Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cüneyd el-Mürrî (Arapça: جنيد المرّي; ö. 734) Emevîler devri vali ve komutanı.
| Cüneyd el-Mürrî | |
|---|---|
| Horasan Emevi valisi | |
| Görev süresi 729-734 | |
| Hükümdar | Hişâm bin Abdülmelik |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 734 Merv |
| Askerî hizmeti | |
| Çatışma/savaşları | Dar Geçit Muharebesi |
Sind valiliği
Kays kabilesinin Mürre kolunun reislerinden olup Emevî Halifesi II. Yezîd (h. 720-724) devrinde Irak genel valisi Ömer bin Hübeyre tarafından 723'te Sind ve Mültan valiliğine tayin edildi. Hişâm bin Abdülmelik (h. 724-743) halife olunca Irak genel valiliğine getirilen Hâlid bin Abdullah el-Kasrî zamanında da Cüneyd’in valiliği devam etti. Halife Ömer bin Abdülazîz (h. 717-720) fethedilen bölgelerin hükümdarlarına İslâmiyet’i kabul etmeleri halinde ülkelerinin başında kalabileceklerini bildirmişti. Bölgenin hükümdarlarından Cûşebe (Cüyşebe) bin Zâhir müslüman olmuş ve hükümdarlığı tasdik edilmişti. Cüneyd, İndus Nehri kıyısına vardığı zaman Cûşebe kendisinin müslüman olduğunu bildirerek onun nehri geçmesine engel odu. Bunun üzerine Cüneyd, Cûşebe ile anlaştı. Fakat Cûşebe daha sonra İslâm dininden çıkınca Cüneyd onun üzerine yürüdü ve yapılan savaşta kendisini öldürdü. İkinci rivayette ise Cüneyd’in Cûşebe’yi yapmadığı bir şeyle itham etmesi üzerine aralarında savaş çıktığı ve Cûşebe’nin esir alınarak öldürüldüğü ifade edilmektedir. Cüneyd’in bu sert tutumu karşısında Cûşebe’nin kardeşi (veya oğlu) Sasa, Irak’a gidip uğradıkları haksızlıkları anlatmak istediyse de Cüneyd çeşitli hilelerle onu da ele geçirerek idam ettirdi.
Cüneyd el-Mürrî 728//29'a kadar devam eden valiliği sırasında bazı akınlarda bulundu. Önce Kîrec üzerine yürüyerek bu şehri ele geçirdi. Daha sonra Mermez, Mendel ve Dehnec şehirlerini fethederek buralara vergi memurları tayin etti. Bu başarılarından sonra bir kısım askerî birlikler güneyde Gucerât’a, diğer bir birlik ise Orta Hindistan’daki Mâlvâ platosuna kadar ilerlemiştir.
Halife Ömer bin Abdülazîz’in Mevâlî'ye karşı âdil tutumu onun ölümüyle terkedilince Mâverâünnehir’de birbiri arkasından isyanlar çıkmaya başladı. Horasan Valisi , Türkeş hakanının da âsileri desteklemesi üzerine çok zor durumda kaldı. Hatta hakan karşısında birkaç defa yenilgiye uğradı. Bunun üzerine Halife Hişâm bin Abdülmelik, Sind valiliğinden ayrılmış olan Cüneyd’i Eşres’e yardıma gönderdi. Beraberinde 500 Suriyeli süvari ile Horasan’a giden Cüneyd, Buhara önlerinde hakan ile mücadele eden Eşres’in yardımına koştu. 719'da takviye kuvvetlerinin gelmesi üzerine hakan geri çekilmek zorunda kaldı ve Buhara Türk tehdidinden kurtarılmış oldu.
Horasan valiliği
Başarısızlıkları sebebiyle Eşres, Horasan valiliğinden alınarak onun yerine Cüneyd tayin edildi. 729/730'da Beykend yakınlarında Türkler ile karşılaşan Cüneyd onları yenerek ilk başarısını kazanmış, hatta Taberî’ye göre Türk hakanının kardeşinin oğlunu, Belâzürî’ye göre ise hakanın oğlunu esir almıştır. Yeni vali 730'da her tarafta görülen isyanları bastırmakla geçirdi. Aynı yıl içinde Semerkant Türkeş hakanı tarafından kuşatılmıştı. Buradaki garnizon kumandanı çok kötü durumda olduğu için Cüneyd’den yardım istedi. Kuvvetlerinin büyük bir kısmını çeşitli yerlerde çıkan isyanları bastırmaya gönderdiği için valinin yanında yeterli sayıda asker yoktu. Cüneyd kumandanlarının uyarılarına rağmen Sevre’ye yardım için hareket ederek Kiş üzerinden Semerkant’a yöneldi. Yolda, su kuyularının tahrip edilmesi sebebiyle çok sıkıntı çekti. Semerkant’a yaklaştığı sırada Tahtakaraça Geçidi'nde (Günümüzde Özbekistan) ansızın hakanın hücumuna uğradı. Yardım isteme sırası bu defa Cüneyd’e gelmişti. Sevre, Semerkant’ta çok az bir kuvvet bırakarak Cüneyd’in yardımına koştu. Türkler savaş alanındaki çalılıkları ateşlemek suretiyle Sevre’nin birliklerinin büyük bir kısmını yok ettiler. Türkler’in Sevre ile mücadelesinden istifade eden Cüneyd, Semerkant’a girmeye muvaffak oldu. Bu muharebede Nasr bin Seyyar ve mevâlî'nin gayretleri Arap ordusunu perişan olmaktan kurtarmıştı. Semerkant’ın yeniden kaşatılmasından bir başarı kazanılamayacağını anlayan Türkler bu defa Buhara üzerine yürüyerek orada bulunan ’yi kuşatma altına aldılar. Bunun üzerine Cüneyd, Semerkant’tan ayrılıp Buhara’nın yardımına koştu. Kasım 731'de Buhara’ya varan Cüneyd hakanı çekilmeye mecbur etti.
Cüneyd, Sind ve Horasan valiliği sırasında Çin ile askerî ve siyasî münasebetlere girişti. Hindistan’da bulunduğu devrede Oğuzlar’ın ülkesine kuvvet göndererek bir şehir ve kaleyi fethetti. Horasan valiliğinin son yılında da 733'te Çin’e bir elçi heyeti gönderdi. Heyet başkanının Mo-se-lan Tarkan adında bir Türk olduğu ifade edilmektedir. Bu elçi heyetinin ne maksatla Çin’e gönderildiği ve nasıl bir sonuç aldığı hakkında kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Cüneyd, Yezid bin Mühelleb’in kızı Fâzıla ile evlenince 734 yılı başlarında Horasan valiliğinden azledildi ve kısa bir süre sonra da Merv’de öldü. Emevîler devrinin büyük kumandanlarından biri olan Cüneyd’in Türkeş Kağanlığı’nın kuvvetlendiği bir dönemde Mâverâünnehir’de İslâm hâkimiyetini devam ettirmesi onun idarî ve askerî kabiliyetini göstermektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f Yıldız, Hakkı Dursun (1993). "CÜNEYD el-MÜRRÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 122-123. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cuneyd el Murri Arapca جنيد المر ي o 734 Emeviler devri vali ve komutani Cuneyd el MurriHorasan Emevi valisiGorev suresi 729 734Hukumdar Hisam bin AbdulmelikYerine geldigiYerine gelenKisisel bilgilerOlum 734 MervAskeri hizmetiCatisma savaslari Dar Gecit MuharebesiSind valiligiKays kabilesinin Murre kolunun reislerinden olup Emevi Halifesi II Yezid h 720 724 devrinde Irak genel valisi Omer bin Hubeyre tarafindan 723 te Sind ve Multan valiligine tayin edildi Hisam bin Abdulmelik h 724 743 halife olunca Irak genel valiligine getirilen Halid bin Abdullah el Kasri zamaninda da Cuneyd in valiligi devam etti Halife Omer bin Abdulaziz h 717 720 fethedilen bolgelerin hukumdarlarina Islamiyet i kabul etmeleri halinde ulkelerinin basinda kalabileceklerini bildirmisti Bolgenin hukumdarlarindan Cusebe Cuysebe bin Zahir musluman olmus ve hukumdarligi tasdik edilmisti Cuneyd Indus Nehri kiyisina vardigi zaman Cusebe kendisinin musluman oldugunu bildirerek onun nehri gecmesine engel odu Bunun uzerine Cuneyd Cusebe ile anlasti Fakat Cusebe daha sonra Islam dininden cikinca Cuneyd onun uzerine yurudu ve yapilan savasta kendisini oldurdu Ikinci rivayette ise Cuneyd in Cusebe yi yapmadigi bir seyle itham etmesi uzerine aralarinda savas ciktigi ve Cusebe nin esir alinarak olduruldugu ifade edilmektedir Cuneyd in bu sert tutumu karsisinda Cusebe nin kardesi veya oglu Sasa Irak a gidip ugradiklari haksizliklari anlatmak istediyse de Cuneyd cesitli hilelerle onu da ele gecirerek idam ettirdi Cuneyd el Murri 728 29 a kadar devam eden valiligi sirasinda bazi akinlarda bulundu Once Kirec uzerine yuruyerek bu sehri ele gecirdi Daha sonra Mermez Mendel ve Dehnec sehirlerini fethederek buralara vergi memurlari tayin etti Bu basarilarindan sonra bir kisim askeri birlikler guneyde Gucerat a diger bir birlik ise Orta Hindistan daki Malva platosuna kadar ilerlemistir Halife Omer bin Abdulaziz in Mevali ye karsi adil tutumu onun olumuyle terkedilince Maveraunnehir de birbiri arkasindan isyanlar cikmaya basladi Horasan Valisi Turkes hakaninin da asileri desteklemesi uzerine cok zor durumda kaldi Hatta hakan karsisinda birkac defa yenilgiye ugradi Bunun uzerine Halife Hisam bin Abdulmelik Sind valiliginden ayrilmis olan Cuneyd i Esres e yardima gonderdi Beraberinde 500 Suriyeli suvari ile Horasan a giden Cuneyd Buhara onlerinde hakan ile mucadele eden Esres in yardimina kostu 719 da takviye kuvvetlerinin gelmesi uzerine hakan geri cekilmek zorunda kaldi ve Buhara Turk tehdidinden kurtarilmis oldu Horasan valiligiBasarisizliklari sebebiyle Esres Horasan valiliginden alinarak onun yerine Cuneyd tayin edildi 729 730 da Beykend yakinlarinda Turkler ile karsilasan Cuneyd onlari yenerek ilk basarisini kazanmis hatta Taberi ye gore Turk hakaninin kardesinin oglunu Belazuri ye gore ise hakanin oglunu esir almistir Yeni vali 730 da her tarafta gorulen isyanlari bastirmakla gecirdi Ayni yil icinde Semerkant Turkes hakani tarafindan kusatilmisti Buradaki garnizon kumandani cok kotu durumda oldugu icin Cuneyd den yardim istedi Kuvvetlerinin buyuk bir kismini cesitli yerlerde cikan isyanlari bastirmaya gonderdigi icin valinin yaninda yeterli sayida asker yoktu Cuneyd kumandanlarinin uyarilarina ragmen Sevre ye yardim icin hareket ederek Kis uzerinden Semerkant a yoneldi Yolda su kuyularinin tahrip edilmesi sebebiyle cok sikinti cekti Semerkant a yaklastigi sirada Tahtakaraca Gecidi nde Gunumuzde Ozbekistan ansizin hakanin hucumuna ugradi Yardim isteme sirasi bu defa Cuneyd e gelmisti Sevre Semerkant ta cok az bir kuvvet birakarak Cuneyd in yardimina kostu Turkler savas alanindaki caliliklari ateslemek suretiyle Sevre nin birliklerinin buyuk bir kismini yok ettiler Turkler in Sevre ile mucadelesinden istifade eden Cuneyd Semerkant a girmeye muvaffak oldu Bu muharebede Nasr bin Seyyar ve mevali nin gayretleri Arap ordusunu perisan olmaktan kurtarmisti Semerkant in yeniden kasatilmasindan bir basari kazanilamayacagini anlayan Turkler bu defa Buhara uzerine yuruyerek orada bulunan yi kusatma altina aldilar Bunun uzerine Cuneyd Semerkant tan ayrilip Buhara nin yardimina kostu Kasim 731 de Buhara ya varan Cuneyd hakani cekilmeye mecbur etti Cuneyd Sind ve Horasan valiligi sirasinda Cin ile askeri ve siyasi munasebetlere giristi Hindistan da bulundugu devrede Oguzlar in ulkesine kuvvet gondererek bir sehir ve kaleyi fethetti Horasan valiliginin son yilinda da 733 te Cin e bir elci heyeti gonderdi Heyet baskaninin Mo se lan Tarkan adinda bir Turk oldugu ifade edilmektedir Bu elci heyetinin ne maksatla Cin e gonderildigi ve nasil bir sonuc aldigi hakkinda kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadir Cuneyd Yezid bin Muhelleb in kizi Fazila ile evlenince 734 yili baslarinda Horasan valiliginden azledildi ve kisa bir sure sonra da Merv de oldu Emeviler devrinin buyuk kumandanlarindan biri olan Cuneyd in Turkes Kaganligi nin kuvvetlendigi bir donemde Maveraunnehir de Islam hakimiyetini devam ettirmesi onun idari ve askeri kabiliyetini gostermektedir Kaynakca a b c d e f Yildiz Hakki Dursun 1993 CUNEYD el MURRI TDV Islam Ansiklopedisi 8 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi ss 122 123 30 Aralik 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2022