Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2021) () |
Elhamra Kararnamesi, Kastilya ve Leon Kraliçesi I. Isabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand tarafından 31 Mart 1492'de Elhamra Sarayı'nda imzalanarak ilan edilen ve İspanya'da yaşayan Yahudilerin kovulması kararını, gerekçeleriyle birlikte ifade eden belgedir. Bu kararnameye göre Yahudi dinine mensup veya biyolojik olarak Yahudi olan herkes İspanya'yı terk edecek; yanına altın, para vb. ziynet eşyası almayacaktır. Kararnamenin muhataplarına ülkeyi terk etmek için 31 Temmuz tarihine kadar süre tanınmış ve bu süre sonunda da ülkeyi terk etmeyenlerin idam edileceği belirtilmiştir. Bu tarihten bir yıl sonra yine II. Ferdinand'a ait olan Sicilya (1493'te), beş yıl sonra da Portekiz (1497'de) aynı uygulamayı gerçekleştirecektir.
Tarihsel arka plan
İspanya'daki Yahudi varlığı çok eskilere dayanmaktaydı. Buraya gelen ilk Yahudilerin Fenike kolonileri aracılığıyla yerleştiği belirtilir. Vizigot yönetimi altında da Yahudilerin yaşadığı bilinmektedir. 8. yüzyılda Kuzey Afrika'dan gelen Müslüman askerler ve sivil halkla Yahudiler arasında bir gerilim olduğundan fazla söz edilmemektedir. İber Yarımadası'nın tüm topraklarına yayılmış olan Yahudiler, ülkenin 'na dahil olması sonucunda, Hristiyanlarla birlikte, Zımmi uygulamasına tabi olarak yaşamaya başladılar. Vergilerini verdikleri sürece onları görece serbest bırakan İslam yönetimi, Yahudilerin gerek ticarette gerekse de eğitim ve bilim alanlarında kendilerini geliştirmelerine olanak sağladı. İspanya'nın birçok metropolü, Yahudilerin de katkılarıyla söz konusu alanlarda hızla gelişmeye başladı. Bu durum İspanya'nın Yahudi Dünyası önünde bir cazibe merkezi olmasına yol açtı. Çeşitli ülkelerden buraya Yahudi göçleri gerçekleşirken, süreç içinde İspanya, dünyanın en önemli Yahudi merkezi olma unvanını Babil'in elinden aldı.
İslam ordularının saldırısıyla etkinliğini yitiren ve 'ya sıkışıp kalan Katolik aristokrasi, zamanla kendini toplamaya başladı ve yine güneye doğru saldırılar düzenledi. İslam yönetiminin zayıflamasına paralel olarak adada ilerleyen yönetim alanı, "Reconquista" adı verilen bir süreçle genişliyordu. Yarımada artık 14. yüzyıl itibarıyla Magripliler'in elinden hemen hemen alınmıştı. Eski toprağını tekrar ele geçiren Katolik otoritelerin ilk icraatlarından biri muhakkak bölgede bulunan Yahudilerin Hristiyanlaştırılması oluyordu, ki bu gelişme de aslında sonradan kovulmaya önemli bir sebep teşkil edecekti. Çünkü bu süreç "Yeni Hristiyanlar" ya da "Konversolar" adı verilen yeni bir grubun ortaya çıkmasını beraberinde getirdi. Konverso, "Dönüştürülmüş, Dönmüş; Dönme" anlamlarına gelen bir kelimeydi ve Katolik dinini sonradan kabul eden herkesi tanımlamak için kullanılıyordu. Yahudi kökenli Konversolara "Marrano" ismi takılmıştı. Marrano, "Domuz" anlamına geliyordu. Bazı Marranolar yeni dinlerini aynen benimsiyor ve eski inançlarını olduğu gibi bırakıyor, önemli bir kesim ise dışarıda Katolik görünmekle beraber, eski inanç ve pratiklerini gizli gizli devam ettiriyordu. Bu durum bir Kripto-Judaizm'in doğmasına yol açtı. Marranolar çoğunlukla kendi aralarında evleniyorlar, bu da toplum ve idari-dini yetkililer tarafından şüpheyle karşılanıyordu. Bu kesim Kilise içinde de üst düzey örgütlenmelere giremiyordu. Tüm bu çabalara rağmen Yahudiliğin, İslamla beraber, hala etkili bir biçimde varlığını sürdürmesi 14. ve 15. yüzyıl İspanyası'nda şiddetli bir anti-semitizm'in doğmasına yol açtı.
Katolik İspanya'nın Birleşmesi ve Fermanın İlanı
1469'da Kastilya ve Leon Kraliçesi I. İsabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand evlendi. Böylece iki büyük gücün birleşmesiyle İspanya'daki İslam aristokrasisinin tasfiye edilmesine yönelik son dönemece girilmiş oldu. Kendi kökenlerinde de Yahudilikten bağlantılar bulunan İsabel tam bir koyu Katolik'ti ve İspanya'nın Katolikleşmesi konusuna büyük önem veriyordu. Eşi Ferdinand'la beraber, kendisine gelen "Yeni Hristiyanlar'ın gizli Yahudilik faaliyetleri"yle ilgili ihbarları ciddi bir biçimde ele alıyor ve takip ediyordu. 1478'de "Hristiyan sapkınları bulma ve cezalandırma" amacıyla İspanyol Engizisyonu'nu kurdu ve başına tam bir Yahudi düşmanı olan Tomás de Torquemada'yı getirdi. 1492'ye kadar geçen süreçte binlerce Yahudi ve Konverso, Engizisyon tarafından mahkûm edilerek yakıldı.
'nın Endülüs'te bulunan son kalesi Beni Ahmer Devleti, bu devletin de başkenti, aynı zamanda büyük bir Yahudi cemaatini de bulunduran Gırnata (günümüzde Granada) idi. Gırnata'nın 2 Ocak 1492'deki düşüşünden üç ay sonra, yönetim bütün Yahudiler ile Konversolar'ı ülkeden çıkarma kararı aldı. Bunu duyan Yahudi otoriteleri hemen harekete geçti. Özellikle bu süreçte en öne çıkan şahsiyetlerden biri İberya'nın son Yahudi büyüklerinden olan 'dir. Aslen Portekizli olan Abravanel İspanya'daki anti-semitizme karşı büyük mücadele vermekteydi. Bunlardan en dikkat çekeni ise Málaga'da dinleri değiştirilmeye zorlanan Yahudileri bazı kaynaklara göre 20; bazı kaynaklara göre de 30,000 İspanyol altını ödeyerek kurtarmasıdır. Abravanel, anlatıldığına göre, kararnamenin iptali için 600,000 duka vermeyi önerdi. Torquemada, buna tereddütle de olsa ılımlı yaklaşan Ferdinand'a (ve de ) 'nde yer alan Yahuda'nın İsa'yı para karşılığında ihbar etmesi öyküsünü örnek göstererek; İspanya'da kalabilmek için para teklif eden Yahudilerin yine para karşılığında krallarına ihanet edeceklerini öne sürdü ve böylece kralı, Yahudilerin en son umudu olan bu tekliften de vazgeçirdi. Bunun ardından ferman, 31 Mart 1492'de I. İsabel ve II. Ferdinand tarafından Elhamra Sarayı'nda imzalandı. Kararnamede uygulamanın sebebi Yahudiler'in iyi Hristiyanları kendi kutsal inançlarından döndürmeye çalışmaları olarak belirtiliyordu. Bütün Yahudiler hangi yaş ve cinsiyetten gelirse gelsin buna uymaya zorunlu kılındı. Yanlarına altın ya da gümüş eşyalar almaları yasaktı. Ülkeyi terk etmeleri için tanınan süre dört aydı. Bu sürenin dolmasına rağmen ülkede kalanlar olursa idam edileceklerdi. Aynı şey Yahudiler'i evlerinde saklayanlar için de geçerli olacaktı. Kararnameyle ilgili ilginç bir rastlantı da, İspanya'dan son çıkış tarihi olan 31 Temmuz'un Yahudilerin matem ve oruç günü olarak kabul ettikleri Tişa beAv'a denk gelmesiydi. Tişa beAv, Kudüs'te bulunan Beth Amikdaş'ın ile MS 70'teki yıkılışının tarihiydi.
Kararnamenin İlanından sonra Yahudiler ve Portekiz Süreci
Kararnamenin ilanının ardından Yahudiler hızla Kuzey Afrika'ya, özellikle de Magrip'e geçmeye başladılar. Önemli bir kesim de Portekiz'e geçerken, Hollanda ve İngiltere'ye yönelenler oldu. İskandinavya'ya gidenler de vardı. Osmanlı İmparatorluğu'ndan ise Yahudiler'e iş ve vatandaşlık hakkı tanındığı haberi gelmişti ama Osmanlı İmparatorluğu uzaktı. Buna karşın özellikle elit diplomat, zanaatkar, tüccar, bilim insanları ve din bilginlerinin başını çektiği sayıca önemli bir ekip Osmanlı İmparatorluğu'na yöneldi. Portekiz'e geçenler önlerindeki beş yıl içinde daha acı süreçlerle karşılaşırken, Kuzey Afrika'ya geçen birçok kafile çöllerde vahşi hayvanlar ya da doğal koşullar dolayısıyla öldü. Hollanda, İngiltere ve Osmanlı İmparatorluğu'na gidebilenler ise en şanslılardı. Süreç içinde yaklaşık 200,000 kişi İspanya'yı terk etti. Bir yıl sonra da 1493'te II. Ferdinand'a ait olan Sicilya topraklarından yaklaşık 30,000 kişi atıldı.
Yahudiler'in İspanya'dan kovulması deneyimini 1497'de de Portekiz geçirdi. Portekiz Kralı , 5 Aralık'ta yayınladığı kararnameyle; Yahudiler'e dinlerini değiştirme ile ülkeyi terk etme arasında bir seçim yapmalarını emretti. Dinini bırakmak istemeyen ve can güvenliğinden endişe duyan birçok Yahudi ikinci şıkkı tercih etti. Böylece XII. yüzyılda İngiltere'nin başlattığı, XIII. yüzyılda da Fransa'nın devam ettirdiği Batı Avrupa'nın Yahudiler'den temizlenme süreci büyük ölçüde tamamlanmış oldu. Portekiz'i İspanya'dan ayıran bir özellik de aynı yıl bütün Müslümanları da ülkeden kovması oldu.
Kararnamenin ilan edildiği yıl olan 1492'de, yine I. İsabel'in finansmanıyla batıya doğru giderek Hindistan yolunu arayan Kristof Kolomb, Amerika'yı keşfetti. Avrupa'dan bu yeni kıtaya göçler başladı. Hollanda ve İngiltere'ye geçen Yahudiler arasından bir kesim de bu göç dalgasına katılacak ve kıtadaki ilk Yahudi cemaatleri Sefaradlar, yani İspanyol ve Portekiz asıllı Yahudiler, tarafından başlatılacaktı.
Elhamra Kararnamesi ve İspanya Müslümanları
Elhamra Kararnamesi'yle Yahudiler'in İspanya'dan kovuluşu sürecinde Müslümanlar'ın durumuna nasıl bir bakış açısı getirileceği konusu her zaman bir sorunsal olarak ortaya çıkmaktadır. Sanal ya da reel ortamlarda bu konuda yapılan çalışmalarda, en çok rastlanılan ifadelerden biri "İspanya'nın 1492'de Yahudileri ve Müslümanları kovduğu" şeklindedir. Bu, özellikle Yahudi Soykırımı ve benzeri uygulamaların sadece Yahudiler'e getirdiği zararların daha öne çıkarıldığı, buna bağlı olarak da soykırım sömürüsü üzerinden bir "Yahudi Propagandası" yapıldığı düşüncesini paylaşıyor olmaktan ya da bu tarz düşüncelere dayanan tepkilere bir duyarlılık gösterme çabasından kaynaklanmakta olsa gerektir.[]
Gerçekten de tarihte Yahudilere karşı yapılan bir takım faaliyetler aynı anda diğer azınlıklara ve çoğunluktan olup sisteme tehdit olarak algılanan kimselere de yapılmıştır. Yahudi Soykırımı'nda altı milyon civarında Yahudi, toplama kamplarında katledilir ve birçok cemaat tarihten silinirken; Yahudi olmayan beş milyon kişi de çeşitli sebeplerden ötürü aynı kamplarda can vermiştir. İspanyol Engizisyonu da birçok Yahudi'nin yanı sıra bir o kadar da Müslüman'ı, Katolik'i ve Katoliklik dışına çıkmak isteyen Hristiyan'ı sapkın ilan ederek katletmiştir.
İspanya Müslümanları ise Reconquista sürecinde Katolik yönetimine girdikleri her yerde İspanyolca "Mudejar"; Arapça "Müdeccen" adını almaktaydılar. Gırnata'nın düşüşüne kadar geçen süreçte de Yahudiler'le aynı deneyimleri yaşadılar ve dinlerini değiştirmeye zorlandılar. Konverso Yahudiler'e Marrano dendiği gibi, Konverso Müdeccenler'e de "Morisko", yani "Magribi'ye benzer" deniyordu. Bu da tıpkı "Marrano"da olduğu gibi küçük düşürücü bir ifadeydi. Moriskolar da eski dinlerini bırakmadı ve gizlice devam ettirdi. Böylece bir ortaya çıktı. Gırnata'nın düşüşünden sonra İsabel ile Ferdinand; Müdeccenler'le 'ni imzaladı. Buna bağlı olarak Müdeccenler dinlerini özgürce yerine getirebileceklerdi, nitekim ki bu da uzun sürmedi.
Elhamra Kararnamesi'ne bakıldığında ferman yalnızca Yahudiler'i kapsamakta, Müslümanlar (ve eğer o tarihte İspanya'da varlar ise Ortodokslar) anılmamaktadır. Buna karşın, kararname ilan edildikten sonra Yahudiler'le beraber İslam toplumu içinden de İspanya'yı terk edenler olduğu bilinmektedir. Örneğin Türkiye'ye yönelen kesim içerisinde 'ın da bulunduğu ve ülkeye ulaştıkları zaman Adana dolaylarına yerleştirildikleri anlatılmaktadır.[] Yine İstanbul'da bulunan Arap Camii, İspanya'dan kaçan Müdeccenler'e tahsis edilmiştir. Bunun yanında dikkat çekebilecek bir nokta da Portekiz'in 1497'de bütün Müslümanları kovmasıdır. Kaynaklarda, Yahudiler'e tanınan din değiştirme seçeneğinin geçtiğine yönelik bir ifade yoktur. Bununla beraber Portekiz, İspanya'nın Yahudilere uyguladığı politikanın aynısını Müslümanlar'a uygulamıştır.
Müslümanlar'ın Elhamra Kararnamesi'nde adlarının geçmemesine rağmen, bu toplum içinden bir kesimin niçin İspanya'yı terk ettiğinin fazla bir açıklaması bulunmamaktadır. Bu, her hâlde Engizisyon'un baskı, asimilasyon ve etnik temizlik uygulamalarını artırması; bunun karşısında da, Yahudiler'in ülkeden kovulmalarıyla azınlık olarak yalnız kalan İslam toplumunun güvenlik duygusunu önemli ölçüde yitirmesi olarak açıklanabilir.
Üstünde en az çalışılan konulardan biri de, İspanya'yı Katolikleştirmek ve Yahudiler'den temizlemek isteyen I. İsabel ile II. Ferdinand'ın, ülkede önemli bir azınlık olarak bulunan Müslümanlar'ı neden kovmadığıdır. Bunun sebepleri Müslümanlar'ın hala daha vergi verebilecek ve işgücü oluşturabilecek bir potansiyel bulundurmaları olsa gerektir.[]
Elhamra Kararnamesi Yahudi Tarihi'ndeki önemli kırılma noktalarından biri olmakla beraber İspanya (ve belki de Avrupa)'daki Müslüman varlığı için de bir dönüm noktasıdır. Çünkü artık bu süreçten sonra Müslümanlar'a yönelik baskı ve şiddet artacaktır. Yüz yılı aşkın geçen zor bir süreçten sonra İspanya kralı III. Filip, 22 Eylül 1609'da yayınladığı 1609 Sürgün Fermanı'yla, Müslümanlar'ın Kastilya'yı terk etmelerini emretmiştir. Bunu 1610'daki Sürgün Fermanı izlemiştir. Ülkenin %4'ünü oluşturan yaklaşık 300.000 kişi ülkeden ayrılacak, İspanya artık resmen Katolikler'in yaşadığı bir ülke haline gelecek ve İslam'ın varlığı Batı Avrupa'dan silinecektir.[]
Kaynakça
- ^ "Kararname metni (en)". 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2012.
Dış bağlantılar
- Alhambra Decree
- [2] 21 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Edict of Expulsion
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Elhamra Kararnamesi haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Elhamra Kararnamesi Kastilya ve Leon Kralicesi I Isabel ile Aragon Krali II Ferdinand tarafindan 31 Mart 1492 de Elhamra Sarayi nda imzalanarak ilan edilen ve Ispanya da yasayan Yahudilerin kovulmasi kararini gerekceleriyle birlikte ifade eden belgedir Bu kararnameye gore Yahudi dinine mensup veya biyolojik olarak Yahudi olan herkes Ispanya yi terk edecek yanina altin para vb ziynet esyasi almayacaktir Kararnamenin muhataplarina ulkeyi terk etmek icin 31 Temmuz tarihine kadar sure taninmis ve bu sure sonunda da ulkeyi terk etmeyenlerin idam edilecegi belirtilmistir Bu tarihten bir yil sonra yine II Ferdinand a ait olan Sicilya 1493 te bes yil sonra da Portekiz 1497 de ayni uygulamayi gerceklestirecektir Kovma fermaninin imzalanmis bir kopyasi Tarihsel arka planIspanya daki Yahudi varligi cok eskilere dayanmaktaydi Buraya gelen ilk Yahudilerin Fenike kolonileri araciligiyla yerlestigi belirtilir Vizigot yonetimi altinda da Yahudilerin yasadigi bilinmektedir 8 yuzyilda Kuzey Afrika dan gelen Musluman askerler ve sivil halkla Yahudiler arasinda bir gerilim oldugundan fazla soz edilmemektedir Iber Yarimadasi nin tum topraklarina yayilmis olan Yahudiler ulkenin na dahil olmasi sonucunda Hristiyanlarla birlikte Zimmi uygulamasina tabi olarak yasamaya basladilar Vergilerini verdikleri surece onlari gorece serbest birakan Islam yonetimi Yahudilerin gerek ticarette gerekse de egitim ve bilim alanlarinda kendilerini gelistirmelerine olanak sagladi Ispanya nin bircok metropolu Yahudilerin de katkilariyla soz konusu alanlarda hizla gelismeye basladi Bu durum Ispanya nin Yahudi Dunyasi onunde bir cazibe merkezi olmasina yol acti Cesitli ulkelerden buraya Yahudi gocleri gerceklesirken surec icinde Ispanya dunyanin en onemli Yahudi merkezi olma unvanini Babil in elinden aldi Islam ordularinin saldirisiyla etkinligini yitiren ve ya sikisip kalan Katolik aristokrasi zamanla kendini toplamaya basladi ve yine guneye dogru saldirilar duzenledi Islam yonetiminin zayiflamasina paralel olarak adada ilerleyen yonetim alani Reconquista adi verilen bir surecle genisliyordu Yarimada artik 14 yuzyil itibariyla Magripliler in elinden hemen hemen alinmisti Eski topragini tekrar ele geciren Katolik otoritelerin ilk icraatlarindan biri muhakkak bolgede bulunan Yahudilerin Hristiyanlastirilmasi oluyordu ki bu gelisme de aslinda sonradan kovulmaya onemli bir sebep teskil edecekti Cunku bu surec Yeni Hristiyanlar ya da Konversolar adi verilen yeni bir grubun ortaya cikmasini beraberinde getirdi Konverso Donusturulmus Donmus Donme anlamlarina gelen bir kelimeydi ve Katolik dinini sonradan kabul eden herkesi tanimlamak icin kullaniliyordu Yahudi kokenli Konversolara Marrano ismi takilmisti Marrano Domuz anlamina geliyordu Bazi Marranolar yeni dinlerini aynen benimsiyor ve eski inanclarini oldugu gibi birakiyor onemli bir kesim ise disarida Katolik gorunmekle beraber eski inanc ve pratiklerini gizli gizli devam ettiriyordu Bu durum bir Kripto Judaizm in dogmasina yol acti Marranolar cogunlukla kendi aralarinda evleniyorlar bu da toplum ve idari dini yetkililer tarafindan supheyle karsilaniyordu Bu kesim Kilise icinde de ust duzey orgutlenmelere giremiyordu Tum bu cabalara ragmen Yahudiligin Islamla beraber hala etkili bir bicimde varligini surdurmesi 14 ve 15 yuzyil Ispanyasi nda siddetli bir anti semitizm in dogmasina yol acti Katolik Ispanya nin Birlesmesi ve Fermanin Ilani1469 da Kastilya ve Leon Kralicesi I Isabel ile Aragon Krali II Ferdinand evlendi Boylece iki buyuk gucun birlesmesiyle Ispanya daki Islam aristokrasisinin tasfiye edilmesine yonelik son donemece girilmis oldu Kendi kokenlerinde de Yahudilikten baglantilar bulunan Isabel tam bir koyu Katolik ti ve Ispanya nin Katoliklesmesi konusuna buyuk onem veriyordu Esi Ferdinand la beraber kendisine gelen Yeni Hristiyanlar in gizli Yahudilik faaliyetleri yle ilgili ihbarlari ciddi bir bicimde ele aliyor ve takip ediyordu 1478 de Hristiyan sapkinlari bulma ve cezalandirma amaciyla Ispanyol Engizisyonu nu kurdu ve basina tam bir Yahudi dusmani olan Tomas de Torquemada yi getirdi 1492 ye kadar gecen surecte binlerce Yahudi ve Konverso Engizisyon tarafindan mahkum edilerek yakildi nin Endulus te bulunan son kalesi Beni Ahmer Devleti bu devletin de baskenti ayni zamanda buyuk bir Yahudi cemaatini de bulunduran Girnata gunumuzde Granada idi Girnata nin 2 Ocak 1492 deki dususunden uc ay sonra yonetim butun Yahudiler ile Konversolar i ulkeden cikarma karari aldi Bunu duyan Yahudi otoriteleri hemen harekete gecti Ozellikle bu surecte en one cikan sahsiyetlerden biri Iberya nin son Yahudi buyuklerinden olan dir Aslen Portekizli olan Abravanel Ispanya daki anti semitizme karsi buyuk mucadele vermekteydi Bunlardan en dikkat cekeni ise Malaga da dinleri degistirilmeye zorlanan Yahudileri bazi kaynaklara gore 20 bazi kaynaklara gore de 30 000 Ispanyol altini odeyerek kurtarmasidir Abravanel anlatildigina gore kararnamenin iptali icin 600 000 duka vermeyi onerdi Torquemada buna tereddutle de olsa ilimli yaklasan Ferdinand a ve de nde yer alan Yahuda nin Isa yi para karsiliginda ihbar etmesi oykusunu ornek gostererek Ispanya da kalabilmek icin para teklif eden Yahudilerin yine para karsiliginda krallarina ihanet edeceklerini one surdu ve boylece krali Yahudilerin en son umudu olan bu tekliften de vazgecirdi Bunun ardindan ferman 31 Mart 1492 de I Isabel ve II Ferdinand tarafindan Elhamra Sarayi nda imzalandi Kararnamede uygulamanin sebebi Yahudiler in iyi Hristiyanlari kendi kutsal inanclarindan dondurmeye calismalari olarak belirtiliyordu Butun Yahudiler hangi yas ve cinsiyetten gelirse gelsin buna uymaya zorunlu kilindi Yanlarina altin ya da gumus esyalar almalari yasakti Ulkeyi terk etmeleri icin taninan sure dort aydi Bu surenin dolmasina ragmen ulkede kalanlar olursa idam edileceklerdi Ayni sey Yahudiler i evlerinde saklayanlar icin de gecerli olacakti Kararnameyle ilgili ilginc bir rastlanti da Ispanya dan son cikis tarihi olan 31 Temmuz un Yahudilerin matem ve oruc gunu olarak kabul ettikleri Tisa beAv a denk gelmesiydi Tisa beAv Kudus te bulunan Beth Amikdas in ile MS 70 teki yikilisinin tarihiydi Kararnamenin Ilanindan sonra Yahudiler ve Portekiz SureciKararnamenin ilaninin ardindan Yahudiler hizla Kuzey Afrika ya ozellikle de Magrip e gecmeye basladilar Onemli bir kesim de Portekiz e gecerken Hollanda ve Ingiltere ye yonelenler oldu Iskandinavya ya gidenler de vardi Osmanli Imparatorlugu ndan ise Yahudiler e is ve vatandaslik hakki tanindigi haberi gelmisti ama Osmanli Imparatorlugu uzakti Buna karsin ozellikle elit diplomat zanaatkar tuccar bilim insanlari ve din bilginlerinin basini cektigi sayica onemli bir ekip Osmanli Imparatorlugu na yoneldi Portekiz e gecenler onlerindeki bes yil icinde daha aci sureclerle karsilasirken Kuzey Afrika ya gecen bircok kafile collerde vahsi hayvanlar ya da dogal kosullar dolayisiyla oldu Hollanda Ingiltere ve Osmanli Imparatorlugu na gidebilenler ise en sanslilardi Surec icinde yaklasik 200 000 kisi Ispanya yi terk etti Bir yil sonra da 1493 te II Ferdinand a ait olan Sicilya topraklarindan yaklasik 30 000 kisi atildi Yahudiler in Ispanya dan kovulmasi deneyimini 1497 de de Portekiz gecirdi Portekiz Krali 5 Aralik ta yayinladigi kararnameyle Yahudiler e dinlerini degistirme ile ulkeyi terk etme arasinda bir secim yapmalarini emretti Dinini birakmak istemeyen ve can guvenliginden endise duyan bircok Yahudi ikinci sikki tercih etti Boylece XII yuzyilda Ingiltere nin baslattigi XIII yuzyilda da Fransa nin devam ettirdigi Bati Avrupa nin Yahudiler den temizlenme sureci buyuk olcude tamamlanmis oldu Portekiz i Ispanya dan ayiran bir ozellik de ayni yil butun Muslumanlari da ulkeden kovmasi oldu Kararnamenin ilan edildigi yil olan 1492 de yine I Isabel in finansmaniyla batiya dogru giderek Hindistan yolunu arayan Kristof Kolomb Amerika yi kesfetti Avrupa dan bu yeni kitaya gocler basladi Hollanda ve Ingiltere ye gecen Yahudiler arasindan bir kesim de bu goc dalgasina katilacak ve kitadaki ilk Yahudi cemaatleri Sefaradlar yani Ispanyol ve Portekiz asilli Yahudiler tarafindan baslatilacakti Elhamra Kararnamesi ve Ispanya MuslumanlariElhamra Kararnamesi yle Yahudiler in Ispanya dan kovulusu surecinde Muslumanlar in durumuna nasil bir bakis acisi getirilecegi konusu her zaman bir sorunsal olarak ortaya cikmaktadir Sanal ya da reel ortamlarda bu konuda yapilan calismalarda en cok rastlanilan ifadelerden biri Ispanya nin 1492 de Yahudileri ve Muslumanlari kovdugu seklindedir Bu ozellikle Yahudi Soykirimi ve benzeri uygulamalarin sadece Yahudiler e getirdigi zararlarin daha one cikarildigi buna bagli olarak da soykirim somurusu uzerinden bir Yahudi Propagandasi yapildigi dusuncesini paylasiyor olmaktan ya da bu tarz dusuncelere dayanan tepkilere bir duyarlilik gosterme cabasindan kaynaklanmakta olsa gerektir kaynak belirtilmeli Gercekten de tarihte Yahudilere karsi yapilan bir takim faaliyetler ayni anda diger azinliklara ve cogunluktan olup sisteme tehdit olarak algilanan kimselere de yapilmistir Yahudi Soykirimi nda alti milyon civarinda Yahudi toplama kamplarinda katledilir ve bircok cemaat tarihten silinirken Yahudi olmayan bes milyon kisi de cesitli sebeplerden oturu ayni kamplarda can vermistir Ispanyol Engizisyonu da bircok Yahudi nin yani sira bir o kadar da Musluman i Katolik i ve Katoliklik disina cikmak isteyen Hristiyan i sapkin ilan ederek katletmistir Ispanya Muslumanlari ise Reconquista surecinde Katolik yonetimine girdikleri her yerde Ispanyolca Mudejar Arapca Mudeccen adini almaktaydilar Girnata nin dususune kadar gecen surecte de Yahudiler le ayni deneyimleri yasadilar ve dinlerini degistirmeye zorlandilar Konverso Yahudiler e Marrano dendigi gibi Konverso Mudeccenler e de Morisko yani Magribi ye benzer deniyordu Bu da tipki Marrano da oldugu gibi kucuk dusurucu bir ifadeydi Moriskolar da eski dinlerini birakmadi ve gizlice devam ettirdi Boylece bir ortaya cikti Girnata nin dususunden sonra Isabel ile Ferdinand Mudeccenler le ni imzaladi Buna bagli olarak Mudeccenler dinlerini ozgurce yerine getirebileceklerdi nitekim ki bu da uzun surmedi Elhamra Kararnamesi ne bakildiginda ferman yalnizca Yahudiler i kapsamakta Muslumanlar ve eger o tarihte Ispanya da varlar ise Ortodokslar anilmamaktadir Buna karsin kararname ilan edildikten sonra Yahudiler le beraber Islam toplumu icinden de Ispanya yi terk edenler oldugu bilinmektedir Ornegin Turkiye ye yonelen kesim icerisinde in da bulundugu ve ulkeye ulastiklari zaman Adana dolaylarina yerlestirildikleri anlatilmaktadir kaynak belirtilmeli Yine Istanbul da bulunan Arap Camii Ispanya dan kacan Mudeccenler e tahsis edilmistir Bunun yaninda dikkat cekebilecek bir nokta da Portekiz in 1497 de butun Muslumanlari kovmasidir Kaynaklarda Yahudiler e taninan din degistirme seceneginin gectigine yonelik bir ifade yoktur Bununla beraber Portekiz Ispanya nin Yahudilere uyguladigi politikanin aynisini Muslumanlar a uygulamistir Muslumanlar in Elhamra Kararnamesi nde adlarinin gecmemesine ragmen bu toplum icinden bir kesimin nicin Ispanya yi terk ettiginin fazla bir aciklamasi bulunmamaktadir Bu her halde Engizisyon un baski asimilasyon ve etnik temizlik uygulamalarini artirmasi bunun karsisinda da Yahudiler in ulkeden kovulmalariyla azinlik olarak yalniz kalan Islam toplumunun guvenlik duygusunu onemli olcude yitirmesi olarak aciklanabilir Ustunde en az calisilan konulardan biri de Ispanya yi Katoliklestirmek ve Yahudiler den temizlemek isteyen I Isabel ile II Ferdinand in ulkede onemli bir azinlik olarak bulunan Muslumanlar i neden kovmadigidir Bunun sebepleri Muslumanlar in hala daha vergi verebilecek ve isgucu olusturabilecek bir potansiyel bulundurmalari olsa gerektir kaynak belirtilmeli Elhamra Kararnamesi Yahudi Tarihi ndeki onemli kirilma noktalarindan biri olmakla beraber Ispanya ve belki de Avrupa daki Musluman varligi icin de bir donum noktasidir Cunku artik bu surecten sonra Muslumanlar a yonelik baski ve siddet artacaktir Yuz yili askin gecen zor bir surecten sonra Ispanya krali III Filip 22 Eylul 1609 da yayinladigi 1609 Surgun Fermani yla Muslumanlar in Kastilya yi terk etmelerini emretmistir Bunu 1610 daki Surgun Fermani izlemistir Ulkenin 4 unu olusturan yaklasik 300 000 kisi ulkeden ayrilacak Ispanya artik resmen Katolikler in yasadigi bir ulke haline gelecek ve Islam in varligi Bati Avrupa dan silinecektir kaynak belirtilmeli Kaynakca Kararname metni en 21 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2012 Dis baglantilarAlhambra Decree 2 21 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Edict of Expulsion