Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Natüralizm ya da doğalcılık; felsefe, sanat ve edebiyatta doğal Dünya'yı temel alan çeşitli akımlara verilen ortak ad. Bu akımların takipçilerine natüralist denir. Bunun yanı sıra doğa tarihi ile uğraşan bilim insanlarına da natüralist denir.
- Edebiyatta ve sanatta natüralizm, doğayı detayları ile olduğu gibi yansıtmayı öngören akımların genel adıdır.
- Felsefede natüralizm, her şeyin doğal varlıklardan, doğal nedenlerle oluştuğunu, doğaüstü varlıklara ve açıklamalara itibar edilmemesi gerektiğini savunan düşüncedir.
- Ahlak felsefesinde natüralizm, ahlaki çıkarımların, ahlaki olmayan ifadelerden yapılabileceği teorisidir.
Felsefe
Doğalcılığa göre doğanın, nesnel yasalar uyarınca işleyen bir düzeni vardır. Gözlem ve deneye dayalı bilimler, işte bu yasalar sayesinde doğa ile ilgili her alanda sağlam, kesin bilgilere ulaşabilir. Doğalcılık, doğa bilimlerinin sanata ve edebiyata uygulanmasıyla ortaya çıkmıştır. Doğalcı anlayışa göre gerçek olduğu gibi yansıtılmalı, yaşamın kaba ve bayağı sayılarak ele alınmayan yönleri de işlenmelidir.
Doğalcı anlayışa göre birey, içinde yetiştiği toplumsal ve doğal çevrede biçimlenir. Ekonomik ve toplumsal baskılar altında ezilen bireyler, içlerinden gelen güçlü dürtülerle hareket ederler. Alın yazılarını belirleyebilme gücünden uzak olduklarından davranışlarından da sorumlu tutulamazlar.
Türleri
Natüralizm iki farklı felsefî görüşte incelenir:
- Yöntemsel natüralizm, bilim insanlarından, içinde bulunduğumuz dünya hakkında, gözlemleyebileceğimiz, test edebileceğimiz, tekrar edebileceğimiz ve doğrulayabileceğimiz açıklamalar talep eder.Epistemoloji üzerine yoğunlaşır: "Dünya üzerinde güvenilir bilgiyi edinmenin yöntemleri nelerdir?". Metafizik ve dini inançtan bağımsız, özellikle "bilgi" edinmenin pratik yöntemleriyle ilgili epistemolojik bir bakış açısıdır. Buna göre varsayımların doğal neden ve olaylara göre açıklanıp test edilmesi gerekir. Gözlemlenebilir eylemlerin açıklamaları yalnızca doğal nedenlerle ilişkilendirildikleri sürece pratik ve faydalı olur (mesela "kesin işleyişler" buna örnektir, ama "şüpheli mucizeler" değil). Yöntemsel natüralizm modern bilimin temel prensibidir. Bazı filozoflar bu düşünceyi daha da genişleterek yöntemsel natüralizmin felsefenin de temel prensibi olduğunu söylemişlerdir. Bu bakış açısına göre bilim ve felsefe bir bütündür. , George Santayana ve diğer bazı filozoflar da bu düşünceyi desteklemişlerdir.
- Metafizik natüralizm, (veya ontolojik natüralizm veya felsefi natüralizm) ontoloji üzerine yoğunlaşır: Bu bakış açısı daha çok varoluş ile alakalıdır: var olan nedir ve var olmayan nedir? Natüralizm "tabiat vardır ve bütün temel doğrular tabiatın doğrularıdır." metafiziki pozisyonuna sahiptir.
Tarihçe
Felsefi natüralizme ait ilk düşünce ve varsayımlara Sokrates'ten önceki İyonya'lı filozofların eserlerinde rastlanır.
Bilimin babası kabul edilen Miletli Thales tabiat olaylarını doğaüstü nedenlere girmeksizin açıklayan ilk filozoflardandır. Bu erken dönem filozofları natüralizmin temellerini atan deneysel araştırma prensiplerine katkıda bulundular.
Orta Çağ'ın sonlarına doğru olayları doğal nedenlere bağlamak hristiyan filozofların tipik özelliği haline geldi. Skolastik düşünürler ise bir taraftan yaratıcının olaylara doğrudan müdahalesi ihtimaline kapıyı açık bırakmalarına rağmen bir taraftan da tabiat olaylarının arkasında bilimsel açıklamalar aramaktansa mucize arayışlarına giren çağdaşlarını hakir görmeye başladılar.
17. yüzyıl felsefesinde Descartes'ın "Cogito ergo sum" düşüncesiyle ulaştığı "Tanrı" idesi, Descartes'ın idealist bir filozof olarak da isimlendirilmesine sebep olmuştur. İşte Descartes'ın bu idealizmine karşı, naturalist bir bakışla Thomas Hobbes çıkmıştır. Dolayısıyla 17. yy'da naturalizmin temsilcisi olmuştur.
Sanat
Görsel sanatlarda Doğalcılık, doğanın olduğu gibi betimlenmesi biçiminde ortaya çıktı. Gerçekte ilk Doğalcı yapıtları, Eski Yunanistan'da, klasik dönem sanatçılarının verdiği söylenebilir. Rönesans sanatçıları, bir bakıma bu anlayışı yeniden canlandırdılar. 17. yüzyılda yaşayan Doğalcı ressamlar doğayı, güzelliği ve çirkinliğiyle olduğu gibi yansıtmakta birleşiyorlardı. Doğalcı terimi de ilk kez bu yüzyılda kullanıldı. İngiliz manzara ressamı John Constable, 1830'larda doğanın tüm yönleriyle, olduğu gibi betimlenmesi gerektiğini savundu. Constable’ın etkisinde kalan Fransız Barbizon ressamları, yeni Avrupa Doğalcılık'ının manzara resmindeki temsilcileriydi. Bu yıllarda Jean-Baptiste Camille Corot, Alfred Sisley, Camille Pissarro ve Claude Monet de Doğalcı yapıtlar verdiler. 19. yüzyılın sonuna doğru Doğalcılık Alman ressamları üzerinde de etkisini gösterdi. ABD'de ise Doğalcılık 19. yüzyılda, Gerçekçilik’le iç içe gelişti.
Edebiyat
Edebiyatta Doğalcılık, 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa'da doğdu. Bu akımın kuramsal temellerini Fransız Hippolyte Taine'in oluşturdu. Taine'in düşüncelerinden etkilenen Goncourt Kardeşler, ilk Doğalcı roman olan Germinie Lacerteux‘u (1864) yazdılar. Ama edebiyatta Doğalcılık asıl anlatımını, Emile Zola'nın Le Roman expérimental (1880; "Deneysel Roman") adlı deneme yazılarında buldu. Goncourt Kardeşler’den etkilenen Zola'ya göre romancı, olguları yalnızca saptayarak yazmakla yetinen bir gözlemci değil, roman kişilerinin iç dünyalarını, duygusal ve toplumsal olguları bir dizi deneyden geçiren bir deneycidir. Doğalcılık'ın öngördüğü yöntemlere Zola kadar sıkı sıkıya bağlı kalmış çok az yazar vardır. Ama bir süre sonra, ünlü öykücü Guy de Maupassant, romancı Joris-Karl Huysmans, Alman oyun yazarı Gerhart Hauptmann, Portekizli romancı José Maria Eça de Queirós bu akımdan etkilenerek yazmışlardır.
Doğalcı yazarlar, nesnel gerçekleri yazdılar ve idealleştirmeye karşı çıktılar. Yaşamın acımasız ve kaba yanlarını da yansıttılar. Kalıtıma ilişkin görüşlerinin etkisiyle, güçlü tutkuların pençesinde kıvranan basit tipleri ele alarak işlediler. Doğalcı yazarlar, çevrenin birey üzerinde ezici bir etkisi olduğuna inanıyorlardı. Bundan dolayı yapıtlarında, iç karartıcı mekânları, gecekondu semtlerini ve yeraltı dünyasını bir belgesel diliyle işlediler. Avrupa edebiyatında Doğalcılık'ın etkileri zayıflamaya başladığı bir dönemde ABD'de, , ve Jack London bu anlayışla yazdılar. Theodore Dreiser, ABD'de Doğalcılık'ı doruğa ulaştırdı. James T. Farrell'ın Studs Lonigan (1932-35) başlıklı üçlemesi son Doğalcı yapıtlar oldu.
Türk edebiyatına Doğalcılık, deneye dayalı bilimlerin ateşli savunucusu Beşir Fuad’ın etkisiyle girdi. Beşir Fuad roman ya da öykü yazarı değildi, ama bazı yapıtlarında Doğalcılığın temel ilke ve yöntemlerini savunarak dönemin romancı ve öykücülerini etkiledi. Türk edebiyatının ilk Doğalcı romanı, 1891'de Ahmed Midhat Efendi’nin yazdığı Müşahedat‘tır ("Gözlemler"). Bu akımın Türk edebiyatındaki ilk önemli temsilcisi ise Hüseyin Rahmi Gürpınar’dır. Gürpınar Doğalcılık'a, Mürebbiye (1899) adlı romanında kahramanlardan birinin ağzından bu akımın ne olduğunu anlatacak kadar önem vermiştir. Ben Deli miyim? (1925) adlı romanı müstehcen bulunarak dava açılınca yazar, "gerçek öykücülük, tüm bilimleri, fenleri kapsayan, her kötülüğü, her hastalığı, her gizli fesadı, yarayı aydınlığa çıkaran yüce bir güçtür" diyerek duruşmada kendisini ve Doğalcılık anlayışını savunmuştur.
Doğalcılık, kısa ömürlü bir akım olmakla birlikte Gerçekçiliğin zenginleşmesini, yeni konuların bulunmasını, biçime öncelik tanımayan ve yaşama yakın olan bir anlatımın gelişmesini sağladı.
Kaynakça
- ^ a b c d "Naturalism." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Judge John E. Jones. davasının Mahkeme kararı. 9 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Beyanda bulunan uzmanlar: John F.Haught, Robert T. Pennock ve Kenneth R. Miller.
- ^ Methodological Naturalism and Philosophical Naturalism 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: Clarifying the Connection (2000), , 2007-05-20 tarihli.
- ^ "Naturalism", in The Encyclopedia of Philosophy, Macmillan, 1996 Supplement, 372-373.
- ^ 's introduction to Early Greek Philosophy (Penguin)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Naturalizm ya da dogalcilik felsefe sanat ve edebiyatta dogal Dunya yi temel alan cesitli akimlara verilen ortak ad Bu akimlarin takipcilerine naturalist denir Bunun yani sira doga tarihi ile ugrasan bilim insanlarina da naturalist denir Edebiyatta ve sanatta naturalizm dogayi detaylari ile oldugu gibi yansitmayi ongoren akimlarin genel adidir Felsefede naturalizm her seyin dogal varliklardan dogal nedenlerle olustugunu dogaustu varliklara ve aciklamalara itibar edilmemesi gerektigini savunan dusuncedir Ahlak felsefesinde naturalizm ahlaki cikarimlarin ahlaki olmayan ifadelerden yapilabilecegi teorisidir FelsefeDogalciliga gore doganin nesnel yasalar uyarinca isleyen bir duzeni vardir Gozlem ve deneye dayali bilimler iste bu yasalar sayesinde doga ile ilgili her alanda saglam kesin bilgilere ulasabilir Dogalcilik doga bilimlerinin sanata ve edebiyata uygulanmasiyla ortaya cikmistir Dogalci anlayisa gore gercek oldugu gibi yansitilmali yasamin kaba ve bayagi sayilarak ele alinmayan yonleri de islenmelidir Dogalci anlayisa gore birey icinde yetistigi toplumsal ve dogal cevrede bicimlenir Ekonomik ve toplumsal baskilar altinda ezilen bireyler iclerinden gelen guclu durtulerle hareket ederler Alin yazilarini belirleyebilme gucunden uzak olduklarindan davranislarindan da sorumlu tutulamazlar Turleri Naturalizm iki farkli felsefi goruste incelenir Yontemsel naturalizm bilim insanlarindan icinde bulundugumuz dunya hakkinda gozlemleyebilecegimiz test edebilecegimiz tekrar edebilecegimiz ve dogrulayabilecegimiz aciklamalar talep eder Epistemoloji uzerine yogunlasir Dunya uzerinde guvenilir bilgiyi edinmenin yontemleri nelerdir Metafizik ve dini inanctan bagimsiz ozellikle bilgi edinmenin pratik yontemleriyle ilgili epistemolojik bir bakis acisidir Buna gore varsayimlarin dogal neden ve olaylara gore aciklanip test edilmesi gerekir Gozlemlenebilir eylemlerin aciklamalari yalnizca dogal nedenlerle iliskilendirildikleri surece pratik ve faydali olur mesela kesin isleyisler buna ornektir ama supheli mucizeler degil Yontemsel naturalizm modern bilimin temel prensibidir Bazi filozoflar bu dusunceyi daha da genisleterek yontemsel naturalizmin felsefenin de temel prensibi oldugunu soylemislerdir Bu bakis acisina gore bilim ve felsefe bir butundur George Santayana ve diger bazi filozoflar da bu dusunceyi desteklemislerdir Metafizik naturalizm veya ontolojik naturalizm veya felsefi naturalizm ontoloji uzerine yogunlasir Bu bakis acisi daha cok varolus ile alakalidir var olan nedir ve var olmayan nedir Naturalizm tabiat vardir ve butun temel dogrular tabiatin dogrularidir metafiziki pozisyonuna sahiptir Tarihce Felsefi naturalizme ait ilk dusunce ve varsayimlara Sokrates ten onceki Iyonya li filozoflarin eserlerinde rastlanir Bilimin babasi kabul edilen Miletli Thales tabiat olaylarini dogaustu nedenlere girmeksizin aciklayan ilk filozoflardandir Bu erken donem filozoflari naturalizmin temellerini atan deneysel arastirma prensiplerine katkida bulundular Orta Cag in sonlarina dogru olaylari dogal nedenlere baglamak hristiyan filozoflarin tipik ozelligi haline geldi Skolastik dusunurler ise bir taraftan yaraticinin olaylara dogrudan mudahalesi ihtimaline kapiyi acik birakmalarina ragmen bir taraftan da tabiat olaylarinin arkasinda bilimsel aciklamalar aramaktansa mucize arayislarina giren cagdaslarini hakir gormeye basladilar 17 yuzyil felsefesinde Descartes in Cogito ergo sum dusuncesiyle ulastigi Tanri idesi Descartes in idealist bir filozof olarak da isimlendirilmesine sebep olmustur Iste Descartes in bu idealizmine karsi naturalist bir bakisla Thomas Hobbes cikmistir Dolayisiyla 17 yy da naturalizmin temsilcisi olmustur SanatGorsel sanatlarda Dogalcilik doganin oldugu gibi betimlenmesi biciminde ortaya cikti Gercekte ilk Dogalci yapitlari Eski Yunanistan da klasik donem sanatcilarinin verdigi soylenebilir Ronesans sanatcilari bir bakima bu anlayisi yeniden canlandirdilar 17 yuzyilda yasayan Dogalci ressamlar dogayi guzelligi ve cirkinligiyle oldugu gibi yansitmakta birlesiyorlardi Dogalci terimi de ilk kez bu yuzyilda kullanildi Ingiliz manzara ressami John Constable 1830 larda doganin tum yonleriyle oldugu gibi betimlenmesi gerektigini savundu Constable in etkisinde kalan Fransiz Barbizon ressamlari yeni Avrupa Dogalcilik inin manzara resmindeki temsilcileriydi Bu yillarda Jean Baptiste Camille Corot Alfred Sisley Camille Pissarro ve Claude Monet de Dogalci yapitlar verdiler 19 yuzyilin sonuna dogru Dogalcilik Alman ressamlari uzerinde de etkisini gosterdi ABD de ise Dogalcilik 19 yuzyilda Gercekcilik le ic ice gelisti EdebiyatEdebiyatta Dogalcilik 19 yuzyilin ikinci yarisinda Fransa da dogdu Bu akimin kuramsal temellerini Fransiz Hippolyte Taine in olusturdu Taine in dusuncelerinden etkilenen Goncourt Kardesler ilk Dogalci roman olan Germinie Lacerteux u 1864 yazdilar Ama edebiyatta Dogalcilik asil anlatimini Emile Zola nin Le Roman experimental 1880 Deneysel Roman adli deneme yazilarinda buldu Goncourt Kardesler den etkilenen Zola ya gore romanci olgulari yalnizca saptayarak yazmakla yetinen bir gozlemci degil roman kisilerinin ic dunyalarini duygusal ve toplumsal olgulari bir dizi deneyden geciren bir deneycidir Dogalcilik in ongordugu yontemlere Zola kadar siki sikiya bagli kalmis cok az yazar vardir Ama bir sure sonra unlu oykucu Guy de Maupassant romanci Joris Karl Huysmans Alman oyun yazari Gerhart Hauptmann Portekizli romanci Jose Maria Eca de Queiros bu akimdan etkilenerek yazmislardir Dogalci yazarlar nesnel gercekleri yazdilar ve ideallestirmeye karsi ciktilar Yasamin acimasiz ve kaba yanlarini da yansittilar Kalitima iliskin goruslerinin etkisiyle guclu tutkularin pencesinde kivranan basit tipleri ele alarak islediler Dogalci yazarlar cevrenin birey uzerinde ezici bir etkisi olduguna inaniyorlardi Bundan dolayi yapitlarinda ic karartici mekanlari gecekondu semtlerini ve yeralti dunyasini bir belgesel diliyle islediler Avrupa edebiyatinda Dogalcilik in etkileri zayiflamaya basladigi bir donemde ABD de ve Jack London bu anlayisla yazdilar Theodore Dreiser ABD de Dogalcilik i doruga ulastirdi James T Farrell in Studs Lonigan 1932 35 baslikli uclemesi son Dogalci yapitlar oldu Turk edebiyatina Dogalcilik deneye dayali bilimlerin atesli savunucusu Besir Fuad in etkisiyle girdi Besir Fuad roman ya da oyku yazari degildi ama bazi yapitlarinda Dogalciligin temel ilke ve yontemlerini savunarak donemin romanci ve oykuculerini etkiledi Turk edebiyatinin ilk Dogalci romani 1891 de Ahmed Midhat Efendi nin yazdigi Musahedat tir Gozlemler Bu akimin Turk edebiyatindaki ilk onemli temsilcisi ise Huseyin Rahmi Gurpinar dir Gurpinar Dogalcilik a Murebbiye 1899 adli romaninda kahramanlardan birinin agzindan bu akimin ne oldugunu anlatacak kadar onem vermistir Ben Deli miyim 1925 adli romani mustehcen bulunarak dava acilinca yazar gercek oykuculuk tum bilimleri fenleri kapsayan her kotulugu her hastaligi her gizli fesadi yarayi aydinliga cikaran yuce bir guctur diyerek durusmada kendisini ve Dogalcilik anlayisini savunmustur Dogalcilik kisa omurlu bir akim olmakla birlikte Gercekciligin zenginlesmesini yeni konularin bulunmasini bicime oncelik tanimayan ve yasama yakin olan bir anlatimin gelismesini sagladi Kaynakca a b c d Naturalism Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Judge John E Jones davasinin Mahkeme karari 9 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beyanda bulunan uzmanlar John F Haught Robert T Pennock ve Kenneth R Miller Methodological Naturalism and Philosophical Naturalism 7 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Clarifying the Connection 2000 2007 05 20 tarihli Naturalism in The Encyclopedia of Philosophy Macmillan 1996 Supplement 372 373 s introduction to Early Greek Philosophy Penguin