Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Engil (Dönemeç) Çayı, Van ili sınırlarından doğup, Van Gölü'ne GD yönünden dökülen akarsu. Başkale çevresinden İspiriz Dağları (3688 m) ve Norduz Yaylası’ndan kaynaklarını alır. Doğu-batı akışıyla Zernek Barajı'na dökülür, buradan çıktıktan sonra Havasor Ovası’na geçer, Gevaş ilçe merkezinin kuzeyinden Van Gölü'ne dökülür. Akarsuyun adı, Zernek Barajı'ndan önce Hoşap Çayı (Hoşap Suyu-Güzelsu Çayı)dır.
| Engil Çayı | |
|---|---|
 Hoşap Köprüsü ve Hoşap Çayı | |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Van Gölü Kapalı Havzası |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | İspiriz Dağları |
| Kaynak rakımı | 3688 m |
| Ağız | Van Gölü |
| Ağız rakımı | 1646 m |
| Uzunluk | 138 km |
| Havza alanı | 2.551 km² |
| Debi | 8,44 m³/s |
Fiziki özellikleri
Uzunluğu 130 km, yıllık ortalama debisi 8,44 m3/s'dir. Havza alanı 2.551 km², yıllık toplam debisi 334.106 m³/yıldır.
Kolları
Çatakdibi güneyinden doğan Gireçeri, Şeref, Beyazpınar, Garikeçen, Boz, Doşkovi, Berihasan, Cahi derelerinin birşelmesi ile Çilgelir Deresi oluşur. Tutak köyü çevresinden doğan Çalyan, Küldür, Külhürç dereleri birleşerek Çünk Deresini oluşturur. Çünk ve Çilgelir deresi Çatakdibi'nin doğusunda birleşirler. Bu derelere daha sonra; Lapdonka, Yediçatak, Hatip, Hıyar, Harapşeyhi, Büyük, Berkış, Sado, Geliyewarespi, Serekani, Doşka, Valitan, Selekani, Çamek, Derin, Şivaciha, Selman, Halaz, Mehmet Aga, Musa, Geli, Sinok, Haşemi, Mengünis, Katuh, Şikeftikan, Kanireşk, Bahanis ile Seyhan derelerini dökülür ve adı Büyükçay Deresi olur. Uzungedik köyü doğusundan doğan Kavalk, Hocan, Geli, Girdesor, Cingiryayla, Bincevan, Arpa, Sülboğazı, Çemeretaş, Gelikob dereleri ile Sevindik köyü doğusundan doğan Gideser, Asrek, Beyazsu, Kasır ve Asrek dereleri Gürpınar doğusunda birleşir ve Gocur Dere adını alır. Gürpınar doğusunda birleşin Gocur Deresi ile Büyükçay Deresi Hoşap Çayı'nı oluşturur.
Akım
Doğu Anadolu'da akarsuların debilerini etkileyen en önemli etken karların erimesidir. Bu da don olayının sona ermesine ve sıcaklığın gidişatına, yani yükselti faktörüne bağlıdır. Hoşap Çayı'nın akım rejimi de bu duruma uygundur. En düşük akım Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında 1,3 m³/sn, en yüksek akım Mayıs ayında 12,6 m³/sn'dir. Mayıs ayındaki artışta yağmurların başlaması ve karların erimesinin katkısı bulunur. 2.551 km² büyüklüğünde havzanın sularını toplayan akarsuyun yıllık toplam akımı 334.106 m³/yıldır.
Yıldan yıla taşıdığı su miktarı değişen akarsuyun en az akımı 1961 yılında 5,497 m³/sn, en fazla akım 1969'da 12,252 m³/sn, uzun yıllar ortalaması 8,556 m³/sn'dir.
Hoşap Çayı havzasında 2'si ılıca, 28'i soğuk olmak üzere 30 kaynak bulunur. Kaynaklardan içme, sulama ve kullanma amacıyla yararlanılır. Kaynakların çoğunluğu karstik kökenlidir. En büyük kaynak Yukarıkaymaz köyündeki Serêkanıye kaynağıdır. Bu kaynağın suları Van, Edremit ve Gürpınar'ın içme suyu için kullanılmaktadır.
Havzası
Hoşap Çayı, Doğu Anadolu Bölgesi, Yukarı Murat-Van Bölümü, Van Gölü Kapalı Havzası'nda yer alır. Çayı su toplama havzası 2.551 km²'dir. Havza sınırları yaklaşık olarak Gürpınar ilçe sınırları ile çakışmaktadır. İlçe merkezinin yanında 40 mahalle ve 71 köy havza sınırlarında yer alır. Havza dışında, kuzeyde Urartulardan kalma Turna Barajı Gölü ve Akgöl yer alır. Akarsuyun aşağı çığırında Kuaterner yaşlı alüvyonlar geniş alanlar kaplar.
Havzanın batı bölümünde 1649–1900 m yükselti aralığında, 120 km² genişliğinde Havasor (Xawesor) Ovası yer alır. Van Gölü'nün ılımanlaştırıcı etkisi vadi içinde Hoşap'a kadar etkilidir. Bölgede yaşamış Urartular su kaynaklarından en iyi şekilde yararlanmışlardır. Urartululardan kalma (Menua kanalı) halen kullanılmaktadır. Kanal ile Yukarıkaymaz köyündeki kaynak suyu Gürpınar, Edremit ve Van'a ulaştırılmaktaydı. Bu gün sular yeraltı boruları ile taşınmaktadır.
Yeraltı suları
Hoşap Çayı havzasında iki ana akifer bulunur. Zernek Barajı'ndan, Van Gölü'ne kadar olan alanda, Gürpınar Akiferi yer alır. Akifer gevşek yapılı kum, kil, silt ve çakıldan oluşur. Uzunluğu 33 km, genişliği 3 km, göle yakın alanlarda 6,5 km'dir. Derinliği 65–110 m arasında olan akiferin alanı 152 km²'dir. Gürpınar akiferinde yıllık beslenme 16,3 hm³, boşalım 15,9 hm³'tür. Diğer yeraltı su kütlesi Şamram kireçtası akiferidir. Yıllık beslenim 189 hm³ iken boşalım 190 hm³'tür.
Dönemeç Deltası
Akarsu göle döküldüğü alanda 1650 m rakımında, 86 km2 büyüklüğünde Dönemeç Deltası'nı oluşturur. Delta; kumul, çamur, sazlık ve kamışlıklar ile kaplıdır. Engil Çayı inci kefalinin yaşam alanıdır. Göç zamanında kuşların yararlandığı, türü tehlike altındaki Dikkuyruk ördeğinin ürediği alandır. Hazar sumrusu ve kızböceği alanda yaşar. Yaz ördeği, Pasbaş patka, küçük karabatak ile Van Gölü martısı deltada üreyen diğer türlerdir.
Göle dökülmeye yakın deltasının üzerinde menderesler çizerek ilerleyen akarsunun üzerinden Van-Gevaş kara yolu geçer. Engil Çayı'nda yıllık ortalama 14,00 GWh elektrik üreten, kurulu gücü 4 MW olan Zernek Barajı yer alır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i BOZKOYUN, Mehmet; ELMASTAŞ, Necmettin (2019). (PDF). turkishstudies.net. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ a b Kaptanoğlu, Sema; Bakır, Ahmet (2017). . Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2019.
- ^ a b . 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2019.
- ^ . vanekspres.com. 22 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ . enerjiatlasi.com. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2019.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Engil Donemec Cayi Van ili sinirlarindan dogup Van Golu ne GD yonunden dokulen akarsu Baskale cevresinden Ispiriz Daglari 3688 m ve Norduz Yaylasi ndan kaynaklarini alir Dogu bati akisiyla Zernek Baraji na dokulur buradan ciktiktan sonra Havasor Ovasi na gecer Gevas ilce merkezinin kuzeyinden Van Golu ne dokulur Akarsuyun adi Zernek Baraji ndan once Hosap Cayi Hosap Suyu Guzelsu Cayi dir Engil CayiHosap Koprusu ve Hosap CayiKonumUlke ler Van Golu Kapali HavzasiGenel bilgilerKaynak Ispiriz DaglariKaynak rakimi 3688 mAgiz Van GoluAgiz rakimi 1646 mUzunluk 138 kmHavza alani 2 551 km Debi 8 44 m sEngil Cayi uzerindeki Zernek BarajiFiziki ozellikleriUzunlugu 130 km yillik ortalama debisi 8 44 m3 s dir Havza alani 2 551 km yillik toplam debisi 334 106 m yildir KollariCatakdibi guneyinden dogan Gireceri Seref Beyazpinar Garikecen Boz Doskovi Berihasan Cahi derelerinin birselmesi ile Cilgelir Deresi olusur Tutak koyu cevresinden dogan Calyan Kuldur Kulhurc dereleri birleserek Cunk Deresini olusturur Cunk ve Cilgelir deresi Catakdibi nin dogusunda birlesirler Bu derelere daha sonra Lapdonka Yedicatak Hatip Hiyar Harapseyhi Buyuk Berkis Sado Geliyewarespi Serekani Doska Valitan Selekani Camek Derin Sivaciha Selman Halaz Mehmet Aga Musa Geli Sinok Hasemi Mengunis Katuh Sikeftikan Kaniresk Bahanis ile Seyhan derelerini dokulur ve adi Buyukcay Deresi olur Uzungedik koyu dogusundan dogan Kavalk Hocan Geli Girdesor Cingiryayla Bincevan Arpa Sulbogazi Cemeretas Gelikob dereleri ile Sevindik koyu dogusundan dogan Gideser Asrek