Erwin Rudolf Josef Alexander Schrödinger (d. 12 Ağustos 1887, Viyana – ö. 4 Ocak 1961, Viyana), Avusturyalı fizikçi ve bilim kuramcısıydı. Schrödinger, kuantum mekaniğinin kurucularından biri olarak kabul edilir. Atom teorisinin yeni, üretken işlevlerinin keşfedilmesine yaptığı katkılar için 1933'te Paul Dirac ile birlikte Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü.
Erwin Schrödinger | |
---|---|
Erwin Schrödinger | |
Doğum | 12 Ağustos 1887 Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
Ölüm | 4 Ocak 1961 (73 yaşında) Viyana, Avusturya |
Milliyet | Avusturyalı |
Mezun olduğu okul(lar) | Viyana Üniversitesi |
Ödüller | Nobel Fizik Ödülü (1933) Matteucci Madalyası (1927) Max Planck Madalyası (1937) |
Kariyeri | |
Dalı | Fizik |
Çalıştığı kurumlar | Breslau Üniversitesi Zürih Üniversitesi Berlin Üniversitesi Oxford Üniversitesi Gent Üniversitesi Graz Üniversitesi Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü |
Doktora danışmanı | Franz Serafin Exner |
İmza | |
Hayatı
Schrödinger, Viyana'nın Erdberg ilçesinde, Rudolf Schrödinger ve Georgine Emilia Brenda Schrödinger'in tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası bir muşamba masa örtüsü imalatçısı ve botanikçiydi. Annesi Georgine Emilia Brenda (1867–1921), bir kimya profesörü olan Alexander Bauer'in kızıydı. Babası Rudolf Schrödinger Katolik, annesi ise Protestan idi. Çocuklar da Protestan mezhebi uyarınca yetiştirildi.
1898'de Akademisches Gymnasium'a başladı. Bu üst düzey liseden 1906'da yüksek başarıyla mezun oldu. Daha sonra 1906'dan 1910'a kadar Viyana'da matematik ve fizik okudu. 1910'da Franz Serafin Exner'in danışmanlığında fizik doktoru unvanı aldı. Bir yıllık askerlik hizmetinden sonra üniversiteye geri döndü ve 1911'de Exner'in yanında asistan olarak çalışmaya başladı. 1914'te Viyana Fizik Enstitüsü'nde profesör unvanı aldı. Bu enstitüde aralarında Franz-Serafin Exner, Friedrich Hasenöhrl ve K. W. F. Kohlrausch'un da bulunduğu, o dönem için dünyanın en önemli fizikçileri ile çalıştı. Viyana Fizik Enstitüsü yıllarında botanikçi Franz Frimmel ile yakın arkadaş oldu.
1914'te I. Dünya Savaşı başlayınca tekrar askere çağrıldı ve İtalya cephesine yollandı.
Savaştan sonra Viyana'ya dönen Schrödinger, radyoaktif bozunum ve kristal yapıların dinamikleri üzerinde çalışmaya başladı. Mart 1920'de Annemarie Bertel ile evlendi. Aynı yıl Jena ve Stuttgart'ta, 1921'de Breslau Üniversitesi'nde ders verdi. Breslau'da birinci yılını doldurmadan, 1922'de Zürih Üniversitesi'ne geçti.
Zürih'te kendisinden önce Albert Einstein ve Max von Laue'nin görev yaptığı teorik fizik kürsüsünde ders verdi. Kendi adı ile bilinen Schrödinger Denklemi'ni de bu esnada, 1925 yılında kurdu. Böylece kuantum mekaniğini tanımlayan dalga mekaniğini kurdu.Zürih'te geçirdiği altı yıl boyunca renkli görüşün fizyolojisi'nden termodinamik problemlerine değin pek çok konu üzerinde çalıştıysa da, atomaltı parçacıkların mekaniği hakkında yazdığı ve 1926'da arka arkaya yayımladığı altı makalesiyle uluslararası üne kavuştu.
Erwin Schrödinger, 1927 yılında Berlin'e taşındı ve burada Humboldt Üniversitesi'nde Max Planck'ın yerini aldı. Aynı dönemde dünyanın en önemli fizikçileri aynı şekilde Berlin'de görev yapmaktaydı. Berlin'deki yakın çalışma arkadaşlarından biri de Victor Weisskopf'tu. 1933 yılında Nasyonal Sosyalistler'in iktidara gelmesinin ardından, Schrödinger dikkat çekici bir şekilde Naziler'e karşı olduğunu ifade etti ve Almanya'dan ayrılarak Oxford Üniversitesi tarafından teklif edilen görevi kabul etti. Aynı yıl Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü.
1936'da Graz'daki Karl Franzens Üniversitesi'nin iş teklifini kabul ederek Avusturya'ya döndü. Schrödinger, Naziler iktidara geldikten sonra Berlin'i ve Almanya'yı terk ederek Nazi karşıtı tavrını ortaya koymuştu. Buna karşılık 1938 yılında Avusturya'nın Nazi Almanya'sı tarafından işgali sonrasındaki çekimser tavrı, yadırgandı. Tüm olanlara rağmen, Nazi işgali altındaki Avusturya'da görevine devam edebileceğini zannetti. Graz gazetelerinde yayımlanan, Hitler'e itaat edeceğini ifade eden makaleler kaleme aldı. Görünüşe göre kendini güvende hisseden Schrödinger, 1938 yaz tatilini Dolomitler'de geçirdi. Burada bir kez daha Max Planck ile bir araya geldi. Nazi taraftarı üniversite yönetimi, memur dosyasına “alanında mükemmel” değerlendirmesini eklerken Schrödinger'in hakkında “davranışları tutarsız” ve siyasî görüşleri hakkında "güvenilmez" şeklinde şerh düştü ve görevine son verdi. Schrödinger 14 Eylül 1938'de trenle Roma'ya gitti.
Schrödinger, Dublin'e gitti. 1940 yılında kurulan Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü Teorik Fizik Okulu'nun (Dublin Institute for Advanced Studies) müdürlüğüne getirildi. Ünlü Schrödinger Dersleri'ni 1943 yılında Dublin Trinity College'da verdi. 1949'da Bayerische Akademie der Wissenschaften'ın (Bavyera Bilimler Akademisi) ve Royal Society (Kraliyet Cemiyeti) üyesi oldu.
Dublin'e 1939 sonbaharında gelen Schrödinger, burada 17 sene kalacak ve İrlanda vatandaşlığına geçecekti. 1944'te yazdığı Hayat Nedir? başlıklı kitabında organizmaların genetik şifresini ihtiva eden karmaşık bir molekül fikrinden bahsetti. 1950'lerde DNA molekülünün yapısını çözen (ve bu çalışmalarıyla 1962'de Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü'ne layık görülen) Francis Crick ve James Watson ayrı ayrı yazdıkları anılarında, Schrödinger'in kitabından etkilendiklerini açıkça belirtmişlerdir.
Schrödinger Dublin'de kaldığı süre boyunca, fiziğin değişik alanlarını birleştirecek bir "birleşik alan teorisi" kurabilmek için uğraştı ve bu konuda Einstein'la yazışmaya başladı. 1947'de başarıya ulaştığını zannederek akademik çevrelere ve İrlanda basınına fizikte çığır açacak yeni bir teori geliştirdiğini ilan etti. Ne var ki kısa süre sonra teorisinin hatalı olduğu anlaşıldı. 1954'te yazdığı Doğa ve Yunanlar adlı kitabında Antik Yunan felsefesi ve bilimiyle ilgili yaptığı araştırmaları anlattı.
Schrödinger'in aşk hayatındaki skandallar İrlanda'da da devam etti. Öğrencileriyle ilişkiler yaşadı ve iki ayrı İrlandalı kadından iki tane gayrimeşru çocuğu oldu.
1956'da Viyana'ya döndü. Burada, ölümüne kadar Viyana Üniversitesi Teorik Fizik Enstitüsü'nde ders verdi. Schrödinger, Alpbach'taki üniversite günlerine de katıldı. Burayı beğendiği için son yıllarını burada geçirdi. Kızı Ruth Braunizer, 2018 yılında ölümüne kadar Tirol'e bağlı bu köyde yaşadı.
4 Ocak 1961'de verem hastalığı nedeniyle öldü ve vasiyeti üzerine Avusturya'nın Tirol eyaletinde Alpbach kasabasında defnedildi. Haç şeklindeki mezar taşına, adını taşıyan denklem yazılmıştır.
Eserleri
Schrödinger, 1926 yılında kendi adını taşıyan Schrödinger Denklemi'ni buldu. Schrödinger'in bu kısmî diferansiyel denklem yardımıyla bulduğu kuantum mekaniğine erişim, Heisenberg'in matris mekaniğinden biraz sonra geldi. Schrödinger, bu denklemi oluştururken klasik mekanikten farklı olarak matematiği kullandı. Bu çalışma, ona dünya çapında ün kazandırdı ve sonunda 1933'te Nobel Fizik Ödülü'ne layık görüldü. Bu ünlü makale dizisinde (Annalen der Physik Cilt 79, s. 361, 489, 734 ve Cilt 81, s. 109, 1926), denklemin Heisenberg ve Born'un matris mekaniğiyle eşdeğerliliğini de kanıtladı.
Ernst Mach'ın çalışmasını inceledi. Bu çalışma onu renk algılama teorisiyle meşgul etmeye yöneltti. Kısa süre sonra bu alanda tanınmış bir uzman haline geldi. Ayrıca renk uzaylarını özel ölçülerle inceledi ve böylece Uluslararası Aydınlatma Komisyonu'nun daha sonraki XYZ renk uzayının geliştirilmesi gibi önemli teorik önerilerde bulundu. Eklemeli renk karıştırma, vektör toplama kurallarını izler, bu nedenle Schrödinger vektör gösterimini renk ölçümüne dahil etti.
İthaflar
Ay'ın görünmeyen tarafındaki dev Schrödinger krateri, ismini bu fizikçiden alır.
Viyana Üniversitesi Matematik ve Fizik Enstitüsü'ne Erwin Schrödinger adı verildi.
Avusturya'da 1983-1997 arasında tedavülde bulunan 1000 Avusturya Şilini'nin üzerinde Schrödinger'in resmi vardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Biographie, Deutsche. . www.deutsche-biographie.de (Almanca). 27 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2021.
- ^ Spindler, Paul (de Chemnitz) Auteur du texte; Meyer, Georg (1857-1950) Auteur du texte; Meerburg, Jacob Hendrik Auteur du texte (1926). . Gallica (Fransızca). 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2021.
- ^ . Neue Zürcher Zeitung. 13 Ağustos 2017. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2021.
- ^ Höflechner, Walter (2006). Geschichte der Karl-Franzens-Universität Graz : von den Anfängen bis in das Jahr 2005. Ingrid Maria Wagner. Graz: Grazer Universitätsverlag. ISBN . OCLC 68629315.
- ^ . collections.royalsociety.org. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
- ^ "Ruth Braunizer'in ölüm ilanı". www.trauerhilfe.at (Almanca). Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
- ^ Spindler, Paul (de Chemnitz) Auteur du texte; Meyer, Georg (1857-1950) Auteur du texte; Meerburg, Jacob Hendrik Auteur du texte (1920). . Gallica (Fransızca). 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021.
- ^ . 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
Dış bağlantılar
- Nobelprize.org'dan Schrödinger biyografisi5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- MacTutor Matematik Tarihi Arşivi'ndeki Schrödinger maddesi14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Erwin Rudolf Josef Alexander Schrodinger d 12 Agustos 1887 Viyana o 4 Ocak 1961 Viyana Avusturyali fizikci ve bilim kuramcisiydi Schrodinger kuantum mekaniginin kurucularindan biri olarak kabul edilir Atom teorisinin yeni uretken islevlerinin kesfedilmesine yaptigi katkilar icin 1933 te Paul Dirac ile birlikte Nobel Fizik Odulu ne layik goruldu Erwin SchrodingerErwin SchrodingerDogum12 Agustos 1887 1887 08 12 Viyana Avusturya Macaristan ImparatorluguOlum4 Ocak 1961 73 yasinda Viyana AvusturyaMilliyetAvusturyaliMezun oldugu okul lar Viyana UniversitesiOdullerNobel Fizik Odulu 1933 Matteucci Madalyasi 1927 Max Planck Madalyasi 1937 KariyeriDaliFizikCalistigi kurumlarBreslau Universitesi Zurih Universitesi Berlin Universitesi Oxford Universitesi Gent Universitesi Graz Universitesi Dublin Ileri Arastirmalar EnstitusuDoktora danismaniFranz Serafin ExnerImzaHayatiSchrodinger Viyana nin Erdberg ilcesinde Rudolf Schrodinger ve Georgine Emilia Brenda Schrodinger in tek cocugu olarak dunyaya geldi Babasi bir musamba masa ortusu imalatcisi ve botanikciydi Annesi Georgine Emilia Brenda 1867 1921 bir kimya profesoru olan Alexander Bauer in kiziydi Babasi Rudolf Schrodinger Katolik annesi ise Protestan idi Cocuklar da Protestan mezhebi uyarinca yetistirildi 1898 de Akademisches Gymnasium a basladi Bu ust duzey liseden 1906 da yuksek basariyla mezun oldu Daha sonra 1906 dan 1910 a kadar Viyana da matematik ve fizik okudu 1910 da Franz Serafin Exner in danismanliginda fizik doktoru unvani aldi Bir yillik askerlik hizmetinden sonra universiteye geri dondu ve 1911 de Exner in yaninda asistan olarak calismaya basladi 1914 te Viyana Fizik Enstitusu nde profesor unvani aldi Bu enstitude aralarinda Franz Serafin Exner Friedrich Hasenohrl ve K W F Kohlrausch un da bulundugu o donem icin dunyanin en onemli fizikcileri ile calisti Viyana Fizik Enstitusu yillarinda botanikci Franz Frimmel ile yakin arkadas oldu 1914 te I Dunya Savasi baslayinca tekrar askere cagrildi ve Italya cephesine yollandi Savastan sonra Viyana ya donen Schrodinger radyoaktif bozunum ve kristal yapilarin dinamikleri uzerinde calismaya basladi Mart 1920 de Annemarie Bertel ile evlendi Ayni yil Jena ve Stuttgart ta 1921 de Breslau Universitesi nde ders verdi Breslau da birinci yilini doldurmadan 1922 de Zurih Universitesi ne gecti Zurih te kendisinden once Albert Einstein ve Max von Laue nin gorev yaptigi teorik fizik kursusunde ders verdi Kendi adi ile bilinen Schrodinger Denklemi ni de bu esnada 1925 yilinda kurdu Boylece kuantum mekanigini tanimlayan dalga mekanigini kurdu Zurih te gecirdigi alti yil boyunca renkli gorusun fizyolojisi nden termodinamik problemlerine degin pek cok konu uzerinde calistiysa da atomalti parcaciklarin mekanigi hakkinda yazdigi ve 1926 da arka arkaya yayimladigi alti makalesiyle uluslararasi une kavustu Erwin Schrodinger 1927 yilinda Berlin e tasindi ve burada Humboldt Universitesi nde Max Planck in yerini aldi Ayni donemde dunyanin en onemli fizikcileri ayni sekilde Berlin de gorev yapmaktaydi Berlin deki yakin calisma arkadaslarindan biri de Victor Weisskopf tu 1933 yilinda Nasyonal Sosyalistler in iktidara gelmesinin ardindan Schrodinger dikkat cekici bir sekilde Naziler e karsi oldugunu ifade etti ve Almanya dan ayrilarak Oxford Universitesi tarafindan teklif edilen gorevi kabul etti Ayni yil Nobel Fizik Odulu ne layik goruldu 1936 da Graz daki Karl Franzens Universitesi nin is teklifini kabul ederek Avusturya ya dondu Schrodinger Naziler iktidara geldikten sonra Berlin i ve Almanya yi terk ederek Nazi karsiti tavrini ortaya koymustu Buna karsilik 1938 yilinda Avusturya nin Nazi Almanya si tarafindan isgali sonrasindaki cekimser tavri yadirgandi Tum olanlara ragmen Nazi isgali altindaki Avusturya da gorevine devam edebilecegini zannetti Graz gazetelerinde yayimlanan Hitler e itaat edecegini ifade eden makaleler kaleme aldi Gorunuse gore kendini guvende hisseden Schrodinger 1938 yaz tatilini Dolomitler de gecirdi Burada bir kez daha Max Planck ile bir araya geldi Nazi taraftari universite yonetimi memur dosyasina alaninda mukemmel degerlendirmesini eklerken Schrodinger in hakkinda davranislari tutarsiz ve siyasi gorusleri hakkinda guvenilmez seklinde serh dustu ve gorevine son verdi Schrodinger 14 Eylul 1938 de trenle Roma ya gitti Schrodinger Dublin e gitti 1940 yilinda kurulan Dublin Ileri Arastirmalar Enstitusu Teorik Fizik Okulu nun Dublin Institute for Advanced Studies mudurlugune getirildi Unlu Schrodinger Dersleri ni 1943 yilinda Dublin Trinity College da verdi 1949 da Bayerische Akademie der Wissenschaften in Bavyera Bilimler Akademisi ve Royal Society Kraliyet Cemiyeti uyesi oldu Dublin e 1939 sonbaharinda gelen Schrodinger burada 17 sene kalacak ve Irlanda vatandasligina gececekti 1944 te yazdigi Hayat Nedir baslikli kitabinda organizmalarin genetik sifresini ihtiva eden karmasik bir molekul fikrinden bahsetti 1950 lerde DNA molekulunun yapisini cozen ve bu calismalariyla 1962 de Nobel Tip veya Fizyoloji Odulu ne layik gorulen Francis Crick ve James Watson ayri ayri yazdiklari anilarinda Schrodinger in kitabindan etkilendiklerini acikca belirtmislerdir Schrodinger Dublin de kaldigi sure boyunca fizigin degisik alanlarini birlestirecek bir birlesik alan teorisi kurabilmek