Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bursalı Mehmed Tahir Bey (22 Kasım 1861, Bursa - 28 Ekim 1925, İstanbul), Türk yazar, araştırmacı, asker.
| Bursalı Mehmet Tahir Bey | |
|---|---|
 | |
| Meclis-i Mebûsan 3. Dönem Mebusu | |
| Görev süresi 17 Aralık 1908 - 18 Ocak 1912 | |
| Seçim bölgesi | 1908 – Bursa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 22 Kasım 1861 Bursa |
| Ölüm | 28 Ekim 1925 (63 yaşında) İstanbul |
Özellikle biyografi ve bibliyografya içerikli "Osmanlı Müellifleri" ansiklopedik kaynak kitabi ile tanınmıştır. Eser, günümüzde de alanında temel bir referans olarak kabul edilmeyi sürdürür.
Hayatı
1861 yılında Bursa’da, Bab-ı Zemin (Yerkapı) mahallesinde dünyaya geldi. Babası askeriyeden sağlık sebebiyle emekliye ayrılmış belediye kâtibi Rıfat Bey, annesi mülkiye memurlarından Bursalı Necip Efendi'nin kızı Rahime Hanım'dır. Ailesi Üsküdar kökenli idi. Dedesi, Sultan Abdülmecid’in Hassa Alayı kumandanlarından Üsküdarlı Seyyid Mehmed Tâhir Paşa'ya Kudüs'te bulunduğu sırada inme gelip emekliye sevk edilmesinden sonra aile Bursa'ya yerleşmiş; Tahir Paşa'nın felç nedeniyle konuşması güçleştiğinden aile "dilsiz-paşazadeler" olarak anılmaya başlamıştır.
İlk tahsilini Bursa'da gördükten sonra Mülkiye Rüştiyesi'ne girdi, bir yandan da 'nde dini, Arabî dersler aldı. Edebî ve tarihî kültür kazanmasında şiir yazan, tarih ve tasavvufla ilgilenen babasının etkisi oldu. 1876'da rüştiyeden birincilikle mezun oldu ve öğrenimine Bursa Askeri İdadisi'nde devam etti. Bu yıllarda tasavvufa merak saldı, Muhyiddin İbn Arabî’ye gönül bağladı.93 Harbi'ne gönüllü katılan babası Rıfat Bey, kendisi idadinin ikinci sınıfında iken öldü. Mehmet Tahir Bey, idadiyi 1880'de birincilikle bitirdi ve Harbiye'ye girdi. Harbiye yıllarında Harîrîzâde’nin temsil ettiği Melamiliğe girdi. Harbiye'deki öğrenimini 1883 yılında tamamladı.
Piyade teğmeni olarak Üçüncü Ordu emrine verilen Mehmet Tahir Bey, Manastır Askeri İdadisi'nde coğrafya öğretmeni olarak atandı ve burada on dört yıl görev yaptı. Mülkiye Rüşdiyesi ile Mülkiye İdâdîsi’nde de tarih ve hitabet dersleri verdi. Manastır yıllarına tasavvufa ilgisi de devam etti ve Melamiliğin önde gelen simaları arasına girdi. Geçmiş mutasavvıfları araştırmaya yönelen Mehmet Tahir Bey, mutasavvıflardan başlayıp şair ve alimlere de yönelen biyografi ve bibliyografya çalışmaları içine girdi. Manastır ve çevresinde yetişmiş şahsiyetler hakkında bilgi toplayıp mezar taşlarını araştırmaya, bazı gazete ve dergilerde yazılarını yayımlatmaya başladı. O yıllarda yeni uyanan Türkçü düşünceyi benimsedi. 1897'de ilk eseri olan "Türklerin Ulûm ve Fünûna Hizmetleri" adlı çalışmasını yayımladı. Önce gazetede tefrika edilen, büyük ilgi gördüğü için sonra kitap olarak basılan eserde, en ünlü İslam alim ve düşünürlerinin büyük kısmının Türk olduğunu öne sürdü. Arapça ve Farsça yazdıkları için Arap ve Acem kabul edilen Farabi, Zemahşerî, İbn-i Sina, Buhari, Tirmizî gibi İslam ünlülerinin Türk olduklarını öne süren eser hayretle karşılandı.
Bir süre Üsküp Askeri Rüştiyesi'nde görev yaptıktan sonra 1898'de Manastır Askerî Rüşdiyesi’ne müdür tayin edilerek yeniden Manastır'a döndü. Aynı yıl ikinci eseri Terceme-i Hâl ve Fezâil-i Şeyh-i Ekber Muhyiddîn-i Arabî adlı risaleyi yazdı. Bu eserde İbn-ül Arabi'yi hakkındaki yanlış kanılara karşı savunup yüceltme gayesi güttü. Manastır'da altı yıl müdür olarak görev yaptı. Manastır valisi ve kumandanı Salih Paşa'nın kızı Şehnaz Hanım'la bu dönemde evlendiği düşünülür
Eylül 1904'te Selanik Askeri Rüştiyesi müdürlüğüne getirildi. 1906'da Osmanlı Hürriyet Cemiyeti adlı gizli muhalif kuruluşa kurucu üye olarak katıldı. Düzenlenen iki jurnal sonucu rüştiye müdürlüğü görevine son verilen Mehmet Tahir Bey'in Yemen veya Irak'a gönderilmesine karar verildiyse de sonradan bu karar değiştirilmiş Manisa’da Alaşehir redif alayı tabur kumandanlığına tayin edilmiştir. Birkaç ay sonra İzmir'de Divan-ı Harp üyesi ve tahkik memuriyeti ile görevlendirildi. Bu görev sayesinde bölgede gezip çeşitli kütüphaneleri görme imkânını buldu.
Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'nin Avrupa'daki Jön Türkler ile birleşip İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne dönüşmesinden sonra bu cemiyet için çalıştı. Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanı olacak olan Celal Bayar, onun bu teşkilata kazandırdığı üyelerdendi. Mehmet Tahir Bey, bu faaliyetlerinin yanı sıra İzmir yöresinde yetişmiş müellifler üzerinde araştırmalar yapmıştır.
1908 seçimlerinde Bursa mebusu seçildi ve 1908-1911 yılları arasında Meclis-i Mebûsan'da yer aldı. İstanbul'a gelmesi ile araştırmaları için uygun çalışma şartlarına ve kütüphane olanaklarına kavuştu. 25 Aralık 1908’de Türk Derneği’nin bir kurucu üyesi oldu, 1910’da kurulan Târîh-i Osmânî Encümeni’nin "muavin âzâ" heyetine katıldı. 1911 yılı sonunda fesih kararı ile kapanan birinci faaliyet devresinden sonra milletvekilliğinden ayrıldı; miralay rütbesi ile orduya döndü. 1914’te bu rütbe ile askerlikten emekli oldu.
1913 yılında henüz Divan-ı Harp üyesi olarak askerlik görevi devam etmekte iken Evkaf Nezâreti’nce İstanbul'daki vakıf kütüphanelerini teftiş etmekle görevli bir heyetin başkanlığına getirilen Bursalı Tahir; bu görev sayesinde on binlerce yazma eseri elden geçirme imkânını buldu. Bu hizmete bir buçuk yıl kadar devam ettikten Topkapı Sarayı Kütüphanesi müdürlüğüne getirildi.
1914’te Türk Bilgi Derneği’nin Türkiyat koluna üye seçilen; 1915’te de Tetebbuât-ı İslâmiyye ve Milliyye Encümeni’nin on dört fahri üyesi arasında giren Mehmet Tahir, bir yandan daha önce olduğu gibi risâle çapında kitapçıklar çıkarmaya devam etmekte ve bir yandan da araştırmalarını çeşitli dergilerde art arda yayımlamaktaydı. Yirmi yıllık çalışmalarının sonunda I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Müellifleri adlı eserinin ilk cildini yayımladı (1915). Sağlığı bozulduğu için dergilerde yazılar yayımlayamayan Bursalı Tahir, Osmanlı Müellifleri'nin ikinci cildinin ikinci kısmının 1922'de yayımladı. III. cildin baskısı sırasında geçim sıkıntısına düştüğünden baskı masraflarını karşılamakta zorlanmış; Türk ordusunun Büyük Zafer'i kazandığı günlerde Mustafa Kemal Paşa ikinci cildin ikinci kısmında 500 nüsha alarak destek vermiştir.