Beyazsu Kasir ve Asrek dereleri Gurpinar dogusunda birlesir ve Gocur Dere adini alir Gurpinar dogusunda birlesin Gocur Deresi ile Buyukcay Deresi Hosap Cayi ni olusturur AkimDogu Anadolu da akarsularin debilerini etkileyen en onemli etken karlarin erimesidir Bu da don olayinin sona ermesine ve sicakligin gidisatina yani yukselti faktorune baglidir Hosap Cayi nin akim rejimi de bu duruma uygundur En dusuk akim Agustos Eylul ve Ekim aylarinda 1 3 m sn en yuksek akim Mayis ayinda 12 6 m sn dir Mayis ayindaki artista yagmurlarin baslamasi ve karlarin erimesinin katkisi bulunur 2 551 km buyuklugunde havzanin sularini toplayan akarsuyun yillik toplam akimi 334 106 m yildir Yildan yila tasidigi su miktari degisen akarsuyun en az akimi 1961 yilinda 5 497 m sn en fazla akim 1969 da 12 252 m sn uzun yillar ortalamasi 8 556 m sn dir Hosap Cayi havzasinda 2 si ilica 28 i soguk olmak uzere 30 kaynak bulunur Kaynaklardan icme sulama ve kullanma amaciyla yararlanilir Kaynaklarin cogunlugu karstik kokenlidir En buyuk kaynak Yukarikaymaz koyundeki Serekaniye kaynagidir Bu kaynagin sulari Van Edremit ve Gurpinar in icme suyu icin kullanilmaktadir HavzasiHosap Cayi Dogu Anadolu Bolgesi Yukari Murat Van Bolumu Van Golu Kapali Havzasi nda yer alir Cayi su toplama havzasi 2 551 km dir Havza sinirlari yaklasik olarak Gurpinar ilce sinirlari ile cakismaktadir Ilce merkezinin yaninda 40 mahalle ve 71 koy havza sinirlarinda yer alir Havza disinda kuzeyde Urartulardan kalma Turna Baraji Golu ve Akgol yer alir Akarsuyun asagi cigirinda Kuaterner yasli aluvyonlar genis alanlar kaplar Havzanin bati bolumunde 1649 1900 m yukselti araliginda 120 km genisliginde Havasor Xawesor Ovasi yer alir Van Golu nun ilimanlastirici etkisi vadi icinde Hosap a kadar etkilidir Bolgede yasamis Urartular su kaynaklarindan en iyi sekilde yararlanmislardir Urartululardan kalma Menua kanali halen kullanilmaktadir Kanal ile Yukarikaymaz koyundeki kaynak suyu Gurpinar Edremit ve Van a ulastirilmaktaydi Bu gun sular yeralti borulari ile tasinmaktadir Yeralti sulariHosap Cayi havzasinda iki ana akifer bulunur Zernek Baraji ndan Van Golu ne kadar olan alanda Gurpinar Akiferi yer alir Akifer gevsek yapili kum kil silt ve cakildan olusur Uzunlugu 33 km genisligi 3 km gole yakin alanlarda 6 5 km dir Derinligi 65 110 m arasinda olan akiferin alani 152 km dir Gurpinar akiferinde yillik beslenme 16 3 hm bosalim 15 9 hm tur Diger yeralti su kutlesi Samram kirectasi akiferidir Yillik beslenim 189 hm iken bosalim 190 hm tur Donemec DeltasiAkarsu gole dokuldugu alanda 1650 m rakiminda 86 km2 buyuklugunde Donemec Deltasi ni olusturur Delta kumul camur sazlik ve kamisliklar ile kaplidir Engil Cayi inci kefalinin yasam alanidir Goc zamaninda kuslarin yararlandigi turu tehlike altindaki Dikkuyruk ordeginin uredigi alandir Hazar sumrusu ve kizbocegi alanda yasar Yaz ordegi Pasbas patka kucuk karabatak ile Van Golu martisi deltada ureyen diger turlerdir Gole dokulmeye yakin deltasinin uzerinde menderesler cizerek ilerleyen akarsunun uzerinden Van Gevas kara yolu gecer Engil Cayi nda yillik ortalama 14 00 GWh elektrik ureten kurulu gucu 4 MW olan Zernek Baraji yer alir Kaynakca a b c d e f g h i BOZKOYUN Mehmet ELMASTAS Necmettin 2019 PDF turkishstudies net 14 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2020 a b Kaptanoglu Sema Bakir Ahmet 2017 Yuzuncu Yil Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Dergisi 30 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Haziran 2019 a b 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Haziran 2019 vanekspres com 22 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mayis 2020 enerjiatlasi com 30 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Haziran 2019