icin ugrasti ve bu konuda Einstein la yazismaya basladi 1947 de basariya ulastigini zannederek akademik cevrelere ve Irlanda basinina fizikte cigir acacak yeni bir teori gelistirdigini ilan etti Ne var ki kisa sure sonra teorisinin hatali oldugu anlasildi 1954 te yazdigi Doga ve Yunanlar adli kitabinda Antik Yunan felsefesi ve bilimiyle ilgili yaptigi arastirmalari anlatti Schrodinger in ask hayatindaki skandallar Irlanda da da devam etti Ogrencileriyle iliskiler yasadi ve iki ayri Irlandali kadindan iki tane gayrimesru cocugu oldu 1956 da Viyana ya dondu Burada olumune kadar Viyana Universitesi Teorik Fizik Enstitusu nde ders verdi Schrodinger Alpbach taki universite gunlerine de katildi Burayi begendigi icin son yillarini burada gecirdi Kizi Ruth Braunizer 2018 yilinda olumune kadar Tirol e bagli bu koyde yasadi 4 Ocak 1961 de verem hastaligi nedeniyle oldu ve vasiyeti uzerine Avusturya nin Tirol eyaletinde Alpbach kasabasinda defnedildi Hac seklindeki mezar tasina adini tasiyan denklem yazilmistir EserleriSchrodinger 1926 yilinda kendi adini tasiyan Schrodinger Denklemi ni buldu Schrodinger in bu kismi diferansiyel denklem yardimiyla buldugu kuantum mekanigine erisim Heisenberg in matris mekaniginden biraz sonra geldi Schrodinger bu denklemi olustururken klasik mekanikten farkli olarak matematigi kullandi Bu calisma ona dunya capinda un kazandirdi ve sonunda 1933 te Nobel Fizik Odulu ne layik goruldu Bu unlu makale dizisinde Annalen der Physik Cilt 79 s 361 489 734 ve Cilt 81 s 109 1926 denklemin Heisenberg ve Born un matris mekanigiyle esdegerliligini de kanitladi Ernst Mach in calismasini inceledi Bu calisma onu renk algilama teorisiyle mesgul etmeye yoneltti Kisa sure sonra bu alanda taninmis bir uzman haline geldi Ayrica renk uzaylarini ozel olculerle inceledi ve boylece Uluslararasi Aydinlatma Komisyonu nun daha sonraki XYZ renk uzayinin gelistirilmesi gibi onemli teorik onerilerde bulundu Eklemeli renk karistirma vektor toplama kurallarini izler bu nedenle Schrodinger vektor gosterimini renk olcumune dahil etti IthaflarAy in gorunmeyen tarafindaki dev Schrodinger krateri ismini bu fizikciden alir Viyana Universitesi Matematik ve Fizik Enstitusu ne Erwin Schrodinger adi verildi Avusturya da 1983 1997 arasinda tedavulde bulunan 1000 Avusturya Silini nin uzerinde Schrodinger in resmi vardir Ayrica bakinizSchrodinger denklemi Schrodinger gosterimi Schrodinger in kedisiKaynakca Biographie Deutsche www deutsche biographie de Almanca 27 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2021 Spindler Paul de Chemnitz Auteur du texte Meyer Georg 1857 1950 Auteur du texte Meerburg Jacob Hendrik Auteur du texte 1926 Gallica Fransizca 6 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2021 Neue Zurcher Zeitung 13 Agustos 2017 14 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Mart 2021 Hoflechner Walter 2006 Geschichte der Karl Franzens Universitat Graz von den Anfangen bis in das Jahr 2005 Ingrid Maria Wagner Graz Grazer Universitatsverlag ISBN 3 7011 0058 6 OCLC 68629315 collections royalsociety org 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2021 Ruth Braunizer in olum ilani www trauerhilfe at Almanca Erisim tarihi 28 Mart 2021 Spindler Paul de Chemnitz Auteur du texte Meyer Georg 1857 1950 Auteur du texte Meerburg Jacob Hendrik Auteur du texte 1920 Gallica Fransizca 30 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2021 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Temmuz 2007 Dis baglantilarNobelprize org dan Schrodinger biyografisi5 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce MacTutor Matematik Tarihi Arsivi ndeki Schrodinger maddesi14 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce