Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Teorik fizik, fiziğin matematiksel modellemeler ve fiziksel nesnelerin soyutlandırılmaları çalışmaları ve doğa olaylarını açıklayan, gerçekselleştiren ve tahmin yürüten fizik dalıdır. Bu deneysel fiziğin zıttıdır ki deneysel fizik araçlarla bu olayları soruşturur.
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Teorik fizik doğada gerçekleşen olaylar üzerine tahmin yürütmek, onları açıklamak ve akla yakınlaştırmak için fiziğe ait matematiksel modeller ve soyutlamalar kullanan fiziğin bir alt dalıdır. Kuramsal fizik, matematiğin fazlasıyla kullanılmasından dolayı matematiksel fizik olarak da adlandırılır. Buna karşın deneysel fizik deney ve gözlem araçlarını kullanarak araştırma yapar.
Bilimin avantajı, genellikle deneysel çalışmalar ve teorilerin etkileşimine bağlıdır. Bazı durumlarda, teorik fizik, deney ve gözleme küçük bir ağırlık veren matematiksel kesinliğe bağlıdır. [a] Örneğin, Albert Einstein özel görelilik geliştirilirken, Maxwell denklemlerini değişmez kılan Lorentz dönüşümü ile ilgileniyordu ancak görünüşe göre Michelson-Morley in dünyanın sürüklenmesi boyunca ışık saçan eteri ile ilgilenmemişti. Öte yandan Einstein, fotoelektrik etkilerin açıklanmasında Nobel ödülüne layık görülmüştü.
Bilimdeki ilerlemeler genellikle deneysel çalışmalar ve teori arasındaki etkileşime bağlıdır. Bazı durumlarda kuramsal fizik matematiksel kalıplara sıkıca yapışırken, deney ve gözlemlere çok az ehemmiyet verir. Örnek olarak, Albert Einstein özel göreliliği geliştirirken, Maxwell denklemlerini değişmez olarak kabul eden Lorentz dönüşümleri ile ilgileniyordu. Fakat anlaşılıyor ki, dünyanın içindeki seyahati üzerine yapılan Michelson-Morley deneyi ile pek ilgilenmiyordu. Diğer taraftan Einstein, bir kuramsal formülasyon olmadan gerçekleştirilen fotoelektrik etkiyi açıkladığı için Nobel Fizik Ödülüne layık görülmüştü. Fiziksel teori, fiziksel olayların modellemesidir.
Genel bakış
Fiziksel olayların modellemesidir. Bu, öngörülerinin deneysel gözlemleri ile olan uyumunun derecesi ile değerlendirilir. Ayrıca teorik fiziğin kalitesi, yeni gözlemlerle doğrulanmış yeni öngörülerin yapılabilmesi özelliği ile de değerlendirilir. Fiziksel teori ile matematiksel teoremler şöyle birbirinden farklıdır; her ikisi de bazı aksiyomların formuna bağlı olsa da, matematiksel uygulanabilirliğin hükmü, herhangi bir deneysel sonucun uyuşmasına bağlı değildir. Bir fiziksel teori aynı şekilde matematiksel teoriden farklıdır; ‘teori’ kelimesi matematiksel terimlerde farklı anlama sahiptir.
Fiziksel teori bir veya birden fazla çeşitli ölçülebilir nicelikler arasındaki ilişkiyi içerir. Archimedes, bir geminin suyun kütlesinin yer değiştirmesi farkı ile yüzdüğünü fark etti. Pythagoras, titreşimli telin uzunluğu ile ürettiği müzikal tonun ilişkisini anladı. Enerjinin, sürekli değişken olmadığı mekanik kuantum görüşlerinin ve görünmeyen parçacıkların hareketleri ve konumları hakkındaki belirsizliğin ölçümlerinin entropisi diğer örnekler arasındandır..
Teorik fizik birkaç tane yaklaşım barındırır. Bu konuda teorik parçacık fiziği güzel bir örnek türüdür. Meselâ, fenomenologlar çoğu kez derin fizik anlayışı olmadan, yarı deneysel formüllerin deneysel sonuçlarla bağdaştırılmasında istihdam oluşturabilirler. Modelleyiciler (Model-Yaratıcısı da denir.) sık sık fenomenologlar gibi görünürler lakin onlar matematiksel modelleme tekniklerini fizik problemlerine uygulayan veya deneysel verilerden kesin olarak daha hoş özellikleri olan kurgusal teoriler oluşturmaya çalışırlar. Gelişmiş teoriler çok fazla karmaşık ve çözülemez olarak kabul edildiği için, bazıları yaklaşık değere ulaşabilmek için girişimde bulunur ki buna etkili teoriler denir. Diğer teorisyenler kaybolmamış teorileri birleştirmeyi, resmileştirmeyi, yeniden yorumlamayı veya genellemeyi deneyebilirler. Bazen saf matematiksel sistem ile sağlanan vizyonlar, fiziksel sistemin nasıl oluşturulduğunun ipuçlarını sağlarlar; Örneğin, Kavram; Reinmann ve diğerlerinden dolayı, uzay kendi kendini büzebilir. Hesaplamalı araştırma olması gereken teoritik problemler çoğu kez hesaplamalı fiziğin ilgisidir.
Teoriksel avantajlar, bir kenarı eski ve doğru olmayan paradigmalar içerebilir. Örneğin yayılan ışığın teorisi, ısının kalori teorisi, gelişen Phologistonun yanan oluşumu ya da Dünyanın etrafında dönen astronomik cisimler. Paradigmalar, daha yaygın olarak uygulanabilen ya da daha çok doğru olan cevapların sağlanmasındaki alternatif modellerdir. İkinci durumda, haberleşme ilkesi, önceki bilinen sonuçların korunmasında gerekli olacaktır. Bazen de, avantajlar farklı yollar boyunca devam edebilir. Örneğin, aslında doğru olan teori, bazı kavramsal ve olgusal gözden geçirmelere ihtiyaç duyar: atom teorisi, ilk bin yıl önce doğru sayıldı bazı Yunan ve Hint düşünürler tarafından ve elektriğin iki sıvı teorisi bu noktadaki iki olgudur. Ancak farklı yönleri birleştirme teorisi, Bohr’un tamamlayıcılık ilkesi yoluyla modellere karşı olan, yukarıdaki her şeye istisna bir dalga parçacık ikiliği vardır.
Eğer fiziksel teoriler doğru tahminler ve az ya da hiç yanlış teoriler yapabilirse, onlar kabul edilir. Teori -en azından ikincil bir amaç olarak- belli bir ekonomi ve zarafet, bir kavram; bazen, 13.yüzyılda İngiliz filozof Ockham’dan sonra Ockham’ın usturası denmeye başlandı, burada aynı maddeden yeterli olarak tanımlanabilen iki teorinin basit hali tercih edilir (fakat kavramsal basitlik matematiksel karmaşıklık denebilir). Eğer onlar geniş bir fenomenler yelpazesine bağlanırlarsa, onlar daha çok kabul edilebilir. Bir teorinin sonuçlarını deneme, bilimsel yöntemin parçasıdır.
Fiziksel teoriler üç gruba ayrılabilirler: anagörüş teorisi, önerilen teoriler ve saçak teoriler.
Fiziksel kuram bir fiziksel olayın modelidir. Bir fiziksel kuramın doğruluk derecesi, kuramın önerdikleri ile deneysel gözlemlerin ne kadar uyum içerisinde olduğuna bakılarak anlaşılır. Bir fiziksel kuramın kalitesi ise, yeni gözlemlerle doğrulanabilir tahminler yapabilmesi ile ölçülür, basit aksiyomlarla açıklanamaz. Fiziksel teori matematiksel teoremden farklıdır; fiziksel teoriler gerçeği modeller, gözlenenleri ifade eder ve yeni gözlemler hakkında tahminde bulunurlar.
| “ |
Genel Görelilikte uzay-zamanın eğilmesini açıklamakta kullanılan bir | ” |
Fiziksel kuram değişik ölçülebilir değerler arasındaki bir ya da birden fazla bağı içerir. Archimedes bir geminin kendi kütlesi kadar bir su ile yer değiştirerek yüzdüğünü fark etmiş; Pythagoras titreşen bir telin uzunluğu ile telin ürettiği müziksel ton arasında bir ilişki olduğunu anlamıştır. Ayrıca bir diktörtgenin köşegen uzunluğunun nasıl hesaplanacağını bulmuştur. Görünmeyen parçacıkların hareketleri ve pozisyonları ile ilgili belirsizliğin ölçüsü olan entropi, enerji ile hareketin sürekli değişmediğini öne süren kuantum mekaniksel yaklaşım fiziksel kuramla ilgili diğer örneklerdir.
Bazen salt matematiksel sistemlerin sağladığı bir bakış açısı fiziksel sistemlerin nasıl modelleneceği hakkında ipuçları verebilir; örneğin Riemann uzayın bükülebilir olduğunu ifade etmiştir.
Geçmiş
Teorik fizik, Sokrates öncesi filozofların döneminde yaklaşık olarak 2300 yıl önce başlamıştır ve Plato ve Aristoteles tarafından devam ettirilmiştir. Orta Çağ üniversitelerinin yükselişi boyunca, sadece kabul edilen entelektüel disiplinler, dilbilgisi, söz bilimi, mantık, aritmetik, geometri, müzik ve astronomi gibi Trivium ve Quadrivium’un yedi hür sanatıdır. Orta Çağ ve Rönesans boyunca, deneysel bilimin kavramı, teoriye zıt olarak, İbn el-Heysem ve Francis Bacon gibi bilim adamlarıyla başladı. Bilimsel devrim hız kazandığı gibi, maddenin, enerjinin, evrenin, zamanın ve nedenselliğin kavramları bugün bildiğimiz şeklini almaya başladı ve diğer bilimler doğa felsefesinin başlığından silinmiştirler. Böylece teorinin modern çağı Kopernik’in astronomideki kayma paradigması ile başladı ve yakında Tycho Brahe’ın titiz gözlemleri ile özetlenen Johannes Kepler’in gezegenlerin yörüngeleri ifadeleri takip etti; Galileo ile birlikte bu adamların çalışmaları belki bilimsel devrimi oluşturduğu düşünülebilir.
Tanımlamaların modern kavramlarına karşı büyük bir çaba, Galileo ile başladı. Galileo, hem mükemmel bir teorisyen ve hem de büyük bir deneyci olan birkaç bilim adamlarından biridir. Descartes’in analitik geometrisi ve mekaniği, Principia of Mathematica’yı yazmak için, hem teorisyen hem de deneyci olan büyük bilim adamlarından İsaac Newton’un mekaniğine ve matematiğine dâhil edilmiştir. Bu kitap, Kepler, Copernicus, Galileo ‘nun büyük çalışmalarının sentezlerini içerir; hatta 20. Yüzyıla kadar dünya görüşlerinin kabul ettiği mekaniğin ve yerçekiminin Newton teorilerini de içinde barındırır. Ayrıca gelişme, optik; özellikle de renkler teorisi ve geometrik optiğin antik bilimi Newton, Descartes ve Hollandalı Snell ve Huygens’in inceliği ile yapıldı. 18. Ve 19. yüzyıllarda, Joseph-Louis Lagrange, Leonhard Euler ve William Rowan Hamilton klasik mekaniğin teorisini önemli bir şekilde genişlettiler. Matematik ve fiziğin interaktif etkileşimini toparlayan bilim adamlarından ziyade Pythagoras iki bin yıl önce başladı..
19 ve 20. yüzyıllarının büyük kavramsal başarılarının arasında enerji; ışık, manyetizma, elektrik ve ısı ile birlikte – tabi kendisi evrensel koruma olarak – fikir konsolidasyonlarından oldu. Termodinamiğin kanunu ve daha önemlisi entropinin tekili kavramının tanıtımı, maddenin özellikleri için mikroskobik bir açıklama sağlamaya başladı. İstatiksel fizik tarafından takip edilen istatistiksel mekanikler, 19. yüzyılın sonlarında termodinamiğin bir dalı olarak ortaya çıktı. 19. yüzyılın diğer önemli olaylarından biri de, elektromanyetik teorinin keşfi, önceden birbirinden ayrı olan elektriksel olguların birleştirilmesi, manyetizma ve ışıktır.
Modern fiziğin temeli ve belki fizik tarihinin en devrimci teorileri görelilik kavramı ve kuantum mekaniğidir. Newton mekaniği özel görelilik altında sınıflandırıldı ve Newton’un yerçekimi, genel görelilik tarafından hareket ile ilgili açıklama verildi. Kuantum mekaniği, siyah cisim ışımasının -ki teori için büyük bir isteklendirme oluşturdu- ve katıların özgül ısılarının anormalliklerinin anlaşılmasında ve sonunda atomların ve moleküllerin içyapılarının anlaşılmasına yardımcı oldu. Kuantum mekaniği 1920‘lerde başlamış ve kuantum alan kuramı (teorisi) formülüne yol vermiştir. İkinci dünya savaşı sonrasında, daha çok ilerleme, kuantum alan teorisi formülüne ilgiyi yeniden getirdi. Aynı dönemde, faz geçişleri ve süperiletkenlik sorunlarına olan yeni ilgilerin yanı sıra, teoritik yoğun maddenin alanının içinde Kuantum alan teorisi(kuramı) (KAK) formülünün ilk uygulamaları da görüldü. 1960’lar ve 1970’lerde KAK kullanılarak parçacık fiziğinin standart model formülleştirilmesi ve yoğun madde fiziğinin ilerlemesi (süperiletkenlik ve kritik olguların teorik temeli diğerleri arasında) göreliliğin uygulanmasına paralel olarak astronomi ve kozmolojideki sorunlar ayrı ayrı görüldü.
Hem deneylere öneride bulunmak ve hem de sonuçları pekiştirmek için hareket eden bir kuvvet olan teoritik fizik, bütün bu başarıların kaynağıdır (genellikle mevcut matematiğin dâhice kullanımı Newton, Descartes ve Leibniz yaptığı gibi, yeni matematiğin icadı yardımı ile). Fourier’in ısı yalıtımı çalışmaları matematikte yeni bir sınıf açtı; sonsuz, dik serisi
Modern teoritiksel fizik, Evreni daha fazla anlama çabaları içinde, temel parçacık ölçeğindeki kozmolojiden gelen teorileri birleştirmek ve olguları açıklama girişiminde bulunur. Deneylerin uygulanamadığı durumlarda, teoritik fizik hala matematiksel kuramları kullanarak ilerlemeye çalışır.
Anagörüş Teorisi
Anagörüş teorisi (bazen bütün teorilerin merkezi olarak bahsedilir) hem gerçekçi hem bilimsel görüşlerin ve mevcut köklü bilim ve deney ile uyumlu, tekrarlanabilir testlerin olağan bir bilimsel kaliteyi sağlayan bilginin gövdesidir. Anagörüş teorilerini var yapmak, algılama, açıklama ve olası kompozisyon tartışma konuları olmasına rağmen, genellikle sadece teorilerin etkileri ile açıklanan bir veri çeşitliliğine dayalı teoriler olarak kabul edilir.
Yaygın teoriler ( merkezi teoriler de denir), olgusal ve bilimsel görüşlerin yaygın olarak bilim çevrelerinde ilgi gördüğü kuramlardır. Tekrarlanabilirlik ve tutarlılık testleri olağan bilimsel kaliteye sahiptirler. Algılanmaları, açıklanmaları ve olası kompozisyonları yine de tartışmalara açıktır.
Örnekleri
Öngörülen teoriler
Fiziğin Öngörülen kuramları genellikle bilimsel yaklaşımlar içeren nispeten yeni teorilerdir.
Örnekleri
- Karanlık enerji veya Einstein'ın kozmolojik sabiti
- Einstein-Rosen Köprüsü
- Belirme
- M-Kuramı
- Sicim teorisi
- Süpersimetri
- Her şeyin teorisi
Önemli Kuramsal fizikçiler
Ünlü kuramsal fizikçilerden bazıları
Örnekler
Önerilen teoriler
Önerilen teoriler fiziği, fizik çalışmaları ile uzlaşan, modellerin geçerliliğini ve teoriye varmak için kullanılan yeni muhakeme tiplerini benimseyen bilimsel yaklaşımları içeren yeni teorilerdir. Ancak bazı önerilen teoriler, yıllardır var olmuş, keşif ve test metotları atlatmış teoriler içerir. Önerilen teoriler, kurgu olma sürecindeki saçak teorileri içerebilir (bazen daha geniş bir onay kazanabilir). Önerilen teoriler genellikle teste tabi tutulmazlar.
Örnekler
Saçak teoriler
Saçak teoriler, önerilen teoriler ve kurgu olma sürecindeki bilimsel çabanın herhangi yeni alanını kapsar. Bu spekülatif bilimleri de içerebilir. Bu bilimler, fizik alanları ve bilinen kanıtlar doğrultusunda sunulan fiziksel teorileri ve birbiri ile ilişkili tahminler teorilerini kapsar.
Bazı saçak teoriler geniş ölçüde fizikte kabul görülmeye devam ediyor. Diğer saçak teoriler ise en sonunda çürütüldüler. Bazı saçak teoriler ilkel bilimdir diğerleri ise sözde bilimdirler. Orijinal teorinin tahrifi bazen yeniden formüle edilmesine neden olur.
Örnekler
Gerçek deneyler & Düşünce deneyleri
"Düşünce" deneyleri kişinin zihninde yaratılan durumlardır, benzer sorular sorularak “bu durumda olduğunuzu varsayın, böyle olduğunu varsaysak, sonra ne olacak?” Bunlar kolayca her günkü durumlarda deneyimli olmayan fenomenleri araştırmak için oluşturulmuştur. Böyle düşünce deneylerinin ünlü örnekleri, Schrödinger'in kedisi, EPR düşünce deneyi, zaman genişlemesinin basit çizimleridir. Bunlar genellikle düşünce deneylerinin doğru sonuçlarını doğrulamak için tasarlanmış gerçek deneylere yol açar. EPR düşünce deneyi, titizliğin çeşitli derecelerinde test edilen, bir çalışma hipotezi olarak kuantum mekaniğinin ve olasılığının kabul edilen mevcut formülleşmesine giden Bell eşitsizliklerine yol açtı.
Ayrıca bakınız
- List of theoretical physicists
- Timeline of developments in theoretical physics
Notlar
- ^ Sometimes the word "theory" can be used ambiguously in this sense, not to describe scientific theories, but research (sub)fields and programmes.
- ^ The work of Johann Balmer and Johannes Rydberg in spectroscopy, and the semi-empirical mass formula of nuclear physics are good candidates for examples of this approach.
- ^ The Ptolemaic and Copernican models of the Solar system, the Bohr model of hydrogen atoms and nuclear shell model are good candidates for examples of this approach.
- ^ Arguably these are the most celebrated theories in physics: Newton's theory of gravitation, Einstein's theory of relativity and Maxwell's theory of electromagnetism share some of these attributes.
- ^ This approach is often favoured by (pure) mathematicians and mathematical physicists.
Kaynakça
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. |
- ^ "The Nobel Prize in Physics 1921". The Nobel Foundation. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2008.
- ^ Theorems and Theories 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Sam Nelson.
- ^ Mark C.
- ^ Bokulich, Alisa, "Bohr's Correspondence Principle 18 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 Edition), Edward N.
- ^ Enc.
- ^ Enc.
- ^ Simplicity in the Philosophy of Science 24 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (retrieved 19 Aug 2014), Internet Encyclopedia of Philosophy.
- ^ See 'Correspondence of Isaac Newton, vol.2, 1676–1687' ed.
- ^ Penrose, R (2004). "9: Fourier decompositions and hyperfunctions". . Jonathan Cape.
Önerilen Okuma Listesi
- Physical Sciences. Encyclopaedia Britannica (Macropaedia). 25 (15. bas.). 1994.
- Duhem, Pierre. "La théorie physique - Son objet, sa structure," (in French). 2nd edition - 1914. English translation: "The physical theory - its purpose, its structure,". Republished by Joseph Vrin philosophical bookstore (1981), .
- Feynman, et al. "The Feynman Lectures on Physics" (3 vol.). First edition: Addison–Wesley, (1964, 1966).
- Bestselling three-volume textbook covering the span of physics. Reference for both (under)graduate student and professional researcher alike.
- Landau et al. "Course of Theoretical Physics".
- Famous series of books dealing with theoretical concepts in physics covering 10 volumes, translated into many languages and reprinted over many editions. Often known simply as "Landau and Lifschits" or "Landau-Lifschits" in the literature.
- Longair, MS. "Theoretical Concepts in Physics: An Alternative View of Theoretical Reasoning in Physics". Cambridge University Press; 2d edition (4 Dec 2003). .
- Planck, Max (1909). "Eight Lectures on theoretical physics" 13 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Library of Alexandria. , .
- A set of lectures given in 1909 at Columbia University.
- Sommerfeld, Arnold. "Vorlesungen über theoretische Physik" (Lectures on theoretical physics); German, 6 volumes.
- A series of lessons from a master educator of theoretical physicists.
Dış bağlantılar
- MIT Center for Theoretical Physics18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- How to Become a Theoretical Physicist by a Nobel Laureate19 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Theory of longitudinal and transversal angular momentums24 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Teorik fizik fizigin matematiksel modellemeler ve fiziksel nesnelerin soyutlandirilmalari calismalari ve doga olaylarini aciklayan gerceksellestiren ve tahmin yuruten fizik dalidir Bu deneysel fizigin zittidir ki deneysel fizik araclarla bu olaylari sorusturur Schwarzschild solucan deliginin gorsel tasarimi Solucan delikleri hicbir zaman gozlenmemistir fakat onlar matematiksel modellemeler ve bilimsel teori ile varliklari tahmin edilebilir Bu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Teorik fizik dogada gerceklesen olaylar uzerine tahmin yurutmek onlari aciklamak ve akla yakinlastirmak icin fizige ait matematiksel modeller ve soyutlamalar kullanan fizigin bir alt dalidir Kuramsal fizik matematigin fazlasiyla kullanilmasindan dolayi matematiksel fizik olarak da adlandirilir Buna karsin deneysel fizik deney ve gozlem araclarini kullanarak arastirma yapar Bilimin avantaji genellikle deneysel calismalar ve teorilerin etkilesimine baglidir Bazi durumlarda teorik fizik deney ve gozleme kucuk bir agirlik veren matematiksel kesinlige baglidir a Ornegin Albert Einstein ozel gorelilik gelistirilirken Maxwell denklemlerini degismez kilan Lorentz donusumu ile ilgileniyordu ancak gorunuse gore Michelson Morley in dunyanin suruklenmesi boyunca isik sacan eteri ile ilgilenmemisti Ote yandan Einstein fotoelektrik etkilerin aciklanmasinda Nobel odulune layik gorulmustu Bilimdeki ilerlemeler genellikle deneysel calismalar ve teori arasindaki etkilesime baglidir Bazi durumlarda kuramsal fizik matematiksel kaliplara sikica yapisirken deney ve gozlemlere cok az ehemmiyet verir Ornek olarak Albert Einstein ozel goreliligi gelistirirken Maxwell denklemlerini degismez olarak kabul eden Lorentz donusumleri ile ilgileniyordu Fakat anlasiliyor ki dunyanin icindeki seyahati uzerine yapilan Michelson Morley deneyi ile pek ilgilenmiyordu Diger taraftan Einstein bir kuramsal formulasyon olmadan gerceklestirilen fotoelektrik etkiyi acikladigi icin Nobel Fizik Odulune layik gorulmustu Fiziksel teori fiziksel olaylarin modellemesidir Genel bakisFiziksel olaylarin modellemesidir Bu ongorulerinin deneysel gozlemleri ile olan uyumunun derecesi ile degerlendirilir Ayrica teorik fizigin kalitesi yeni gozlemlerle dogrulanmis yeni ongorulerin yapilabilmesi ozelligi ile de degerlendirilir Fiziksel teori ile matematiksel teoremler soyle birbirinden farklidir her ikisi de bazi aksiyomlarin formuna bagli olsa da matematiksel uygulanabilirligin hukmu herhangi bir deneysel sonucun uyusmasina bagli degildir Bir fiziksel teori ayni sekilde matematiksel teoriden farklidir teori kelimesi matematiksel terimlerde farkli anlama sahiptir Fiziksel teori bir veya birden fazla cesitli olculebilir nicelikler arasindaki iliskiyi icerir Archimedes bir geminin suyun kutlesinin yer degistirmesi farki ile yuzdugunu fark etti Pythagoras titresimli telin uzunlugu ile urettigi muzikal tonun iliskisini anladi Enerjinin surekli degisken olmadigi mekanik kuantum goruslerinin ve gorunmeyen parcaciklarin hareketleri ve konumlari hakkindaki belirsizligin olcumlerinin entropisi diger ornekler arasindandir Teorik fizik birkac tane yaklasim barindirir Bu konuda teorik parcacik fizigi guzel bir ornek turudur Mesela fenomenologlar cogu kez derin fizik anlayisi olmadan yari deneysel formullerin deneysel sonuclarla bagdastirilmasinda istihdam olusturabilirler Modelleyiciler Model Yaraticisi da denir sik sik fenomenologlar gibi gorunurler lakin onlar matematiksel modelleme tekniklerini fizik problemlerine uygulayan veya deneysel verilerden kesin olarak daha hos ozellikleri olan kurgusal teoriler olusturmaya calisirlar Gelismis teoriler cok fazla karmasik ve cozulemez olarak kabul edildigi icin bazilari yaklasik degere ulasabilmek icin girisimde bulunur ki buna etkili teoriler denir Diger teorisyenler kaybolmamis teorileri birlestirmeyi resmilestirmeyi yeniden yorumlamayi veya genellemeyi deneyebilirler Bazen saf matematiksel sistem ile saglanan vizyonlar fiziksel sistemin nasil olusturuldugunun ipuclarini saglarlar Ornegin Kavram Reinmann ve digerlerinden dolayi uzay kendi kendini buzebilir Hesaplamali arastirma olmasi gereken teoritik problemler cogu kez hesaplamali fizigin ilgisidir Teoriksel avantajlar bir kenari eski ve dogru olmayan paradigmalar icerebilir Ornegin yayilan isigin teorisi isinin kalori teorisi gelisen Phologistonun yanan olusumu ya da Dunyanin etrafinda donen astronomik cisimler Paradigmalar daha yaygin olarak uygulanabilen ya da daha cok dogru olan cevaplarin saglanmasindaki alternatif modellerdir Ikinci durumda haberlesme ilkesi onceki bilinen sonuclarin korunmasinda gerekli olacaktir Bazen de avantajlar farkli yollar boyunca devam edebilir Ornegin aslinda dogru olan teori bazi kavramsal ve olgusal gozden gecirmelere ihtiyac duyar atom teorisi ilk bin yil once dogru sayildi bazi Yunan ve Hint dusunurler tarafindan ve elektrigin iki sivi teorisi bu noktadaki iki olgudur Ancak farkli yonleri birlestirme teorisi Bohr un tamamlayicilik ilkesi yoluyla modellere karsi olan yukaridaki her seye istisna bir dalga parcacik ikiligi vardir Matematik ve Fizik arasindaki iliski Eger fiziksel teoriler dogru tahminler ve az ya da hic yanlis teoriler yapabilirse onlar kabul edilir Teori en azindan ikincil bir amac olarak belli bir ekonomi ve zarafet bir kavram bazen 13 yuzyilda Ingiliz filozof Ockham dan sonra Ockham in usturasi denmeye baslandi burada ayni maddeden yeterli olarak tanimlanabilen iki teorinin basit hali tercih edilir fakat kavramsal basitlik matematiksel karmasiklik denebilir Eger onlar genis bir fenomenler yelpazesine baglanirlarsa onlar daha cok kabul edilebilir Bir teorinin sonuclarini deneme bilimsel yontemin parcasidir Fiziksel teoriler uc gruba ayrilabilirler anagorus teorisi onerilen teoriler ve sacak teoriler Fiziksel kuram bir fiziksel olayin modelidir Bir fiziksel kuramin dogruluk derecesi kuramin onerdikleri ile deneysel gozlemlerin ne kadar uyum icerisinde olduguna bakilarak anlasilir Bir fiziksel kuramin kalitesi ise yeni gozlemlerle dogrulanabilir tahminler yapabilmesi ile olculur basit aksiyomlarla aciklanamaz Fiziksel teori matematiksel teoremden farklidir fiziksel teoriler gercegi modeller gozlenenleri ifade eder ve yeni gozlemler hakkinda tahminde bulunurlar Ric kg displaystyle mathrm Ric k g Genel Gorelilikte uzay zamanin egilmesini aciklamakta kullanilan bir Fiziksel kuram degisik olculebilir degerler arasindaki bir ya da birden fazla bagi icerir Archimedes bir geminin kendi kutlesi kadar bir su ile yer degistirerek yuzdugunu fark etmis Pythagoras titresen bir telin uzunlugu ile telin urettigi muziksel ton arasinda bir iliski oldugunu anlamistir Ayrica bir diktortgenin kosegen uzunlugunun nasil hesaplanacagini bulmustur Gorunmeyen parcaciklarin hareketleri ve pozisyonlari ile ilgili belirsizligin olcusu olan entropi enerji ile hareketin surekli degismedigini one suren kuantum mekaniksel yaklasim fiziksel kuramla ilgili diger orneklerdir Bazen salt matematiksel sistemlerin sagladigi bir bakis acisi fiziksel sistemlerin nasil modellenecegi hakkinda ipuclari verebilir ornegin Riemann uzayin bukulebilir oldugunu ifade etmistir GecmisTeorik fizik Sokrates oncesi filozoflarin doneminde yaklasik olarak 2300 yil once baslamistir ve Plato ve Aristoteles tarafindan devam ettirilmistir Orta Cag universitelerinin yukselisi boyunca sadece kabul edilen entelektuel disiplinler dilbilgisi soz bilimi mantik aritmetik geometri muzik ve astronomi gibi Trivium ve Quadrivium un yedi hur sanatidir Orta Cag ve Ronesans boyunca deneysel bilimin kavrami teoriye zit olarak Ibn el Heysem ve Francis Bacon gibi bilim adamlariyla basladi Bilimsel devrim hiz kazandigi gibi maddenin enerjinin evrenin zamanin ve nedenselligin kavramlari bugun bildigimiz seklini almaya basladi ve diger bilimler doga felsefesinin basligindan silinmistirler Boylece teorinin modern cagi Kopernik in astronomideki kayma paradigmasi ile basladi ve yakinda Tycho Brahe in titiz gozlemleri ile ozetlenen Johannes Kepler in gezegenlerin yorungeleri ifadeleri takip etti Galileo ile birlikte bu adamlarin calismalari belki bilimsel devrimi olusturdugu dusunulebilir Tanimlamalarin modern kavramlarina karsi buyuk bir caba Galileo ile basladi Galileo hem mukemmel bir teorisyen ve hem de buyuk bir deneyci olan birkac bilim adamlarindan biridir Descartes in analitik geometrisi ve mekanigi Principia of Mathematica yi yazmak icin hem teorisyen hem de deneyci olan buyuk bilim adamlarindan Isaac Newton un mekanigine ve matematigine dahil edilmistir Bu kitap Kepler Copernicus Galileo nun buyuk calismalarinin sentezlerini icerir hatta 20 Yuzyila kadar dunya goruslerinin kabul ettigi mekanigin ve yercekiminin Newton teorilerini de icinde barindirir Ayrica gelisme optik ozellikle de renkler teorisi ve geometrik optigin antik bilimi Newton Descartes ve Hollandali Snell ve Huygens in inceligi ile yapildi 18 Ve 19 yuzyillarda Joseph Louis Lagrange Leonhard Euler ve William Rowan Hamilton klasik mekanigin teorisini onemli bir sekilde genislettiler Matematik ve fizigin interaktif etkilesimini toparlayan bilim adamlarindan ziyade Pythagoras iki bin yil once basladi 19 ve 20 yuzyillarinin buyuk kavramsal basarilarinin arasinda enerji isik manyetizma elektrik ve isi ile birlikte tabi kendisi evrensel koruma olarak fikir konsolidasyonlarindan oldu Termodinamigin kanunu ve daha onemlisi entropinin tekili kavraminin tanitimi maddenin ozellikleri icin mikroskobik bir aciklama saglamaya basladi Istatiksel fizik tarafindan takip edilen istatistiksel mekanikler 19 yuzyilin sonlarinda termodinamigin bir dali olarak ortaya cikti 19 yuzyilin diger onemli olaylarindan biri de elektromanyetik teorinin kesfi onceden birbirinden ayri olan elektriksel olgularin birlestirilmesi manyetizma ve isiktir Modern fizigin temeli ve belki fizik tarihinin en devrimci teorileri gorelilik kavrami ve kuantum mekanigidir Newton mekanigi ozel gorelilik altinda siniflandirildi ve Newton un yercekimi genel gorelilik tarafindan hareket ile ilgili aciklama verildi Kuantum mekanigi siyah cisim isimasinin ki teori icin buyuk bir isteklendirme olusturdu ve katilarin ozgul isilarinin anormalliklerinin anlasilmasinda ve sonunda atomlarin ve molekullerin icyapilarinin anlasilmasina yardimci oldu Kuantum mekanigi 1920 lerde baslamis ve kuantum alan kurami teorisi formulune yol vermistir Ikinci dunya savasi sonrasinda daha cok ilerleme kuantum alan teorisi formulune ilgiyi yeniden getirdi Ayni donemde faz gecisleri ve superiletkenlik sorunlarina olan yeni ilgilerin yani sira teoritik yogun maddenin alaninin icinde Kuantum alan teorisi kurami KAK formulunun ilk uygulamalari da goruldu 1960 lar ve 1970 lerde KAK kullanilarak parcacik fiziginin standart model formullestirilmesi ve yogun madde fiziginin ilerlemesi superiletkenlik ve kritik olgularin teorik temeli digerleri arasinda goreliligin uygulanmasina paralel olarak astronomi ve kozmolojideki sorunlar ayri ayri goruldu Hem deneylere oneride bulunmak ve hem de sonuclari pekistirmek icin hareket eden bir kuvvet olan teoritik fizik butun bu basarilarin kaynagidir genellikle mevcut matematigin dahice kullanimi Newton Descartes ve Leibniz yaptigi gibi yeni matematigin icadi yardimi ile Fourier in isi yalitimi calismalari matematikte yeni bir sinif acti sonsuz dik serisi Modern teoritiksel fizik Evreni daha fazla anlama cabalari icinde temel parcacik olcegindeki kozmolojiden gelen teorileri birlestirmek ve olgulari aciklama girisiminde bulunur Deneylerin uygulanamadigi durumlarda teoritik fizik hala matematiksel kuramlari kullanarak ilerlemeye calisir Anagorus TeorisiAnagorus teorisi bazen butun teorilerin merkezi olarak bahsedilir hem gercekci hem bilimsel goruslerin ve mevcut koklu bilim ve deney ile uyumlu tekrarlanabilir testlerin olagan bir bilimsel kaliteyi saglayan bilginin govdesidir Anagorus teorilerini var yapmak algilama aciklama ve olasi kompozisyon tartisma konulari olmasina ragmen genellikle sadece teorilerin etkileri ile aciklanan bir veri cesitliligine dayali teoriler olarak kabul edilir Yaygin teoriler merkezi teoriler de denir olgusal ve bilimsel goruslerin yaygin olarak bilim cevrelerinde ilgi gordugu kuramlardir Tekrarlanabilirlik ve tutarlilik testleri olagan bilimsel kaliteye sahiptirler Algilanmalari aciklanmalari ve olasi kompozisyonlari yine de tartismalara aciktir Ornekleri Kara delik termodinamigi Klasik mekanik Yogun madde fizigi Enerji korunmasi Karanlik Enerji Karanlik madde Dinamik Elektromanyetizma Alan teorisi Akiskan dinamigi Genel gorelilik Molekuler modelleme Parcacik fizigi Fiziksel kozmoloji Kuantum kromodinamigi Kuantum bilgisayarlar Kuantum elektrodinamigi Kuantum alan teorisi Kuantum mekanigi Kuantum kutlecekimi Kati mekanigi Kati hal fizigi Ozel gorelilik Standart Model Istatistiksel mekanik Sicim teorisi TermodinamikOngorulen teorilerFizigin Ongorulen kuramlari genellikle bilimsel yaklasimlar iceren nispeten yeni teorilerdir Ornekleri Karanlik enerji veya Einstein in kozmolojik sabiti Einstein Rosen Koprusu Belirme M Kurami Sicim teorisi Supersimetri Her seyin teorisi Onemli Kuramsal fizikciler Unlu kuramsal fizikcilerden bazilari Christiaan Huygens 1629 1695 Isaac Newton 1643 1727 Leonhard Euler 1707 1783 Joseph Louis Lagrange 1736 1813 Pierre Simon Laplace 1749 1827 Joseph Fourier 1768 1830 Nicolas Leonard Sadi Carnot 1796 1842 William Rowan Hamilton 1805 1865 Rudolf Clausius 1822 1888 James Clerk Maxwell 1831 1879 J Willard Gibbs 1839 1903 Hendrik A Lorentz 1853 1928 Max Planck 1858 1947 Albert Einstein 1879 1955 Niels Bohr 1885 1962 Werner Heisenberg 1901 1976 Max Born 1882 1970 Erwin Schrodinger 1887 1961 1892 1987 Wolfgang Pauli 1900 1958 Enrico Fermi 1901 1954 Paul Dirac 1902 1984 Eugene Wigner 1902 1995 Robert Oppenheimer 1904 1967 Sin Itiro Tomonaga 1906 1979 Hideki Yukawa 1907 1981 Lev Landau 1908 1967 Julian Schwinger 1918 1994 Richard Feynman 1918 1988 Chen Ning Yang 1922 Abdus Salam 1926 1996 Freeman Dyson 1923 Murray Gell Mann 1929 1931 Sheldon Glashow 1932 Steven Weinberg 1933 Stephen Hawking 1942 2018 Michio Kaku 1947 Jacob Bekenstein 1947 Edward Witten 1951 Feza Gursey 1921 1992 Erdal Inonu 1926 2007 OrneklerOnerilen teorilerOnerilen teoriler fizigi fizik calismalari ile uzlasan modellerin gecerliligini ve teoriye varmak icin kullanilan yeni muhakeme tiplerini benimseyen bilimsel yaklasimlari iceren yeni teorilerdir Ancak bazi onerilen teoriler yillardir var olmus kesif ve test metotlari atlatmis teoriler icerir Onerilen teoriler kurgu olma surecindeki sacak teorileri icerebilir bazen daha genis bir onay kazanabilir Onerilen teoriler genellikle teste tabi tutulmazlar OrneklerSacak teorilerSacak teoriler onerilen teoriler ve kurgu olma surecindeki bilimsel cabanin herhangi yeni alanini kapsar Bu spekulatif bilimleri de icerebilir Bu bilimler fizik alanlari ve bilinen kanitlar dogrultusunda sunulan fiziksel teorileri ve birbiri ile iliskili tahminler teorilerini kapsar Bazi sacak teoriler genis olcude fizikte kabul gorulmeye devam ediyor Diger sacak teoriler ise en sonunda curutulduler Bazi sacak teoriler ilkel bilimdir digerleri ise sozde bilimdirler Orijinal teorinin tahrifi bazen yeniden formule edilmesine neden olur OrneklerGercek deneyler amp Dusunce deneyleri Dusunce deneyleri kisinin zihninde yaratilan durumlardir benzer sorular sorularak bu durumda oldugunuzu varsayin boyle oldugunu varsaysak sonra ne olacak Bunlar kolayca her gunku durumlarda deneyimli olmayan fenomenleri arastirmak icin olusturulmustur Boyle dusunce deneylerinin unlu ornekleri Schrodinger in kedisi EPR dusunce deneyi zaman genislemesinin basit cizimleridir Bunlar genellikle dusunce deneylerinin dogru sonuclarini dogrulamak icin tasarlanmis gercek deneylere yol acar EPR dusunce deneyi titizligin cesitli derecelerinde test edilen bir calisma hipotezi olarak kuantum mekaniginin ve olasiliginin kabul edilen mevcut formullesmesine giden Bell esitsizliklerine yol acti Ayrica bakinizList of theoretical physicists Timeline of developments in theoretical physicsNotlar Sometimes the word theory can be used ambiguously in this sense not to describe scientific theories but research sub fields and programmes The work of Johann Balmer and Johannes Rydberg in spectroscopy and the semi empirical mass formula of nuclear physics are good candidates for examples of this approach The Ptolemaic and Copernican models of the Solar system the Bohr model of hydrogen atoms and nuclear shell model are good candidates for examples of this approach Arguably these are the most celebrated theories in physics Newton s theory of gravitation Einstein s theory of relativity and Maxwell s theory of electromagnetism share some of these attributes This approach is often favoured by pure mathematicians and mathematical physicists KaynakcaBu alt basligin gelistirilmesi gerekiyor The Nobel Prize in Physics 1921 The Nobel Foundation 24 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2008 Theorems and Theories 19 Agustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sam Nelson Mark C Bokulich Alisa Bohr s Correspondence Principle 18 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Stanford Encyclopedia of Philosophy Spring 2014 Edition Edward N Enc Enc Simplicity in the Philosophy of Science 24 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde retrieved 19 Aug 2014 Internet Encyclopedia of Philosophy See Correspondence of Isaac Newton vol 2 1676 1687 ed Penrose R 2004 9 Fourier decompositions and hyperfunctions Jonathan Cape Onerilen Okuma ListesiPhysical Sciences Encyclopaedia Britannica Macropaedia 25 15 bas 1994 Duhem Pierre La theorie physique Son objet sa structure in French 2nd edition 1914 English translation The physical theory its purpose its structure Republished by Joseph Vrin philosophical bookstore 1981 ISBN 2711602214 Feynman et al The Feynman Lectures on Physics 3 vol First edition Addison Wesley 1964 1966 Bestselling three volume textbook covering the span of physics Reference for both under graduate student and professional researcher alike Landau et al Course of Theoretical Physics Famous series of books dealing with theoretical concepts in physics covering 10 volumes translated into many languages and reprinted over many editions Often known simply as Landau and Lifschits or Landau Lifschits in the literature Longair MS Theoretical Concepts in Physics An Alternative View of Theoretical Reasoning in Physics Cambridge University Press 2d edition 4 Dec 2003 ISBN 052152878X ISBN 978 0521528788 Planck Max 1909 Eight Lectures on theoretical physics 13 Subat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Library of Alexandria ISBN 1465521887 ISBN 9781465521880 A set of lectures given in 1909 at Columbia University Sommerfeld Arnold Vorlesungen uber theoretische Physik Lectures on theoretical physics German 6 volumes A series of lessons from a master educator of theoretical physicists Dis baglantilarVikikitap Vikikitapta bu konu hakkinda daha fazla bilgi var Introduction to Theoretical Physics MIT Center for Theoretical Physics18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde How to Become a Theoretical Physicist by a Nobel Laureate19 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Theory of longitudinal and transversal angular momentums24 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde