Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, ; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Ağustos 2022) |
Eski Latium (Latince: Latium Vetus veya Latium Antiquum), kuzeyde Tiber Nehri, doğuda Apenin Dağları, güneyde , batıda Tiren Deniziyle çevrili antikçağ bölgesi. Üzerinde bulunduğu arazi Roma hesabına göre yaklaşık 50 mil (L Milia Passuum),Mommsen'ın hesaplamalarına göre ise yaklaşık 1860 kilometrekareydi. Günümüzde Lazio idarî bölgesinin merkezine denk gelmekle beraber, arkaik Roma şehrinin yerleşik halkı olan ve "Latinler" adıyla bilinen İtalik kavmin geleneksel . Daha sonraları , , ve kabileleri de burayı iskan etmiştir. Buraya Eski Latium denmesinin sebebi, onu Romalıların daha sonra Latium dedikleri, sınırları içine güneydeki Monte Circeo ile arasında kalan araziyi de katan bölgeden ayırmak içindir. Mezkur ileriki dönem bölgesi yalnızca Latium olarak anılmak dışında, "Ekli Latium" (Lat. Latium Adiectum) olarak da anılmıştır.
Yerleşim
Edebî gelenek
Latium'daki iskanla ilgili antik gelenekleri muhafaza eden en önemli edebî kaynak, 'tur (en). Eserinin, Roma'nın antik devirlerini anlatan birinci kitabında Romalı ve Helen tarihçiler veya alimler tarafından dillendirilen tüm efsaneleri ve geleneksel hikâyeleri büyük bir titizlikle sıralamış ve tartışmıştır. Diğer bir önemli kaynak, adlı eserinin üçüncü kitabında Eski Latium'daki yerleşimlere dair iki adet liste veren ve bunların artık mevcut olmadığını da ekleyen Yaşlı Plinius'tur. Titus Livius, Strabon, ve , diğer kaynaklardır.
Bu kaynaklara göre Latium'u çok erken zamanlarda iskan eden ilk kavimler ve kavimleriydi. Kaynaklar buraya ilk yerleşen kavmin bunlardan hangisi olduğunu belirtmez. Yalnızca Servius, Siculi'nin 'dan (aşağı yukarı Roma bölgesi) Ligures tarafından kovulmuş olduğunu söyler. Festus tarafından bu iki kavmin, herhangi bir kronoloji belirtilmeden, koşut bir pasajda listelenmiş olduğu da düşünülürse, bu ifade erken gelenek içerisinde pek sağlam bir temele oturmuş görünmemektedir. Bu kavimler, önceleri Retae'ın iç bölgelerinde yaşayan ve göçe göçe en sonunda da Sicilya'ya yerleşen kavminden gelen sürekli baskılara dayanamayıp zaman içinde bölgeden göçmek zorunda kalmıştır. Bu göç Troya Savaşı'ndan biraz önce veya sonra gerçekleşmiş görünmektedir.Toponimi ve onomastik alanında bu iki kavmin izleri sürülebilmektedir. göçleri genelde iç bölgelerde bulunan tepelerin ve dağların eteklerinden düzlüklere doğru kaydedilmişse de, efsanesinde olduğu gibi, hem denizden, hem de kökenli olduğu sanılan Siculi kavminde ve kökenli olduğuna inanılan Rutuli ve Ardea kavimlerinde olduğu gibi İtalya'nın güneyinden geldiğine dair kanıtlar vardır.
"Aeneas'ın altı yüz yoldaşıyla birlikte avdeti" ve şehrinin kuruluşu hikâyeleri, Latium'da medeniyetin başlangıcı bağlamında kırılma anlarıdır. "Bir batında otuz yavru doğuran beyaz domuz" efsanesinin dinî bir anlamı vardır ve bu anlam bölgenin yeni sahipleri olan Latin cemiyetiyle ilgilidir (Triginta Populi Albenses, Alba Longalı Otuz Halk). Bu hikâye, kuruluş mitinin olduğu kadar kültüyle sınırlandırılmış olan Latin Birliği'ne matuf önemin de karakterini yansıtmaktadır.
Yaşlı Plinius'un listesi
Yaşlı Plinius'un hesaplamaları, Latium Vetus'ta daha sonraları kente dönüşen tüm merkezleri içermekten ziyade, Plinius'a göre kendi çağına hiçbir iz bırakmadan kaybolan merkezleri listeler. Bu yüzden Plinius'ta , Tibur, Cora, , , Praeneste, , Ardea, Aricia, , , , , ve Velitrae gibi, o gün hala varlığını sürdüren merkezler (Eski müstesna) yoktur. Gelgelelim bahsettiği bazı merkezler de (örn. ) henüz yetmiş yıl önce Strabon tarafından ziyaret edilmişti, hatta bazıları da (örn. ) kendi zamanında dahi mevcudiyetini korumaktaydı. Plinius'la ilgili bir diğer tartışmalı durum, elli üç adet kaybolan merkezden bahsetmesine rağmen bunların sadece ellisinin adını vermesiydi. Eserinin başka bölümlerinde ve merkezlerinden bahsetse de, hala bir merkez eksik kalıyordu:
"Bundan başka Latium'daki ilk bölge, duvarlarla örülü meşhur kentlerden (clara oppida) oluşur: Satricum, Scaptia, Politorium, Tellena, Tifana, Caenina, Ficana, Crustumeria, Ameriola, Medullum, Corniculum, şu an Roma'da bulunan Saturnia, şimdi Roma içindeki Ianiculum'da bulunan Antipolis, Antemnae, Camerium, Collatia, Amitinum, Norba, Sulmo ve bunlarla birlikte, Alba Dağı'ndaki kurban etinden pay alan Alba halkları: Albani, Aesolani, Accienses, Abolani, Bubetani, Bolani, Cusuetani, Coriolani, Fidenates, Foreti, Hortenses, Latinienses, Longani, Manates, Macrales, Munienses, Numinienses, Olliculani, Octulani, Pedani, Poletaurini, Querquetulani, Sicani, Sisolenses, Tolerienses, Tutienses, Vimitellari, Velienses, Venetulani, Vitellienses." (Nat. Hist. III.68 - 69)
Bu liste açıkça iki bölümden müteşekkil: Birincisinden clara oppida, diğerinden ise Populi Albenses diye bahsedilmiş. Bu bahsedilen son iki şehir ise ( ve ) aslında 'un kapsamındaydı. MÖ 1. yüzyılda, Marius ile Sulla arasında patlak veren savaşta yıkılmışlardır.
İkinci bölüm Alba halklarının isimlerini verir. Bunlar 'nı ve 'ni mesken tutmuş yerel cemiyetlerdi. Bunlardan yalnızca bazıları kentleşme aşamasına geçebilmiş olup listedeki diğer isimler Tunç Çağı'ın tipik dağınık, çok merkezli, bir tapınak etrafında şekillenen arkaik yerleşim teşkilatlanmasına sahiplerdi. Bu durumda bu yerlerin çekim merkezi ise Iuppiter Latiaris tapınağı oluyordu. Birkaçı dışında (, , , ) bunların kesin meskenleri belirsizdir. halkının, bölgesindeki (Laurentum ve Lavinium civarı) yerleşimciler olması ve halkının, daha sonraları Roma Forumu'nun kurulduğu bölgede yerleşmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Dionysios'un MÖ 495 yılında Roma'ya karşı savaşan Latin halklarından biri olarak saydığı halkının ise Querquetulanus Tepeleri'nde yerleşmediği neredeyse kesindir.
Dionysios'un listesi
Dionysius, Roma'nın Fidenae'ı zaptetmesi sonrasında 'da toplanarak Aricia'nın ve L. Tarquinius Superbus'un etkisiyle Roma'yla savaşma yönünde oy kullanan Latin Birliği üyelerini listeler:
"Ardea, Aricia, Bovillae, Bubentum, Cora, Carventum, Circei, Corioli, Corbio, Cabum, Fortinea, Gabii, Laurentum, Lanuvium, Lavinium, Labici, Nomentum, Norba, Praeneste, Pedum, Querquetula, Satricum, Scaptia, Setia, Tibur, Tusculum, Tolerium, Tellenae, Velitrae."
Niebuhr'un da altını çizdiği gibi, bunların toplamı "kutsal sayı" olan 30'u verse de, liste homojendir. Bu liste Populi Albenses'ten de, clara oppida'dan da mensuplar barındırır. Esasında merkezlerin çoğu yıkılmış ve krallık devrinde Romalılarca yeniden iskan edilmişti. , Politorium, Ficana, Cameria, Medullium, Corniculum, Collatia. Plinius'un clara oppida listesinde bulunan şu merkezler Dionysios'ta da bulunur: Satricum, Norba, Sulmo, Scaptia, Tellenae ve Bubentum, Corioli, Pedum, Querquetula, Tolerium ve belki Nomentum halkları.
Diğer kaynaklar
Coğrafyacı Strabon, Augustus döneminde tanımlanan, Eski Latium'u da kapsayan I. bölgeyi tanımlarken birçok eski kentten de bahseder. Bunlar Collatia, Antemnae, Fidenae ve Labicum gibi basit kasaba yerleşimleri, hususi tarım arazileri veya yeri değişmiş farklı bölgelerden; Apiolae, Suessa ve Alba Longa gibi ortadan kalkmış bölgelere kadar birçok yeri kapsar. Tellenae gibi, Alba Tepelerinin eteklerinde hala varlığını sürdüren bir şehir de vardır.
Tarihçi Livius ve lügatçi Festus ta birçok kentten bahseder.
Eski Latium araştırması: arkeolojik bulgular
Her ne kadar bilgeler ve bilginler uzun müddet boyunca Latium'daki antik merkezlerin yerini tam olarak belirlemeye çalışmışsa da (en azından son dört yüzyılda) ve Latium'daki yerleşimleri keşfetmek için yapılan onca arkeolojik çalışma ortada olsa da yine de antik kaynakların arkaik Latium'da bulunduğunu yazdığı merkezlerin yalnızca birkaçı bulunabilmiştir. Üstüne üstlük kazılarda otaya çıkan onca merkez hala tanımlanamamıştır. Bunun en büyük sebebi de yazının antikçağda az kullanılmasından kaynaklı olarak, elimizde epigrafik delil bulunmamasıdır. Kaynaklarda geçen birçok bölgenin kesin yeri hala meçhuldür. Vaziyeti çıkmaza sokan bir diğer önemli mesele, bazı antik yerleşimlerin erken orta çağda yeniden iskan edilmiş olmasıdır. Örneğin Labicum ve Collatia bu durumdadır. Eski Latium'un dışındaki Falerii bölgesi bu sık karşılaşılan durumun iyi bir örneğini teşkil eder. Arkeolojik bağlamda belirlenen bölgeler Satricum, Politorium, Ficana, Tellenar, Crustumerium, Corniculum, Antemnae, Collatia, Fidenae, Pedum Apiolae, Gabii ve belki de Querquetulum'dur. Alba Longa, Pometia ve Corioli hala belirlenememiştir.
En şüpheli ve en çok tartışmaya kapı açan yer Alba Longa'dır. Ascanius tarafından bulunduğuna inanılan ve Latinlere tam 418 sene boyunca yurtluk etmiş olan bu meşhur şehir hala sırlıdır: Bazı bilginlere göre bu şehrin henüz tanımlanamamasının sebebi, antik yazarların da bu şehrin esas yerini bilmemesidir ve bu bilgisizliğin sebebi de aslında Alba Longa'nın hiçbir zaman bir "şehir" statüsüne geçememiş olmasıdır. Bundan ziyade bu yer, tunç çağı tipinde, protohistorik kasabaların Alba Dağı'ndaki tapınak etrafında oluşturduğu bir kasaba kolektifidir. Bu görüşe göre o sıralarda insan yerleşimleri hala dağınıktı ve burası şehir aşamasına geçemeden terkedildi.
Amitinum
Burası Roma'nın doğusundaki Corniculum Dağları'na lokalize edilmiştir ve Corniculum bölgesine yakındır. Bir yazıtta geçen pagus amentius ifadesi lokalizasyona yardımcı olmuştur.
Antemnae
Bu bölge Roma'nın kuzeyine üç mil mesafede, Anio Nehri'nin batı kıyısında, Anio ile Tiber'in birleştiği yere çok yakın bir mesafede lokalize edilmiştir. Yerin ismi de "nehirler arası" demektir (Sabince; Lat. interamnes). Buranın bazı kalıntıları 1880 yılında Forte Antenne kalesinin yapımındaki temel kazma sırasında bulundu. Sonraki kazılar daha başka materyalleri açığa çıkardı. Bölge şu anda Roma'nın kent bölgesinin içinde kalmaktadır.
Romulus'un Tiber Nehri'nin batı kıyısını Anio'ya kadar kontrol etmek ve böylece aracılığıyla, Etruria ile bir iletişim yolu kurmak için harekete geçtiği sırada Romalılarca kolonize edilmişti. Antemnae'lılar ve Caeniae'lılar Roma yurttaşlığına kabul edilmişlerdi. Yine de sonuncusu MÖ 507'de olmak üzere çok kez isyana kalkışmışlardır.
Apiolae
Tarquinius Priscus tarafından yıkılan bu merkezin kalıntıları belirlenmiş ve kazısı yapılmıştır. ile Pavona arasındaki 'ya lokalize edilmiştir. Burada bir Apollo tapınağı, ünlü Pınarı ile birlikte yerel bir kült objesi olan bulunmaktaydı. Bugünkü isimleri " Pınarı" ve ""dır.
Aefulae
Alba halklarından Aesulani'nin yerleşimi Tibur'un yanında ve Bona Dea tapınağının hemen yakınındaki Aefulae askerî kampı ile birlikte belirlendi. Esas yerleşimcileri tarafından terk edilmiş, daha sonraları Romalılarca askerî bir kamp yapılmak üzere iskan edilmiştir.
Bolae
Halikarnassos'lu Dionysios ve Titus Livius'un sık sık bahsettikleri, Alba halklarından Bolani'nin bölgesi. Ya MÖ 6. yüzyıldan önce Aequi'lerce, yahut Coriolanus'un yönettiği savaşlar sırasında iskan edilmişti. Sitenin yeri tam bilinmemekle birlikte Praeneste ile Labicum arasında olması muhtemeldir.
Corioli
Sitenin yeri büyük ihtimalle Alba Tepeleri'nin güneybatısında, Genzano ile Lanuvium arasında kalan bölgededir.
Pedum
Alba halkları menşeli Latin kentlerinin en önemlilerinden Pedum, Tibur ile Praeneste arasında, günümüzde Gallicano nel Lazio'nun yanındadır. Romalılarca Coriolanus tarafından alınmıştır. Latin Birliği'nin MÖ 338 yılında feshiyle yerleşim sona ermiştir.
Tolerium
Dionysios'a (VII.26) göre Pedum'a çok uzak olmayan bir Alba halkları yerleşimiydi.
Vitellia
Latinler ile Aequi'ler arasındaki bölgeye lokalize edilmiştir.
Caenina
Caenina henüz tam belirlenememiştir. Anio Nehri yakınında, La Rustica denen yede, Etruria ile Campania arasındaki ticaret yolunun üstünde olabilir. Festus'tan menkul, Eski Roma yerleşimine yakın bir yerdedir. Antemnae'da olduğu gibi esasen Siculi halkının yerleşim bölgesidir, Aborgines tarafından daha sonraları boşaltılmıştır. Dionysios, Numitor'un çobanları tarafından kaçırılan Remus namına düzenlenen Lupercalia festivalinde, Romulus'un kurban kesmek için Caenia'da bulunduğunu anlatan bir söylenceden bahseder. Bölge sünoisizme uğramış ve Romulus tarafından işgal edilip kralı Acron öldürülünce kültlerinin ve rahiplerinin (sacerdotes) bazıları Roma'ya taşınmıştır. Dionysios'a göre Romulus bölge halkının aynı yerde yaşamasına izin vermiştir. Tabii yeni yerleşecek olan üç bin Romalı kolonistle beraber ve topraklarının üçte birini onlara pay etmek kaydıyla. Cumhuriyet'in başlarında buranın adı hala anılıyordu: Publius Valerius Publicola'ya kurulan tuzağı ifşa eden Vindicius Caenina'lı bir savaş esiriydi. Caenina ismi İndo-Aryan kökenli değildir.
Cameria veya Camerium
Bu kent Roma'ya karşı defaatle savaşıp sonunda Romulus tarafından kolonize edilmiştir. MÖ 502 yılında yıkılmıştır. Roma'nın kuzeydoğusuna lokalize edilir. Kalıntıları henüz belirlenememiştir.
Collatia
Strabon, Collatia'yı Roma'dan 30 stadion uzakta lokalize eder: Onun zamanında bölge yalnızca tarla işlevi görmekteydi. Site her ne kadar henüz tam belirlenememişse de günümüzde Roma'nın doğusundaki 'nın yakınına lokalize edilmektedir. Büyük olasılıkla şimdi 'nın bulunduğu tepedeydi. Bu lokalizasyonu destekleyen diğer bir olgu da Lunghezza'nın, 'nın sona erdiği yerde bulunmasıdır. Romalılar burayı işgal etip koloni haline getirmiştir. Livius bunların teslim oluşunu deditio in fide'nin (tam bir inançla teslimiyet) bir örneği olarak sunar. Collatia esasen Latin kral tarafından kurulmuş olup, Roma Cumhuriyeti'nin ilk iki konsülünden biri olan Lucius Tarquinius Collatinus'un da memleketidir.
Curniculum veya Corniculum
Günümüzdeki Montecelio'ya lokalize edilir (). Tibur'a yakındır. Yan yana dizilmiş iki tepenin oluşturduğu iki boynuz şeklinden ötürü "Monti Cornicolani" (Boynuzcuk Dağları) olarak anılır. Demir çağına ait bazı materyallerle birlikte MÖ 7. - MÖ 6. yüzyıllara tarihlenen çanak çömlek parçaları, Montecelio yakınındaki kazılarda bulunmuştur.
Kent Tarquinius Priscus tarafından yıkılmıştır ve Servius Tullius'un annesi Ocresia'nın memleketi olduğuna inanılmaktadır.
Crustumerium or Crustumeria
Crustumerium 19. yüzyıldan beri bilinmektedir. Roma'nın kuzeyindeki, Via Salaria üzerindeki 'ye, 'daki parkının bulunduğu yere lokalize edilir. Kent Castrimoenium veya Crusumeria olarak da anılır. Bu ismi kırsal bölgeden (Ager Crustuminus) ve burayı çevreleyen tepelerden (Montes Crustumini) almıştır. Servius'a göre burası da Siculi yerleşimiydi ve Sicel Clitemnestrus tarafından kurulmuştu.Etimolojisi belirsizdir. "Gölet" anlamına gelen, Pre İndo-Aryan döneminin Avrupa kolunda türemiş olan crustulum'dan gelme ihtimali vardır.
Crustumelium geçmişten bugüne arkeologların ilgi odağındadır. Eski Latium'daki kentleşmenin anlaşılabilmesi için önemli bir merkezdir. Veii ve Gabii'yi birleştiren ticaret yolunun üzerinde lokalize edilmiş olup Tiber'in sığlıklarına yakındır. Bu coğrafî konumdan dolayı da zengindir ve haliyle önemlidir.
Kent, 60 hektarlık bir alandı kapsamaktaydı. Duvarlar, dört veya beş adet normal parçayla birleştirilen paralel parçalardan oluşuyordu. Mezarlarda demir çağından kalma, beyaz ve kırmızıya boyanmış kaliteli çanak çömlekler, silahlar ve diğer türlü edevat bulunmuştur. Bu kent Aeneis'te de geçmektedir. Romalıların Sabin kadınlarını kaçırması hikâyesi de burada geçer. Romulus burada bir Roma kolonisi inşa etmiştir. Daha sonraları Roma'nın komşularıyla yaptığı savaşlarda da adı sık sık anılır. Edebî kaynaklar Crustumerium'un yıkımını MÖ 6. yüzyılın sonlarına tarihlerler. Arkeolojik bulgulara göreyse kent MÖ 5. yüzyılda hala meskundu. Ancak MÖ 4. yüzyılda çökmüştü.
Ficana
Ficana, Tiber'in batı kıyısına lokalize edilir. Günümüzde olan, antik zamanlarda daha düz ve hakim bir tepe olan 'nun dağlık arazisine lokalize edilir. Yerinin belirlenmesi, bir yazıt yardımıyla olmuştur. Ancus Marcius tarafından Politorium ve Tellenae ile birlikte iki kez yıkıldığı, kaynaklarda geçer. Alba Tepeleri ve Aricia'ya doğru olan iç kesimle ticaret yolu kuran bir liman olduğu için oldukça önemlidir.
Arkeolojik bulgulara göre bölge MÖ 4. yüzyılda hala zengin bir bölgeydi ve Roma istilasından sonra en geniş sınırlarına ulaşmıştı. Ostia geliştikten sonra, MÖ 4. - 3. yüzyıllarda git gide söndü. Kazılarda şehir surları, mahalleler ve mezarlık ortaya çıkarıldı. Uzun boyunlu, rölyefli, kazınmış, tipik MÖ 7. yüzyıl. Eski Latium tipi testiler, bölgenin erken dönemdeki yerel materyal kültürünün kalitesini göstermektedir. Ficana bölgesi günümüzde arkeoloji parkıdır.
Medullium or Medullia
Kaynaklarda Medullia olarak da geçen bu merkezin tam yeri belli değildir. 'un ailesinin ana yurdudur. Tullus Hostilius tarafından zaptedilmiş ama yıkılmamıştır. İsmi Ligurya kavimlerinden Medulli ile alakalı sanılmaktadır. Kelt tanrıçası ile de ilgisi var gibi görünmektedir. Strabon Medullia adında iki kentten daha bahseder. Biri batı Alperde, diğeri ise doğuda, Iapudia'dadır.
Politorium
Politorium, Roma'nın güneydoğusundaki civarında keşfedilen yerleşim yerine özdeşleştirilir. Özdeşleştirme epigrafik kanıttan yoksundur. Cato merkezin kuruluşunu, Livius ve Dionysios zaptını, Ancus Marcius yıkılışını anlatır. Bölge halkı Aventinum'a taşınmış olmalılar. Bu, Roma'nın Ficana ve Tellenae'ın zaptını da kapsayan, denize doğru yaptığı ilk yayılma hamlesidir.
Kazılar istihkamı ve soylu kabristanını da ortaya çıkarmıştır.
Satricum
Satricum, Plinius'un clara oppida listesinin başında bulunur. Prehistorik Mater Matuta tapınağına yakın bölgede yerleşen Latinlerin ve diğer kavimlerin arasında önemli bir yere sahiptir. Le Ferriere'deki arkeologlarca tespit edilmiştir. Şu an tarafından, İtalyan otoritelerin asistanlığında süren bir kazı çalışması yapılmaktadır. 1977'deki kazı çalışmaları sırasında isimli yazıt ortaya çıkarılmıştır.
Scaptia
Livius'ta geçen bilgiye göre bölgeye adını veren, orada yaşayan Romalı halktır. Lokalizasyonu henüz yapılamamıştır. Bazı bilginler buranın ya Tibur'un ya da Passerano'nun yanında olduğunu öne sürerler.
Latium'daki Tarihöncesi yerleşmelere dair modern çalışmalar
Dilbilimsel ve antropolojik çalışmalar
Geleneğe göre ilk yerleşimciler Siculi ve Ligures'tir. Plinius, Latium yerleşimcileri olarak Aborgines, Pelasgia'lılar, Arcades, Siculi, Aurunci ve Rutulia'lıları sayar. Siculi halkının kökeni ile ilgili olarak Syrakusai'lı Antiokhos'un öne sürdüğü, bunların Oenotria'lı olduğudur. Siculi halkı Aborgines tarafından, Pelasgia'lıların yardımıyla yurtlarından sürülmüştür. Antemnae, Fescenninum, Falerii, Saturnia ve Tibur, Pelasgia'lı yerleşimcilerdir fakat yerleştikleri yer Siculi halkının ilk yerleştiği yer olabilir. Festus'a göre Siculi halkı Sabinler tarafından kovulmuştu. Solinus bunlardan, Aurunci ve Pelasgia'lılarla birlikte İtalya'nın en eski kavimleri olarak bahseder. Sicania'lılar da Solinus'ta geçen halklardandır. Plinius, Vergilius, ve Macrobius da Sicania'lılardan bahseder. Gramerci Servius'a göre Crustumerium, Siculi halkının orijinal meskeniydi.
İlişkilendirilen bir diğer gelenek, 'tan gelir. O da Siculi Ligures adında, kralının adı Sikelos olan bir halktan bahseder. Lesbos'lı Hellanicus'u üstadı kabul eden Bizanslı Stephanos da bu geleneğin takipçisi olmuştur.
Bu antik gelenekler bilginlere bu halkların izlerini takip etme yolunda ilham vermiştir. , Alba Longa isminin birçok Liguria yerleşiminin isminde yaşadığına dikkat çekmiştir. Albieis, Albium Intemelium, Albium Ingaunum, Alba Pompeia vb. Alba Pompeia ile ilgili olarak, Latincede "beyaz" anlamına gelen "albus"un burayla özdeleşemeyeceği, zira bölgedeki volkanik kayalıkların kesif bir gri renge sahip olduğu söylenmektedir. de Tiber'in eski adının Albula olduğunu belirtir. Bu isim de Ligures ve Siculi halklarının izlerinin olduğu her yerde defaatle karşımıza çıkmaktadır. Ligures ile Siculi halkları arasında ilişki kuran bir diğer önemli bulgu da, Sgurgola'daki kazıda bulunan, tıpkı adlı Ligures yerleşimindeki gibi, kırmızıya boyanmış bir iskelettir. Sergi sonuç olarak Siculi ve Ligures'in aynı soydan olduğunu ancak ayrı yaşadıklarını ve zaman içinde farklı iki halka dönüştüklerini öne sürer. Kimlikleri, Latium'da ve buna benzer şekilde diğer İtalya bölgelerinde bulunan toponimlerce delillenebilir. Strabo ayrıca Alplerin eski adının Albia olduğunu aktarır.
Diğer bağlantılar arasında 'nün antik ismi olan Sabatinus Lacus ve bunun kıyısındaki Sabatum şehri, ismi Ön İndo-Aryan *sāb- (Tr. Su) kökeninden gelen ve ismiyle de bilinen Sāpis Nehri bulunur.
Ekonomi
Bölge genel olarak verimliydi. Ziraat alçak kesimlerde yaygındı. Toprak tahıl ve bakliyatça verimliydi. Tepelere üzüm bağları dikilirdi. Setinus, Albanus, Signinus gibi merkezlerin şarapları iyi veya yüksek kalitedeydi. Yüksek kesimler daha çok hayvancılık için kullanılırdı. Gabii, kireçtaşı madenleriyle ünlüydü. Bu maden Roma'nın da dahil olduğu civar bölgelerde inşaat malzemesi olarak kullanılırdı.El sanatları (demircilik ve çanak çömlekçilik) da gelişmişti.
Kaynakça
- ^ Plin. Nat. Hist. III.56.
- ^ T. Mommsen History of Rome I 3, 3.
- ^ Strabon Geography III 10.
- ^ Festus s. v. sacrani p. 424 L: "Sarani, Retae'dan hareket eden ve Siculi ile Ligures halklarını Septimonium'dan kovan kavmin adıdır."; Servius Danielis Ad Aeneidem XI 371, VIII ; Halikarnassos'lu Dionysios RA I.12.2 Sophocles'in Oenotria'lılar ve Ligures üzerine yazdığı Triptolemus'u alıntılar.
- ^ Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities I 22 citing Antiochus of Syracuse, Philistus and Thycidides.
- ^ See the works by G. Sergi, F. Ribezzo, G. Devoto, G. Alessio and A. Grandazzi cited below.
- ^ Dionysius of Hal.
- ^ Briquel Dominique.
- ^ Cf. Cicero De Haruspicum Responso: "Çatlama sesi Ager Latiniensis'te duyuldu."
- ^ Dionysius V 61 3.
- ^ A. Grandazzi "La localisation d' Alba" in MEFRA 1986.
- ^ CIL VI 251.
- ^ Dionysius Hal.
- ^ Dion.
- ^ Livy II 39; Plutarch Cor. 28.
- ^ P. Zaccagni in Civiltá del Lazio primitivo.
- ^ Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities II 35, 7.
- ^ Dionysius Roman Antiquities II 89.
- ^ R. E. A. Palmer The Archaic Community of the Romans Cambridge 1970 p. 106 n. 3; A. Alföldi Early Rome and the Latins Ann Arbor 1965, p. 132; G. Wissowa RE 1279.
- ^ Dionysius of Halicarnassus II 35, 3-5.
- ^ Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities V 7, 3.
- ^ G. Alessio "Problemi storico-linguistici messapici" in Studi salentini 1962 14 p. 318 n. 131.
- ^ Livy I 38; 39.
- ^ Servius Danielis "ad Aeneidem" VII 631 = Cassius Hemina fragm. 2 Peter.
- ^ Costanzo Garancini
- ^ Livy II 19.
- ^ A. Amoroso "Crustumerium: a frontier settlement" in Bollettino di Archeologia 2001.
- ^ G. Alessio "Genti e favelle dell'antica Apulia" Cressati Taranto 1949 p. 17 n. 3 (= Archivio Storico Pugliese II 1949) citing Holder Altceltische Sprache II col. 528: cfr.
- ^ IV 6.
- ^ C. M. Stibbe (1980).
- ^ Livy AUC VIII 17.
- ^ Purcell, N., R. Talbert, S. Gillies, T. Elliott, J. Becker.
- ^ Pliny the Elder NH III 9.
- ^ Dionysius I 16; 21.
- ^ W. Helbig Die Italiker in der Poebene 1879.
- ^ G. Sergi Da Albalonga a Roma.
- ^ The Albula, a source near Tibur.
- ^ C. Battisti Sostrati e parastrati Florence 1959 p. 125 ff.
- ^ Strabo V 3, 2; V 3, 10.
- ^ Strabo V 3, 10-11.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde oksuz maddedir zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmis bir baglanti yoktur Lutfen ilgili maddelerden bu sayfaya baglanti vermeye calisin Agustos 2022 Eski Latium Latince Latium Vetus veya Latium Antiquum kuzeyde Tiber Nehri doguda Apenin Daglari guneyde batida Tiren Deniziyle cevrili antikcag bolgesi Uzerinde bulundugu arazi Roma hesabina gore yaklasik 50 mil L Milia Passuum Mommsen in hesaplamalarina gore ise yaklasik 1860 kilometrekareydi Gunumuzde Lazio idari bolgesinin merkezine denk gelmekle beraber arkaik Roma sehrinin yerlesik halki olan ve Latinler adiyla bilinen Italik kavmin geleneksel Daha sonralari ve kabileleri de burayi iskan etmistir Buraya Eski Latium denmesinin sebebi onu Romalilarin daha sonra Latium dedikleri sinirlari icine guneydeki Monte Circeo ile arasinda kalan araziyi de katan bolgeden ayirmak icindir Mezkur ileriki donem bolgesi yalnizca Latium olarak anilmak disinda Ekli Latium Lat Latium Adiectum olarak da anilmistir Latin Birligi ne basli sehirleri gosteren Latium haritasiYerlesimEdebi gelenek Latium daki iskanla ilgili antik gelenekleri muhafaza eden en onemli edebi kaynak tur en Eserinin Roma nin antik devirlerini anlatan birinci kitabinda Romali ve Helen tarihciler veya alimler tarafindan dillendirilen tum efsaneleri ve geleneksel hikayeleri buyuk bir titizlikle siralamis ve tartismistir Diger bir onemli kaynak adli eserinin ucuncu kitabinda Eski Latium daki yerlesimlere dair iki adet liste veren ve bunlarin artik mevcut olmadigini da ekleyen Yasli Plinius tur Titus Livius Strabon ve diger kaynaklardir Bu kaynaklara gore Latium u cok erken zamanlarda iskan eden ilk kavimler ve kavimleriydi Kaynaklar buraya ilk yerlesen kavmin bunlardan hangisi oldugunu belirtmez Yalnizca Servius Siculi nin dan asagi yukari Roma bolgesi Ligures tarafindan kovulmus oldugunu soyler Festus tarafindan bu iki kavmin herhangi bir kronoloji belirtilmeden kosut bir pasajda listelenmis oldugu da dusunulurse bu ifade erken gelenek icerisinde pek saglam bir temele oturmus gorunmemektedir Bu kavimler onceleri Retae in ic bolgelerinde yasayan ve goce goce en sonunda da Sicilya ya yerlesen kavminden gelen surekli baskilara dayanamayip zaman icinde bolgeden gocmek zorunda kalmistir Bu goc Troya Savasi ndan biraz once veya sonra gerceklesmis gorunmektedir Toponimi ve onomastik alaninda bu iki kavmin izleri surulebilmektedir gocleri genelde ic bolgelerde bulunan tepelerin ve daglarin eteklerinden duzluklere dogru kaydedilmisse de efsanesinde oldugu gibi hem denizden hem de kokenli oldugu sanilan Siculi kavminde ve kokenli olduguna inanilan Rutuli ve Ardea kavimlerinde oldugu gibi Italya nin guneyinden geldigine dair kanitlar vardir Aeneas in alti yuz yoldasiyla birlikte avdeti ve sehrinin kurulusu hikayeleri Latium da medeniyetin baslangici baglaminda kirilma anlaridir Bir batinda otuz yavru doguran beyaz domuz efsanesinin dini bir anlami vardir ve bu anlam bolgenin yeni sahipleri olan Latin cemiyetiyle ilgilidir Triginta Populi Albenses Alba Longali Otuz Halk Bu hikaye kurulus mitinin oldugu kadar kultuyle sinirlandirilmis olan Latin Birligi ne matuf onemin de karakterini yansitmaktadir Yasli Plinius un listesi Yasli Plinius un hesaplamalari Latium Vetus ta daha sonralari kente donusen tum merkezleri icermekten ziyade Plinius a gore kendi cagina hicbir iz birakmadan kaybolan merkezleri listeler Bu yuzden Plinius ta Tibur Cora Praeneste Ardea Aricia ve Velitrae gibi o gun hala varligini surduren merkezler Eski mustesna yoktur Gelgelelim bahsettigi bazi merkezler de orn henuz yetmis yil once Strabon tarafindan ziyaret edilmisti hatta bazilari da orn kendi zamaninda dahi mevcudiyetini korumaktaydi Plinius la ilgili bir diger tartismali durum elli uc adet kaybolan merkezden bahsetmesine ragmen bunlarin sadece ellisinin adini vermesiydi Eserinin baska bolumlerinde ve merkezlerinden bahsetse de hala bir merkez eksik kaliyordu Bundan baska Latium daki ilk bolge duvarlarla orulu meshur kentlerden clara oppida olusur Satricum Scaptia Politorium Tellena Tifana Caenina Ficana Crustumeria Ameriola Medullum Corniculum su an Roma da bulunan Saturnia simdi Roma icindeki Ianiculum da bulunan Antipolis Antemnae Camerium Collatia Amitinum Norba Sulmo ve bunlarla birlikte Alba Dagi ndaki kurban etinden pay alan Alba halklari Albani Aesolani Accienses Abolani Bubetani Bolani Cusuetani Coriolani Fidenates Foreti Hortenses Latinienses Longani Manates Macrales Munienses Numinienses Olliculani Octulani Pedani Poletaurini Querquetulani Sicani Sisolenses Tolerienses Tutienses Vimitellari Velienses Venetulani Vitellienses Nat Hist III 68 69 Bu liste acikca iki bolumden mutesekkil Birincisinden clara oppida digerinden ise Populi Albenses diye bahsedilmis Bu bahsedilen son iki sehir ise ve aslinda un kapsamindaydi MO 1 yuzyilda Marius ile Sulla arasinda patlak veren savasta yikilmislardir Ikinci bolum Alba halklarinin isimlerini verir Bunlar ni ve ni mesken tutmus yerel cemiyetlerdi Bunlardan yalnizca bazilari kentlesme asamasina gecebilmis olup listedeki diger isimler Tunc Cagi in tipik daginik cok merkezli bir tapinak etrafinda sekillenen arkaik yerlesim teskilatlanmasina sahiplerdi Bu durumda bu yerlerin cekim merkezi ise Iuppiter Latiaris tapinagi oluyordu Birkaci disinda bunlarin kesin meskenleri belirsizdir halkinin bolgesindeki Laurentum ve Lavinium civari yerlesimciler olmasi ve halkinin daha sonralari Roma Forumu nun kuruldugu bolgede yerlesmis olmasi kuvvetle muhtemeldir Dionysios un MO 495 yilinda Roma ya karsi savasan Latin halklarindan biri olarak saydigi halkinin ise Querquetulanus Tepeleri nde yerlesmedigi neredeyse kesindir Dionysios un listesi Dionysius Roma nin Fidenae i zaptetmesi sonrasinda da toplanarak Aricia nin ve L Tarquinius Superbus un etkisiyle Roma yla savasma yonunde oy kullanan Latin Birligi uyelerini listeler Ardea Aricia Bovillae Bubentum Cora Carventum Circei Corioli Corbio Cabum Fortinea Gabii Laurentum Lanuvium Lavinium Labici Nomentum Norba Praeneste Pedum Querquetula Satricum Scaptia Setia Tibur Tusculum Tolerium Tellenae Velitrae Niebuhr un da altini cizdigi gibi bunlarin toplami kutsal sayi olan 30 u verse de liste homojendir Bu liste Populi Albenses ten de clara oppida dan da mensuplar barindirir Esasinda merkezlerin cogu yikilmis ve krallik devrinde Romalilarca yeniden iskan edilmisti Politorium Ficana Cameria Medullium Corniculum Collatia Plinius un clara oppida listesinde bulunan su merkezler Dionysios ta da bulunur Satricum Norba Sulmo Scaptia Tellenae ve Bubentum Corioli Pedum Querquetula Tolerium ve belki Nomentum halklari Diger kaynaklar Cografyaci Strabon Augustus doneminde tanimlanan Eski Latium u da kapsayan I bolgeyi tanimlarken bircok eski kentten de bahseder Bunlar Collatia Antemnae Fidenae ve Labicum gibi basit kasaba yerlesimleri hususi tarim arazileri veya yeri degismis farkli bolgelerden Apiolae Suessa ve Alba Longa gibi ortadan kalkmis bolgelere kadar bircok yeri kapsar Tellenae gibi Alba Tepelerinin eteklerinde hala varligini surduren bir sehir de vardir Tarihci Livius ve lugatci Festus ta bircok kentten bahseder Eski Latium arastirmasi arkeolojik bulgularHer ne kadar bilgeler ve bilginler uzun muddet boyunca Latium daki antik merkezlerin yerini tam olarak belirlemeye calismissa da en azindan son dort yuzyilda ve Latium daki yerlesimleri kesfetmek icin yapilan onca arkeolojik calisma ortada olsa da yine de antik kaynaklarin arkaik Latium da bulundugunu yazdigi merkezlerin yalnizca birkaci bulunabilmistir Ustune ustluk kazilarda otaya cikan onca merkez hala tanimlanamamistir Bunun en buyuk sebebi de yazinin antikcagda az kullanilmasindan kaynakli olarak elimizde epigrafik delil bulunmamasidir Kaynaklarda gecen bircok bolgenin kesin yeri hala mechuldur Vaziyeti cikmaza sokan bir diger onemli mesele bazi antik yerlesimlerin erken orta cagda yeniden iskan edilmis olmasidir Ornegin Labicum ve Collatia bu durumdadir Eski Latium un disindaki Falerii bolgesi bu sik karsilasilan durumun iyi bir ornegini teskil eder Arkeolojik baglamda belirlenen bolgeler Satricum Politorium Ficana Tellenar Crustumerium Corniculum Antemnae Collatia Fidenae Pedum Apiolae Gabii ve belki de Querquetulum dur Alba Longa Pometia ve Corioli hala belirlenememistir En supheli ve en cok tartismaya kapi acan yer Alba Longa dir Ascanius tarafindan bulunduguna inanilan ve Latinlere tam 418 sene boyunca yurtluk etmis olan bu meshur sehir hala sirlidir Bazi bilginlere gore bu sehrin henuz tanimlanamamasinin sebebi antik yazarlarin da bu sehrin esas yerini bilmemesidir ve bu bilgisizligin sebebi de aslinda Alba Longa nin hicbir zaman bir sehir statusune gecememis olmasidir Bundan ziyade bu yer tunc cagi tipinde protohistorik kasabalarin Alba Dagi ndaki tapinak etrafinda olusturdugu bir kasaba kolektifidir Bu goruse gore o siralarda insan yerlesimleri hala daginikti ve burasi sehir asamasina gecemeden terkedildi Amitinum Burasi Roma nin dogusundaki Corniculum Daglari na lokalize edilmistir ve Corniculum bolgesine yakindir Bir yazitta gecen pagus amentius ifadesi lokalizasyona yardimci olmustur Antemnae Bu bolge Roma nin kuzeyine uc mil mesafede Anio Nehri nin bati kiyisinda Anio ile Tiber in birlestigi yere cok yakin bir mesafede lokalize edilmistir Yerin ismi de nehirler arasi demektir Sabince Lat interamnes Buranin bazi kalintilari 1880 yilinda Forte Antenne kalesinin yapimindaki temel kazma sirasinda bulundu Sonraki kazilar daha baska materyalleri aciga cikardi Bolge su anda Roma nin kent bolgesinin icinde kalmaktadir Romulus un Tiber Nehri nin bati kiyisini Anio ya kadar kontrol etmek ve boylece araciligiyla Etruria ile bir iletisim yolu kurmak icin harekete gectigi sirada Romalilarca kolonize edilmisti Antemnae lilar ve Caeniae lilar Roma yurttasligina kabul edilmislerdi Yine de sonuncusu MO 507 de olmak uzere cok kez isyana kalkismislardir Apiolae Tarquinius Priscus tarafindan yikilan bu merkezin kalintilari belirlenmis ve kazisi yapilmistir ile Pavona arasindaki ya lokalize edilmistir Burada bir Apollo tapinagi unlu Pinari ile birlikte yerel bir kult objesi olan bulunmaktaydi Bugunku isimleri Pinari ve dir Aefulae Alba halklarindan Aesulani nin yerlesimi Tibur un yaninda ve Bona Dea tapinaginin hemen yakinindaki Aefulae askeri kampi ile birlikte belirlendi Esas yerlesimcileri tarafindan terk edilmis daha sonralari Romalilarca askeri bir kamp yapilmak uzere iskan edilmistir Bolae Halikarnassos lu Dionysios ve Titus Livius un sik sik bahsettikleri Alba halklarindan Bolani nin bolgesi Ya MO 6 yuzyildan once Aequi lerce yahut Coriolanus un yonettigi savaslar sirasinda iskan edilmisti Sitenin yeri tam bilinmemekle birlikte Praeneste ile Labicum arasinda olmasi muhtemeldir Corioli Sitenin yeri buyuk ihtimalle Alba Tepeleri nin guneybatisinda Genzano ile Lanuvium arasinda kalan bolgededir Pedum Alba halklari menseli Latin kentlerinin en onemlilerinden Pedum Tibur ile Praeneste arasinda gunumuzde Gallicano nel Lazio nun yanindadir Romalilarca Coriolanus tarafindan alinmistir Latin Birligi nin MO 338 yilinda feshiyle yerlesim sona ermistir Tolerium Dionysios a VII 26 gore Pedum a cok uzak olmayan bir Alba halklari yerlesimiydi Vitellia Latinler ile Aequi ler arasindaki bolgeye lokalize edilmistir Caenina Caenina henuz tam belirlenememistir Anio Nehri yakininda La Rustica denen yede Etruria ile Campania arasindaki ticaret yolunun ustunde olabilir Festus tan menkul Eski Roma yerlesimine yakin bir yerdedir Antemnae da oldugu gibi esasen Siculi halkinin yerlesim bolgesidir Aborgines tarafindan daha sonralari bosaltilmistir Dionysios Numitor un cobanlari tarafindan kacirilan Remus namina duzenlenen Lupercalia festivalinde Romulus un kurban kesmek icin Caenia da bulundugunu anlatan bir soylenceden bahseder Bolge sunoisizme ugramis ve Romulus tarafindan isgal edilip krali Acron oldurulunce kultlerinin ve rahiplerinin sacerdotes bazilari Roma ya tasinmistir Dionysios a gore Romulus bolge halkinin ayni yerde yasamasina izin vermistir Tabii yeni yerlesecek olan uc bin Romali kolonistle beraber ve topraklarinin ucte birini onlara pay etmek kaydiyla Cumhuriyet in baslarinda buranin adi hala aniliyordu Publius Valerius Publicola ya kurulan tuzagi ifsa eden Vindicius Caenina li bir savas esiriydi Caenina ismi Indo Aryan kokenli degildir Cameria veya Camerium Bu kent Roma ya karsi defaatle savasip sonunda Romulus tarafindan kolonize edilmistir MO 502 yilinda yikilmistir Roma nin kuzeydogusuna lokalize edilir Kalintilari henuz belirlenememistir Collatia Strabon Collatia yi Roma dan 30 stadion uzakta lokalize eder Onun zamaninda bolge yalnizca tarla islevi gormekteydi Site her ne kadar henuz tam belirlenememisse de gunumuzde Roma nin dogusundaki nin yakinina lokalize edilmektedir Buyuk olasilikla simdi nin bulundugu tepedeydi Bu lokalizasyonu destekleyen diger bir olgu da Lunghezza nin nin sona erdigi yerde bulunmasidir Romalilar burayi isgal etip koloni haline getirmistir Livius bunlarin teslim olusunu deditio in fide nin tam bir inancla teslimiyet bir ornegi olarak sunar Collatia esasen Latin kral tarafindan kurulmus olup Roma Cumhuriyeti nin ilk iki konsulunden biri olan Lucius Tarquinius Collatinus un da memleketidir Curniculum veya Corniculum Gunumuzdeki Montecelio ya lokalize edilir Tibur a yakindir Yan yana dizilmis iki tepenin olusturdugu iki boynuz seklinden oturu Monti Cornicolani Boynuzcuk Daglari olarak anilir Demir cagina ait bazi materyallerle birlikte MO 7 MO 6 yuzyillara tarihlenen canak comlek parcalari Montecelio yakinindaki kazilarda bulunmustur Kent Tarquinius Priscus tarafindan yikilmistir ve Servius Tullius un annesi Ocresia nin memleketi olduguna inanilmaktadir Crustumerium or Crustumeria Crustumerium 19 yuzyildan beri bilinmektedir Roma nin kuzeyindeki Via Salaria uzerindeki ye daki parkinin bulundugu yere lokalize edilir Kent Castrimoenium veya Crusumeria olarak da anilir Bu ismi kirsal bolgeden Ager Crustuminus ve burayi cevreleyen tepelerden Montes Crustumini almistir Servius a gore burasi da Siculi yerlesimiydi ve Sicel Clitemnestrus tarafindan kurulmustu Etimolojisi belirsizdir Golet anlamina gelen Pre Indo Aryan doneminin Avrupa kolunda turemis olan crustulum dan gelme ihtimali vardir Crustumelium gecmisten bugune arkeologlarin ilgi odagindadir Eski Latium daki kentlesmenin anlasilabilmesi icin onemli bir merkezdir Veii ve Gabii yi birlestiren ticaret yolunun uzerinde lokalize edilmis olup Tiber in sigliklarina yakindir Bu cografi konumdan dolayi da zengindir ve haliyle onemlidir Kent 60 hektarlik bir alandi kapsamaktaydi Duvarlar dort veya bes adet normal parcayla birlestirilen paralel parcalardan olusuyordu Mezarlarda demir cagindan kalma beyaz ve kirmiziya boyanmis kaliteli canak comlekler silahlar ve diger turlu edevat bulunmustur Bu kent Aeneis te de gecmektedir Romalilarin Sabin kadinlarini kacirmasi hikayesi de burada gecer Romulus burada bir Roma kolonisi insa etmistir Daha sonralari Roma nin komsulariyla yaptigi savaslarda da adi sik sik anilir Edebi kaynaklar Crustumerium un yikimini MO 6 yuzyilin sonlarina tarihlerler Arkeolojik bulgulara goreyse kent MO 5 yuzyilda hala meskundu Ancak MO 4 yuzyilda cokmustu Ficana Ficana Tiber in bati kiyisina lokalize edilir Gunumuzde olan antik zamanlarda daha duz ve hakim bir tepe olan nun daglik arazisine lokalize edilir Yerinin belirlenmesi bir yazit yardimiyla olmustur Ancus Marcius tarafindan Politorium ve Tellenae ile birlikte iki kez yikildigi kaynaklarda gecer Alba Tepeleri ve Aricia ya dogru olan ic kesimle ticaret yolu kuran bir liman oldugu icin oldukca onemlidir Arkeolojik bulgulara gore bolge MO 4 yuzyilda hala zengin bir bolgeydi ve Roma istilasindan sonra en genis sinirlarina ulasmisti Ostia gelistikten sonra MO 4 3 yuzyillarda git gide sondu Kazilarda sehir surlari mahalleler ve mezarlik ortaya cikarildi Uzun boyunlu rolyefli kazinmis tipik MO 7 yuzyil Eski Latium tipi testiler bolgenin erken donemdeki yerel materyal kulturunun kalitesini gostermektedir Ficana bolgesi gunumuzde arkeoloji parkidir Medullium or Medullia Kaynaklarda Medullia olarak da gecen bu merkezin tam yeri belli degildir un ailesinin ana yurdudur Tullus Hostilius tarafindan zaptedilmis ama yikilmamistir Ismi Ligurya kavimlerinden Medulli ile alakali sanilmaktadir Kelt tanricasi ile de ilgisi var gibi gorunmektedir Strabon Medullia adinda iki kentten daha bahseder Biri bati Alperde digeri ise doguda Iapudia dadir Politorium Politorium Roma nin guneydogusundaki civarinda kesfedilen yerlesim yerine ozdeslestirilir Ozdeslestirme epigrafik kanittan yoksundur Cato merkezin kurulusunu Livius ve Dionysios zaptini Ancus Marcius yikilisini anlatir Bolge halki Aventinum a tasinmis olmalilar Bu Roma nin Ficana ve Tellenae in zaptini da kapsayan denize dogru yaptigi ilk yayilma hamlesidir Kazilar istihkami ve soylu kabristanini da ortaya cikarmistir Satricum Satricum Plinius un clara oppida listesinin basinda bulunur Prehistorik Mater Matuta tapinagina yakin bolgede yerlesen Latinlerin ve diger kavimlerin arasinda onemli bir yere sahiptir Le Ferriere deki arkeologlarca tespit edilmistir Su an tarafindan Italyan otoritelerin asistanliginda suren bir kazi calismasi yapilmaktadir 1977 deki kazi calismalari sirasinda isimli yazit ortaya cikarilmistir Scaptia Livius ta gecen bilgiye gore bolgeye adini veren orada yasayan Romali halktir Lokalizasyonu henuz yapilamamistir Bazi bilginler buranin ya Tibur un ya da Passerano nun yaninda oldugunu one surerler Latium daki Tarihoncesi yerlesmelere dair modern calismalarDilbilimsel ve antropolojik calismalar Gelenege gore ilk yerlesimciler Siculi ve Ligures tir Plinius Latium yerlesimcileri olarak Aborgines Pelasgia lilar Arcades Siculi Aurunci ve Rutulia lilari sayar Siculi halkinin kokeni ile ilgili olarak Syrakusai li Antiokhos un one surdugu bunlarin Oenotria li oldugudur Siculi halki Aborgines tarafindan Pelasgia lilarin yardimiyla yurtlarindan surulmustur Antemnae Fescenninum Falerii Saturnia ve Tibur Pelasgia li yerlesimcilerdir fakat yerlestikleri yer Siculi halkinin ilk yerlestigi yer olabilir Festus a gore Siculi halki Sabinler tarafindan kovulmustu Solinus bunlardan Aurunci ve Pelasgia lilarla birlikte Italya nin en eski kavimleri olarak bahseder Sicania lilar da Solinus ta gecen halklardandir Plinius Vergilius ve Macrobius da Sicania lilardan bahseder Gramerci Servius a gore Crustumerium Siculi halkinin orijinal meskeniydi Iliskilendirilen bir diger gelenek tan gelir O da Siculi Ligures adinda kralinin adi Sikelos olan bir halktan bahseder Lesbos li Hellanicus u ustadi kabul eden Bizansli Stephanos da bu gelenegin takipcisi olmustur Bu antik gelenekler bilginlere bu halklarin izlerini takip etme yolunda ilham vermistir Alba Longa isminin bircok Liguria yerlesiminin isminde yasadigina dikkat cekmistir Albieis Albium Intemelium Albium Ingaunum Alba Pompeia vb Alba Pompeia ile ilgili olarak Latincede beyaz anlamina gelen albus un burayla ozdelesemeyecegi zira bolgedeki volkanik kayaliklarin kesif bir gri renge sahip oldugu soylenmektedir de Tiber in eski adinin Albula oldugunu belirtir Bu isim de Ligures ve Siculi halklarinin izlerinin oldugu her yerde defaatle karsimiza cikmaktadir Ligures ile Siculi halklari arasinda iliski kuran bir diger onemli bulgu da Sgurgola daki kazida bulunan tipki adli Ligures yerlesimindeki gibi kirmiziya boyanmis bir iskelettir Sergi sonuc olarak Siculi ve Ligures in ayni soydan oldugunu ancak ayri yasadiklarini ve zaman icinde farkli iki halka donustuklerini one surer Kimlikleri Latium da ve buna benzer sekilde diger Italya bolgelerinde bulunan toponimlerce delillenebilir Strabo ayrica Alplerin eski adinin Albia oldugunu aktarir Diger baglantilar arasinda nun antik ismi olan Sabatinus Lacus ve bunun kiyisindaki Sabatum sehri ismi On Indo Aryan sab Tr Su kokeninden gelen ve ismiyle de bilinen Sapis Nehri bulunur EkonomiBolge genel olarak verimliydi Ziraat alcak kesimlerde yaygindi Toprak tahil ve bakliyatca verimliydi Tepelere uzum baglari dikilirdi Setinus Albanus Signinus gibi merkezlerin saraplari iyi veya yuksek kalitedeydi Yuksek kesimler daha cok hayvancilik icin kullanilirdi Gabii kirectasi madenleriyle unluydu Bu maden Roma nin da dahil oldugu civar bolgelerde insaat malzemesi olarak kullanilirdi El sanatlari demircilik ve canak comlekcilik da gelismisti Kaynakca Plin Nat Hist III 56 T Mommsen History of Rome I 3 3 Strabon Geography III 10 Festus s v sacrani p 424 L Sarani Retae dan hareket eden ve Siculi ile Ligures halklarini Septimonium dan kovan kavmin adidir Servius Danielis Ad Aeneidem XI 371 VIII Halikarnassos lu Dionysios RA I 12 2 Sophocles in Oenotria lilar ve Ligures uzerine yazdigi Triptolemus u alintilar Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities I 22 citing Antiochus of Syracuse Philistus and Thycidides See the works by G Sergi F Ribezzo G Devoto G Alessio and A Grandazzi cited below Dionysius of Hal Briquel Dominique Cf Cicero De Haruspicum Responso Catlama sesi Ager Latiniensis te duyuldu Dionysius V 61 3 A Grandazzi La localisation d Alba in MEFRA 1986 CIL VI 251 Dionysius Hal Dion Livy II 39 Plutarch Cor 28 P Zaccagni in Civilta del Lazio primitivo Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities II 35 7 Dionysius Roman Antiquities II 89 R E A Palmer The Archaic Community of the Romans Cambridge 1970 p 106 n 3 A Alfoldi Early Rome and the Latins Ann Arbor 1965 p 132 G Wissowa RE 1279 Dionysius of Halicarnassus II 35 3 5 Dionysius of Halicarnassus Roman Antiquities V 7 3 G Alessio Problemi storico linguistici messapici in Studi salentini 1962 14 p 318 n 131 Livy I 38 39 Servius Danielis ad Aeneidem VII 631 Cassius Hemina fragm 2 Peter Costanzo Garancini Livy II 19 A Amoroso Crustumerium a frontier settlement in Bollettino di Archeologia 2001 G Alessio Genti e favelle dell antica Apulia Cressati Taranto 1949 p 17 n 3 Archivio Storico Pugliese II 1949 citing Holder Altceltische Sprache II col 528 cfr IV 6 C M Stibbe 1980 Livy AUC VIII 17 Purcell N R Talbert S Gillies T Elliott J Becker Pliny the Elder NH III 9 Dionysius I 16 21 W Helbig Die Italiker in der Poebene 1879 G Sergi Da Albalonga a Roma The Albula a source near Tibur C Battisti Sostrati e parastrati Florence 1959 p 125 ff Strabo V 3 2 V 3 10 Strabo V 3 10 11