Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermeni Ulusal Hareketi, 1780 Zeytun İsyanı ile başlayarak 1984 yılına kadar süren dönemdeki "Ermeni ulusal kurtuluş hareketi" olarak da bilinen Ermeni milliyetçiliğini savunan Ermenilerin tarihte kurulmuş olan Ermeni devletlerinin kapsadığı bölgelerde, Doğu Anadolu Bölgesi ve Kafkasya'da, yeniden bir Ermeni devleti kurma amacı doğrultusunda düzenlenen faaliyetlerdir.
Başlaması
Uyanışı
Ermeniler arasında aydınlanma, bazen Ermeni halkının rönesansı olarak adlandırılan, iki kaynaktan gelişmiştir. İlki Ermeni rahiplerin ait olduğu . İkincisi 19. yüzyılın sosyo-siyasi gelişmeleri ki bunlar esas olarak Fransız Devrimi ve Rus devriminin kavramlarının Ermeniler okur-yazarlar arasında yer bulmasıdır. Ermeniler arasında Mekhitarist Order'a bağlı din görevlileri Ermeni tarihi ve dilini önemini öğretimlerinde vurguladılar. Tiflis'teki Nersesian Koleji ve Lazarian Koleji'nde Moskova-Lazarevski Enstitüsü (1816) önde gelen eğitim kurumlarında yetişmiş ulusal bilinçli Ermeni öğretmenler etkili olmaktaydı. Öncüleri arasında , Haçatur Abovyan ve sayılmasına yarar vardır. Bu ilk grup Ermeni sorununun tanınması için savaştı.
19. yüzyılda diğer ulusal hareketlerle birlikte Osmanlıda bir Ermeni aydınlar grubu oluşmuştur. Bunlar ithalat ile uğraşan Ermeniler arasında yaygınlaşmıştır. Bu kişiler kendi toplumlarına bu yeni kavramların kullanımı teşvik etmişler. Bu Ermeniler son derece eğitimli idi içlerinde doktorlar, demokratik-liberal ideolojiyi benimseyen öğretmenler vb. Bu yaklaşım Ermeni Devrimci Federasyonu ile yeni bir akıma ulaştı. Ermeni Devrimci Federasyonu ikinci dalga Rus devrimci düşüncesi ortaya çıkışı ile sosyalist ideoloji (Marksist değişiklik gösteren) özelliklere sahip bir hareket haline gelir.
Organizasyonlar
Armenekan Partisi 1885 yılında 1880 yılında kurulan Ermeni Yurttaşlar Birliği adlı gizli bir Ermeni derneğinin de kurucusu olan Ermeni Mıgırdiç Portakalyan tarafından Van merkez olmak üzere kurulmuştur. Bu organizasyon "Kan dökmeden hürriyet elde edilemez" sloganını benimsemiş ve ihtilal yolu ile bağımsız Ermeni devletini kurmayı amaçlamıştır. Zaman içinde öne çıkan Taşnak ve Hınçak Komiteleri bu organizasyondan eleman transferi yapmıştır.
Ermeni Devrimci Federasyonu (Tashnagtsutiun, Taşnaksutyun) Ermeni radikal milliyetçi Ermeni bağımsızlığını sağlamak amacıyla 1890'da kurulan örgüt.
Sosyal Demokrat Hınçak Partisi eski adıyla "Hınçak". 1887 yılında Kafkasyalı bir Ermeni olan tarafından ve Marksist ideolojiye inanmış beş öğrenci ile birlikte İsviçre'nin Cenevre kentinde kurulmuştur. Çalışma bölgesi olarak Doğu Anadolu Bölgesi'ni seçen komite, bir zaman sonra merkezini İsviçre'den Londra'ya götürmüştür. Cemiyetin prensipleri Karl Marx'ın Komünist Manifesto'sundan esinlenerek hazırlanmış olup üyelerinin çoğu Rusya Ermenileri idi. Komitenin amacı, Osmanlı Devleti'nden kopararak Rus ve İran'daki bölgeleri birleştirmek ve böylece Büyük Ermenistan'ı kurmaktı.
Ermeni Fedaileri
Bu dönemle başlayarak bazı Ermeniler Ermeni milisleri, çeteleri, fedaileri olarak bilinen ve ailelerini terk ederek gerilla birlikleri oluşturmuşlar. İlk olarak Osmanlı İmparatorluğu'nda gerilla örgütleri kurarak Ermeni köylerinin talan edilmesine önlemek amacıyla birlik oluştursalar da bu güçlerin çoğu Ermeni ulusal kurtuluş hareketinin üyesi olarak hizmet etmişlerdir. Ünlü Ermeni milis başkanları arasında , Boyacıyan Hamparsum Murat Efendi, Girayr ve sayılabilmektedir.
Osmanlı Devleti
1780 Zeytun Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu yönetimine karşı ilk silahlı isyanında bulunmuştur. Bu isyanının temeli vergi olmuştur. 'a göre, bütün dünyada, Fransız İhtilali'nden sonra belirginleşen milliyetçilik hareketleri Osmanlı İmparatorluğu'nda etkisini gösterir. Bunun sonucu olarak, önce Sırplar, Rumlar, Araplar ve sonra Arnavutlar kendi millî toplumunu devlet olarak kurmak için hem birbirleriyle hem de Osmanlı Devleti ile fikren ve fiilen çatışmaya girdi. 19. yy.'dan 20. yy.'a geçildiği yıllarda Rumlar, Sırplar, Bulgarlar Balkan Savaşları'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'ndan siyasi olarak tamamen ayrıldılar. Müslüman olmayan topluluklardan, fiziki olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun Türkiye topraklarına yakın olmaları nedeniyle, yalnızca Ermeniler bu anlamda bağımsız olamadılar. Ermeniler gelişen milliyetçilik hareketlerinin etkisinde bağımsızlıklarını kazanmak için Hınçak ve Taşnak millî teşkilatlarını kurdu.
Ermeni teşkilatların yöntemleri ve amacı önce Müslümanlarla Ermenileri birbirine düşürmek, isyan çıkarmak ve böylece Avrupa devletlerini silahlı müdahaleye zorlayarak, onların müdahalesi ve yardımı ile Doğu Anadolu'da Ermeni Devleti kurmaktı.
II. Abdülhamit Dönemi, 1876 - 1908
Taner Akçam'e göre, Doğu Anadolu üzerindeki 1870'lerden beri Osmanlı Devleti için siyasi bir sorun olmuştu. Hınçak ve Taşnaksutyun gibi Ermeni militan örgütleri 1894'ten itibaren bazı tedhiş eylemlerine giriştiler. 1895'te Ermenilerin ayaklanma teşebbüsü sertlikle bastırıldı.
1878 Berlin Kongresi Osmanlı Devleti'nden Doğu Anadolu'daki Ermenilerin Rus himayesine yönelmelerine engel olmak amacıyla bu bölgedeki Ermenilerin durumunu düzeltmeye yönelik bir dizi reform yapmasını talep etti. Abdülhamid yönetiminin bu reformları ertelemesi ve bölgedeki Kürt aşiretlerini muhtemel bir Ermeni isyanına karşı silahlandırma yoluna gitmesi üzerine Ermeniler arasında devrimci ve milliyetçi örgütler güç kazandı.
1887'de Maraş'a bağlı Zeytun'da, Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı. Aynı yıl, sosyalist Ermeniler Cenevre'de Sosyal Demokrat Hınçak Partisi'ni kurdular. Rusya'daki fikir akımlarından etkilenilerek kurulan bu cemiyetin amacı, reform hatta özerklik konusunda sultana baskı kurmaktı. Avetis Nazarbekian, Meryem Vardanyan, Gevorg Gharadjian, Ruben Khan-Azat, Christopher Ohanian, Gabriel Kafian ve Manuel Manuelian tarafından kurulan Sosyal Demokrat Hınçak Partisi (Hınçak), Osmanlı Devleti ve İran'daki ilk sosyalist parti olmuştur.
15 Temmuzda 1890 Kumkapı Gösterisi Hınçaklar'ın İstanbul Kumkapı'da olaylar çıkarmışlardır. Bu olaylarda komitenin başlıca ileri gelenleri Megavoryan'ın yanında toplanmışlardır. Kumkapı'da olanlarının yönetimi için iki milis seçilmiştir. Bunlar Cangülyan ve Murad'dır. Bu kişiler Patriği saraya götürmeyi bir taraf diğer taraf ise bildiriyi okuma sorumluluğunu üzerlerine almıştır.
1891'de ise Siirt'e yakın Sason'da Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı. 1894'te Ermeni Devrimci Federasyonu Diyarbakır'a bağlı Sason'da Osmanlı yönetimine karşı silahlı bir direniş örgütledi.
1895'te Ermeni devrimci örgütlerince desteklenen direniş hareketleri başlatıldı.
1895'te Van (1896) kentinde bir ayaklanma düzenlendi.
24 Ağustos 1896'da Papken Süni önderliğinde Devrimci Ermeni Federasyonu'ndan bir grup fedai İstanbul'da Osmanlı Bankası'nı basarak dünya kamuoyunun ilgisini çekmeyi denediler. Olay sonrası Avrupa elçiliklerinin müdahale ederek Babıâli'nin devrimcileri tevkif etmesine ve cezalandırmasına izin vermemiş olmalarına rağmen banka işgali de dönemin büyük güçlerinin müdahale etmesini sağlayamamıştır. Bu olaylar sayesinde daha önceden etkin olan Hınçak ve Armenakan gibi örgütleri kenara iterek Ermeni ulusal hareketinin önderliğini ele geçirdi.
21 Temmuz 1905 Yıldız suikast teşebbüsü II. Abdülhamit'e karşı günü Ermeni sempatizanı Belçikalı Edward Jorris önderliğinde Taşnak örgütü tarafından Cuma selamlığından önce Yıldız Cami önünde düzenlenen suikast girişiminde bulunmuştur.
İkinci Meşrutiyet Dönemi
İkinci Meşrutiyet Devri 24 Temmuz 1908'de yeniden ilân edilmesiyle başlayan dönem. Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askeri darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışmış ve 600 yıllık imparatorluğun dağılması gerçekleşmiştir. İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra derhal seçimlere gidildi. Seçimleri İttihat ve Terakki kazandı. Yeni parlamentoda 142 Türk, 60 Arap, 25 Arnavut, 23 Yunan, 12 Ermeni (Ermeniler arasında Taşnak 4 ve Hınçak 2 üye çıkardı), Sırplar 3, Yahudi 15, Bulgar 4 üye çıkardı. Toplam 12 üye ile Ermeniler azınlık haline geldiler.
