Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulanıklık,belirsizlik veya müphemlik; bir cümlenin, ifadenin veya çözümün açıkça tanımlanmadığı ve birkaç yorumu makul kıldığı bir anlam türüdür. Bir işaretin, sembolün, resmin ya da deyimin birden fazla anlama, mânâya gelebileceği durumları tarif eden bir terimdir. Bu nedenle, amaçlanan anlamı sınırlı sayıda adımla bir kurala veya sürece göre kesin olarak çözülemeyen herhangi bir fikrin veya ifadenin bir niteliğidir. Belirsizlik kavramı genellikle felsefe ile bağdaştırılır. Bulanıklıkta, farklı yorumlara izin verilir (bazıları açık olmasa da), belirsiz olan bilgilerle, istenen özgüllük seviyesinde herhangi bir yorum oluşturmak zordur. Eğer olabilecek sadece iki anlam varsa, bu durumda çiftanlamlılık söz konusudur. Edebiyatta ve konuşma dilinde kullanılan kinaye ve alegori de bulanıklık kavramı içinde incelenebilir. Bulanıklık, özellikle dil ile ilgili işaretler, yani harfler, semboller gibi işaretlerin bir özelliğidir.
Terim olarak başta dilbilim, mantık ve felsefe bilim dallarının alanına girse de, hemen hemen bütün beşeri bilimler, kendi konu ve alanlarını ilgilendiren, farklı bulanıklıkları incelemektedir.
Dilde bulanıklık
Dill ile ilgili işaretlerin bulanıklığı, kaçınılması veya düzeltilmesi gereken bir eksiklik olabilir. Bu bulanıklık, örneğin hukuki metinler, bilimsel makaleler veya resmi dilin kullanımı için geçerlidir.
Fakat bu bulanıklık, kasıtlı olarak yapılmış veya bu şekilde bir üslup unsuru da olabilir. Bu duruma örnek olarak, şiir, hiciv, mizah gibi edebî metinler gösterilebilir. Belirli psikolojik müdahale ve etki amacıyla yazılmış metinler için de bu geçerlidir. Misâl fıkralar, bilmeceler, bulmacalar bu şekilde muğlak ifadelere dayanır. Cinsel ve müstehcen çağrışımlara dayanan fıkra ve şakalar, genellikle, muğlak ifadelere dayanır ve bulanık anlamlar taşır. Bu bulanıklık ve muğlaklık fark edildiğinde, amaçlanan gülme ortaya çıkar.
Dilin doğal yollarla anlaşılması ile ilgili en önemli sorunlardan biri, belki de birincisi, dilin aktarılması için kullanılan işaretlerin ve harflerin bulanıklığının giderilmesidir. İnsanlar bu arımı kolaylıkla yapabilir. İnsan, kasıtlı bulanıklık ile istemeden yol açılan bulanıklığı de ayırt edilebilir. Bilgisayar ve dil programları, makineler ise genellikle bu ayrımı yapamazlar.
Hedef dildeki sözcükler, kavramlar bulanık değilse veya kaynak dilde olduğundan farklı ikincil mânâlara sahipse, kasıtlı bir şekilde bulanık olarak yazılmış metinler, (şiir, fıkra gibi edebî metinler, psikoterapi gibi bilimsel amaçla yapılan yanıltmalar vs.) genellikle yeterince tercüme edilemez.
Sözcüklerin bulanıklığı
Sözcüklerdeki bulanıklık, çok anlamlılığa dayanmaktadır. Bir ifadenin kullanımının değiştirilmesi, farklı mânâlara veya yorumlara yol açar. Örneğin sığ: (deniz seviyesinin sığlığı veya düşüncenin sığlığı). Bu durum, sözkonusu sözcüknin polisemik, yani çokanlamlı olduğunu ifade eder.
Sözcüklerin bulanıklığına yol açan bu çokanlamlılık, bir sözcüğün rastgele bir şekilde farklı anlamlara gelmesi durumunu ifade eden eşseslilikten ayrılır.
Sözcüğün bulanıklığını çözümleyebilmek için sözdizimi (sentaks) veya anlambilim (semantik) kullanılır. Kimi sözcüklerin bulanıklığı ise, ancak edimbilim aracılığıyla çözümlenebilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ İmer, Kâmile; Özsoy, Sumru; Kocaman, Ahmet (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. ss. 64, 307.
- ^ Steven L. Small; Garrison W Cottrell; Michael K Tanenhaus (22 Ekim 2013). Lexical Ambiguity Resolution: Perspective from Psycholinguistics, Neuropsychology and Artificial Intelligence. Elsevier Science. ISBN . 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Eylül 2020.
Konuyla ilgili yayınlar
- Modernlik ve Müphemlik, Zygmunt Baumann, Ayrıntı Yayınları,
- Müphemlik Kültürü ve İslam: Farklı Bir İslam Tarihi Okuması, Thomas Bauer (Çeviren: Tanıl Bora), İletişim Yayınları,
- Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri, Doğan Aksan, Bilgi Yayınevi,
- Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme, Teo Grünberg, Yapı Kredi Yayınları,
Dış bağlantılar
| Vikisöz'de Ambiguity ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
| Vikisözlük'te ambiguity ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
![image]()
Wikimedia Commons'ta Ambiguity ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- ((Ed.)). "Ambiguity". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Stanford Felsefe Ansiklopedisi'nde Ambiguity maddesi (İngilizce) 22 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Siegen Üniversitesi'nin Edebiyatbilim ve Dilbilim Dergisi'nin "Ambiguität" konulu 158. Sayısı (Almanca) 16 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bulaniklik belirsizlik veya muphemlik bir cumlenin ifadenin veya cozumun acikca tanimlanmadigi ve birkac yorumu makul kildigi bir anlam turudur Bir isaretin sembolun resmin ya da deyimin birden fazla anlama manaya gelebilecegi durumlari tarif eden bir terimdir Bu nedenle amaclanan anlami sinirli sayida adimla bir kurala veya surece gore kesin olarak cozulemeyen herhangi bir fikrin veya ifadenin bir niteligidir Belirsizlik kavrami genellikle felsefe ile bagdastirilir Bulaniklikta farkli yorumlara izin verilir bazilari acik olmasa da belirsiz olan bilgilerle istenen ozgulluk seviyesinde herhangi bir yorum olusturmak zordur Eger olabilecek sadece iki anlam varsa bu durumda ciftanlamlilik soz konusudur Edebiyatta ve konusma dilinde kullanilan kinaye ve alegori de bulaniklik kavrami icinde incelenebilir Bulaniklik ozellikle dil ile ilgili isaretler yani harfler semboller gibi isaretlerin bir ozelligidir Terim olarak basta dilbilim mantik ve felsefe bilim dallarinin alanina girse de hemen hemen butun beseri bilimler kendi konu ve alanlarini ilgilendiren farkli bulanikliklari incelemektedir Dilde bulaniklikDill ile ilgili isaretlerin bulanikligi kacinilmasi veya duzeltilmesi gereken bir eksiklik olabilir Bu bulaniklik ornegin hukuki metinler bilimsel makaleler veya resmi dilin kullanimi icin gecerlidir Fakat bu bulaniklik kasitli olarak yapilmis veya bu sekilde bir uslup unsuru da olabilir Bu duruma ornek olarak siir hiciv mizah gibi edebi metinler gosterilebilir Belirli psikolojik mudahale ve etki amaciyla yazilmis metinler icin de bu gecerlidir Misal fikralar bilmeceler bulmacalar bu sekilde muglak ifadelere dayanir Cinsel ve mustehcen cagrisimlara dayanan fikra ve sakalar genellikle muglak ifadelere dayanir ve bulanik anlamlar tasir Bu bulaniklik ve muglaklik fark edildiginde amaclanan gulme ortaya cikar Dilin dogal yollarla anlasilmasi ile ilgili en onemli sorunlardan biri belki de birincisi dilin aktarilmasi icin kullanilan isaretlerin ve harflerin bulanikliginin giderilmesidir Insanlar bu arimi kolaylikla yapabilir Insan kasitli bulaniklik ile istemeden yol acilan bulanikligi de ayirt edilebilir Bilgisayar ve dil programlari makineler ise genellikle bu ayrimi yapamazlar Hedef dildeki sozcukler kavramlar bulanik degilse veya kaynak dilde oldugundan farkli ikincil manalara sahipse kasitli bir sekilde bulanik olarak yazilmis metinler siir fikra gibi edebi metinler psikoterapi gibi bilimsel amacla yapilan yaniltmalar vs genellikle yeterince tercume edilemez Sozcuklerin bulanikligi Sozcuklerdeki bulaniklik cok anlamliliga dayanmaktadir Bir ifadenin kullaniminin degistirilmesi farkli manalara veya yorumlara yol acar Ornegin sig deniz seviyesinin sigligi veya dusuncenin sigligi Bu durum sozkonusu sozcuknin polisemik yani cokanlamli oldugunu ifade eder Sozcuklerin bulanikligina yol acan bu cokanlamlilik bir sozcugun rastgele bir sekilde farkli anlamlara gelmesi durumunu ifade eden esseslilikten ayrilir Sozcugun bulanikligini cozumleyebilmek icin sozdizimi sentaks veya anlambilim semantik kullanilir Kimi sozcuklerin bulanikligi ise ancak edimbilim araciligiyla cozumlenebilir Ayrica bakinizMuphemlik hosgorusuKaynakca Imer Kamile Ozsoy Sumru Kocaman Ahmet 2011 Dilbilim sozlugu Istanbul Bogazici Universitesi Yayinevi ss 64 307 Steven L Small Garrison W Cottrell Michael K Tanenhaus 22 Ekim 2013 Lexical Ambiguity Resolution Perspective from Psycholinguistics Neuropsychology and Artificial Intelligence Elsevier Science ISBN 978 0 08 051013 2 27 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Eylul 2020 Konuyla ilgili yayinlarModernlik ve Muphemlik Zygmunt Baumann Ayrinti Yayinlari ISBN 978 9755393186 Muphemlik Kulturu ve Islam Farkli Bir Islam Tarihi Okumasi Thomas Bauer Ceviren Tanil Bora Iletisim Yayinlari ISBN 978 9750527272 Turkcenin Zenginlikleri Incelikleri Dogan Aksan Bilgi Yayinevi ISBN 978 9752201125 Anlam Kavrami Uzerine Bir Deneme Teo Grunberg Yapi Kredi Yayinlari ISBN 978 9750811579Dis baglantilarVikisoz de Ambiguity ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Vikisozluk te ambiguity ile ilgili tanim bulabilirsiniz Wikimedia Commons ta Ambiguity ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Ed Ambiguity Stanford Encyclopedia of Philosophy Stanford Felsefe Ansiklopedisi nde Ambiguity maddesi Ingilizce 22 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Siegen Universitesi nin Edebiyatbilim ve Dilbilim Dergisi nin Ambiguitat konulu 158 Sayisi Almanca 16 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde