kabulü ile 28 Şubat 1913'te ordusunun güneydoğudan Bijan'a saldırıyormuş gibi görüneceği ve asıl çabanın aslında kale bölgesinin güneybatı kanadına yönlendirileceği yeni ustaca hazırlanmış bir plan formüle etti
Yunan topçusu 4 Mart'ta hazırlık bombardımanına başladı ve gün boyu devam etti. Bu bombardımanda Yunanların silah başına 150 mermi attıkları tahmin edilirken, Osmanlı karşı ateşi mühimmat eksikliği nedeniyle engellendi, toplar kullanılamadı bu durum Yunanların çok işine yaramıştır. 5 Mart [E.U. 20 Şubat] 1913, üç Yunan piyade tümeni - 4., 6. ve 8. Piyade Tümeni - savunma çevresinin doğu ve batı sektörlerine saldırdı. Aynı zamanda, Metsovo Müşterek Tugayı kuzeyden bir oyalama saldırısı başlattı. Ağır top desteğine sahip ilk Yunan birlikleri, sabah Tsouka sektöründe savunma hattını kırdı ve takip eden saatlerde Osmanlı savunması beş noktada kırıldı. Sonuç olarak, Tsouka (Çuka) 'dan Manolusa'ya kadar bölgeyi savunan Osmanlı birlikleri, kuşatmayı önlemek için derhal Yanya'ya çekildi. Üstelik, farklı eksenlerden gelen bu atılımlar, tüm savunma çevresini çökertmek ve ön kademelerini kesmekle tehdit ettiğinden, Esat Paşa yedek birliklerini geri tutmak ve onları savunma rolüne sokmak zorunda kaldı. 18.00 itibarıyla, Yunan 1. Evzone Alayı, Binbaşı Ioannis Velissariou komutasındaki 9. Tabur ile birlikte, Yanya'nın güney eteklerindeki Agios Ioannis köyüne girdi.
Yunan ilerlemesinin bir sonucu olarak, Bijan ve Kastritsa kalelerindeki Osmanlı birliklerinin önü saat 16 civarı kesildi ve Osmanlı ordusunun geri kalanından ve Yanya'daki karargahından izole edilip sarıldı. kalelerin Yanya'nın durumu iyice kötü haldeydi. Kullanılamaz toplar az sayıda kalan birlikler karşısında Yanya ve kalelerinin düşmesi artık kaçınılmaz bir son ve an meselesiydi. Gece çöktüğünde, kalelerdeki askerler tüfekle ateş etmeyi bıraktı ve garnizonlarını terk ederek, oldukça gevşek Yunan kuşatmasından Yanya'ya gizlice çekilmeye çalıştı. 35 subay ve 935 askerden oluşan önemli sayıda Osmanlı askeri, Yanya'ya doğru çekilmek isterken şehrin güney eteklerinde konuşlanmış Yunan birlikleri tarafından ele geçirildi. Bijan ve Kastritsa teslim olana kadar direnmeye devam etse de, ertesi sabah birçok Osmanlı mevzii teslim oldu. Bu sırada Esat Paşa, savaşın kaybedildiğini anlayarak, mümkün olduğu kadar çok asker ve yaralıyı kuzeye tahliye etmeye çalıştı. Ancak Yunanlar ilerlemelerini sürdürürken, teslim olma müzakerelerinde yardım istemek için şehrin dış konsolosluklarıyla temasa geçti. 6 Mart [E.U. 21 Şubat] 1913 23.00'te Yanya'nın ve Osmanlı garnizonunun kayıtsız şartsız Yunanlara teslim edilmesini kabul etti. Ertesi gün, Veliaht Prens Konstantin komutasındaki Yunan kuvvetleri şehrin bayraklarla kaplı sokaklarında geçit töreni yapıyorlardı. Öte yandan Esat Paşa, Türkiye'ye vardığında ulusal bir kahraman olarak karşılandı. Zira Yanya Balkanlarda izole edilmiş halde İşkodra ile birlikte en son ana kadar zor şartlara karşın savunulup düşen son Osmanlı kalelerinden biriydi
Hava muharebesi
Yunan kuvvetleri, operasyonlar sırasında ağırlıklı olarak Maurice Farman MF.7 çift kanatlılardan oluşan altı uçaklık küçük bir filo kullandı. Nikopolis (Preveze) yakınlarında bir hava sahası kullandılar ve kayda değer etkilerle birkaç keşif ve bombalama görevi gerçekleştirdiler. Havacılar arasında Bijan ve Yanya sektörlerinin üzerinde 1.600-2.300 metre (5.200-7.500 ft) yükseklikte uçan Dimitrios Kamperos, Michael Moutoussis ve Christos Adamidis vardı. . Birçok kez Osmanlı birlikleri, başlangıçtaki kafa karışıklığından kurtulduktan sonra, tüfekleriyle uçağı düşürmeye çalıştılar, ancak pek başarılı olamadılar. Bununla birlikte, Yunanlar için uçan bir Rus pilotu olan N. de Sackoff, çift kanatlı uçağı yerden ateşle vurulduğunda, savaşta vurulan ilk pilot oldu. Daha sonra Preveze yakınlarına indi, uçağını tamir etti ve üssüne geri uçmaya devam etti. Yanya'nın Yunan kontrolüne geçtiği gün, yine şehrin yerlisi olan Adamidis, coşkulu bir kalabalığın hayranlığı altında uçağını belediye binası meydanına indirdi.
Sonrası
Savaş sırasında 2.800 Osmanlı askeri öldü, Yunanlar ise 280-500 ölü ve yaralı ile çok daha hafif kayıplar verdi. Yunanlar ayrıca yaklaşık 8.600 esiri ele geçirdiler, Osmanlı garnizonunun geri kalanı ise Arnavutluk'a çekilmeyi başardı. Yunanlar ayrıca 108 top ve büyük miktarda malzeme ele geçirdi. 16 Mart [E.U. 3 Mart] 1913 Yunan kuvvetleri Ergiri ve Delvine'ye girdi ve ertesi gün Tepedelen'i aldı. Savaşın sonunda Yunan ordusu Keravniya dağları (yukarıda Himare Gölü boyunca İyon kıyısı) Prespa'ya uzanan bir çizgiye ulaştı . Epir cephesindeki başarı, Yunan karargahının , Bulgarlara karşı bir çatışmaya hazırlık olarak ordunun bir kısmını Selanik'e transfer etmesini sağladı. Yunan Ordusunun karşı karşıya olduğu güçlü bir şekilde yerleşik muhalefet göz önüne alındığında, tarihçi Richard Hall, Bijan Savaşı'nı ve Yanya'nın düşüşünü Yunanistan'ın Birinci Balkan Savaşı'ndaki en büyük askeri başarısı olarak belirtiyor. Sayısal üstünlük, son saldırı sırasında Yunanlar için belirleyici bir faktör değildi. Bunun yerine, Osmanlı tarafının zamanında tepki verme fırsatı bırakmayan iyi koordine edilmiş ve yürütülen bir saldırıya yol açan operasyonlarını planlama biçimleriydi. Yanya'nın teslim olması, güney Epirus ve İyonya kıyılarında Yunan kontrolünü sağladı. Aynı zamanda, kuzeydeki İşkodra ile karşılaştırılabilir bir güney demirleme noktası sağlayabileceği yeni kurulan Arnavut devleti içinde önemli bir kayıptı. (ayrıca bkz . Arnavutluk Geçici Hükümeti ). Kendisi de Arnavut olan Esad Paşa'nın dediği şekilde eğer Arnavut liderler firarları engelleyip Osmanlı ordusuna yardım etselerdi Yanya, İşkodra gibi bugün Arnavutluk sınırları içinde kalabilirdi.
Notlar
- ^ Greek aviation saw action in Epirus until the capture of Jannina on 21 February 1913. On that day, Lt Adamidis landed his Maurice Farman on the Town Hall square, to the adulation of an enthusiastic crowd.
- ^ Osmanlı'nın da bu bağımsızlık ilanına benim olan elden çıkıp Balkan Birliği'nin üyelerinin (Sırbistan Karadağ ve Yunanistan'ın) eline gideceğine zaten bir zamanlar benden olan müslüman Arnavutlara gitsin mantığı ile cılız tepkiler harici duruma pek ses çıkarmadığı da ortadadır. Ancak Osmanlı İmparatorluğu komutanları Arnavutluk'un bağımsızlık ilanını anlamakla birlikte bu ilanın çok erken yapıldığı kanısındaydı. Aynı zamanda Avlonyalı İsmail Kemal Bey'in Osmanlı Ordusundaki Arnavutları kendi bayrağı altında toplanmaya çalışmasına Esat Paşa'da dahil tepki göstermişlerdir. Osmanlı Mebusan Meclisi'nde çıkan bir kavgada tokat yiyen İsmail Kemal Bey'in bu tokatın acısı ve düşüncesizce intikam amaçlı hareketiyle sadece Osmanlı İmparatorluğu'na değil kendi halkına da kötülük yaptığı düşüncesindeydi. Nitekim Esad Paşa bu durumu şöyle izaha kavuşturur:
Zira bu bağımsızlık ilanı ile Avlonyalı İsmail Kemal Bey Osmanlı safında çarpışan Arnavutların mevziilerini terk etmesini ve kurulacak Arnavutluk devleti safında çarpışmasını isteyerek Yanya'da Osmanlı taburlarında firarları artırıp Yanya'nın Yunan Ordusu eline geçmesine zemin hazırlamıştır.... "... eğer Arnavutluk’un istiklâlini ilan etmeyip de bekleseydi, harp sonunda Yanya’nın Arnavutluk hudutları içinde kalması muhtemeldi.”
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Yüksel Nizamoğlu, Çanakkale Savaşları Komutanlarından Esat Paşa’nın (Bülkat) Balkan Savaşları Sonuna Kadar Olan Hayatı, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Yıl: 12, Bahar 2014, Sayı: 16, ss.19-20
- ^ Aram Andonyan, Balkan Savaşı, Çev. Zaven Biberyan, Aras Yayıncılık, İstanbul, 1999, s. 405. .
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Erickson (2003).
- ^ Sakellariou (1997).
- ^ Király (1987).
- ^ a b c d e f g h i j k Hall (2000).
- ^ a b c Koliopoulos, Veremis (2009).
- ^ Mpalaska, Oikonomou and Stylios.
- ^ a b c Army History Directorate (Greece) (1998).
- ^ Aviation in War.
- ^ Baker (1994).
- ^ Nedialkov (2004).
- ^ Schurman (1916).
- ^ Esat Paşa, ” Balkan Harbi'nde Yanya Müdafaası”, Resimli Tarih Mecmuası, İstanbul, 1950,s.331
- ^ Mustafa Talha SAVAŞ, Son Dönem Osmanlı Kumandanlarından Mehmed Esad (Bülkat) Paşa (1862-1952) (Yüksek Lisans Tezi),Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,2019,s.80
- Genel
- Army History Directorate (Greece) (1998). A Concise History of the Balkan Wars. Atina: Hellenic Army General Staff, Army History Directorate. ISBN . 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- "Aviation in War". Flight Global. DVV Media International Ltd. 2019. 14 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2010.
- Baker, David (1994). Flight and Flying: a Chronology. New York: Facts on File. ISBN .
- Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN . 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Hall, Richard C (9 Ekim 2014). War in the Balkans: An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia. ABC-CLIO. ISBN . 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Hall, Richard C. (2000). The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War. Londra: Routledge. ISBN . 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Hooton, E. R. (2017). Prelude to the First World War: The Balkan Wars 1912–1913 (İngilizce). Fonthill Media. 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Király, Béla K.; Djordjevíc, Dimitrije (1987). East Central European Society and the Balkan Wars. New York: Social Science Monographs. ISBN . 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Koliopoulos, John S.; Veremis, Thanos M. (2009). Modern Greece: A History Since 1821. Malden, Massachusetts: John Wiley and Sons. ISBN . 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- . Air Force (Yunanca). General Staff of the Hellenic Air Force. 2021. 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- . Hellenic Army General Staff. Hellenic Army General Staff. 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- Mpalaska, Eleni; Oikonomou, Andrian; Stylios, Chrysostomos. (PDF). Community Initiative Programme, . 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2010.
- Nedialkov, Dimitar (2004). The Genesis of Air Power. Pensoft. ISBN . 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 Years of Greek History and Civilisation. Atina: Ekdotike Athenon. ISBN . 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Kasım 2021.
- Schurman, Jacob Gould (1916). . Project Gutenberg. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2010.
Dış bağlantılar
- [Yanya'nın Kurtuluşu - Tarihsel Haraç] (Yunanca). Yunanistan Genel Kurmay Başkanlığı. 18 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bijan Muharebesi veya Ucuncu Yanya Muharebesi Balkan Savaslari nda 4 6 Mart 1913 Julyen Takvim de 19 21subat 1913 tarihlerinde gerceklesen muharebe Savasin sonunda gerceklesen bu muharebe bircok bakimdan savasin seyrini degistirmistir Bizani o zamanki adiyla Bijan Yanya daki en iyi istihkam edilmis bolgelerden biriydi Yanya ile birlikte 128 toptan kurulu 21 batarya ile korunuyordu Vizani istihkami da bizzat Wilhelm Leopold Colmar Freiherr von der Goltz tarafindan insa ettirilmisti Yanya nin savunmasinda oldugu gibi bu muharebede de Esat Pasa ve kardesi Vehip Pasa komutadaydi Yunan ordusunun basinda ise Prens Konstantin ve General Sabuncakis bulunuyordu Bijan Muharebesi 3 Yanya Muharebesi Birinci Balkan SavasiYanya nin Yunanlara teslimi Yunanistan Kralligi veliahti Konstantin e kilici teslim eden Esat Pasa 6 Mart 1913 Tarih4 6 Mart 1913 Julyen Takvimi nde 19 21 Subat 1913 BolgeBijan Kalesi Yanya Vilayeti Osmanli Devleti bugun Bizani Yunanistan SonucYunan ZaferiTaraflarYunan KralligiOsmanli ImparatorluguKomutanlar ve liderlerPrens Konstantin General SabuncakisEsat Pasa esir Vehip Pasa esir Gucler41 000 asker Duzensiz sayisi belli degil 105 top35 000 asker Ancak Arnavut askerlerin firari ve daha onceki muharebe kayiplari telafi edilemediginden bu sayidan cok daha az asker muharebeye katilmistir Yaklasik muharip guc sadece 10 000 asker Duzensiz sayisi belli degil 162 top ancak cephane yetersizliginden toplarin cogu kullanilamamistir Kayiplar284 500 olu ve yarali2 800 olu 8 600 esir 1000 kadar subay 100 kadar top Ayrica Esat Pasa Berlin Askeri Akademisi nde beraber egitim aldigi Veliaht Prens Konstantin e bu savas sonunda kilicini teslim etmistir Yunan Ordusu Iskodra ile birlikte Balkanlarda direnebilen son Osmanli Ordusuna Mart1913 te Makedonya ve Epir e girmek icin saldirdi Muharebe sonunda Osmanli yenildi ve Yanya Epir zaptedildi Savasin baslangicinda Epir cephesindeki Yunan Ordusu Bijan Bizani daki Alman tasarimi savunma mevzilerine karsi bir saldiri baslatacak sayilara sahip degildi Ancak Makedonya daki sefer sona erdikten sonra bircok Yunan askeri Veliaht Prens Konstantin in komutasini ustlendigi Epirus kuvvetlerine takviye olarak gonderildi Bunu takip eden savasta Osmanli mevzileri kirildi ve Yanya alindi Kucuk bir sayisal avantaja sahip olmasina ragmen bu Yunan zaferinde belirleyici faktor degildi Aksine Yunanlarin saglam harekat planlamasi Osmanli kuvvetlerinin tepki vermesine izin vermeyen iyi koordine edilmis ve yurutulen bir saldiriyi uygulamalarina yardimci oldugu icin kilit onemdeydi Diger Osmanlilar icin bu muharebede yenilgiyi getiren faktorlerde 1 ve 2 Yanya Muharebelerindeki zaferlerine karsin kayiplarini telafi edecek yeterli takviyenin gelmemesi Osmanli ordusundaki Yanya kolordusunun onemli bir kismini olusturan Arnavut askerlerin Arnavutluk un bagimsizlik ilani ve liderlerden Avlonyali Ismail Kemal Bey in cagrisi uzerine firar etmeleri ayrica mustahkem mevkiideki toplarin mermilerinin I ve II Yanya Muharebelerinde kullanilip yerine yenilerinin getirilememesi olmustur Oyle ki bu muharebede Osmanlilar Yunan topcu atesine cephane yetersizliginden neredeyse hic karsilik verememislerdir Arka planYunanistan in ana savas cabasi baslangicta Makedonya ya cevrildigi icin Ekim 1912 de dusmanliklarin patlak vermesiyle Epir Cephesinde Teselya daki durumun tam aksine Osmanli Yanya Kolordusu basta Yunan Epir Ordusundan kagit ustunde de olsa asker ve top yonunden sayica ustundu Osmanli komutani Esat Pasa nin Gribovo daki ilk saldirisini durdurduktan sonra Yunanlar Preveze yi 21 Ekim kurtarmayi ve kuzeye Yanya yonunde ilerlemeyi basardilar ve Pente Pigadia daki Bespinar bir Osmanli saldirisini geri puskurttuler 5 Kasim da Korfu dan kucuk bir kuvvet cikarma yapti ve onemli bir direnisle karsilasmadan Himara kiyi bolgesini ele gecirdi ve 20 Aralik ta Yunan birlikleri Epir deki mevzilerini iyilestirdi ve Yanya nin kuzeyindeki Gorice ye muharebe ile girdi Boylece Yanya kolordusunun son ikmal yolunu kesilmis ve sehrin kuzeydogu kanadini tehdit edilir haldeydi Butun bunlara karsin 15 25 Aralik 1912 Birinci Yanya Muharebeleri ve sonrasinda gelen Yunan Takviye kuvvetleri ile Yunanlarin sayisal ustunlugune karsin Ikinci Yanya Muharebeleri Osmanli nin zaferi ile sonuclandi Muharebenin BaslangiciNoumas 23 Subat 1913 Yanya nin guneyindeki arazi mukemmel bir savunma alani sagladi Ayrica Osmanli kuvvetleri Alman General Rudiger von der Goltz un yonetimi altinda insa edilen kalici tahkimatlarla konumlarini daha da guclendirdi Bunlar beton topcu mevzileri siginaklar hendekler dikenli teller isildaklar ve makineli tufek mevzileriyle donatildi Yanya kale alani ana guney yaklasimlarini koruyan Bijan ve Kastritsa ninkiler olmak uzere iki buyuk kalenin yani sira bati ve kuzeybati yaklasimlarini kapsayan sehrin etrafindaki bir halkada bes kucuk kaleyi iceriyordu Kalelerde toplam 102 parca cogu 87 mm top bulunuyordu Aralik 1912 ye kadar her iki taraf da takviye edildi Osmanlilar Manastir Muharebesi nden sonra geri cekilen Vardar Ordusu nun bir bolumunu aldi ve guclerini 35 000 e cikardi Yunanlar ise Teselya cephesinde kendilerinden sayica az Osmanli kuvvetlerini yenilgiye ugratip Selanik i teslim aldiktan sonra bu cepheyi kapatmislar ve bosta kalan birliklerini Epir ordusuna takviye olarak gondermeye baslamislardi Ilk olarak Makedonya dan 2 Tumen i getirdiler ve bir dizi gonullu alayin katilimi ile asker sayisini toplamda 25 000 e cikardilar Yunanlar 14 Aralik ta kale alanina ilk saldiriyi baslattilar Birinci Yanya Muharebeleri ile Osmanlilar 22 Aralik a kadar suren bir dizi hareket ve muharebelerle bunu puskurtmeyi basardilar ve hatta sayilarini 26 000 e kadar azaltan yuksek kayiplar ve firar eden Arnavut askerler pahasina da olsa bir miktar zemin kazandilar Makedonya daki operasyonlarin tamamlanmasiyla Yunan Yuksek Komutanligi dikkatini Epir e cevirdi Ikinci tumene ilaveten 2 tumen daha burada Epir Ordusuna transfer edildi ve toplam Yunan birlikleri yaklasik 40 000 asker 80 top ile birlikte 12 agir 105 mm ve 155 mm silahlar alti ucaga cikti Ote yandan duzgun yeni ekipman top top mermisi takviyesi olmasa da Makedon cephesinden geri cekilen eldeki birliklerden ek sayida Osmanli askeri savunuculari guclendirdi Ancak Epir ordusunun artik asker top ekipman vs guc sayisi Yanya kolordusunu gecmisti Donem boyunca kusatma topcu duellolari Osmanli ordusundan firarlarina karsin elde kalan Arnavut duzensiz birliklerinin Yunan tedarik hatlarina saldirilari ve Yunan ucaklarinin sehre yaptigi kesif ve bombalama misyonlari ile aktif olarak devam etti Ayni zamanda kisin zorluklari her iki tarafin da moralini etkiledi Yunan Epirus cephe komutani General Konstantinos Sapountzakis 20 Ocak ta cepheden yeni bir saldiri baslatti Her ne kadar zemin kazansa da Yanya Kolordusu zor durumuna karsin Yunanlari Bijan kalesine geri itti yuksek zayiat orani ve kotulesen hava operasyonun birkac gun sonra askiya alinmasina neden oldu Sonucta II Yanya Muharebeleri de Osmanli zaferi ile sonuclandi ancak elde yeterli asker kalmamis takviye birlik kolordu alamaz halde oldugu gibi yeterli top mermisi de kalmamis ve taleplere ragmen gonderilemez haldeydi 3 Yanya Muharebesinin hazirliklari sirasinda yerel kadinlardan olusan karma bir birlik Yunan Ordusunun sol kanadinda Aydonat da konuslanmis Osmanli gruplarinin olasi bir saldirisina karsi korumustur Ayrica yerel kadinlardan olusan gruplar ozellikle silah yiyecek giyecek ve diger onemli malzemelerin tasinmasinda Rum tarafina cesitli sekillerde destek verdi Belirli durumlarda kadinlar da Osmanli kuvvetlerine karsi silahli catismalara katildilar bazilari savas alaninda yuzbasi rutbesine ulasan Maria Nastouli gibi seckinlerdi MuharebeYanya nin dusmesine yol acan Yunan kanat hareketinin plani Yenilenen basarisizliktan sonra Sabuncakis Epir ordusunda kaldi ancak ordunun baskomutanlik gorevinden alindi ve yerine baskomutan olarak Veliaht Prens Konstantin getirildi Konstantin simdi kuvvetlerini dikkatli bir sekilde duzenlemeye basladi daha fazla adam ve topcu yetistirdi Veliaht Prens Yunan 4 Tumen komutaninin saldiri planlamasi ile ilgili genel toplantidaki onerisinin aynen kabulu ile 28 Subat 1913 te ordusunun guneydogudan Bijan a saldiriyormus gibi gorunecegi ve asil cabanin aslinda kale bolgesinin guneybati kanadina yonlendirilecegi yeni ustaca hazirlanmis bir plan formule etti Yunan piyade hucum etmeye hazirlaniyor Yunan topcusu 4 Mart ta hazirlik bombardimanina basladi ve gun boyu devam etti Bu bombardimanda Yunanlarin silah basina 150 mermi attiklari tahmin edilirken Osmanli karsi atesi muhimmat eksikligi nedeniyle engellendi toplar kullanilamadi bu durum Yunanlarin cok isine yaramistir 5 Mart E U 20 Subat 1913 uc Yunan piyade tumeni 4 6 ve 8 Piyade Tumeni savunma cevresinin dogu ve bati sektorlerine saldirdi Ayni zamanda Metsovo Musterek Tugayi kuzeyden bir oyalama saldirisi baslatti Agir top destegine sahip ilk Yunan birlikleri sabah Tsouka sektorunde savunma hattini kirdi ve takip eden saatlerde Osmanli savunmasi bes noktada kirildi Sonuc olarak Tsouka Cuka dan Manolusa ya kadar bolgeyi savunan Osmanli birlikleri kusatmayi onlemek icin derhal Yanya ya cekildi Ustelik farkli eksenlerden gelen bu atilimlar tum savunma cevresini cokertmek ve on kademelerini kesmekle tehdit ettiginden Esat Pasa yedek birliklerini geri tutmak ve onlari savunma rolune sokmak zorunda kaldi 18 00 itibariyla Yunan 1 Evzone Alayi Binbasi Ioannis Velissariou komutasindaki 9 Tabur ile birlikte Yanya nin guney eteklerindeki Agios Ioannis koyune girdi Yunan ilerlemesinin bir sonucu olarak Bijan ve Kastritsa kalelerindeki Osmanli birliklerinin onu saat 16 civari kesildi ve Osmanli ordusunun geri kalanindan ve Yanya daki karargahindan izole edilip sarildi kalelerin Yanya nin durumu iyice kotu haldeydi Kullanilamaz toplar az sayida kalan birlikler karsisinda Yanya ve kalelerinin dusmesi artik kacinilmaz bir son ve an meselesiydi Gece coktugunde kalelerdeki askerler tufekle ates etmeyi birakti ve garnizonlarini terk ederek oldukca gevsek Yunan kusatmasindan Yanya ya gizlice cekilmeye calisti 35 subay ve 935 askerden olusan onemli sayida Osmanli askeri Yanya ya dogru cekilmek isterken sehrin guney eteklerinde konuslanmis Yunan birlikleri tarafindan ele gecirildi Bijan ve Kastritsa teslim olana kadar direnmeye devam etse de ertesi sabah bircok Osmanli mevzii teslim oldu Bu sirada Esat Pasa savasin kaybedildigini anlayarak mumkun oldugu kadar cok asker ve yaraliyi kuzeye tahliye etmeye calisti Ancak Yunanlar ilerlemelerini surdururken teslim olma muzakerelerinde yardim istemek icin sehrin dis konsolosluklariyla temasa gecti 6 Mart E U 21 Subat 1913 23 00 te Yanya nin ve Osmanli garnizonunun kayitsiz sartsiz Yunanlara teslim edilmesini kabul etti Ertesi gun Veliaht Prens Konstantin komutasindaki Yunan kuvvetleri sehrin bayraklarla kapli sokaklarinda gecit toreni yapiyorlardi Ote yandan Esat Pasa Turkiye ye vardiginda ulusal bir kahraman olarak karsilandi Zira Yanya Balkanlarda izole edilmis halde Iskodra ile birlikte en son ana kadar zor sartlara karsin savunulup dusen son Osmanli kalelerinden biriydi Yanya nin Esad Pasa nin ayni zamanda kardesi olan kolordu komutanlarindan Mehmet Vehib Kaci tarafindan teslimine iliskin Richard Caton Woodville Jr tarafindan cizilen bir canlandirma resimHava muharebesi Yunan kuvvetleri operasyonlar sirasinda agirlikli olarak Maurice Farman MF 7 cift kanatlilardan olusan alti ucaklik kucuk bir filo kullandi Nikopolis Preveze yakinlarinda bir hava sahasi kullandilar ve kayda deger etkilerle birkac kesif ve bombalama gorevi gerceklestirdiler Havacilar arasinda Bijan ve Yanya sektorlerinin uzerinde 1 600 2 300 metre 5 200 7 500 ft yukseklikte ucan Dimitrios Kamperos Michael Moutoussis ve Christos Adamidis vardi Bircok kez Osmanli birlikleri baslangictaki kafa karisikligindan kurtulduktan sonra tufekleriyle ucagi dusurmeye calistilar ancak pek basarili olamadilar Bununla birlikte Yunanlar icin ucan bir Rus pilotu olan N de Sackoff cift kanatli ucagi yerden atesle vuruldugunda savasta vurulan ilk pilot oldu Daha sonra Preveze yakinlarina indi ucagini tamir etti ve ussune geri ucmaya devam etti Yanya nin Yunan kontrolune gectigi gun yine sehrin yerlisi olan Adamidis coskulu bir kalabaligin hayranligi altinda ucagini belediye binasi meydanina indirdi SonrasiMuharebe neticesi Yunan Ordusunun ele gecirdigi Osmanli esyalariOsmanli savas esirleri Savastan sonra Yunan Ordusu yaklasik 8 600 Osmanli askerini esir almistir Savas sirasinda 2 800 Osmanli askeri oldu Yunanlar ise 280 500 olu ve yarali ile cok daha hafif kayiplar verdi Yunanlar ayrica yaklasik 8 600 esiri ele gecirdiler Osmanli garnizonunun geri kalani ise Arnavutluk a cekilmeyi basardi Yunanlar ayrica 108 top ve buyuk miktarda malzeme ele gecirdi 16 Mart E U 3 Mart 1913 Yunan kuvvetleri Ergiri ve Delvine ye girdi ve ertesi gun Tepedelen i aldi Savasin sonunda Yunan ordusu Keravniya daglari yukarida Himare Golu boyunca Iyon kiyisi Prespa ya uzanan bir cizgiye ulasti Epir cephesindeki basari Yunan karargahinin Bulgarlara karsi bir catismaya hazirlik olarak ordunun bir kismini Selanik e transfer etmesini sagladi Yunan Ordusunun karsi karsiya oldugu guclu bir sekilde yerlesik muhalefet goz onune alindiginda tarihci Richard Hall Bijan Savasi ni ve Yanya nin dususunu Yunanistan in Birinci Balkan Savasi ndaki en buyuk askeri basarisi olarak belirtiyor Sayisal ustunluk son saldiri sirasinda Yunanlar icin belirleyici bir faktor degildi Bunun yerine Osmanli tarafinin zamaninda tepki verme firsati birakmayan iyi koordine edilmis ve yurutulen bir saldiriya yol acan operasyonlarini planlama bicimleriydi Yanya nin teslim olmasi guney Epirus ve Iyonya kiyilarinda Yunan kontrolunu sagladi Ayni zamanda kuzeydeki Iskodra ile karsilastirilabilir bir guney demirleme noktasi saglayabilecegi yeni kurulan Arnavut devleti icinde onemli bir kayipti ayrica bkz Arnavutluk Gecici Hukumeti Kendisi de Arnavut olan Esad Pasa nin dedigi sekilde eger Arnavut liderler firarlari engelleyip Osmanli ordusuna yardim etselerdi Yanya Iskodra gibi bugun Arnavutluk sinirlari icinde kalabilirdi Notlar Greek aviation saw action in Epirus until the capture of Jannina on 21 February 1913 On that day Lt Adamidis landed his Maurice Farman on the Town Hall square to the adulation of an enthusiastic crowd Osmanli nin da bu bagimsizlik ilanina benim olan elden cikip Balkan Birligi nin uyelerinin Sirbistan Karadag ve Yunanistan in eline gidecegine zaten bir zamanlar benden olan musluman Arnavutlara gitsin mantigi ile ciliz tepkiler harici duruma pek ses cikarmadigi da ortadadir Ancak Osmanli Imparatorlugu komutanlari Arnavutluk un bagimsizlik ilanini anlamakla birlikte bu ilanin cok erken yapildigi kanisindaydi Ayni zamanda Avlonyali Ismail Kemal Bey in Osmanli Ordusundaki Arnavutlari kendi bayragi altinda toplanmaya calismasina Esat Pasa da dahil tepki gostermislerdir Osmanli Mebusan Meclisi nde cikan bir kavgada tokat yiyen Ismail Kemal Bey in bu tokatin acisi ve dusuncesizce intikam amacli hareketiyle sadece Osmanli Imparatorlugu na degil kendi halkina da kotuluk yaptigi dusuncesindeydi Nitekim Esad Pasa bu durumu soyle izaha kavusturur eger Arnavutluk un istiklalini ilan etmeyip de bekleseydi harp sonunda Yanya nin Arnavutluk hudutlari icinde kalmasi muhtemeldi Zira bu bagimsizlik ilani ile Avlonyali Ismail Kemal Bey Osmanli safinda carpisan Arnavutlarin mevziilerini terk etmesini ve kurulacak Arnavutluk devleti safinda carpismasini isteyerek Yanya da Osmanli taburlarinda firarlari artirip Yanya nin Yunan Ordusu eline gecmesine zemin hazirlamistir Ocak 1913 te cizilmis bu yabanci karikaturde burada Janina diye gecen Yanya ve Iskodra da Osmanli askerleri ile birlikte korunmaya calisan Arnavutlar Arnavutluk temsil edilmektedir KaynakcaOzel a b Yuksel Nizamoglu Canakkale Savaslari Komutanlarindan Esat Pasa nin Bulkat Balkan Savaslari Sonuna Kadar Olan Hayati Canakkale Arastirmalari Turk Yilligi Yil 12 Bahar 2014 Sayi 16 ss 19 20 Aram Andonyan Balkan Savasi Cev Zaven Biberyan Aras Yayincilik Istanbul 1999 s 405 ISBN 9789757265214 a b c d e f g h i j k l m n o p Erickson 2003 Sakellariou 1997 Kiraly 1987 a b c d e f g h i j k Hall 2000 a b c Koliopoulos Veremis 2009 Mpalaska Oikonomou and Stylios a b c Army History Directorate Greece 1998 Aviation in War Baker 1994 Nedialkov 2004 Schurman 1916 Esat Pasa Balkan Harbi nde Yanya Mudafaasi Resimli Tarih Mecmuasi Istanbul 1950 s 331 Mustafa Talha SAVAS Son Donem Osmanli Kumandanlarindan Mehmed Esad Bulkat Pasa 1862 1952 Yuksek Lisans Tezi Sakarya Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 2019 s 80 GenelArmy History Directorate Greece 1998 A Concise History of the Balkan Wars Atina Hellenic Army General Staff Army History Directorate ISBN 978 960 7897 07 7 14 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Aviation in War Flight Global DVV Media International Ltd 2019 14 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2010 Baker David 1994 Flight and Flying a Chronology New York Facts on File ISBN 978 0 8160 1854 3 Erickson Edward J 2003 Defeat in Detail The Ottoman Army in the Balkans 1912 1913 Westport Connecticut Greenwood Publishing Group ISBN 0 275 97888 5 2 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Hall Richard C 9 Ekim 2014 War in the Balkans An Encyclopedic History from the Fall of the Ottoman Empire to the Breakup of Yugoslavia ABC CLIO ISBN 978 1610690317 17 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Hall Richard C 2000 The Balkan Wars 1912 1913 Prelude to the First World War Londra Routledge ISBN 978 0 415 22946 3 16 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Hooton E R 2017 Prelude to the First World War The Balkan Wars 1912 1913 Ingilizce Fonthill Media 17 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Kiraly Bela K Djordjevic Dimitrije 1987 East Central European Society and the Balkan Wars New York Social Science Monographs ISBN 978 0 88033 099 2 26 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Koliopoulos John S Veremis Thanos M 2009 Modern Greece A History Since 1821 Malden Massachusetts John Wiley and Sons ISBN 978 1 4051 8681 0 29 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Air Force Yunanca General Staff of the Hellenic Air Force 2021 21 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2021 Hellenic Army General Staff Hellenic Army General Staff 12 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Nisan 2021 Mpalaska Eleni Oikonomou Andrian Stylios Chrysostomos PDF Community Initiative Programme 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2010 Nedialkov Dimitar 2004 The Genesis of Air Power Pensoft ISBN 978 954 642 211 8 17 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Sakellariou M V 1997 Epirus 4000 Years of Greek History and Civilisation Atina Ekdotike Athenon ISBN 978 960 213 371 2 17 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Kasim 2021 Schurman Jacob Gould 1916 Project Gutenberg 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Haziran 2010 Dis baglantilar Yanya nin Kurtulusu Tarihsel Harac Yunanca Yunanistan Genel Kurmay Baskanligi 18 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2012