28 Ekim 1925'te 'nde hayatını kaybetti. Üsküdar'da Aziz Mahmud Hüdâyî Dergâhı haziresinde toprağa verildi. Mezartaşı 1935 yılında Mustafa Kemal tarafından yaptırılmıştır. Adı Bursa'da Altıparmak semtinde bir caddede yaşatılmaktadır.
Eserleri hakkında
Milliyetçi yönü 1897'de yayınladığı ilk eseri olan "Türklerin Ulum ve Fünuna Hizmetleri" adlı kitabından, tasavvufa olan ilgisi 1899’da Muhyiddin İbn Arabi’nin biyografisini yazmasından anlaşılabilir. Sonraki yıllarda da özellikle Anadolu kökenli İslam alimleri ile ilgili eserler vermiştir.
En önemli eseri 1915-1924 yılları arasında 3 ciltte tamamladığı Osmanlı Müellifleri'dir. 30 yıllık bir araştırmanın ürünü olan eser 1691 önemli Osmanlı şeyh, fakih, şair, tarihçi, hekim, matematikçi ve coğrafyacısının biyografilerini faaliyet alanlarına göre düzenlenmiş şekilde içermektedir. Bu yazarların 9000’i aşkın eserinden bahsini vermiş, belirli konularda liste ve tabloları da eserine eklemiştir. Günümüz Osmanlı araştırmacıları açısından, döneminin şartlarından kaynaklanan eksiklerine ve özellikle son cildinin büyük maddi sıkıntılar içinde tamamlanabilmiş olmasına rağmen, temel bir kaynak kitap niteliği sürmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Hatiboğlu, İbrahim (1999), Yaşamlarıyla ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.2 s.193-194 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş.
- Osmanlı tarihçileri27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bursali Mehmed Tahir Bey 22 Kasim 1861 Bursa 28 Ekim 1925 Istanbul Turk yazar arastirmaci asker Bursali Mehmet Tahir BeyMeclis i Mebusan 3 Donem MebusuGorev suresi 17 Aralik 1908 18 Ocak 1912Secim bolgesi 1908 BursaKisisel bilgilerDogum 22 Kasim 1861 BursaOlum 28 Ekim 1925 63 yasinda Istanbul Ozellikle biyografi ve bibliyografya icerikli Osmanli Muellifleri ansiklopedik kaynak kitabi ile taninmistir Eser gunumuzde de alaninda temel bir referans olarak kabul edilmeyi surdurur Hayati1861 yilinda Bursa da Bab i Zemin Yerkapi mahallesinde dunyaya geldi Babasi askeriyeden saglik sebebiyle emekliye ayrilmis belediye katibi Rifat Bey annesi mulkiye memurlarindan Bursali Necip Efendi nin kizi Rahime Hanim dir Ailesi Uskudar kokenli idi Dedesi Sultan Abdulmecid in Hassa Alayi kumandanlarindan Uskudarli Seyyid Mehmed Tahir Pasa ya Kudus te bulundugu sirada inme gelip emekliye sevk edilmesinden sonra aile Bursa ya yerlesmis Tahir Pasa nin felc nedeniyle konusmasi guclestiginden aile dilsiz pasazadeler olarak anilmaya baslamistir Ilk tahsilini Bursa da gordukten sonra Mulkiye Rustiyesi ne girdi bir yandan da nde dini Arabi dersler aldi Edebi ve tarihi kultur kazanmasinda siir yazan tarih ve tasavvufla ilgilenen babasinin etkisi oldu 1876 da rustiyeden birincilikle mezun oldu ve ogrenimine Bursa Askeri Idadisi nde devam etti Bu yillarda tasavvufa merak saldi Muhyiddin Ibn Arabi ye gonul bagladi 93 Harbi ne gonullu katilan babasi Rifat Bey kendisi idadinin ikinci sinifinda iken oldu Mehmet Tahir Bey idadiyi 1880 de birincilikle bitirdi ve Harbiye ye girdi Harbiye yillarinda Haririzade nin temsil ettigi Melamilige girdi Harbiye deki ogrenimini 1883 yilinda tamamladi Piyade tegmeni olarak Ucuncu Ordu emrine verilen Mehmet Tahir Bey Manastir Askeri Idadisi nde cografya ogretmeni olarak atandi ve burada on dort yil gorev yapti Mulkiye Rusdiyesi ile Mulkiye Idadisi nde de tarih ve hitabet dersleri verdi Manastir yillarina tasavvufa ilgisi de devam etti ve Melamiligin onde gelen simalari arasina girdi Gecmis mutasavviflari arastirmaya yonelen Mehmet Tahir Bey mutasavviflardan baslayip sair ve alimlere de yonelen biyografi ve bibliyografya calismalari icine girdi Manastir ve cevresinde yetismis sahsiyetler hakkinda bilgi toplayip mezar taslarini arastirmaya bazi gazete ve dergilerde yazilarini yayimlatmaya basladi O yillarda yeni uyanan Turkcu dusunceyi benimsedi 1897 de ilk eseri olan Turklerin Ulum ve Fununa Hizmetleri adli calismasini yayimladi Once gazetede tefrika edilen buyuk ilgi gordugu icin sonra kitap olarak basilan eserde en unlu Islam alim ve dusunurlerinin buyuk kisminin Turk oldugunu one surdu Arapca ve Farsca yazdiklari icin Arap ve Acem kabul edilen Farabi Zemahseri Ibn i Sina Buhari Tirmizi gibi Islam unlulerinin Turk olduklarini one suren eser hayretle karsilandi Bir sure Uskup Askeri Rustiyesi nde gorev yaptiktan sonra 1898 de Manastir Askeri Rusdiyesi ne mudur tayin edilerek yeniden Manastir a dondu Ayni yil ikinci eseri Terceme i Hal ve Fezail i Seyh i Ekber Muhyiddin i Arabi adli risaleyi yazdi Bu eserde Ibn ul Arabi yi hakkindaki yanlis kanilara karsi savunup yuceltme gayesi guttu Manastir da alti yil mudur olarak gorev yapti Manastir valisi ve kumandani Salih Pasa nin kizi Sehnaz Hanim la bu donemde evlendigi dusunulur Eylul 1904 te Selanik Askeri Rustiyesi mudurlugune getirildi 1906 da Osmanli Hurriyet Cemiyeti adli gizli muhalif kurulusa kurucu uye olarak katildi Duzenlenen iki jurnal sonucu rustiye mudurlugu gorevine son verilen Mehmet Tahir Bey in Yemen veya Irak a gonderilmesine karar verildiyse de sonradan bu karar degistirilmis Manisa da Alasehir redif alayi tabur kumandanligina tayin edilmistir Birkac ay sonra Izmir de Divan i Harp uyesi ve tahkik memuriyeti ile gorevlendirildi Bu gorev sayesinde bolgede gezip cesitli kutuphaneleri gorme imkanini buldu Osmanli Hurriyet Cemiyeti nin Avrupa daki Jon Turkler ile birlesip Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne donusmesinden sonra bu cemiyet icin calisti Turkiye nin ucuncu cumhurbaskani olacak olan Celal Bayar onun bu teskilata kazandirdigi uyelerdendi Mehmet Tahir Bey bu faaliyetlerinin yani sira Izmir yoresinde yetismis muellifler uzerinde arastirmalar yapmistir 1908 secimlerinde Bursa mebusu secildi ve 1908 1911 yillari arasinda Meclis i Mebusan da yer aldi Istanbul a gelmesi ile arastirmalari icin uygun calisma sartlarina ve kutuphane olanaklarina kavustu 25 Aralik 1908 de Turk Dernegi nin bir kurucu uyesi oldu 1910 da kurulan Tarih i Osmani Encumeni nin muavin aza heyetine katildi 1911 yili sonunda fesih karari ile kapanan birinci faaliyet devresinden sonra milletvekilliginden ayrildi miralay rutbesi ile orduya dondu 1914 te bu rutbe ile askerlikten emekli oldu 1913 yilinda henuz Divan i Harp uyesi olarak askerlik gorevi devam etmekte iken Evkaf Nezareti nce Istanbul daki vakif kutuphanelerini teftis etmekle gorevli bir heyetin baskanligina getirilen Bursali Tahir bu gorev sayesinde on binlerce yazma eseri elden gecirme imkanini buldu Bu hizmete bir bucuk yil kadar devam ettikten Topkapi Sarayi Kutuphanesi mudurlugune getirildi 1914 te Turk Bilgi Dernegi nin Turkiyat koluna uye secilen 1915 te de Tetebbuat i Islamiyye ve Milliyye Encumeni nin on dort fahri uyesi arasinda giren Mehmet Tahir bir yandan daha once oldugu gibi risale capinda kitapciklar cikarmaya devam etmekte ve bir yandan da arastirmalarini cesitli dergilerde art arda yayimlamaktaydi Yirmi yillik calismalarinin sonunda I Dunya Savasi sirasinda Osmanli Muellifleri adli eserinin ilk cildini yayimladi 1915 Sagligi bozuldugu icin dergilerde yazilar yayimlayamayan Bursali Tahir Osmanli Muellifleri nin ikinci cildinin ikinci kisminin 1922 de yayimladi III cildin baskisi sirasinda gecim sikintisina dustugunden baski masraflarini karsilamakta zorlanmis Turk ordusunun Buyuk Zafer i kazandigi gunlerde Mustafa Kemal Pasa ikinci cildin ikinci kisminda 500 nusha alarak destek vermistir 28 Ekim 1925 te nde hayatini kaybetti Uskudar da Aziz Mahmud Hudayi Dergahi haziresinde topraga verildi Mezartasi 1935 yilinda Mustafa Kemal tarafindan yaptirilmistir Adi Bursa da Altiparmak semtinde bir caddede yasatilmaktadir Eserleri hakkindaMilliyetci yonu 1897 de yayinladigi ilk eseri olan Turklerin Ulum ve Fununa Hizmetleri adli kitabindan tasavvufa olan ilgisi 1899 da Muhyiddin Ibn Arabi nin biyografisini yazmasindan anlasilabilir Sonraki yillarda da ozellikle Anadolu kokenli Islam alimleri ile ilgili eserler vermistir En onemli eseri 1915 1924 yillari arasinda 3 ciltte tamamladigi Osmanli Muellifleri dir 30 yillik bir arastirmanin urunu olan eser 1691 onemli Osmanli seyh fakih sair tarihci hekim matematikci ve cografyacisinin biyografilerini faaliyet alanlarina gore duzenlenmis sekilde icermektedir Bu yazarlarin 9000 i askin eserinden bahsini vermis belirli konularda liste ve tablolari da eserine eklemistir Gunumuz Osmanli arastirmacilari acisindan doneminin sartlarindan kaynaklanan eksiklerine ve ozellikle son cildinin buyuk maddi sikintilar icinde tamamlanabilmis olmasina ragmen temel bir kaynak kitap niteligi surmektedir Ayrica bakinizOsmanli MuellifleriKaynakca a b c d e f Akun Omer Faruk Bursali Mehmed Tahir 14 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2016 a b c d e f g h i Eken Halit 2015 Bursali Mehmet Tahir 1861 1925 Bursa Uludag Universitesi Basimevi Mudurlugu s 215 230 ISBN 978 975 6149 80 5 Dis baglantilarHatiboglu Ibrahim 1999 Yasamlariyla ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi C 2 s 193 194 Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S ISBN 975 0800710 Osmanli tarihcileri27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde