Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Büyük Oyun (İngilizce: The Great Game ayrıca Gölgeler Turnuvası olarak da adlandırılır (Rusça: Турниры теней, Turniri Teney)), 19. yüzyıldan başlamak üzere stratejik bölgelerin büyük güçler tarafından paylaşılma mücadelesini tanımlamak için kullanılan addır.
Tanımı, nedenleri ve süresi
Klasik Büyük Oyun dönemi genel olarak Buhara Emirliği gibi ülkelerin düştüğü durum ve 1813 Rus-İran Antlaşması gibi olaylarla başladığı kabul edilir.
Bazı yazarlar Büyük Oyunun, İran, Afganistan ve Tibet'in sınır bölgelerinde İngiltere'nin Hindistan ve Rusya'nın Orta Asya toprakları arasındaki çıkarlarını belirleyen 1907 tarihli Britanya-Rusya Antantı ile sona erdiğini savunurlar. Bir diğer görüş, sürecin sonu için 1917 Ekim Devrimi'ne işaret eder. Konstantin Penzev ise, Kipling'in kurgusunu tekrarlayarak, Orta Asya'daki Büyük Oyunun gayri resmî olarak asla sona ermeyeceğini iddia eder.
Daha az yoğun aşaması 1920'lerin ortalarına kadar İran ve Afganistan ile bazı sorunlara neden olan 1917 Bolşevik Devrimi'ni izledi. Mücadele; İngiltere (Büyük Britanya), Çarlık Rusyası, Almanya ve Fransa arasında Orta Asya ve Uzak Doğu ülkelerinin topraklarını elde etmek amacıyla yapılmıştır. Büyük Oyun ve Yeni Büyük Oyun tanımlamaları 21. Yüzyıla değin devam eden güç mücadeleleri için de kullanılmaktadır.
II. Dünya Savaşı'nı izleyen sömürge sonrası dönemde, gayri resmî özellikle Afganistan ve İran'da, bölgedeki jeopolitik güç ve nüfuz rekabeti olarak Büyük güçlerin ve Bölgesel güçlerin jeopolitik entrikalarını tanımlamak için kendi kullanımları devam etmiştir.
"Büyük Oyun" koşulu, genellikle (1807-1842), İngiliz Doğu Hindistan Şirketinin 6. Bengal Hafif Süvari Birliği'nin bir istihbarat görevlisine atfedilir. Onun romanı (1901), İngiliz romancı Rudyard Kipling tarafından kaleme alınmıştır.
Afganistan'daki Rus-İngiliz çekişmeleri
İngilizler açısından bakıldığında, Orta Asya'da Rus İmparatorluğu'nun genişlemesi İngiliz İmparatorluğu'nun, Hindistan'da "taçtaki mücevher"'ini yok etmekle tehdit ediyordu. İngilizler Çarın askerlerinin Orta Asya hanlıklarını (Hive, Buhara, Hokand) birbiri ardına bastırmasından korkuyordu. Afganistan Emirliği ardından Hindistan'ın bir Rus işgali öncesinde sonrası haline gelebilir.
Büyük Britanya'ya göre Rusya'nın Orta Asya'daki ilerlemeleri İngiliz Hindistan'ı için bir risk oluşturuyordu. İngiltere Çar'ın büyük ordularının Türk kağanlıklarını işgâl etmelerinden korkuyordu (Hive, Buhara, Hokand Hanlığı). Bu yüzden Afganistan Emirliği Rusya'nın olası bir Hindistan işgâli için durma noktası olarak görev yapıyordu. Bu yüzden 1838 yılında İngilizler I. İngiliz-Afgan Savaşı'nı başlattı ve altında Afganistan'da bir kukla rejim dayatımı girişiminde bulundu. Rejim kısa ömürlü oldu ve İngiliz askeri desteği olmadan sürdürülemez olduğu kanıtlandı.
Geri çekilen İngiliz ordusu (bunlardan sadece 690'ı Avrupalı idi) yaklaşık 4.500 asker ve 12.000 sempatizandan oluşuyordu. Afgan savaşçıları tarafından yapılan bir dizi saldırı sırasında, tüm Avrupalı ama bir, William Brydon, Hindistan'a geri yürüyüşüne öldürüldü; birkaç Hint asker de hayatta kaldı ve daha sonra Hindistan'a geçti. İngilizlerin Kabil'den bu aşağılayıcı çekilmesinin ardından Afganistan'da hırslarını frenlemek zorunda kaldı.
1857 Hint Ayaklanmasından sonra art arda gelen İngiliz hükûmetleri bir tampon devlet olarak Afganistan'ı olumlu gördü. , Mihail Skobelev ve liderliğindeki Ruslar, Afganistan'a doğru Orta Asya üzerinden giderek güneye ilerlemeye devam etti ve 1865'te Taşkent resmen ilhak edildi.
Semerkant 1868 yılında Rus İmparatorluğu'nun bir parçası haline geldi ve Buhara bağımsızlığı hemen hemen aynı yıl bir barış antlaşması ile başladı. Rus kontrolü artık Amu Derya nehrinin kuzey kıyısına kadar genişlemişti.
İngiltere'nin temel amacı burada bir kukla yönetimi kurmaktı. Ancak 1842'de Afgan sokak militanları İngilizleri geri çekilmeye zorladı. Böylelikle Büyük Oyunun ilk safhası İngilizler aleyhine sonuçlandı. Bu durumun sonucu olan 1857 Hindistan İsyanı'ndan sonra bile İngiltere hala Afganistan'ı bir tampon bölge olarak görüyordu. İngiltere'in bu başarısızlıklarına rağmen Ruslar Konstantin Kaufman önderliğinde Semerkand'ı ele geçirdiler ve Afganistan sınırlarına ulaştılar. Hatta bu ilerlemenin sonucunda Kraliçe Victoria'nın Başbakan Benjamin Disraeli'ne gönderdiği mektup çok meşhurdur: "Görevimiz Orta Asya Moskoflarını Kafkasya'ya sürmektir." Bu nedenle Kraliçe Victoria, ile Rusya İmparatoruyla aynı düzeyde olmak için unvanlarına "Hindistan'ın İmparatoriçesi"'ni de ekledi (1876).
Büyük Doğu Krizi patlak verince Ruslar elçilerini 1878 yılında Kabil'de bir davetsiz diplomatik göreve gönderdi, ardından İngiltere, Afganistan hükümdarı, 'ın bir İngiliz diplomatik misyonunu kabul etmesini talep etti. Misyon geri döndü ve misilleme olarak 40.000 kişilik bir kuvvet İkinci İngiliz-Afgan Savaşı'nı başlatmak için sınıra gönderildi. Savaşın sonucu taht Abdurrahman Han'a bırakıldı, o tahtta durumunu sağlamlaştırırken, İngiliz kontrolünde Afganistan dışişlerine yer verdi. O acımasız verimlilik ile iç isyanları bastırmayı başardı ve ülkeyi merkezi bir denetimli hale getirdi.
Kaynakça
- ^ a b Penzev, Konstantin (15 Kasım 2010). "When Will the Great Game End?". Oriental Review (İngilizce). 13 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
Unofficially, the Great Game is still going on; and as Rudyard Kipling said, it will end when everyone is dead, i.e. it will never end. Of that we can be sure.
- ^ Sergeev, Evgeny (2013). The Great Game, 1856-1907: Russo-British Relations in Central and East Asia (İngilizce). Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ss. 276-298. ISBN .
- ^ Siegel, Jennifer (2002). Endgame: Britain, Russia and the Final Struggle for Central Asia (İngilizce). Londra. s. 18. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ Andreeva, Elena (2007). Russia and Iran in the Great Game: Travelogues and Orientalism (İngilizce). Abington, İngiltere: Routledge. s. 21. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
- ^ "Central Asia: Afghanistan and Her Relation to British and Russian Territories". World Digital Library. 1885. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013.
- ^ Prof. Dr. Taha Niyazi Karaca (Şubat 2011). Büyük Oyun/İngiltere Başbakanı Gladstone'un Osmanlı'yı Yıkma Planı. İstanbul: Timaş Yayınları. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2016.
- ^ Mehmet Seyfettin Erol (2011). Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya'nın Değişen Jeopolitiği. Ankara: Barış Platin Yayınları. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2016.
- ^ Golshanpazhooh 2011.
- ^ Gratale 2012.
- ^ Hopkirk 1992, s. 1.
- ^ Morgan 1973, ss. 55-65.
- ^ Gandamak 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at britishbattles.com
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Buyuk Oyun Ingilizce The Great Game ayrica Golgeler Turnuvasi olarak da adlandirilir Rusca Turniry tenej Turniri Teney 19 yuzyildan baslamak uzere stratejik bolgelerin buyuk gucler tarafindan paylasilma mucadelesini tanimlamak icin kullanilan addir 1814 yilinda Buyuk Oyun basinda Iran1848 dolaylarinda Orta AsyaTanimi nedenleri ve suresiKlasik Buyuk Oyun donemi genel olarak Buhara Emirligi gibi ulkelerin dustugu durum ve 1813 Rus Iran Antlasmasi gibi olaylarla basladigi kabul edilir Bazi yazarlar Buyuk Oyunun Iran Afganistan ve Tibet in sinir bolgelerinde Ingiltere nin Hindistan ve Rusya nin Orta Asya topraklari arasindaki cikarlarini belirleyen 1907 tarihli Britanya Rusya Antanti ile sona erdigini savunurlar Bir diger gorus surecin sonu icin 1917 Ekim Devrimi ne isaret eder Konstantin Penzev ise Kipling in kurgusunu tekrarlayarak Orta Asya daki Buyuk Oyunun gayri resmi olarak asla sona ermeyecegini iddia eder Daha az yogun asamasi 1920 lerin ortalarina kadar Iran ve Afganistan ile bazi sorunlara neden olan 1917 Bolsevik Devrimi ni izledi Mucadele Ingiltere Buyuk Britanya Carlik Rusyasi Almanya ve Fransa arasinda Orta Asya ve Uzak Dogu ulkelerinin topraklarini elde etmek amaciyla yapilmistir Buyuk Oyun ve Yeni Buyuk Oyun tanimlamalari 21 Yuzyila degin devam eden guc mucadeleleri icin de kullanilmaktadir II Dunya Savasi ni izleyen somurge sonrasi donemde gayri resmi ozellikle Afganistan ve Iran da bolgedeki jeopolitik guc ve nufuz rekabeti olarak Buyuk guclerin ve Bolgesel guclerin jeopolitik entrikalarini tanimlamak icin kendi kullanimlari devam etmistir Buyuk Oyun kosulu genellikle 1807 1842 Ingiliz Dogu Hindistan Sirketinin 6 Bengal Hafif Suvari Birligi nin bir istihbarat gorevlisine atfedilir Onun romani 1901 Ingiliz romanci Rudyard Kipling tarafindan kaleme alinmistir Afganistan daki Rus Ingiliz cekismeleriIngilizler acisindan bakildiginda Orta Asya da Rus Imparatorlugu nun genislemesi Ingiliz Imparatorlugu nun Hindistan da tactaki mucevher ini yok etmekle tehdit ediyordu Ingilizler Carin askerlerinin Orta Asya hanliklarini Hive Buhara Hokand birbiri ardina bastirmasindan korkuyordu Afganistan Emirligi ardindan Hindistan in bir Rus isgali oncesinde sonrasi haline gelebilir Siyasi bir karikatur ve arkadaslari Rus ayisi ile Ingiliz aslani 1878 Buyuk Britanya ya gore Rusya nin Orta Asya daki ilerlemeleri Ingiliz Hindistan i icin bir risk olusturuyordu Ingiltere Car in buyuk ordularinin Turk kaganliklarini isgal etmelerinden korkuyordu Hive Buhara Hokand Hanligi Bu yuzden Afganistan Emirligi Rusya nin olasi bir Hindistan isgali icin durma noktasi olarak gorev yapiyordu Bu yuzden 1838 yilinda Ingilizler I Ingiliz Afgan Savasi ni baslatti ve altinda Afganistan da bir kukla rejim dayatimi girisiminde bulundu Rejim kisa omurlu oldu ve Ingiliz askeri destegi olmadan surdurulemez oldugu kanitlandi Geri cekilen Ingiliz ordusu bunlardan sadece 690 i Avrupali idi yaklasik 4 500 asker ve 12 000 sempatizandan olusuyordu Afgan savascilari tarafindan yapilan bir dizi saldiri sirasinda tum Avrupali ama bir William Brydon Hindistan a geri yuruyusune olduruldu birkac Hint asker de hayatta kaldi ve daha sonra Hindistan a gecti Ingilizlerin Kabil den bu asagilayici cekilmesinin ardindan Afganistan da hirslarini frenlemek zorunda kaldi 1857 Hint Ayaklanmasindan sonra art arda gelen Ingiliz hukumetleri bir tampon devlet olarak Afganistan i olumlu gordu Mihail Skobelev ve liderligindeki Ruslar Afganistan a dogru Orta Asya uzerinden giderek guneye ilerlemeye devam etti ve 1865 te Taskent resmen ilhak edildi Semerkant 1868 yilinda Rus Imparatorlugu nun bir parcasi haline geldi ve Buhara bagimsizligi hemen hemen ayni yil bir baris antlasmasi ile basladi Rus kontrolu artik Amu Derya nehrinin kuzey kiyisina kadar genislemisti Ingiltere nin temel amaci burada bir kukla yonetimi kurmakti Ancak 1842 de Afgan sokak militanlari Ingilizleri geri cekilmeye zorladi Boylelikle Buyuk Oyunun ilk safhasi Ingilizler aleyhine sonuclandi Bu durumun sonucu olan 1857 Hindistan Isyani ndan sonra bile Ingiltere hala Afganistan i bir tampon bolge olarak goruyordu Ingiltere in bu basarisizliklarina ragmen Ruslar Konstantin Kaufman onderliginde Semerkand i ele gecirdiler ve Afganistan sinirlarina ulastilar Hatta bu ilerlemenin sonucunda Kralice Victoria nin Basbakan Benjamin Disraeli ne gonderdigi mektup cok meshurdur Gorevimiz Orta Asya Moskoflarini Kafkasya ya surmektir Bu nedenle Kralice Victoria ile Rusya Imparatoruyla ayni duzeyde olmak icin unvanlarina Hindistan in Imparatoricesi ni de ekledi 1876 Buyuk Dogu Krizi patlak verince Ruslar elcilerini 1878 yilinda Kabil de bir davetsiz diplomatik goreve gonderdi ardindan Ingiltere Afganistan hukumdari in bir Ingiliz diplomatik misyonunu kabul etmesini talep etti Misyon geri dondu ve misilleme olarak 40 000 kisilik bir kuvvet Ikinci Ingiliz Afgan Savasi ni baslatmak icin sinira gonderildi Savasin sonucu taht Abdurrahman Han a birakildi o tahtta durumunu saglamlastirirken Ingiliz kontrolunde Afganistan disislerine yer verdi O acimasiz verimlilik ile ic isyanlari bastirmayi basardi ve ulkeyi merkezi bir denetimli hale getirdi Kaynakca a b Penzev Konstantin 15 Kasim 2010 When Will the Great Game End Oriental Review Ingilizce 13 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2020 Unofficially the Great Game is still going on and as Rudyard Kipling said it will end when everyone is dead i e it will never end Of that we can be sure Sergeev Evgeny 2013 The Great Game 1856 1907 Russo British Relations in Central and East Asia Ingilizce Baltimore MD Johns Hopkins University Press ss 276 298 ISBN 978 1 42140 809 5 Siegel Jennifer 2002 Endgame Britain Russia and the Final Struggle for Central Asia Ingilizce Londra s 18 2 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2020 Andreeva Elena 2007 Russia and Iran in the Great Game Travelogues and Orientalism Ingilizce Abington Ingiltere Routledge s 21 2 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2020 Central Asia Afghanistan and Her Relation to British and Russian Territories World Digital Library 1885 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2013 Prof Dr Taha Niyazi Karaca Subat 2011 Buyuk Oyun Ingiltere Basbakani Gladstone un Osmanli yi Yikma Plani Istanbul Timas Yayinlari 13 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2016 Mehmet Seyfettin Erol 2011 Kuresel Guc Mucadelesinde Avrasya nin Degisen Jeopolitigi Ankara Baris Platin Yayinlari 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2016 Golshanpazhooh 2011 Gratale 2012 Hopkirk 1992 s 1 Morgan 1973 ss 55 65 Gandamak 15 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde at britishbattles com