Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boxer Ayaklanması (geleneksel Çin yazısı: Geleneksel Çince: 義和團起義, basitleştirilmiş Çin yazısı: Basitleştirilmiş Çince: 义和团起义; pinyin: Yìhétuán qǐyì, anlamı haklı ve uyumlu yumruk cemiyeti ayaklanması), Boksör Ayaklanması ya da Boksör Hareketi, Batı'nın 19. yüzyılda Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkartılan bir ayaklanmadır. Tüm yabancıların ülkeden çıkartılması hedeflenmiştir. 1899 yılı Kasım ayında başlamış 7 Eylül 1901'de sona ermiştir. Ayaklanma ve ayaklanmanın bastırılması sırasında binlerce isyancı, yabancı ve alt sınıf Çinli ölmüştür.
| Boxer Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Boxer'lar Sekiz Devlet İttifakı ile savaşıyor (İngiliz ve Japon askerlerin yansıtılması). | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Sekiz Devlet İttifakı (katılım emretti):  Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |   Qing Hanedanı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Sir Edward Seymour Alfred von Waldersee |
Yuan Shikai | ||||||
| Güçler | |||||||
| 49,255 toplam | 50,000 – 100,000 Boxerlar 70,000 İmparatorluk askerleri | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 2,500 asker 526 yabancılar Birkaç bin Çinli Hristiyanlar | Boxer kaybı bilinmiyor. 20,000 İmparatorluk askerleri | ||||||
| Siviller = 18,952+ | |||||||
Ayaklanma öncesi durum
Çin, o dönem sömürgeci bir devlet haline gelen Japonya ile Çin'e bağlı bir krallık olan Kore'nin egemenliği için 1894 yılında savaşa tutuştu. Ağır bir yenilgiye uğrayan Çin, ile Japonya'ya önemli ödünler vermişse de Japonya'nın uzakdoğuda çok güçlenmesinden çekinen Avrupa devletleri ve Rusya'nın araya girmesiyle Çin bu ödünlerin çoğunu geri aldı.
Batılı devletler bu yardımlarının bedelini Çin'den çok ağır biçimde geri aldılar. Çin'den "ödünler kapma" mücadelesinde Rusya, İngiltere ve Fransa Çin'in ekonomik bakımdan önemli bölgelerini işgal ettiler ve Çin'i parçaladılar. Çin'in, 1894 yılında Japonya'ya karşı ağır bir yenilgi alması ve bu yenilginin doğrudan sonucu olarak Çin'in batılı devletlerce parçalanması Çin'de milliyetçi duyguları harekete geçirdi.
1870 yılında gizli olarak kurulmuş bulunan dinsel nitelikteki Manchu Qing hanedanlığına karşı faaliyetlerde bulunuyordu. Ancak, Çin'in parçalanmasından sonra yabancı güçlerin Çin'deki etkinliklerine karşı mücadeleye başlamış ve 1890'ların sonlarında Saray'ın da hoşgörüsünü kazanmıştı.
Ayaklanma
1899 yılının Kasım ayında ayaklanan Boxer'lar Çin'deki yabancı temsilciliklere, misyonerlere ve yabancı devletlerce yapılmakta olan demiryollarına ve buradaki işçilere saldırdılar.
Bastırılması
Ayaklanmadan büyük rahatsızlık duyan dönemin etkin devletleri İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya "Sekiz Devlet İttifakı"nı kurdular. 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kişilik birleşik bir orduyla Tianjin'deki ayaklanmayı bastıran Sekiz Devlet güçleri, Pekin'e doğru ilerlemeye başladı. 14 Ağustos'ta Pekin'i ele geçiren Ordu, Yasak Şehir'i yağmalamıştır.
Ayaklanmanın bastırılması sırasında, Japon askeri kaynaklarının ve İngiliz destroyer komutanı Roger Keyes'in raporlarına göre çok sayıda sivil Çinli tecavüze uğramıştır.The Daily Telegraph muhabiri E. J. Dillon binlerce Çinli kadının bu nedenle intihar ettiğini yazmıştır.
Sekiz Devlet İttifakı, Çin'e çok büyük bir zarar tazminatı yüklediler. Çin'in son taksidi 1940 yılında bitecek olan bu tazminatı ödemesinin olanağı yoktu. Ancak, "aşırı tazminat" Avrupa'nın yaygın bir sömürü ve baskı taktiğiydi. Çin, bu borcu ödemek için Avrupa devletlerinden borç alacak ve Avrupa'nın daha çok etkisi altına girecekti.
Başarısızlık nedenleri
Çin'in Batı'ya karşı silahlı mücadelesi başarısızlıkla sonuçlandı. Bazı kaynaklarda nedenlerinin şunlar olduğundan bahsedilmektedir;[]
- Bilinçsiz, dağınık bir direnme ve bağnazca saldırı Avrupa'nın üstün örgütlenme yeteneği karşısında tutunamadı.
- Halk kitleleriyle aydınlar arasında kopukluk vardı.
- Büyük toprak sahiplerinin bulunmadığı Çin'de toprak ufak parçalara bölünmüştü. Bu yüzden Çin köylüsünün çoğunluğunun, yabancılarla işbirliği yapan büyük toprak sahiplerinden kurtulmak gibi bir derdi yoktu.
Sonuçları
Çin halkının kitleler halinde Boxer Ayaklanması'na ve aydınların 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başında yabancılara karşı yürüttüğü milliyetçi direnişe katılmaması sömürgeci devletlerin işini kolaylaştırmıştır. Sonuçta Çin'in açık pazar konumu pekişmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. s. 115. ISBN . 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.
- ^ Lynn E. Bodin (1979). The Boxer Rebellion. Osprey. ss. 26,40. ISBN .
- ^ Patricia Ebrey; Anne Walthall; James Palais (2008). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Cengage Learning. s. 301. ISBN .
- ^ a b Preston, Diana (2000). The Boxer Rebellion: The Dramatic Story of China's War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900. New York: Walker. ss. 90, 284,285. ISBN . 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Boxer Ayaklanmasi geleneksel Cin yazisi Geleneksel Cince 義和團起義 basitlestirilmis Cin yazisi Basitlestirilmis Cince 义和团起义 pinyin Yihetuan qǐyi anlami hakli ve uyumlu yumruk cemiyeti ayaklanmasi Boksor Ayaklanmasi ya da Boksor Hareketi Bati nin 19 yuzyilda Cin uzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karsi cikartilan bir ayaklanmadir Tum yabancilarin ulkeden cikartilmasi hedeflenmistir 1899 yili Kasim ayinda baslamis 7 Eylul 1901 de sona ermistir Ayaklanma ve ayaklanmanin bastirilmasi sirasinda binlerce isyanci yabanci ve alt sinif Cinli olmustur Boxer AyaklanmasiBoxer lar Sekiz Devlet Ittifaki ile savasiyor Ingiliz ve Japon askerlerin yansitilmasi Tarih2 Kasim 1899 7 Eylul 1901BolgeCinSonucIttifak zaferiTaraflarSekiz Devlet Ittifaki katilim emretti Japonya Rusya Birlesik Krallik Fransa ABD Almanya Italya Avusturya Macaristan ImparatorluguQing HanedaniKomutanlar ve liderlerSir Edward Seymour Alfred von WalderseeVe cesitli digerleri Yuan ShikaiGucler49 255 toplam50 000 100 000 Boxerlar 70 000 Imparatorluk askerleriKayiplar2 500 asker 526 yabancilar Birkac bin Cinli HristiyanlarBoxer kaybi bilinmiyor 20 000 Imparatorluk askerleriSiviller 18 952 Ayaklanma oncesi durumBoxer Ayaklanmasinda Mancurya daki Rus subaylari Boxer gucleri 1900 Cin o donem somurgeci bir devlet haline gelen Japonya ile Cin e bagli bir krallik olan Kore nin egemenligi icin 1894 yilinda savasa tutustu Agir bir yenilgiye ugrayan Cin ile Japonya ya onemli odunler vermisse de Japonya nin uzakdoguda cok guclenmesinden cekinen Avrupa devletleri ve Rusya nin araya girmesiyle Cin bu odunlerin cogunu geri aldi Batili devletler bu yardimlarinin bedelini Cin den cok agir bicimde geri aldilar Cin den odunler kapma mucadelesinde Rusya Ingiltere ve Fransa Cin in ekonomik bakimdan onemli bolgelerini isgal ettiler ve Cin i parcaladilar Cin in 1894 yilinda Japonya ya karsi agir bir yenilgi almasi ve bu yenilginin dogrudan sonucu olarak Cin in batili devletlerce parcalanmasi Cin de milliyetci duygulari harekete gecirdi 1870 yilinda gizli olarak kurulmus bulunan dinsel nitelikteki Manchu Qing hanedanligina karsi faaliyetlerde bulunuyordu Ancak Cin in parcalanmasindan sonra yabanci guclerin Cin deki etkinliklerine karsi mucadeleye baslamis ve 1890 larin sonlarinda Saray in da hosgorusunu kazanmisti AyaklanmaKansu eyaletinden Musluman Hui savascilari 11 Haziran 1900 tarihinde bir Japon diplomatini oldurduler Cin deki emperyalizmi anlatan bir Fransiz karikaturu Kralice Victoria Britanya Kaiser II Wilhelm Almanya Car II Nikolay Rusya Marianne Fransa ve bir samuray Japonya Cin i bir pasta gibi bolusurken Cinli caresizlik icindedir Boxer Ayaklanmasini bastiran Sekiz Devlet Ittifaki askerlerinin baski resmi Soldan saga Italya ABD Fransa Avusturya Macaristan Japonya Almanya Birlesik Krallik Rusya Japonya 1900 Boxer Ayaklanmasi nin son asamasinda Cing Ordusu na karsi duzenlenen Birlesik Krallik ve Japon Imparatorlugu birliklerinin son hucumunu gosteren Pekin Kalesi nin dusmesi Muttefik Kuvvetlerinin Imparatorluk Sarayi icindeki dusman askerleri puskurtmesinin tablosu baslikli Japon tahta baskisi Cing Ulkesi Savas Resimli Haberler Serisi nin 21 eseri olarak 10 Eylul 1900 tarihinde Torajirō Kasai tarafindan cizilip basildi ve 13 Eylul 1900 tarihinde Tokyo sehrinin Kanda semti Minami Norimonochō 15 adresinde bulunan Seiundō tarafindan satisa sunuldu 1899 yilinin Kasim ayinda ayaklanan Boxer lar Cin deki yabanci temsilciliklere misyonerlere ve yabanci devletlerce yapilmakta olan demiryollarina ve buradaki iscilere saldirdilar BastirilmasiAyaklanmadan buyuk rahatsizlik duyan donemin etkin devletleri Italya ABD Fransa Avusturya Macaristan Imparatorlugu Japonya Almanya Birlesik Krallik ve Rusya Sekiz Devlet Ittifaki ni kurdular 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kisilik birlesik bir orduyla Tianjin deki ayaklanmayi bastiran Sekiz Devlet gucleri Pekin e dogru ilerlemeye basladi 14 Agustos ta Pekin i ele geciren Ordu Yasak Sehir i yagmalamistir Ayaklanmanin bastirilmasi sirasinda Japon askeri kaynaklarinin ve Ingiliz destroyer komutani Roger Keyes in raporlarina gore cok sayida sivil Cinli tecavuze ugramistir The Daily Telegraph muhabiri E J Dillon binlerce Cinli kadinin bu nedenle intihar ettigini yazmistir Sekiz Devlet Ittifaki Cin e cok buyuk bir zarar tazminati yuklediler Cin in son taksidi 1940 yilinda bitecek olan bu tazminati odemesinin olanagi yoktu Ancak asiri tazminat Avrupa nin yaygin bir somuru ve baski taktigiydi Cin bu borcu odemek icin Avrupa devletlerinden borc alacak ve Avrupa nin daha cok etkisi altina girecekti Basarisizlik nedenleriCin in Bati ya karsi silahli mucadelesi basarisizlikla sonuclandi Bazi kaynaklarda nedenlerinin sunlar oldugundan bahsedilmektedir kaynak belirtilmeli Bilincsiz daginik bir direnme ve bagnazca saldiri Avrupa nin ustun orgutlenme yetenegi karsisinda tutunamadi Halk kitleleriyle aydinlar arasinda kopukluk vardi Buyuk toprak sahiplerinin bulunmadigi Cin de toprak ufak parcalara bolunmustu Bu yuzden Cin koylusunun cogunlugunun yabancilarla isbirligi yapan buyuk toprak sahiplerinden kurtulmak gibi bir derdi yoktu SonuclariCin halkinin kitleler halinde Boxer Ayaklanmasi na ve aydinlarin 19 yuzyil sonu 20 yuzyil basinda yabancilara karsi yuruttugu milliyetci direnise katilmamasi somurgeci devletlerin isini kolaylastirmistir Sonucta Cin in acik pazar konumu pekismistir Ayrica bakinizKaynakca Lanxin Xiang 2003 The origins of the Boxer War a multinational study Psychology Press s 115 ISBN 0 7007 1563 0 17 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mayis 2017 Lynn E Bodin 1979 The Boxer Rebellion Osprey ss 26 40 ISBN 0 85045 335 6 Patricia Ebrey Anne Walthall James Palais 2008 East Asia A Cultural Social and Political History Cengage Learning s 301 ISBN 0 547 00534 2 a b Preston Diana 2000 The Boxer Rebellion The Dramatic Story of China s War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900 New York Walker ss 90 284 285 ISBN 0802713610 5 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mayis 2017