1908'de Ermeni komitacı tarafından Van Valisi Ali Paşa öldürülmüştür. Ali Paşa Van'da yönetimde iken Osmanlıya bağlı Ermenileri bölgede desteklemiş yardımcılığına ’ı, Gevaş kaymakamlığına ise onun kardeşi olan atamıştır.
Jön Türk hareketi liderlerinin sürgünde olduğu zamanlarda Ermeni devrimcilerinin başı, anayasa projesinin gerçekleştirilmesi için verecekleri herhangi bir destek karşılığında, tamamıyla Ermeni olan bir ya da iki vilayetin oluşturulmasını kapsayabilecek bir adem-i merkeziyet politikası uygulanması umudunu taşımaktaydı. Ancak, 13 Nisan 1909'da İstanbul'da karşı devrimin ortaya çıkması ve devamında meydana gelen Adana Katliamında çok sayıda sivil Ermeni ölmesi, Müslümanlarla gayrimüslimler arasındaki ilişkileri bozmuştur. Liberal bir İngiliz dostu olan Sadrazam Kâmil Paşa'nın devrilmesinden kısa bir süre sonra İstanbul garnizonunda karşı-devrim niteliğindeki 31 Mart Ayaklanması çıkmıştı. Selanik'teki 3. Ordu, bu iki isyanı bastırdıktan sonra Babıâli, Ermenilerle arasını düzeltmek için, Adana Katliamında zarar görenler için 30.000 liralık yardım kararını onaylamıştır. 19. yüzyılın son döneminde, Kürt aşiretler Ermeni köylülerinin topraklarını ele geçirmişlerdi ve bu durum karşısında Osmanlı Devleti, bir harekette bulunmadığı için bir miktar Ermeni Kafkaslara göç etmişti. İttihat ve Terakkicilerin devriminden sonra Taşnak Cemiyeti, toprak sorununun çözülmesi için hükûmetin tartışmalı toprakların hak sahiplerine tazminat ödenmesini teklif etti. Hükûmet ise bu talebe ilgi gösterdi. Ancak, devletin kırsal alandaki otoritesinin zayıflamasından dolayı bu olaylar bir süre daha devam etti. 1912'den itibaren Kafkaslara göç eden Ermeniler topraklarına geri dönmeye başladı.
1912'de İstanbul Hükûmeti, Doğubayazıt, Bitlis ve Van'da Kürt eşkıyaların Ermeni köylülerini öldürdüğü haberleri duyulduktan sonra olayların bastırılması ve eşkıyaların tutuklanması için Çerkez Ali Paşa'yı Bitlis'e gönderdi.
Rus İmparatorluğu
Ermeni ayaklanması 1903 - 1904
12 Haziran 1903'te Çar bir Rusya içinde bir birlik oluşturmak için Ruslaştırma programına karar verir. Ermeniler karşı çıkar ve olaylar Ermeni Kilisesi'nin varlıklara el konması ile zirveye ulaşır. Çara karşı önderliğinde Ermeni kilisesi ayaklanır. Ermeni Devrimci Federasyonu önce Rus idaresine sempati almak için önemli destek verdi. Sonra Ermeni Devrimci Federasyonu liderleri Ermeni kilisesini savunmaya karar verdi.
Ermeni-Azeri kırımı 1904 - 1905
Rus İmparatorluğunda 1905 Devrimi olarak bilinen dönemde yaygın ayaklanmalar yaşamış ve bunlar Transkafkasya uzanmış. Büyük grevlerle bölgede huzursuzluk baş göstermişti Transkafkasya olayları köylü (Çoğu Müslüman Azeri olan köylüler) ayaklanmaları dalgası başladı. Bakü, Rus petrol endüstrisinin merkezi idi. Sınıfsal gerilimlerin, etnik rekabet ile karıştırılır. Aralık 1904, büyük bir grev sonrası iki toplum sokaklarda kavga etmeye başlar. Şiddet kırsala yayıldı ve birçok Azeri Ermeni güçler tarafından öldürüldü.
Halkın Mahkemesi, 1912
Ocak 1912 yılında Rus İmparatorluğu Ermeni Devrimci Federasyonu dan 159 Ermeniyi anti-Rus üyeliği ile "Devrimci" olarak mahkemeye tahsil edildi. Bu olay Ermeni Devrimci Federasyonu üyelerini "Eski Taşnaklar" ve "Genç Taşnaklar" olarak böldü. Genç Taşnaklar Rusya ile uyumlu ile müttefik olmak istediler. Çıkan olaylarda mahkemeye Ermeni yazarlar, hekimler, avukatlar, bankacılar da dahil olmak üzere tüm Ermeni aydınlar, hatta tüccarlar çıkarıldı." Bu mahkeme sonunda (Halkın Mahkemesi) 64 Ermeni aydın ya hapsedildi ya da değişen süreler için Sibirya çalışma kamplarına sürülmüştür
İran İmparatorluğu
İranda ARF daha fazla demokrasi isteğiyle "karşı devrimini" etkilemek kazanılan hakları savunmak ve elde edilenleri korumak istiyordu. İran'a Osmanlı İmparatorluğu'nda gerilla kampanyası düzenlediler bazı önlü mücadele gönderdi. Yeprem Khan İran Anayasa devrimde aracı oldu.
I. Dünya Savaşı
Osmanlı'da Ermeni İsyanları
I. Dünya Savaşında Osmanlı İmparatorluğu karşısına Ermeni ulusal örgütleri Ermeni milisleri (partisian gerilla müfrezeleri) ile karşı faaliyetler yürütmüş, ayrıca Rus İmparatorluğunda oluşan Ermeni gönüllü birliklerine katılarak Rus Kafkasya Ordusu'na destek vermiştir. Bu dönemin detayları için Ermeni İsyanları (I. Dünya Savaşı) makalesine bakınız </gallery>
Ermeni-Azeri olayları
Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kurulmasını izleyen dönemde daha sonra Ermenistan Demokratik Cumhuriyetinin askerî birliklerini oluşturacak güçler Kafkasların değişik bölgelerinde yerel Azeri halkala düşük düzeyli çatışmalara girmiş ve Ermeni-Azeri Savaşı 1917-1922 arasında Azerilere olan çatışmalarda birçok düzenli ordu biçiminde olmayan çatışmalara girdi. Ermeniler savaş genelinde gerilla taktiği uyguladı.
I. Dünya Savaşı sonrası
Türkiye
Ermenistanın Kurtuluşu için Ermeni Gizli Ordusu 1973 ve 1985 yılları arasında Türkiye dahil 16 ülkede şiddet eylemlerinde bulunmuş solcu ve aşırı milliyetçi Ermeni örgütü. 1980-1990 yıllarında ABD tarafından resmi terör örgütü listesine alınmıştır.[] Bu örgüt ASALA'nın eylemleri gerçekleştirmiştir.
Karabağ-Ermenistan
Glasnost'tan itibaren SSCB Ermenistan'ının ulusal kimlik ve bağımsızlık talepleri yeni bir yön buldu. , Ermeni ulusal kimlik gelişimi için bir dönüm noktası olmuştur. 1991 yılında Ermenistan'ın bağımsızlığını takiben Karabağ Savaşı ortaya çıktı. Bu hareket Pan-Ermeni Ulusal Hareketi (ANM) idaresinde gelişmiştir.
Kaynakça
- ^ Vigen Guroian, RELIGION AND ARMENIAN NATIONAL IDENTITY: NATIONALISM OLD AND NEW, Religion and nationalism, American academy of religion, Washington, DC, November 1993
- ^ a b c Herzig, s.76
- ^ a b Libaridian, s.106
- ^ a b FORSNET. . FORSNET. 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2009.
- ^ a b Louise Nalbandian, Armenian Revolutionary Movement, California University Press, 1963, s.110
- ^ a b Taner Akçam, A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility, Metropolitan Books, 2006, s. 42.
- ^ Erciyes Üniversitesi I. USAS, s.164
- ^ Sakarya 1984, ss. 461-463
- ^ Kurdoghlian, Mihran (1996). Hayots Badmoutioun, Volume III. Athens, Greece: Hradaragoutioun Azkayin Ousoumnagan Khorhourti. ss. 42-44.
- ^ Kurdoghlian, Mihran (1996). Պատմութիւն Հայոց (History of Armenia), Volume III. Athens, Greece: Council of National Education Publishing. ss. 28-29.
- ^ Nalbadian, s.176-177
- ^ Erciyes Üniversitesi I. USAS, s.169
- ^ a b Erciyes Üniversitesi I. USAS, s.170
- ^ Kaligian, s.32
- ^ Erciyes Üniversitesi I. USAS, s.174
- ^ Erciyes Üniversitesi I. USAS, s.179
- ^ Geifman, Anna. Thou Shalt Kill Devrimci Terörizm Rusya, 1894-1917. s. 21-22. ISBN .
- ^ a b İbrahim, Richard (1990). Alexander Kerenski: Devrimi First Love. New York: Columbia University Press, pg. 53,54
- ^ Berberian, Houri (2001). Ermeniler ve İran Anayasa Devrimi ve 1905-1911. Westview Basın. ss. 116-117. ISBN .
Konuyla ilgili yayınlar
- Erciyes Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Sempozyumu (2007). Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, Cilt II, Kayseri.
- Herzig, Edmund. Armenians Past And Present In The Making Of National Identity A Handbook
- Kaligian, Dikran 82003) The Armenian Revolutionary Federation under Ottoman Constitutional Rule (1908-1914), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Boston College.
- Libaridian, Gerard J. (2004). Modern Ermenistan: İnsanlar, Ulus, Devlet, İşlem Yayınları.
- Nalbandian, Louise (1963). The Armenian Revolutionary Movement, California University Press, Berkeley.
- Sakarya, İhsan (1984). İhsan Sakarya (Ed.). Belgelerle Ermeni sorunu (Gnkur. Basımevi bas.). Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı yayınları. s. 492.
- Öztarsu, Mehmet Fatih (2015). Fedailer Devrimi - Ermenistan'daki Kayıp Emanet, Öteki Adam Yayınları, İstanbul.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ermeni Ulusal Hareketi 1780 Zeytun Isyani ile baslayarak 1984 yilina kadar suren donemdeki Ermeni ulusal kurtulus hareketi olarak da bilinen Ermeni milliyetciligini savunan Ermenilerin tarihte kurulmus olan Ermeni devletlerinin kapsadigi bolgelerde Dogu Anadolu Bolgesi ve Kafkasya da yeniden bir Ermeni devleti kurma amaci dogrultusunda duzenlenen faaliyetlerdir Buyuk ErmenistanBaslamasiUyanisi Osmanlida a bagli bir din merkezi Ermeni Kilisesi Ermeni uyanisinda onemli bir rol ustlendi Ermeniler arasinda aydinlanma bazen Ermeni halkinin ronesansi olarak adlandirilan iki kaynaktan gelismistir Ilki Ermeni rahiplerin ait oldugu Ikincisi 19 yuzyilin sosyo siyasi gelismeleri ki bunlar esas olarak Fransiz Devrimi ve Rus devriminin kavramlarinin Ermeniler okur yazarlar arasinda yer bulmasidir Ermeniler arasinda Mekhitarist Order a bagli din gorevlileri Ermeni tarihi ve dilini onemini ogretimlerinde vurguladilar Tiflis teki Nersesian Koleji ve Lazarian Koleji nde Moskova Lazarevski Enstitusu 1816 onde gelen egitim kurumlarinda yetismis ulusal bilincli Ermeni ogretmenler etkili olmaktaydi Onculeri arasinda Hacatur Abovyan ve sayilmasina yarar vardir Bu ilk grup Ermeni sorununun taninmasi icin savasti 19 yuzyilda diger ulusal hareketlerle birlikte Osmanlida bir Ermeni aydinlar grubu olusmustur Bunlar ithalat ile ugrasan Ermeniler arasinda yayginlasmistir Bu kisiler kendi toplumlarina bu yeni kavramlarin kullanimi tesvik etmisler Bu Ermeniler son derece egitimli idi iclerinde doktorlar demokratik liberal ideolojiyi benimseyen ogretmenler vb Bu yaklasim Ermeni Devrimci Federasyonu ile yeni bir akima ulasti Ermeni Devrimci Federasyonu ikinci dalga Rus devrimci dusuncesi ortaya cikisi ile sosyalist ideoloji Marksist degisiklik gosteren ozelliklere sahip bir hareket haline gelir Organizasyonlar Ermeni Devrimci Federasyonu flemasi altinda Ermeni fedaileri Armenekan Partisi 1885 yilinda 1880 yilinda kurulan Ermeni Yurttaslar Birligi adli gizli bir Ermeni derneginin de kurucusu olan Ermeni Migirdic Portakalyan tarafindan Van merkez olmak uzere kurulmustur Bu organizasyon Kan dokmeden hurriyet elde edilemez sloganini benimsemis ve ihtilal yolu ile bagimsiz Ermeni devletini kurmayi amaclamistir Zaman icinde one cikan Tasnak ve Hincak Komiteleri bu organizasyondan eleman transferi yapmistir Ermeni Devrimci Federasyonu Tashnagtsutiun Tasnaksutyun Ermeni radikal milliyetci Ermeni bagimsizligini saglamak amaciyla 1890 da kurulan orgut Sosyal Demokrat Hincak Partisi eski adiyla Hincak 1887 yilinda Kafkasyali bir Ermeni olan tarafindan ve Marksist ideolojiye inanmis bes ogrenci ile birlikte Isvicre nin Cenevre kentinde kurulmustur Calisma bolgesi olarak Dogu Anadolu Bolgesi ni secen komite bir zaman sonra merkezini Isvicre den Londra ya goturmustur Cemiyetin prensipleri Karl Marx in Komunist Manifesto sundan esinlenerek hazirlanmis olup uyelerinin cogu Rusya Ermenileri idi Komitenin amaci Osmanli Devleti nden kopararak Rus ve Iran daki bolgeleri birlestirmek ve boylece Buyuk Ermenistan i kurmakti Ermeni Fedaileri Bu donemle baslayarak bazi Ermeniler Ermeni milisleri ceteleri fedaileri olarak bilinen ve ailelerini terk ederek gerilla birlikleri olusturmuslar Ilk olarak Osmanli Imparatorlugu nda gerilla orgutleri kurarak Ermeni koylerinin talan edilmesine onlemek amaciyla birlik olustursalar da bu guclerin cogu Ermeni ulusal kurtulus hareketinin uyesi olarak hizmet etmislerdir Unlu Ermeni milis baskanlari arasinda Boyaciyan Hamparsum Murat Efendi Girayr ve sayilabilmektedir Osmanli Devleti1780 Zeytun Ermenilerin Osmanli Imparatorlugu yonetimine karsi ilk silahli isyaninda bulunmustur Bu isyaninin temeli vergi olmustur a gore butun dunyada Fransiz Ihtilali nden sonra belirginlesen milliyetcilik hareketleri Osmanli Imparatorlugu nda etkisini gosterir Bunun sonucu olarak once Sirplar Rumlar Araplar ve sonra Arnavutlar kendi milli toplumunu devlet olarak kurmak icin hem birbirleriyle hem de Osmanli Devleti ile fikren ve fiilen catismaya girdi 19 yy dan 20 yy a gecildigi yillarda Rumlar Sirplar Bulgarlar Balkan Savaslari nin ardindan Osmanli Imparatorlugu ndan siyasi olarak tamamen ayrildilar Musluman olmayan topluluklardan fiziki olarak Osmanli Imparatorlugu nun Turkiye topraklarina yakin olmalari nedeniyle yalnizca Ermeniler bu anlamda bagimsiz olamadilar Ermeniler gelisen milliyetcilik hareketlerinin etkisinde bagimsizliklarini kazanmak icin Hincak ve Tasnak milli teskilatlarini kurdu Ermeni teskilatlarin yontemleri ve amaci once Muslumanlarla Ermenileri birbirine dusurmek isyan cikarmak ve boylece Avrupa devletlerini silahli mudahaleye zorlayarak onlarin mudahalesi ve yardimi ile Dogu Anadolu da Ermeni Devleti kurmakti II Abdulhamit Donemi 1876 1908 1895 Antep Hamidiye katliamlarinda yaralanan Ermenileri hastane kapisinda bekleyerek linc edilmelerini engelleyen Haci AgaII Abdulhamit e duzenlenen Yildiz SuikastiOsmanli Bankasini Basan Ermeniler Fransa da Taner Akcam e gore Dogu Anadolu uzerindeki 1870 lerden beri Osmanli Devleti icin siyasi bir sorun olmustu Hincak ve Tasnaksutyun gibi Ermeni militan orgutleri 1894 ten itibaren bazi tedhis eylemlerine giristiler 1895 te Ermenilerin ayaklanma tesebbusu sertlikle bastirildi 1878 Berlin Kongresi Osmanli Devleti nden Dogu Anadolu daki Ermenilerin Rus himayesine yonelmelerine engel olmak amaciyla bu bolgedeki Ermenilerin durumunu duzeltmeye yonelik bir dizi reform yapmasini talep etti Abdulhamid yonetiminin bu reformlari ertelemesi ve bolgedeki Kurt asiretlerini muhtemel bir Ermeni isyanina karsi silahlandirma yoluna gitmesi uzerine Ermeniler arasinda devrimci ve milliyetci orgutler guc kazandi 1887 de Maras a bagli Zeytun da Ermeni devrimci orgutlerince desteklenen direnis hareketleri baslatildi Ayni yil sosyalist Ermeniler Cenevre de Sosyal Demokrat Hincak Partisi ni kurdular Rusya daki fikir akimlarindan etkilenilerek kurulan bu cemiyetin amaci reform hatta ozerklik konusunda sultana baski kurmakti Avetis Nazarbekian Meryem Vardanyan Gevorg Gharadjian Ruben Khan Azat Christopher Ohanian Gabriel Kafian ve Manuel Manuelian tarafindan kurulan Sosyal Demokrat Hincak Partisi Hincak Osmanli Devleti ve Iran daki ilk sosyalist parti olmustur 15 Temmuzda 1890 Kumkapi Gosterisi Hincaklar in Istanbul Kumkapi da olaylar cikarmislardir Bu olaylarda komitenin baslica ileri gelenleri Megavoryan in yaninda toplanmislardir Kumkapi da olanlarinin yonetimi icin iki milis secilmistir Bunlar Cangulyan ve Murad dir Bu kisiler Patrigi saraya goturmeyi bir taraf diger taraf ise bildiriyi okuma sorumlulugunu uzerlerine almistir 1891 de ise Siirt e yakin Sason da Ermeni devrimci orgutlerince desteklenen direnis hareketleri baslatildi 1894 te Ermeni Devrimci Federasyonu Diyarbakir a bagli Sason da Osmanli yonetimine karsi silahli bir direnis orgutledi 1895 te Ermeni devrimci orgutlerince desteklenen direnis hareketleri baslatildi 1895 te Van 1896 kentinde bir ayaklanma duzenlendi 24 Agustos 1896 da Papken Suni onderliginde Devrimci Ermeni Federasyonu ndan bir grup fedai Istanbul da Osmanli Bankasi ni basarak dunya kamuoyunun ilgisini cekmeyi denediler Olay sonrasi Avrupa elciliklerinin mudahale ederek Babiali nin devrimcileri tevkif etmesine ve cezalandirmasina izin vermemis olmalarina ragmen banka isgali de donemin buyuk guclerinin mudahale etmesini saglayamamistir Bu olaylar sayesinde daha onceden etkin olan Hincak ve Armenakan gibi orgutleri kenara iterek Ermeni ulusal hareketinin onderligini ele gecirdi 21 Temmuz 1905 Yildiz suikast tesebbusu II Abdulhamit e karsi gunu Ermeni sempatizani Belcikali Edward Jorris onderliginde Tasnak orgutu tarafindan Cuma selamligindan once Yildiz Cami onunde duzenlenen suikast girisiminde bulunmustur Ikinci Mesrutiyet Donemi Ermeni Devrimci Federasyonudan Karekin Pastirmaciyan Milletvekilleri Meclisi Erzurum uyesi 1909 Adana Musluman Mahallesi yikintilar icinde Baslik Muslumanlar bu minareden ates ettiler Ikinci Mesrutiyet Devri 24 Temmuz 1908 de yeniden ilan edilmesiyle baslayan donem Bu donemde parlamenter demokrasi secim siyasi parti askeri darbe ve diktatorluk olgulariyla tanismis ve 600 yillik imparatorlugun dagilmasi gerceklesmistir Ikinci Mesrutiyetin ilanindan sonra derhal secimlere gidildi Secimleri Ittihat ve Terakki kazandi Yeni parlamentoda 142 Turk 60 Arap 25 Arnavut 23 Yunan 12 Ermeni Ermeniler arasinda Tasnak 4 ve Hincak 2 uye cikardi Sirplar 3 Yahudi 15 Bulgar 4 uye cikardi Toplam 12 uye ile Ermeniler azinlik haline geldiler 1908 de Ermeni komitaci tarafindan Van Valisi Ali Pasa oldurulmustur Ali Pasa Van da yonetimde iken Osmanliya bagli Ermenileri bolgede desteklemis yardimciligina i Gevas kaymakamligina ise onun kardesi olan atamistir Jon Turk hareketi liderlerinin surgunde oldugu zamanlarda Ermeni devrimcilerinin basi anayasa projesinin gerceklestirilmesi icin verecekleri herhangi bir destek karsiliginda tamamiyla Ermeni olan bir ya da iki vilayetin olusturulmasini kapsayabilecek bir adem i merkeziyet politikasi uygulanmasi umudunu tasimaktaydi Ancak 13 Nisan 1909 da Istanbul da karsi devrimin ortaya cikmasi ve devaminda meydana gelen Adana Katliaminda cok sayida sivil Ermeni olmesi Muslumanlarla gayrimuslimler arasindaki iliskileri bozmustur Liberal bir Ingiliz dostu olan Sadrazam Kamil Pasa nin devrilmesinden kisa bir sure sonra Istanbul garnizonunda karsi devrim niteligindeki 31 Mart Ayaklanmasi cikmisti Selanik teki 3 Ordu bu iki isyani bastirdiktan sonra Babiali Ermenilerle arasini duzeltmek icin Adana Katliaminda zarar gorenler icin 30 000 liralik yardim kararini onaylamistir 19 yuzyilin son doneminde Kurt asiretler Ermeni koylulerinin topraklarini ele gecirmislerdi ve bu durum karsisinda Osmanli Devleti bir harekette bulunmadigi icin bir miktar Ermeni Kafkaslara goc etmisti Ittihat ve Terakkicilerin devriminden sonra Tasnak Cemiyeti toprak sorununun cozulmesi icin hukumetin tartismali topraklarin hak sahiplerine tazminat odenmesini teklif etti Hukumet ise bu talebe ilgi gosterdi Ancak devletin kirsal alandaki otoritesinin zayiflamasindan dolayi bu olaylar bir sure daha devam etti 1912 den itibaren Kafkaslara goc eden Ermeniler topraklarina geri donmeye basladi 1912 de Istanbul Hukumeti Dogubayazit Bitlis ve Van da Kurt eskiyalarin Ermeni koylulerini oldurdugu haberleri duyulduktan sonra olaylarin bastirilmasi ve eskiyalarin tutuklanmasi icin Cerkez Ali Pasa yi Bitlis e gonderdi Rus ImparatorluguErmeni ayaklanmasi 1903 1904 12 Haziran 1903 te Car bir Rusya icinde bir birlik olusturmak icin Ruslastirma programina karar verir Ermeniler karsi cikar ve olaylar Ermeni Kilisesi nin varliklara el konmasi ile zirveye ulasir Cara karsi onderliginde Ermeni kilisesi ayaklanir Ermeni Devrimci Federasyonu once Rus idaresine sempati almak icin onemli destek verdi Sonra Ermeni Devrimci Federasyonu liderleri Ermeni kilisesini savunmaya karar verdi Ermeni Azeri kirimi 1904 1905 1905 Baku de Azeri kirimi Rus Imparatorlugunda 1905 Devrimi olarak bilinen donemde yaygin ayaklanmalar yasamis ve bunlar Transkafkasya uzanmis Buyuk grevlerle bolgede huzursuzluk bas gostermisti Transkafkasya olaylari koylu Cogu Musluman Azeri olan koyluler ayaklanmalari dalgasi basladi Baku Rus petrol endustrisinin merkezi idi Sinifsal gerilimlerin etnik rekabet ile karistirilir Aralik 1904 buyuk bir grev sonrasi iki toplum sokaklarda kavga etmeye baslar Siddet kirsala yayildi ve bircok Azeri Ermeni gucler tarafindan olduruldu Halkin Mahkemesi 1912 Ocak 1912 yilinda Rus Imparatorlugu Ermeni Devrimci Federasyonu dan 159 Ermeniyi anti Rus uyeligi ile Devrimci olarak mahkemeye tahsil edildi Bu olay Ermeni Devrimci Federasyonu uyelerini Eski Tasnaklar ve Genc Tasnaklar olarak boldu Genc Tasnaklar Rusya ile uyumlu ile muttefik olmak istediler Cikan olaylarda mahkemeye Ermeni yazarlar hekimler avukatlar bankacilar da dahil olmak uzere tum Ermeni aydinlar hatta tuccarlar cikarildi Bu mahkeme sonunda Halkin Mahkemesi 64 Ermeni aydin ya hapsedildi ya da degisen sureler icin Sibirya calisma kamplarina surulmusturIran Imparatorlugu1911 Yeprem Khan Iran Anayasa devrimde Iranda ARF daha fazla demokrasi istegiyle karsi devrimini etkilemek kazanilan haklari savunmak ve elde edilenleri korumak istiyordu Iran a Osmanli Imparatorlugu nda gerilla kampanyasi duzenlediler bazi onlu mucadele gonderdi Yeprem Khan Iran Anayasa devrimde araci oldu I Dunya SavasiNisan 1915 Van isyani1918 Mart Olaylarindan sonra Baku sokaklarindan kaldirilan Musliman cesetleri Osmanli da Ermeni Isyanlari I Dunya Savasinda Osmanli Imparatorlugu karsisina Ermeni ulusal orgutleri Ermeni milisleri partisian gerilla mufrezeleri ile karsi faaliyetler yurutmus ayrica Rus Imparatorlugunda olusan Ermeni gonullu birliklerine katilarak Rus Kafkasya Ordusu na destek vermistir Bu donemin detaylari icin Ermeni Isyanlari I Dunya Savasi makalesine bakiniz lt gallery gt Ermeni Azeri olaylari Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti kurulmasini izleyen donemde daha sonra Ermenistan Demokratik Cumhuriyetinin askeri birliklerini olusturacak gucler Kafkaslarin degisik bolgelerinde yerel Azeri halkala dusuk duzeyli catismalara girmis ve Ermeni Azeri Savasi 1917 1922 arasinda Azerilere olan catismalarda bircok duzenli ordu biciminde olmayan catismalara girdi Ermeniler savas genelinde gerilla taktigi uyguladi I Dunya Savasi sonrasiTurkiye Ermenistanin Kurtulusu icin Ermeni Gizli Ordusu 1973 ve 1985 yillari arasinda Turkiye dahil 16 ulkede siddet eylemlerinde bulunmus solcu ve asiri milliyetci Ermeni orgutu 1980 1990 yillarinda ABD tarafindan resmi teror orgutu listesine alinmistir kaynak belirtilmeli Bu orgut ASALA nin eylemleri gerceklestirmistir Karabag Ermenistan Glasnost tan itibaren SSCB Ermenistan inin ulusal kimlik ve bagimsizlik talepleri yeni bir yon buldu Ermeni ulusal kimlik gelisimi icin bir donum noktasi olmustur 1991 yilinda Ermenistan in bagimsizligini takiben Karabag Savasi ortaya cikti Bu hareket Pan Ermeni Ulusal Hareketi ANM idaresinde gelismistir Kaynakca Vigen Guroian RELIGION AND ARMENIAN NATIONAL IDENTITY NATIONALISM OLD AND NEW Religion and nationalism American academy of religion Washington DC November 1993 a b c Herzig s 76 a b Libaridian s 106 a b FORSNET FORSNET 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Kasim 2009 a b Louise Nalbandian Armenian Revolutionary Movement California University Press 1963 s 110 a b Taner Akcam A Shameful Act The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility Metropolitan Books 2006 s 42 Erciyes Universitesi I USAS s 164 Sakarya 1984 ss 461 463 Kurdoghlian Mihran 1996 Hayots Badmoutioun Volume III Athens Greece Hradaragoutioun Azkayin Ousoumnagan Khorhourti ss 42 44 Kurdoghlian Mihran 1996 Պատմութիւն Հայոց History of Armenia Volume III Athens Greece Council of National Education Publishing ss 28 29 Nalbadian s 176 177 Erciyes Universitesi I USAS s 169 a b Erciyes Universitesi I USAS s 170 Kaligian s 32 Erciyes Universitesi I USAS s 174 Erciyes Universitesi I USAS s 179 Geifman Anna Thou Shalt Kill Devrimci Terorizm Rusya 1894 1917 s 21 22 ISBN 0 691 02549 5 a b Ibrahim Richard 1990 Alexander Kerenski Devrimi First Love New York Columbia University Press pg 53 54 Berberian Houri 2001 Ermeniler ve Iran Anayasa Devrimi ve 1905 1911 Westview Basin ss 116 117 ISBN 0813338174 Konuyla ilgili yayinlarErciyes Universitesi I Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Sempozyumu 2007 Hosgoru Toplumunda Ermeniler Cilt II Kayseri ISBN 978 9944 976 12 2 Herzig Edmund Armenians Past And Present In The Making Of National Identity A Handbook Kaligian Dikran 82003 The Armenian Revolutionary Federation under Ottoman Constitutional Rule 1908 1914 Yayinlanmamis Doktora Tezi Boston College Libaridian Gerard J 2004 Modern Ermenistan Insanlar Ulus Devlet Islem Yayinlari ISBN 0 7658 0205 8 Nalbandian Louise 1963 The Armenian Revolutionary Movement California University Press Berkeley Sakarya Ihsan 1984 Ihsan Sakarya Ed Belgelerle Ermeni sorunu Gnkur Basimevi bas Gnkur Askeri Tarih ve Stratejik Etut Baskanligi yayinlari s 492 Oztarsu Mehmet Fatih 2015 Fedailer Devrimi Ermenistan daki Kayip Emanet Oteki Adam Yayinlari Istanbul