Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
Max Born (Almanca telaffuz: ; d. 11 Aralık 1882, ö. 5 Ocak 1970) kuantum mekaniğinin gelişmesinde etkili olan Alman matematikçi ve fizikçi. Kuantum fiziği dışında katı hâl fiziği ve optiğe katkıda bulunmuş ve 1920-30'larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı "Kuantum Mekaniği'nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanması üzerine" adlı çalışması ile 1954 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü almıştır.
Max Born | |
---|---|
Born y. 1930-1940 | |
Doğum | 11 Aralık 1882 Breslau, Alman İmparatorluğu |
Ölüm | 5 Ocak 1970 (87 yaşında) Göttingen, Batı Almanya |
Defin yeri | , Almanya |
Vatandaşlık | Almanya, İngiltere |
Mezun olduğu okul(lar) | Göttingen Üniversitesi |
Tanınma nedeni | |
Evlilik | Hedwig (Hedi) Ehrenberg (1891-1972) (m. 1913-1970; ölümüne kadar) |
Ödüller |
|
Kariyeri | |
Dalı | Teorik fizik |
Çalıştığı kurum | University of Frankfurt am Main Göttingen Üniversitesi Edinburgh Üniversitesi Cambridge Üniversitesi |
Tez | Untersuchungen über die Stabilität der elastischen Linie in Ebene und Raum unter verschiedenen Grenzbedingungen ("Investigations on the stability of the elastic line in plane and space under different boundary conditions") (1906) |
Doktora danışmanı | |
Diğer akademik danışmanlar | |
Doktora öğrencileri | |
Diğer önemli öğrencileri | |
İmza | |
Olivia Newton-John (kız torunu) |
1904 yılında Göttingen Üniversitesi’ne girdi. Burada 3 tane ünlü matematikçiyle tanıştı: Felix Klein, David Hilbert ve Hermann Minkowski. Doktora tezi konusu "Bir Düzlem ve Uzay'da Esneklik kararlılığı" idi. Bu tez ile üniversitesinin verdiği Felsefe Fakültesi Ödülü'nü kazandı. 1905 yılında, Minkowski ile özel görelilik üzerine araştırmalar yaptı ve daha sonra Thomson atom modeli üzerine habilitasyon tezi yazdı. 1918'de Berlin'de Fritz Haber ile şans eseri karşılaştı. Bu karşılaşma ile bir metalin bir halojenle tepkimeye girmesiyle iyonik bir bileşiğin nasıl oluştuğunun tartıştılar ve bugün olarak bilinen yorumu ortaya koydular.
1921 yılında Born, Göttingen’e geri döndü. Born uzun süredir arkadaşı olan ve meslektaşı James Franck için bir makam ayarladı. Born'un gözetiminde Göttingen, fizik için dünyanın önde gelen merkezlerinden biri haline geldi. 1925 yılında, Born ve Werner Heisenberg kuantum mekaniğinin matris mekaniği temsilini formülize ettiler. Ertesi yıl, 1954'te Nobel Ödülü'ne layık görülen Schrödinger denkleminde ψ*ψ için olasılık yoğunluk fonksiyonunun şimdiki standart yorumunu formüle etti. Bu alandaki etkisi kendi araştırmasından daha ileri gitti. Max Delbrück, Siegfried Flügge, , Pascual Jordan, Maria Goeppert-Mayer, , Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf için doktora danışmanlığı yaptı. Göttingen'de Born ve onun yardımcıları altında derece Enrico Fermi, Werner Heisenberg, Gerhard Herzberg, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Wolfgang Pauli, Léon Rosenfeld, Edward Teller ve Eugene Wigner dahil. 1933 Ocak ayında Nazi Partisi Almanya'da iktidara geldi. Born Yahudi'ydi. O İngiltere’ye göç etti. St John College, Cambridge gitti ve burada işe alındı. Burada popüler bir bilim kitabı yazdı “Huzursuz evrem”. 1936 Ekim ayında, Edinburgh Üniversitesi'nde Doğal Felsefe profesör oldu.Burada Almanya doğumlu asistanları E. Walter Kellermann ve Klaus Fuchs ile çalıştı. O fiziğe yaptığı araştırmalara devam etti. Max Born 31 Ağustos 1939 tarihinde bir İngiliz vatandaşı oldu. Vatandaş olmadan bir gün önce İkinci Dünya Savaşı patlak verdi. 1952 yılına kadar Edinburgh’da kalmıştır. O Bad Pyrmont’dan emekli oldu. Göttingen’de bir hastanede 5 Ocak 1970 yılında öldü.
Gençliği
Max Born 11 Aralık 1882 tarihinde Breslau’da Yahudi bir ailede doğdu. Born ailenin iki çocuğundan birisiydi. Babası Gustov Born bir anatomist ve embriyologtu. Aynı zamanda Breslau Üniversitesi’nde embriyolog profesörüydü. Annesi Margarethe sanayici bir aileden geliyordu.Max henüz 4 yaşındayken annesini kaybetti, 29 Ağustos 1886 tarihinde. Max’in bir tane kız kardeşi vardı. Kız kardeşinin ismi Käthe’ydi. Käthe 1884 yılında doğdu.Kız kardeşi babasının ikinci evliliğinden olmuştu. Babası Bertha Lipstein ile evlendi. Bir tane de üvey kardeşi oldu. Wolfgang daha sonra New York City College Sanat Tarihi Profesörü oldu.
Nihayet Breslau’daki König-Wilhelm-Gymnasium’den mezun oldu ve Born 1901 yılında Breslau Üniversitesi’ne girdi. Alman üniversite sistemi bir üniversiteden başka bir üniversiteye kolayca geçmenizi sağlar bu yüzden 1902'de Heidelberg Üniversitesi'nde yaz dönemlerini geçirdi ve 1903 yılında Zürih Üniversitesi’ne gitti. Breslau’daki sevdiği arkadaşları Otto Toeplitz ve Ernst Hellinger ona Göttingen Üniversite’si hakkında bilgi verdi. Born 1904 Nisan ayında oraya gitti. Göttingen'de o üç ünlü matematikçileri buldu David Hilbert, Felix Klein ve Hermann Minkowski. Geldikten hemen sonra Born Felix ile Hermann ile yakın bağlar kurdu.Birinci sınıfı Hilbert ile beraber aldı. Hilbert’a göre Born inanılmaz yetenekliydi ders yazmanı olarak Born’u seçti. Ve Göttingen Üniversitesi'nde okuma odasındaki matematik öğrencilerin ders notlarını yazmaktı. Hilbert daha sonra Born’un akıl hocası oldu. Ona tavsiyelerde bulundu. Born’u yarı resmi asistan pozisyonuna getirdi. Born Minkowski ile üvey annesinin sayesinde tanıştı. Annesi Minkowski ile Königsberg’deki dans okulundan tanışıyorlardı. Minkowski’ini evde yemeğe davet etti tanışmaları için. Buna ek olarak, yazıcı ve asistanlık görevine devam ederken Born, Born sıklıkla Hilbert'in evinde Minkowski gördü.
Klein ile Born ilişkisi daha sorunlu oldu. Born, Klein ve uygulamalı matematik profesörleri tarafından yapılan bir seminere katıldı.Bu profesörler Carl Runge ve Ludwig Prandtlidi. Seminerin konusu da elastik üzerineydi. Konuya özellikle ilgisi olmasa da Born bir bildiri sunmak zorunda kaldı.O da Hilbert’in calculus’teki değişimi kullanarak, kararlı bir sunum yaptı. Klein bu sunumdan etkilendi ve "Bir Düzlem ve Uzayda Elastik Stabilite" adlı tez konusuna davet etti.Bu konu Klein için çok yakın hatta sevgilisi bile olabilecek durumdaydı. Klein Üniversitesi tarafından sunulan prestijli yıllık Felsefe Fakültesi Ödülü için önerildi. Uygulamalı matematik gibi, teklifi geri çevirerek çünkü sevdiği bir alan değildi. Klein büyük ölçüde rahatsız oldu. Klein akademik kariyer yapmak ya da kırmak için gücü vardı.Ve Born’de ödül için girişimde bulununca kendini rahatsız hissetti. Klein onu denetlemeyi reddetti ve Carl Runge’ı onu denetlemesi için anlaştı. Woldemar Voigt ve Karl Schwarzschild onun diğer gözetmenleri oldu. Onun kağıdın da stabilite koşulları için denklemleri geliştirdi.O konuya daha fazla ilgisi arttı ve 13 Haziran 1906 yılında rektör Born’un ödülü kazandığını açıkladı Bir ay sonra, onun sözlü sınavı geçti ve matematik alanında doktorasını verdi.
Mezun Born askerlik hizmetini yapmak zorunda kaldı ve o bir öğrenciyken ertelemişti. Kendisini Alman askerlerin arasında buldu ve ikinci muhafız ejderhalar bölüğüne geçti.Bu bölüğün merkezi Berlin’deydi. Hizmeti kısa sürdü çünkü Ocak 1907'de bir astım krizi sonrasında taburcu edildi. O da İngiltere'ye gitti. O Gonville ve Caius College’e başvurdu. Cavendish laboratuvarında 6 ay boyunca fizik dersi aldı.Bu dersi J. Thomson, George Searle and Joseph Larmor. gözetiminde geçirdi. Born tekrar Almanya’ya döndü ve orduya geçti. Birinci elit "Büyük Seçmen" alayına gitti. Lakin 6 hafta sonra yine tıbbi sorunlardan dolayı taburcu oldu. Daha sonra Born Breslau'ya geri döndü. Burada Born Otto Lummer ve Ernst Pringsheim’in gözetiminde çalıştı. Born siyah vücut deneyini yaparken küçük bir kaza geçirdi.Su hortumu patlattı ve laboratuvar su altında kaldı.Bunun üzerine Lummer Born’e “Sen asla bir fizikçi olamayacaksın” demiştir. 1905 yılında Einstein hareketli vücutların elektrodinamiği üzerine özel görecelik teorisine göre bir belge yayınladı.
Born ilgilendi ve konuyu araştırmaya başladı. O Minkowski de aynı doğrultuda özel görelilik araştırma yapmaya başladı.Sonuçlarını Minkowski’ye gönderdiği zaman Minkowski onun Göttingen’e dönüp bir tez yazmasını istedi.Born kabul etti. Toeplitz Born’a matriks cebiri için yardımda bulundu. Minkowski’nin dört boyutlu uzay matriksini kullandı.Kullanmasındaki amacı elektrodinamik ile görelilik uzlaştırmak içindi. Born ile Minkowski iyi anlaşmaya başladı.İşler güzel ilerliyordu ancak Minkowski 12 Ocak 1909 tarihinde apandisitten aniden öldü.Matematik öğrencileri kendi adlarına Born’un konuşmasını istedi. Born birkaç hafta sonra Göttingen Matematik Derneği'nin toplantısında kendi sonuçlarını sunmaya çalıştı. Hilbert ve Runge Born çalışmalarına ilgi vardı. Born ile birkaç tartışmadan sonra Born’un sonuçlarına ikna oldular.Ve tekrar ders vermesi için ikna edildi. Daha sonra bir makale olarak yaptığı konuşma yayınlandı “Görelilik İlkesinin Kinematikte Katı Cisimlerin Teorisi” (Almancası: ). Bununla beraber Born sertlik kavramını tanıttı. 23 Ekim'de Born bir dersinde Thomson atom modelini anlattı.
Kariyeri
Berlin ve Frankfurt
Born genç bir akademisyen olarak Göttingen'e yerleşti. Dahlmannstraße 17 de bulunan El BoKaReBo olarak bilinen ve Sister Annie tarafından odaları kiralanan bir evde kalmaya başladı. El BoKaReBo evdeki kiracıların isimlerinin baş harflerinden türetilmiş bir isimdir. "El" Ella Philipson, "Bo" Hans Bolza, "Ka" Theodore von Kármán ve "Re" Albrecht Renner'den gelmektedir. 1912 yılında, Born Hedwig (Hedi) Ehrenberg ile tanıştı. Baba tarafı Yahudi'dir ancak buna rağmen Lütercilik akımına bağlıdır tıpkı kardeşi Käthe. Bu inancına pek bağlı olmadığı halde değiştirmeyi de reddetmiştir. Düğününü de 2 Ağustos 1913'te bahçe töreni olarak yapmıştır. Ancak Mart 1914'te düğünde kendisini evlendiren papaz tarafından Lutheran (Lütercilik) olarak vaftiz edilmiştir. Born dinsel inanışları ve kiliseyi önemli olarak kabul etmiyordu. Vaftiz olmasındaki sebep eşi ve Alman toplumuna uyum sağlamaktı. Üç çocuğu vardır. İki kız ve bir erkek. İlk kızı Irene 1914 yılında ikinci kızı Margarethe 1915 yılında ve oğlu Gustav 1921 yılında doğmuştur. Kızı Irene şarkıcı ve oyuncu Olivia Newton-Johndur. 1913 yılının sonunda, içlerinde görecelik ve kristal kafesin dinamiği de olan 27 sayfa yayınlamıştır. Daha sonradan kitap haline getirilmiştir bu sayfalar. 1914 yılında Max Planck tarafında Berlin Üniversitesinde Teorik fizik alanında bir açık olduğuyla ilgili bir mektup almıştır. Birinci Dünya savaşı başlamak üzeredir. 1915'te berline geldikten biraz sonra ordu sinyal birimine katılmıştır. Daha sonraları Artillerie-Prüfungs-Kommission katılmıştır. Berline gitmiştir bu yüzden. Berlinde bulunduğu sürede Einstein ile hayat boyu sürecek olan arkadaşlığa başlamıştır. Almanya ile ateşkes antlaşmasından sonra ordudan ayrılmıştır. ile tanıştıktan sonra aralarında metal halojen ile tepkime verdiğinde hangi iyonik bileşik oluşur diye bir konuşmaları olmuştur ve bu bugün Born–Haber cycle olarak bilinir. Born Berlin'de daha makam sahibi olmadan önce, Von Laue kendi fikrini değiştirmiş ve bu makamı istediğine karar vermiştir. Born ile anlaştı. Eylül 1919 da Born teorik fizik alanında Frankfurt am Main üniversitesinde baş olmuştur. Göttingen Üniversitesi Fizik bölümü başkanlığı için birisini arıyorlardı ve Born'a başvurdular. Einstein ona nerde mutlu olacaksan oraya gitmesini ve bugün Almanya'da başka Born'un olmadığını söyledi. Anlaşma sırasında deneysel fizikçi olan arkadaşı James Franck içinde bir yer ayırdı.
Göttingen
1921 den 1933 yılına kadar olan 12 yıl boyunca, Born temel bilimsel kavramları paylaştığı bir arkadaşı vardı. Öğretim ve kuantum teorilene ayrı bir avantaj ve gelişme sağlamıştır bu arkadaşı. Teorik fizikçiler ve deneysel fizikçiler arasında yakın işbirliği yaklaşımı da Born ve Arnold Sommerfeld tarafından sağlanmıştır. Arnold Sommerfeld Münih Üniversitesinde teorik fizik alanının başıdır ve kuantum teorisinde önemli bir etkiye sahiptir. Born ve Sommerfeld yalnızca bilgi de paylaşmamışlardır, Summerfeld 1922'de Amerikada ders verdiği öğrencisi Werner Heisenberg'i Bornun asistanı olmasaı için Almanya'ya göndermiştir. 1925 yılında Born ve Heisinberg kuantum mekaniğini açıklamak için matriks mekaniğini formüllemişlerdir. 9 temmuzda Born Heisinberg'e yayınlaması için belge verdi. Belgede Heisdinberg kuantum teorisini formülize etti, somut bilgiden uzak durdu ama bilgileri gözlenlenemiyordu. Parametreleri kullanarak elektronların yörüngelerini hesaplamaya ve bu sayede kuantum zıplamalarına geçiş elde etmeyi umuyordu. Bu ilk ve son durumlarına karşılık gelen iki indeksleri kullanmayı gerektirmiştir. Born bu belgeyi gördüğünde, formüllerin matrislerin sistematik diline uyarlanabileceğini fark etmiştir. Bu zamana kadar matrisler fizikçiler tarafında nadiren kullanılıyordu ve saf matematiğe ait olduğu varsayılıyordu. Asistanı ve eski talebesi Pascual Jordan ile matrisleri uyarlamaya ve genişletmeye başladılar. Bulduklarını hemen yayınladılar.Yıl sonuna kadar devam eden çalışmalar yayınlandı ve sonuç q ve p nin matrisler için konum ve momentum p ve I nın birim matrisi olduğu şaşırtıcı bir formüldü: Matris çarpanı değişme özelliğine sahip olmadığı için bu sonuç elde edilebilmiştir. Bu formül tamamen Born'a atfedilmiştir. Born ayrıca diyagonal üzerinde olmayan bütün elementlerin matrikslerinin sıfır olduğunu da ispatlamıştır. Born Jordan ile beraber hazırladığı belgeleri elektrodinamiğe kattığı ilave bilgileri de katarak kuantum mecaniğinin en önemli kuralları olarak kabul etmiştir. BU belge Heisinberg 'in teorilerini somut matematiksel bir alana taşımıştır. Born bile Heisinberg ile Paul Dirac'ın aynı düşüncede olduğunu fark ettiğinde şaşırmıştı. Kısa süre sonra Wolfgang Pauli hidrojenin enerji değerlerini hesaplamak için matriks metodunu kullandı ve Bohr modeliyle aynı fikirde olduğuna karar verdi. 4 Aralık 1926 da Einstein'ın Born'a gönderdiği kuantum mekaniği ile ilgili ünlü mektupta Kuantum mekaniği gerçekten çok etkileyici. Ama içimden bir ses diyor ki hala yeterli bir durum değil. Teori birçok şey söylüyor ama bizi "Tanrının" sırlarına yaklaştırmıyor. Ben hangi durum olursa olsun Onun zarla oynamadığına eminim. Bu not daha sonraları "Tanrı zar atmaz" olarak kullanılmıştır. 1928 yılında Einstein nobel fizik ödülü için Heisenberg, Born ve Jordan'ı göstermiştir. Ancak 1932 yılında Heisenberg tek başına kuantum mekaniğinin yaratıcısı olarak ödülü almıştır. Born'un hocalığında Göttingen'de Ph.D. sini alanlar Max Delbrück, Siegfried Flügge, Friedrich Hund, Pascal Jordan, Maria Goeppert-Mayer, Lothar Wolfgang Nordheim Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf vardır. Asistanları ise Enrico Fermi, Werner Heisenberg, Gerhard Herzberg, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Wolfgang Pauli, Léon Rosenfeld, Edward Teller ve Eugene Wigner'dir.
Sonraki yaşamı
Ocak 1933 Nazi partisi başa geçti. Mayıs ayında Born ücreti ödenmeyen altı Yahudi öğretmenden birisi olmuştu. Franck istifasını çoktan vermişti. On iki yıllık uğraşları sayesinde fizik alanında önde gelen yer olan Göttingen çok değişmişti. Born yeni bir iş aramaya başladı. Cambridge'deki St John's College dan gelen teklifi kabul etti. Brada iken popüler olan bir bilim kitabı yazdı, Dinlenmeyen Evren ve bir ders kitabı olan Atom Fiziği ni yazdı. Ders kitabı daha sonra yedi baskısı çıkan klas,k bir kitap haline geldi. Cambridge'deki işi kısa süreliğineydi.ve 1935 yılında Göttingen deki işine son verildi. Bundan dolayı C. V. Raman dan gelen teklifi kabul etti. Burada kalıcı bir iş bekledi ancak herhangi bir makam teklif edilmedi. Kasım 1935 yılında ailesiyle beraber alman vatandaşlığı iptal edildi. Birkaç hafta sonra Göttingen doktorasını iptal etti. Moskova'daki Pyotr Kapitsa dan gelen teklifi değerlendirdi ve Rudolf Peierls'in Rusya doğumlu eşinden Rusça dersler almaya başladı. Ancak sonra Charles Galton Darwin tarafından gelen Edingburgh Üniversitesinde çalışma teklifini kabul etti. Edinburgh'da matematiksel fizik öğretmeye atandı. İki alman asistanı vardı. E. Walter Kellermann ve Klaus Fucshs ve beraber elektronların gizemli hareketlerini incelediler. Born 1937 yılında Royal Society of Edinburgh'e 1939 yılında da Royal Society of London'a üye oldu. Çıkarabildiği bütün akraba ve arkadaşlarını Almanya'dan çıkarmaya çalıştı. 70 yaşına kadar Edingburgh de kaldı. 1954 yılında doğu Almanya'ya emeklilik için gitti. 1954 yılında kuantum mekaniğindeki temel araştırmalarından özellikle de tek başına çalıştığı dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumundan dolayı Nobel ödülünü kazandı. Emekliliğinde bilimsel çalışmalarına devam etti ve kitabının yenilerini bastı. 5 Ocak 1970 yılında Göttingen'de bir hastahanede öldü. Stadtfriedhof'a gömüldü.
Bibliyografya
Hayatı boyunca, Born birkaç yarı-popüler ve teknik kitaplar yazdı. Onun atom fiziği ve ışık alanındaki çalışmaları hala geçerlidir ve bu alandaki klasiklerden birisi olarak görülmektedir. Aşağıdaki, yaptığı önemli işlerin bir listesidir:
- mekaniğinin istatistiksel yorumu- 11 Aralık 1954
- Über das Thomson'sche Atommodell Habilitations-Vortrag (FAM, 1909) --Habilitasyon 23 Ekim 1909 tarihinde Göttingen Üniversitesi'nde yapılan
- Dynamik der Kristallgitter (Teubner, 1915) --- Yayınlandıktan sonra, fizikçi Arnold Sommerfeld'in Matematik Ansiklopedisi 5. hacmi için buna dayalı bir makale yazmak Born’dan istedi. Birinci Dünya Savaşı bu makalenin üzerindeki çalışmaların başlamasını geciktirdi ancak 1919 yılında başladı ve 1922 yılında bitirdi.Bu makalenin başlağı “Katı haldeki atom kuramı” olarak yayınlandı.
- Kun Huang ile kristal kafeslerin Dinamik Teorisi. (Oxford, 1954)
- Die Relativitätstheorie Einsteins und ihre physikalischen Grundlagen (Springer, 1920) --- Frankfurt Üniversitesi'nde Born’nun dersleri
- Başlığı Einstein'ın görelilik teorisi altında İngilizce olarak mevcuttur.
- Vorlesungen über Atommechanik (Springer, 1925)
- Atom Mekaniği (George Bell & Oğulları, 1927) -- JW Fisher tarafından tercüme ve DR Hartree tarafından revize edilmiştir.
- Atom Dinamik Sorunları (MIT Press, 1926) --- Matris mekaniğinin ilk hesabı Almanya'da gelişti, MIT'de verilen derslere dayanmaktadır.1925’in sonlarında 1926’nın başlarında
- Elementare Quantenmechanik (Zweiter Band der Vorlesungen über Atommechanik) --- Pascual Jordan ile. (Springer, 1930), Bu iki ciltlik bir çalışma olarak tasarlanmıştır ve bu ilk ciltidir.Bu ciltte Born matris mekaniği üzerine Jordan ile yaptığı çalışmalarla yer vermiştir.İkinci ciltte ise Erwin Schrödinger'in dalga mekaniği yer almaktadır.Ancak ikinci cilt Born ile başlamadı.Buna arkadaşı ve meslektaşı Hermann Weyl yazmıştı çünkü bunu yapacağını inanıyordu.
- Optik: Ein Lehrbuch der elektromagnetische Lichttheorie (Springer, 1933)--- Kitap Born İngiltere'ye göç ettiği zaman piyasaya sürüldü.
- Optik İlkeleri: Elektromanyetik Yayılma Teorisi, Girişim ve Işığın Kırınımı Emil Wolf ile. (Pergamon, 1959) --- Bu kitap Optik’in bir İngilizce çevirisi değildir,ama yerine aynı ölçüde bir kitap getirildi.İkinci Dünya Savaş’ından sonra bir grup bilim insanı Born’un yazılarını tercüme etmeye çalıştı.Tabii ki aradan geçen yıllar da optik konusunda gelişmeler oldu. 1951 yılında, Emil Kurt kitap için Born’un özel asistanı olarak işe başladı.Sonunda
Robert Maxwell'in Pergamon Press tarafından 1959 yılında yayınlandı.O bu uzun zamanlı geçikmeyi şöyle açıkladı “"Maxwell tarafından oluşturulan tüm mali ve yayın hileleri çözmemiz gerekiyordu."
- Moderne Physik (1933) --- Technischen Hochschule Berlin'de verilen yedi derslerine dayalı
- Atom Fiziği (Blackie, Londra, 1935) - güncellemeleri ile, John Dougall tarafından Moderne Physik tercümesinin de Yetkili kişi.
- Huzursuz Evren (Blackie and Son Limited, 1935) ---Doğal atölyenin popüler bir sunumu.Born’ün yeğeninin (Otto Königsberger) geçici kitap göstermek için İngiltere'ye getirildi. Otto Königsberger çok iyi bir kariyeri vardı mimarlıkta lakin Nazi’ler yönetimi ele alınca kariyeri sonlandı.
- Fizik Deney ve Teorisi (Cambridge University Press, 1943) --- "the Durham Philosophical Society" ve the "Pure Science Society" isteği üzerine adres "King's College"’e verildi. Ders genişletilmiş bir versiyonu 1956 Dover Publications baskısında çıktı.
- Doğa Felsefesi, Neden ve Sonuç (Oxford University Press, 1949)--- Born 1948 Waynflete’te ki derslerine dayalı olarak “the College of St. Mary Magdale” da verilen. Sonraki geniş veriyonunda (Dover,1964): "Sembol ve Gerçeklik" ve Nobel ödüllü 1964 verilen Born’un dersleri.Almanyada gerçekleşti.
- Sıvıların Genel Bir Kinetik Teorisi HS Green (Cambridge University Press, 1949) --- Bu kitapta altı kâğıtları Royal Society Proceedings izni ile yeniden yapılmıştır.
- Benim jenerasyonumdaki fizik: Bildiri Seçkisi (Pergamon, 1956)
- – Max Born 80. doğum günü şerefine yayınlandı. Bu baskı matris mekaniği üzerine yazarların makaleleri yayınlandı, Zeitscrift für Physik içinde, Cilt 26 ve 33-35, 1924-1926
Ödüller ve Onur
- 1934 - Cambridge Stokes Madalyası
- 1939 - Royal Society üyeliğine
- 1945 - Edinburgh Royal Society MacDougall-Brisbane Madalyası
- 1945 - Edinburgh Royal Society Püskürtme-Victoria Jubilee Ödülü
- 1948 – Max Planck Medaille der Deutschen Physikalischen Gesellschaft
- 1950 - Londra Royal Society Hughes Madalyası
- 1953 - Göttingen kentinde Fahri vatandaşı
- 1954 - Nobel Fizik Ödülü ödül özellikle dalga fonksiyonunun yaptığı istatistiksel yorumlanması için, kuantum mekaniği Born temel araştırma oldu.
- 1954 - Nobel Ödülü Ziyafet Konuşma
- 1954 - Born Nobel Anlatım
- 1956 - Uluslararası Hukuk, Münih Hugo Grotius Madalyası
- 1959 - Alman Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı Star ile Merit Grand Cross
- 1972 - Max Born Ödülü Alman Fizik Derneği ve Fizik İngiliz Enstitüsü tarafından oluşturuldu. Bu yıllık olarak verilmektedir.
- 1982 - Max Born ve James Franck, Enstitü Yönetim 1921-1933 arasında 100. Doğum Yılı yılında Göttingen Üniversitesi'nde Töreni
- 1991 - Max Born-Institut für Nichtlineare Optik und Kurzzeitspektroskopie im Forschungsverbund Berlin eV - Enstitü onun onuruna adlandırılmıştır.
Kaynakça
- ^ a b . The Official Web Site of the Nobel Prize. 19 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2013.
- ^ a b Mathematics Genealogy Project'te Max Born
- ^ Dudenredaktion; Kleiner, Stefan; Knöbl, Ralf (2015) [First published 1962]. Das Aussprachewörterbuch [The Pronunciation Dictionary] (Almanca) (7.7yer=Berlin bas.). Dudenverlag. ss. 244, 588. ISBN .
- ^ Krech, Eva-Maria; Stock, Eberhard; Hirschfeld, Ursula; Anders, Lutz Christian (2009). Deutsches Aussprachewörterbuch [German Pronunciation Dictionary] (Almanca). Berlin: Walter de Gruyter. ss. 382, 732. ISBN . 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2021.
- ^ Born & Jordan 1925.
- ^ Born 1926.
- ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Max Born", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- ^ Greenspan 2005, ss. 142, 262.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2016 Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Max Born haber gazete kitap akademik JSTOR Mart 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Max Born Almanca telaffuz ˈmaks ˈbɔɐ n d 11 Aralik 1882 o 5 Ocak 1970 kuantum mekaniginin gelismesinde etkili olan Alman matematikci ve fizikci Kuantum fizigi disinda kati hal fizigi ve optige katkida bulunmus ve 1920 30 larda onemli fizikcilerin calismalarinin denetimini yapmistir Born yaptigi Kuantum Mekanigi nin temelini arastirma ozellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanmasi uzerine adli calismasi ile 1954 yilinda Nobel Fizik Odulu nu almistir Max BornBorn y 1930 1940Dogum11 Aralik 1882 1882 12 11 Breslau Alman ImparatorluguOlum5 Ocak 1970 87 yasinda Gottingen Bati AlmanyaDefin yeri AlmanyaVatandaslikAlmanya IngiltereMezun oldugu okul lar Gottingen UniversitesiTaninma nedeniEvlilikHedwig Hedi Ehrenberg 1891 1972 m 1913 1970 olumune kadar OdullerNobel Fizik Odulu 1954 1950 Max Planck Madalyasi 1948 FRS 1939 KariyeriDaliTeorik fizikCalistigi kurumUniversity of Frankfurt am Main Gottingen Universitesi Edinburgh Universitesi Cambridge UniversitesiTezUntersuchungen uber die Stabilitat der elastischen Linie in Ebene und Raum unter verschiedenen Grenzbedingungen Investigations on the stability of the elastic line in plane and space under different boundary conditions 1906 Doktora danismaniDiger akademik danismanlarKarl Schwarzschild J J ThomsonDoktora ogrencileriMax Delbruck Siegfried Flugge Maria Goeppert Mayer Pascual Jordan J Robert Oppenheimer Bertha Swirles Victor Frederick WeisskopfDiger onemli ogrencileriEnrico Fermi Emil WolfImzaOlivia Newton John kiz torunu 1904 yilinda Gottingen Universitesi ne girdi Burada 3 tane unlu matematikciyle tanisti Felix Klein David Hilbert ve Hermann Minkowski Doktora tezi konusu Bir Duzlem ve Uzay da Esneklik kararliligi idi Bu tez ile universitesinin verdigi Felsefe Fakultesi Odulu nu kazandi 1905 yilinda Minkowski ile ozel gorelilik uzerine arastirmalar yapti ve daha sonra Thomson atom modeli uzerine habilitasyon tezi yazdi 1918 de Berlin de Fritz Haber ile sans eseri karsilasti Bu karsilasma ile bir metalin bir halojenle tepkimeye girmesiyle iyonik bir bilesigin nasil olustugunun tartistilar ve bugun olarak bilinen yorumu ortaya koydular 1921 yilinda Born Gottingen e geri dondu Born uzun suredir arkadasi olan ve meslektasi James Franck icin bir makam ayarladi Born un gozetiminde Gottingen fizik icin dunyanin onde gelen merkezlerinden biri haline geldi 1925 yilinda Born ve Werner Heisenberg kuantum mekaniginin matris mekanigi temsilini formulize ettiler Ertesi yil 1954 te Nobel Odulu ne layik gorulen Schrodinger denkleminde ps ps icin olasilik yogunluk fonksiyonunun simdiki standart yorumunu formule etti Bu alandaki etkisi kendi arastirmasindan daha ileri gitti Max Delbruck Siegfried Flugge Pascual Jordan Maria Goeppert Mayer Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf icin doktora danismanligi yapti Gottingen de Born ve onun yardimcilari altinda derece Enrico Fermi Werner Heisenberg Gerhard Herzberg Friedrich Hund Pascual Jordan Wolfgang Pauli Leon Rosenfeld Edward Teller ve Eugene Wigner dahil 1933 Ocak ayinda Nazi Partisi Almanya da iktidara geldi Born Yahudi ydi O Ingiltere ye goc etti St John College Cambridge gitti ve burada ise alindi Burada populer bir bilim kitabi yazdi Huzursuz evrem 1936 Ekim ayinda Edinburgh Universitesi nde Dogal Felsefe profesor oldu Burada Almanya dogumlu asistanlari E Walter Kellermann ve Klaus Fuchs ile calisti O fizige yaptigi arastirmalara devam etti Max Born 31 Agustos 1939 tarihinde bir Ingiliz vatandasi oldu Vatandas olmadan bir gun once Ikinci Dunya Savasi patlak verdi 1952 yilina kadar Edinburgh da kalmistir O Bad Pyrmont dan emekli oldu Gottingen de bir hastanede 5 Ocak 1970 yilinda oldu GencligiMax Born 11 Aralik 1882 tarihinde Breslau da Yahudi bir ailede dogdu Born ailenin iki cocugundan birisiydi Babasi Gustov Born bir anatomist ve embriyologtu Ayni zamanda Breslau Universitesi nde embriyolog profesoruydu Annesi Margarethe sanayici bir aileden geliyordu Max henuz 4 yasindayken annesini kaybetti 29 Agustos 1886 tarihinde Max in bir tane kiz kardesi vardi Kiz kardesinin ismi Kathe ydi Kathe 1884 yilinda dogdu Kiz kardesi babasinin ikinci evliliginden olmustu Babasi Bertha Lipstein ile evlendi Bir tane de uvey kardesi oldu Wolfgang daha sonra New York City College Sanat Tarihi Profesoru oldu Nihayet Breslau daki Konig Wilhelm Gymnasium den mezun oldu ve Born 1901 yilinda Breslau Universitesi ne girdi Alman universite sistemi bir universiteden baska bir universiteye kolayca gecmenizi saglar bu yuzden 1902 de Heidelberg Universitesi nde yaz donemlerini gecirdi ve 1903 yilinda Zurih Universitesi ne gitti Breslau daki sevdigi arkadaslari Otto Toeplitz ve Ernst Hellinger ona Gottingen Universite si hakkinda bilgi verdi Born 1904 Nisan ayinda oraya gitti Gottingen de o uc unlu matematikcileri buldu David Hilbert Felix Klein ve Hermann Minkowski Geldikten hemen sonra Born Felix ile Hermann ile yakin baglar kurdu Birinci sinifi Hilbert ile beraber aldi Hilbert a gore Born inanilmaz yetenekliydi ders yazmani olarak Born u secti Ve Gottingen Universitesi nde okuma odasindaki matematik ogrencilerin ders notlarini yazmakti Hilbert daha sonra Born un akil hocasi oldu Ona tavsiyelerde bulundu Born u yari resmi asistan pozisyonuna getirdi Born Minkowski ile uvey annesinin sayesinde tanisti Annesi Minkowski ile Konigsberg deki dans okulundan tanisiyorlardi Minkowski ini evde yemege davet etti tanismalari icin Buna ek olarak yazici ve asistanlik gorevine devam ederken Born Born siklikla Hilbert in evinde Minkowski gordu Klein ile Born iliskisi daha sorunlu oldu Born Klein ve uygulamali matematik profesorleri tarafindan yapilan bir seminere katildi Bu profesorler Carl Runge ve Ludwig Prandtlidi Seminerin konusu da elastik uzerineydi Konuya ozellikle ilgisi olmasa da Born bir bildiri sunmak zorunda kaldi O da Hilbert in calculus teki degisimi kullanarak kararli bir sunum yapti Klein bu sunumdan etkilendi ve Bir Duzlem ve Uzayda Elastik Stabilite adli tez konusuna davet etti Bu konu Klein icin cok yakin hatta sevgilisi bile olabilecek durumdaydi Klein Universitesi tarafindan sunulan prestijli yillik Felsefe Fakultesi Odulu icin onerildi Uygulamali matematik gibi teklifi geri cevirerek cunku sevdigi bir alan degildi Klein buyuk olcude rahatsiz oldu Klein akademik kariyer yapmak ya da kirmak icin gucu vardi Ve Born de odul icin girisimde bulununca kendini rahatsiz hissetti Klein onu denetlemeyi reddetti ve Carl Runge i onu denetlemesi icin anlasti Woldemar Voigt ve Karl Schwarzschild onun diger gozetmenleri oldu Onun kagidin da stabilite kosullari icin denklemleri gelistirdi O konuya daha fazla ilgisi artti ve 13 Haziran 1906 yilinda rektor Born un odulu kazandigini acikladi Bir ay sonra onun sozlu sinavi gecti ve matematik alaninda doktorasini verdi Mezun Born askerlik hizmetini yapmak zorunda kaldi ve o bir ogrenciyken ertelemisti Kendisini Alman askerlerin arasinda buldu ve ikinci muhafiz ejderhalar bolugune gecti Bu bolugun merkezi Berlin deydi Hizmeti kisa surdu cunku Ocak 1907 de bir astim krizi sonrasinda taburcu edildi O da Ingiltere ye gitti O Gonville ve Caius College e basvurdu Cavendish laboratuvarinda 6 ay boyunca fizik dersi aldi Bu dersi J Thomson George Searle and Joseph Larmor gozetiminde gecirdi Born tekrar Almanya ya dondu ve orduya gecti Birinci elit Buyuk Secmen alayina gitti Lakin 6 hafta sonra yine tibbi sorunlardan dolayi taburcu oldu Daha sonra Born Breslau ya geri dondu Burada Born Otto Lummer ve Ernst Pringsheim in gozetiminde calisti Born siyah vucut deneyini yaparken kucuk bir kaza gecirdi Su hortumu patlatti ve laboratuvar su altinda kaldi Bunun uzerine Lummer Born e Sen asla bir fizikci olamayacaksin demistir 1905 yilinda Einstein hareketli vucutlarin elektrodinamigi uzerine ozel gorecelik teorisine gore bir belge yayinladi Born ilgilendi ve konuyu arastirmaya basladi O Minkowski de ayni dogrultuda ozel gorelilik arastirma yapmaya basladi Sonuclarini Minkowski ye gonderdigi zaman Minkowski onun Gottingen e donup bir tez yazmasini istedi Born kabul etti Toeplitz Born a matriks cebiri icin yardimda bulundu Minkowski nin dort boyutlu uzay matriksini kullandi Kullanmasindaki amaci elektrodinamik ile gorelilik uzlastirmak icindi Born ile Minkowski iyi anlasmaya basladi Isler guzel ilerliyordu ancak Minkowski 12 Ocak 1909 tarihinde apandisitten aniden oldu Matematik ogrencileri kendi adlarina Born un konusmasini istedi Born birkac hafta sonra Gottingen Matematik Dernegi nin toplantisinda kendi sonuclarini sunmaya calisti Hilbert ve Runge Born calismalarina ilgi vardi Born ile birkac tartismadan sonra Born un sonuclarina ikna oldular Ve tekrar ders vermesi icin ikna edildi Daha sonra bir makale olarak yaptigi konusma yayinlandi Gorelilik Ilkesinin Kinematikte Kati Cisimlerin Teorisi Almancasi Bununla beraber Born sertlik kavramini tanitti 23 Ekim de Born bir dersinde Thomson atom modelini anlatti KariyeriBerlin ve Frankfurt Born genc bir akademisyen olarak Gottingen e yerlesti Dahlmannstrasse 17 de bulunan El BoKaReBo olarak bilinen ve Sister Annie tarafindan odalari kiralanan bir evde kalmaya basladi El BoKaReBo evdeki kiracilarin isimlerinin bas harflerinden turetilmis bir isimdir El Ella Philipson Bo Hans Bolza Ka Theodore von Karman ve Re Albrecht Renner den gelmektedir 1912 yilinda Born Hedwig Hedi Ehrenberg ile tanisti Baba tarafi Yahudi dir ancak buna ragmen Lutercilik akimina baglidir tipki kardesi Kathe Bu inancina pek bagli olmadigi halde degistirmeyi de reddetmistir Dugununu de 2 Agustos 1913 te bahce toreni olarak yapmistir Ancak Mart 1914 te dugunde kendisini evlendiren papaz tarafindan Lutheran Lutercilik olarak vaftiz edilmistir Born dinsel inanislari ve kiliseyi onemli olarak kabul etmiyordu Vaftiz olmasindaki sebep esi ve Alman toplumuna uyum saglamakti Uc cocugu vardir Iki kiz ve bir erkek Ilk kizi Irene 1914 yilinda ikinci kizi Margarethe 1915 yilinda ve oglu Gustav 1921 yilinda dogmustur Kizi Irene sarkici ve oyuncu Olivia Newton Johndur 1913 yilinin sonunda iclerinde gorecelik ve kristal kafesin dinamigi de olan 27 sayfa yayinlamistir Daha sonradan kitap haline getirilmistir bu sayfalar 1914 yilinda Max Planck tarafinda Berlin Universitesinde Teorik fizik alaninda bir acik olduguyla ilgili bir mektup almistir Birinci Dunya savasi baslamak uzeredir 1915 te berline geldikten biraz sonra ordu sinyal birimine katilmistir Daha sonralari Artillerie Prufungs Kommission katilmistir Berline gitmistir bu yuzden Berlinde bulundugu surede Einstein ile hayat boyu surecek olan arkadasliga baslamistir Almanya ile ateskes antlasmasindan sonra ordudan ayrilmistir ile tanistiktan sonra aralarinda metal halojen ile tepkime verdiginde hangi iyonik bilesik olusur diye bir konusmalari olmustur ve bu bugun Born Haber cycle olarak bilinir Born Berlin de daha makam sahibi olmadan once Von Laue kendi fikrini degistirmis ve bu makami istedigine karar vermistir Born ile anlasti Eylul 1919 da Born teorik fizik alaninda Frankfurt am Main universitesinde bas olmustur Gottingen Universitesi Fizik bolumu baskanligi icin birisini ariyorlardi ve Born a basvurdular Einstein ona nerde mutlu olacaksan oraya gitmesini ve bugun Almanya da baska Born un olmadigini soyledi Anlasma sirasinda deneysel fizikci olan arkadasi James Franck icinde bir yer ayirdi Gottingen1921 den 1933 yilina kadar olan 12 yil boyunca Born temel bilimsel kavramlari paylastigi bir arkadasi vardi Ogretim ve kuantum teorilene ayri bir avantaj ve gelisme saglamistir bu arkadasi Teorik fizikciler ve deneysel fizikciler arasinda yakin isbirligi yaklasimi da Born ve Arnold Sommerfeld tarafindan saglanmistir Arnold Sommerfeld Munih Universitesinde teorik fizik alaninin basidir ve kuantum teorisinde onemli bir etkiye sahiptir Born ve Sommerfeld yalnizca bilgi de paylasmamislardir Summerfeld 1922 de Amerikada ders verdigi ogrencisi Werner Heisenberg i Bornun asistani olmasai icin Almanya ya gondermistir 1925 yilinda Born ve Heisinberg kuantum mekanigini aciklamak icin matriks mekanigini formullemislerdir 9 temmuzda Born Heisinberg e yayinlamasi icin belge verdi Belgede Heisdinberg kuantum teorisini formulize etti somut bilgiden uzak durdu ama bilgileri gozlenlenemiyordu Parametreleri kullanarak elektronlarin yorungelerini hesaplamaya ve bu sayede kuantum ziplamalarina gecis elde etmeyi umuyordu Bu ilk ve son durumlarina karsilik gelen iki indeksleri kullanmayi gerektirmistir Born bu belgeyi gordugunde formullerin matrislerin sistematik diline uyarlanabilecegini fark etmistir Bu zamana kadar matrisler fizikciler tarafinda nadiren kullaniliyordu ve saf matematige ait oldugu varsayiliyordu Asistani ve eski talebesi Pascual Jordan ile matrisleri uyarlamaya ve genisletmeye basladilar Bulduklarini hemen yayinladilar Yil sonuna kadar devam eden calismalar yayinlandi ve sonuc q ve p nin matrisler icin konum ve momentum p ve I nin birim matrisi oldugu sasirtici bir formuldu pq qp h2piI displaystyle pq qp h over 2 pi i I Matris carpani degisme ozelligine sahip olmadigi icin bu sonuc elde edilebilmistir Bu formul tamamen Born a atfedilmistir Born ayrica diyagonal uzerinde olmayan butun elementlerin matrikslerinin sifir oldugunu da ispatlamistir Born Jordan ile beraber hazirladigi belgeleri elektrodinamige kattigi ilave bilgileri de katarak kuantum mecaniginin en onemli kurallari olarak kabul etmistir BU belge Heisinberg in teorilerini somut matematiksel bir alana tasimistir Born bile Heisinberg ile Paul Dirac in ayni dusuncede oldugunu fark ettiginde sasirmisti Kisa sure sonra Wolfgang Pauli hidrojenin enerji degerlerini hesaplamak icin matriks metodunu kullandi ve Bohr modeliyle ayni fikirde olduguna karar verdi 4 Aralik 1926 da Einstein in Born a gonderdigi kuantum mekanigi ile ilgili unlu mektupta Kuantum mekanigi gercekten cok etkileyici Ama icimden bir ses diyor ki hala yeterli bir durum degil Teori bircok sey soyluyor ama bizi Tanrinin sirlarina yaklastirmiyor Ben hangi durum olursa olsun Onun zarla oynamadigina eminim Bu not daha sonralari Tanri zar atmaz olarak kullanilmistir 1928 yilinda Einstein nobel fizik odulu icin Heisenberg Born ve Jordan i gostermistir Ancak 1932 yilinda Heisenberg tek basina kuantum mekaniginin yaraticisi olarak odulu almistir Born un hocaliginda Gottingen de Ph D sini alanlar Max Delbruck Siegfried Flugge Friedrich Hund Pascal Jordan Maria Goeppert Mayer Lothar Wolfgang Nordheim Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf vardir Asistanlari ise Enrico Fermi Werner Heisenberg Gerhard Herzberg Friedrich Hund Pascual Jordan Wolfgang Pauli Leon Rosenfeld Edward Teller ve Eugene Wigner dir Sonraki yasamiOcak 1933 Nazi partisi basa gecti Mayis ayinda Born ucreti odenmeyen alti Yahudi ogretmenden birisi olmustu Franck istifasini coktan vermisti On iki yillik ugraslari sayesinde fizik alaninda onde gelen yer olan Gottingen cok degismisti Born yeni bir is aramaya basladi Cambridge deki St John s College dan gelen teklifi kabul etti Brada iken populer olan bir bilim kitabi yazdi Dinlenmeyen Evren ve bir ders kitabi olan Atom Fizigi ni yazdi Ders kitabi daha sonra yedi baskisi cikan klas k bir kitap haline geldi Cambridge deki isi kisa sureligineydi ve 1935 yilinda Gottingen deki isine son verildi Bundan dolayi C V Raman dan gelen teklifi kabul etti Burada kalici bir is bekledi ancak herhangi bir makam teklif edilmedi Kasim 1935 yilinda ailesiyle beraber alman vatandasligi iptal edildi Birkac hafta sonra Gottingen doktorasini iptal etti Moskova daki Pyotr Kapitsa dan gelen teklifi degerlendirdi ve Rudolf Peierls in Rusya dogumlu esinden Rusca dersler almaya basladi Ancak sonra Charles Galton Darwin tarafindan gelen Edingburgh Universitesinde calisma teklifini kabul etti Edinburgh da matematiksel fizik ogretmeye atandi Iki alman asistani vardi E Walter Kellermann ve Klaus Fucshs ve beraber elektronlarin gizemli hareketlerini incelediler Born 1937 yilinda Royal Society of Edinburgh e 1939 yilinda da Royal Society of London a uye oldu Cikarabildigi butun akraba ve arkadaslarini Almanya dan cikarmaya calisti 70 yasina kadar Edingburgh de kaldi 1954 yilinda dogu Almanya ya emeklilik icin gitti 1954 yilinda kuantum mekanigindeki temel arastirmalarindan ozellikle de tek basina calistigi dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumundan dolayi Nobel odulunu kazandi Emekliliginde bilimsel calismalarina devam etti ve kitabinin yenilerini basti 5 Ocak 1970 yilinda Gottingen de bir hastahanede oldu Stadtfriedhof a gomuldu BibliyografyaHayati boyunca Born birkac yari populer ve teknik kitaplar yazdi Onun atom fizigi ve isik alanindaki calismalari hala gecerlidir ve bu alandaki klasiklerden birisi olarak gorulmektedir Asagidaki yaptigi onemli islerin bir listesidir mekaniginin istatistiksel yorumu 11 Aralik 1954 Uber das Thomson sche Atommodell Habilitations Vortrag FAM 1909 Habilitasyon 23 Ekim 1909 tarihinde Gottingen Universitesi nde yapilan Dynamik der Kristallgitter Teubner 1915 Yayinlandiktan sonra fizikci Arnold Sommerfeld in Matematik Ansiklopedisi 5 hacmi icin buna dayali bir makale yazmak Born dan istedi Birinci Dunya Savasi bu makalenin uzerindeki calismalarin baslamasini geciktirdi ancak 1919 yilinda basladi ve 1922 yilinda bitirdi Bu makalenin baslagi Kati haldeki atom kurami olarak yayinlandi Kun Huang ile kristal kafeslerin Dinamik Teorisi Oxford 1954 Die Relativitatstheorie Einsteins und ihre physikalischen Grundlagen Springer 1920 Frankfurt Universitesi nde Born nun dersleri Basligi Einstein in gorelilik teorisi altinda Ingilizce olarak mevcuttur Vorlesungen uber Atommechanik Springer 1925 Atom Mekanigi George Bell amp Ogullari 1927 JW Fisher tarafindan tercume ve DR Hartree tarafindan revize edilmistir Atom Dinamik Sorunlari MIT Press 1926 Matris mekaniginin ilk hesabi Almanya da gelisti MIT de verilen derslere dayanmaktadir 1925 in sonlarinda 1926 nin baslarinda Elementare Quantenmechanik Zweiter Band der Vorlesungen uber Atommechanik Pascual Jordan ile Springer 1930 Bu iki ciltlik bir calisma olarak tasarlanmistir ve bu ilk ciltidir Bu ciltte Born matris mekanigi uzerine Jordan ile yaptigi calismalarla yer vermistir Ikinci ciltte ise Erwin Schrodinger in dalga mekanigi yer almaktadir Ancak ikinci cilt Born ile baslamadi Buna arkadasi ve meslektasi Hermann Weyl yazmisti cunku bunu yapacagini inaniyordu Optik Ein Lehrbuch der elektromagnetische Lichttheorie Springer 1933 Kitap Born Ingiltere ye goc ettigi zaman piyasaya suruldu Optik Ilkeleri Elektromanyetik Yayilma Teorisi Girisim ve Isigin Kirinimi Emil Wolf ile Pergamon 1959 Bu kitap Optik in bir Ingilizce cevirisi degildir ama yerine ayni olcude bir kitap getirildi Ikinci Dunya Savas indan sonra bir grup bilim insani Born un yazilarini tercume etmeye calisti Tabii ki aradan gecen yillar da optik konusunda gelismeler oldu 1951 yilinda Emil Kurt kitap icin Born un ozel asistani olarak ise basladi Sonunda Robert Maxwell in Pergamon Press tarafindan 1959 yilinda yayinlandi O bu uzun zamanli gecikmeyi soyle acikladi Maxwell tarafindan olusturulan tum mali ve yayin hileleri cozmemiz gerekiyordu Moderne Physik 1933 Technischen Hochschule Berlin de verilen yedi derslerine dayali Atom Fizigi Blackie Londra 1935 guncellemeleri ile John Dougall tarafindan Moderne Physik tercumesinin de Yetkili kisi Huzursuz Evren Blackie and Son Limited 1935 Dogal atolyenin populer bir sunumu Born un yegeninin Otto Konigsberger gecici kitap gostermek icin Ingiltere ye getirildi Otto Konigsberger cok iyi bir kariyeri vardi mimarlikta lakin Nazi ler yonetimi ele alinca kariyeri sonlandi Fizik Deney ve Teorisi Cambridge University Press 1943 the Durham Philosophical Society ve the Pure Science Society istegi uzerine adres King s College e verildi Ders genisletilmis bir versiyonu 1956 Dover Publications baskisinda cikti Doga Felsefesi Neden ve Sonuc Oxford University Press 1949 Born 1948 Waynflete te ki derslerine dayali olarak the College of St Mary Magdale da verilen Sonraki genis veriyonunda Dover 1964 Sembol ve Gerceklik ve Nobel odullu 1964 verilen Born un dersleri Almanyada gerceklesti Sivilarin Genel Bir Kinetik Teorisi HS Green Cambridge University Press 1949 Bu kitapta alti kagitlari Royal Society Proceedings izni ile yeniden yapilmistir Benim jenerasyonumdaki fizik Bildiri Seckisi Pergamon 1956 Max Born 80 dogum gunu serefine yayinlandi Bu baski matris mekanigi uzerine yazarlarin makaleleri yayinlandi Zeitscrift fur Physik icinde Cilt 26 ve 33 35 1924 1926Oduller ve Onur1934 Cambridge Stokes Madalyasi 1939 Royal Society uyeligine 1945 Edinburgh Royal Society MacDougall Brisbane Madalyasi 1945 Edinburgh Royal Society Puskurtme Victoria Jubilee Odulu 1948 Max Planck Medaille der Deutschen Physikalischen Gesellschaft 1950 Londra Royal Society Hughes Madalyasi 1953 Gottingen kentinde Fahri vatandasi 1954 Nobel Fizik Odulu odul ozellikle dalga fonksiyonunun yaptigi istatistiksel yorumlanmasi icin kuantum mekanigi Born temel arastirma oldu 1954 Nobel Odulu Ziyafet Konusma 1954 Born Nobel Anlatim 1956 Uluslararasi Hukuk Munih Hugo Grotius Madalyasi 1959 Alman Federal Cumhuriyeti Liyakat Nisani Star ile Merit Grand Cross 1972 Max Born Odulu Alman Fizik Dernegi ve Fizik Ingiliz Enstitusu tarafindan olusturuldu Bu yillik olarak verilmektedir 1982 Max Born ve James Franck Enstitu Yonetim 1921 1933 arasinda 100 Dogum Yili yilinda Gottingen Universitesi nde Toreni 1991 Max Born Institut fur Nichtlineare Optik und Kurzzeitspektroskopie im Forschungsverbund Berlin eV Enstitu onun onuruna adlandirilmistir Kaynakca a b The Official Web Site of the Nobel Prize 19 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Mart 2013 a b Mathematics Genealogy Project te Max Born Dudenredaktion Kleiner Stefan Knobl Ralf 2015 First published 1962 Das Ausspracheworterbuch The Pronunciation Dictionary Almanca 7 7yer Berlin bas Dudenverlag ss 244 588 ISBN 978 3 411 04067 4 Krech Eva Maria Stock Eberhard Hirschfeld Ursula Anders Lutz Christian 2009 Deutsches Ausspracheworterbuch German Pronunciation Dictionary Almanca Berlin Walter de Gruyter ss 382 732 ISBN 978 3 11 018202 6 29 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2021 Born amp Jordan 1925 Born 1926 O Connor John J Robertson Edmund F Max Born MacTutor Matematik Tarihi arsivi Greenspan 2005 ss 142 262