Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Etaples İsyanı, İngiltere İmparatorluğu birliklerinin I. Dünya Savaşı sırasında Fransa’da gerçekleştirdiği isyandır.
Arka plan
Étaples, Fransa'da Boulogne-sur-Mer kasabasının 24 km güneyinde askerlerin cepheye gitmeden önce kaldıkları kötü şöhretli bir kamptır. Çok kötü koşullar altında hem yeni askerler, hem de cepheden dönmüş tecrübeli askerler kampta yoğun eğitim alırlar. Bu eğitimler arasında kimyasal savaş, süngü ve çok uzun intikal yürüyüşleri sayılabilir. Etaples'de iki hafta kaldıktan sonra yaralı askerler iyileşmeden de olsa cepheye dönmekten mutludur. Kamptaki askerî hastanedeki durum içler acısıdır ve hastalarla askeri inzibat arasında sürekli tartışmalar yaşanmaktadır.
28 Ağustos 1916 tarihinde Avustralya Ordusuna bağlı Er Alexander Little, tıraş olurken su kesildiği için İngiliz bir astsubay ile tartışır. Üstleriyle tartıştığı için cezalandırılmak üzere götürülürken Little bu cezaya karşı gelir ve Avustralya ve Yeni Zelanda Ordusuna bağlı askerlerin de desteğini sağlar. Olayların yatışmasından sonra üstlerine karşı gelen askerlerden dört tanesi teşhis edilir ve isyan etmekten suçlu bulunarak ölüm cezasına mahkûm edilseler de üç tanesine verilen ceza hapis cezasına çevrilir. Diğer teşhis edilen Yeni Zelanda Ordusuna bağlı Er Jack Braithwaite’in önceden de benzer bir davranışı olduğu için affedilmez. Cezası General Douglas Haig tarafından onaylanır ve 29 Ekim günü kurşuna dizilerek öldürülür.
Büyük İsyan
Little’ın kurşuna dizilmesinden sonra kamptaki askerî personel ile komuta yönetimi arasında sorunlar giderek artar. Sorunlar 9 Eylül 1917 günü patlak verir. Yeni Zelandalı Er A. J. Healy’nin tutuklanması bardağı taşıran damla olur. Suçu askerlerin girmesi yasak olan komşu köye girmiş olması ve bu köye giren köprüdeki polis noktasını izinsiz geçmekti. Normalde askerle komşu köye gelgitin alçak zamanında yürüyerek gidip gelir işlerini halleder, ancak Healy biraz gecikince sular yükselmiş ve birliğine köprüden dönmek zorunda kalıp yakalanır. Arkadaşlarından birisinin bu gerekçeyle tutuklandığını haber alan Yeni Zelandalı askerler toplanmaya başlarlar ve hapishaneye doğru yürüyüşe başlarlar.
Kızgın ve kalabalık topluluk Healy serbest bırakılmadan dağılmayacaklarını bildirir. Bu olay sadece üst üste biriken sorunların sadece suyun üzerinde gözüken kısmı olduğu ve aslında her askerin kamptan farklı nedenlerle şikayetçi olduğu açıktır. Olay yerine askeri inzibatların gelmesi gerginliği artırır ve kavga başlar. Sonra aniden bir silah sesi duyulur, askeri inzibat Er H.Reeve silahını ateşlemiş ve Onbaşı W.B.Wood’u öldürür, orada bulunan bir Fransız kadını ise yaralar. Bu olaydan sonra askeri inzibatlar olay yerinden kaçarlar.
Çatışma haberi yıldırım hızıyla yayılır. Akşam saatlerinde Fransız köyü tarafına kaçmış olan askeri inzibatları takip etmek üzere binin üzerinde kızgın asker toplanmıştır. Topluluk köye doluşur ve buradaki askerlik bürosunu yağmalarlar, kamp komutanını tartaklarlar.
Ertesi sabah olayların devam etmesini önlemek için güvenlik tedbirleri artırılır ve köye giden köprülere polis barikatları kurulur. Buna rağmen akşamüstü saatlerinde askerler barikatları aşarak köye giderler ve burada toplantılar yapılır, gösteriler düzenlenir.
Salı günü olayların büyümesinden korkan kamp komutanı destek kuvvet ister. Bu sırada gösteriler artarak devam etmektedir.
12 Eylül Çarşamba günü kamptan ayrılmak kesin olarak yasak olmasına rağmen yaklaşık bin kişi kamptan çıkar ve köye gider. Gün içinde topçu birliklerinde görev yapan 400 subay kontrolü sağlamak için destek kuvvet olarak gelirler. Gelen destek kuvvet özellikle subaylardan seçilmiştir. Aralarında sıradan işçi ailelerden gelen kimse bulunmamaktadır ve askeri yönetimin sadakatinden hiç şüphe etmediği bir birliktir. Bu birliği desteklemek için süvari birliğinden de subaylar gelecek ve kontrol sağlanacaktır. Her şeye rağmen kamptan çıkmak isteyen 300 kişi dağıtılacak ve olaylar sona erecektir.
İsyanın Siyasi Önemi
Birinci Dünya Savaşı sırasında özellikle savaşın son yıllarına doğru öncelikli olarak Fransız Ordusunda olmak üzere Britanya Ordusunda ve Rusya Ordusunda isyanlar çıkmıştır. Bu isyanların pek azı siyasallaşmıştır. Genellikle kötü yaşam koşulları, subaylardan kötü muamele gibi başlıklar isyan konusu olmuş, askeri isyan elebaşları cezalandırıldıktan sonra genelde şartlar iyileşmiş ve sorumlular cezalandırılmıştır. Aslında ilginç olan ve sosyolojik olarak incelenmesi gereken konu, savaş öncesi özellikle Batı Avrupa’da çok güçlü şekilde örgütlü olan işçi sınıfı partileri ve sendikalarının savaş patlak vermeden önce yaklaşan savaşın sınıfsal karakterini ifşa ederek işçi sınıfın emperyalist bir yayılma savaşına engel olma çabalarının sonuçsuz kalmasıdır. Savaştan önce örgütlü bulunan işçiler savaşın patlak vermesiyle beraber yoğun milliyetçilik propagandasına maruz kalarak diğer uluslardan yine kendisi gibi işçileri öldürmüştür. İşçilerin uluslararası eylem birliğini savunan 2. Enternasyonal'e bağlı bu partiler savaşın patlak vermesinden sonra kendi burjuva hükûmetlerinin savaş bütçelerini onaylamış ve üyeleri olan işçileri gönüllü olarak orduya yazılmaları için teşvik etmişlerdir. Bu partilerin tek istisnası Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) olur. Partinin lideri V. İ. Lenin 1917'de başarıya ulaşan Ekim Devriminin ardından 2. Enternasyonal'in Dünya Savaşı gündeminde gösterdiği tutarsız yaklaşım sebebiyle 3. Enternasyonal'in kurucusu olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sırasında Müttefik Kuvvetler Ordularında yaşanan bu tür isyan olayları, galip gelen Batılı kuvvetlerin Rusya'da gerçekleşen Ekim Devrimine istedikleri ölçüde müdahale edememelerine sebep olmuştur.Siyasi isyanların en önemlilerinden bir tanesi de 1918 yılı Kasım ayında Almanya'da yaşanmış ve denizcilerin isyanı sonucu Alman İmparator II. Wilhelm tahttan feragat etmek zorunda kalmış ve cumhuriyet ilan edilmiştir.
Monokllu İsyancı
Olayla ilgili olarak Monokllu İsyancı adlı bir kitap ve BBC tarafından çekilmiş televizyonu dizisi bulunmaktadır. Kitapta ve dizide isyan olayının liderlerinden birisinin ünlü kanun kaçağı olduğu iddia edilmektedir. Toplis'in bağlı bulunduğu birlik, olaylar sırasında Hindistan yolunda olduğu için kendisinin olaylara dahil olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Braithwaite 2005 yılında affedilir". 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Ağustos 2008.
- ^ 1957 yılı Stanley Kubrick yapımı olan Paths of Glory filmi Fransız Ordusunda yaşanan gerçek bir isyandan esinlenmiştir
- ^ . 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2008.
- ^ IMDb'de The Monocled Mutineer
- ^ 12 Şubat 2006 tarihli 24 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Independent haberi (İngilizce) 19 Aralık 2012 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Etaples Isyani Ingiltere Imparatorlugu birliklerinin I Dunya Savasi sirasinda Fransa da gerceklestirdigi isyandir Etaples deki askeri mezarlik her iki dunya savasinda olen askerleri barindirmaktadirArka planEtaples Fransa da Boulogne sur Mer kasabasinin 24 km guneyinde askerlerin cepheye gitmeden once kaldiklari kotu sohretli bir kamptir Cok kotu kosullar altinda hem yeni askerler hem de cepheden donmus tecrubeli askerler kampta yogun egitim alirlar Bu egitimler arasinda kimyasal savas sungu ve cok uzun intikal yuruyusleri sayilabilir Etaples de iki hafta kaldiktan sonra yarali askerler iyilesmeden de olsa cepheye donmekten mutludur Kamptaki askeri hastanedeki durum icler acisidir ve hastalarla askeri inzibat arasinda surekli tartismalar yasanmaktadir 28 Agustos 1916 tarihinde Avustralya Ordusuna bagli Er Alexander Little tiras olurken su kesildigi icin Ingiliz bir astsubay ile tartisir Ustleriyle tartistigi icin cezalandirilmak uzere goturulurken Little bu cezaya karsi gelir ve Avustralya ve Yeni Zelanda Ordusuna bagli askerlerin de destegini saglar Olaylarin yatismasindan sonra ustlerine karsi gelen askerlerden dort tanesi teshis edilir ve isyan etmekten suclu bulunarak olum cezasina mahkum edilseler de uc tanesine verilen ceza hapis cezasina cevrilir Diger teshis edilen Yeni Zelanda Ordusuna bagli Er Jack Braithwaite in onceden de benzer bir davranisi oldugu icin affedilmez Cezasi General Douglas Haig tarafindan onaylanir ve 29 Ekim gunu kursuna dizilerek oldurulur Buyuk IsyanLittle in kursuna dizilmesinden sonra kamptaki askeri personel ile komuta yonetimi arasinda sorunlar giderek artar Sorunlar 9 Eylul 1917 gunu patlak verir Yeni Zelandali Er A J Healy nin tutuklanmasi bardagi tasiran damla olur Sucu askerlerin girmesi yasak olan komsu koye girmis olmasi ve bu koye giren koprudeki polis noktasini izinsiz gecmekti Normalde askerle komsu koye gelgitin alcak zamaninda yuruyerek gidip gelir islerini halleder ancak Healy biraz gecikince sular yukselmis ve birligine kopruden donmek zorunda kalip yakalanir Arkadaslarindan birisinin bu gerekceyle tutuklandigini haber alan Yeni Zelandali askerler toplanmaya baslarlar ve hapishaneye dogru yuruyuse baslarlar Kizgin ve kalabalik topluluk Healy serbest birakilmadan dagilmayacaklarini bildirir Bu olay sadece ust uste biriken sorunlarin sadece suyun uzerinde gozuken kismi oldugu ve aslinda her askerin kamptan farkli nedenlerle sikayetci oldugu aciktir Olay yerine askeri inzibatlarin gelmesi gerginligi artirir ve kavga baslar Sonra aniden bir silah sesi duyulur askeri inzibat Er H Reeve silahini ateslemis ve Onbasi W B Wood u oldurur orada bulunan bir Fransiz kadini ise yaralar Bu olaydan sonra askeri inzibatlar olay yerinden kacarlar Catisma haberi yildirim hiziyla yayilir Aksam saatlerinde Fransiz koyu tarafina kacmis olan askeri inzibatlari takip etmek uzere binin uzerinde kizgin asker toplanmistir Topluluk koye dolusur ve buradaki askerlik burosunu yagmalarlar kamp komutanini tartaklarlar Ertesi sabah olaylarin devam etmesini onlemek icin guvenlik tedbirleri artirilir ve koye giden koprulere polis barikatlari kurulur Buna ragmen aksamustu saatlerinde askerler barikatlari asarak koye giderler ve burada toplantilar yapilir gosteriler duzenlenir Sali gunu olaylarin buyumesinden korkan kamp komutani destek kuvvet ister Bu sirada gosteriler artarak devam etmektedir 12 Eylul Carsamba gunu kamptan ayrilmak kesin olarak yasak olmasina ragmen yaklasik bin kisi kamptan cikar ve koye gider Gun icinde topcu birliklerinde gorev yapan 400 subay kontrolu saglamak icin destek kuvvet olarak gelirler Gelen destek kuvvet ozellikle subaylardan secilmistir Aralarinda siradan isci ailelerden gelen kimse bulunmamaktadir ve askeri yonetimin sadakatinden hic suphe etmedigi bir birliktir Bu birligi desteklemek icin suvari birliginden de subaylar gelecek ve kontrol saglanacaktir Her seye ragmen kamptan cikmak isteyen 300 kisi dagitilacak ve olaylar sona erecektir Isyanin Siyasi OnemiBirinci Dunya Savasi sirasinda ozellikle savasin son yillarina dogru oncelikli olarak Fransiz Ordusunda olmak uzere Britanya Ordusunda ve Rusya Ordusunda isyanlar cikmistir Bu isyanlarin pek azi siyasallasmistir Genellikle kotu yasam kosullari subaylardan kotu muamele gibi basliklar isyan konusu olmus askeri isyan elebaslari cezalandirildiktan sonra genelde sartlar iyilesmis ve sorumlular cezalandirilmistir Aslinda ilginc olan ve sosyolojik olarak incelenmesi gereken konu savas oncesi ozellikle Bati Avrupa da cok guclu sekilde orgutlu olan isci sinifi partileri ve sendikalarinin savas patlak vermeden once yaklasan savasin sinifsal karakterini ifsa ederek isci sinifin emperyalist bir yayilma savasina engel olma cabalarinin sonucsuz kalmasidir Savastan once orgutlu bulunan isciler savasin patlak vermesiyle beraber yogun milliyetcilik propagandasina maruz kalarak diger uluslardan yine kendisi gibi iscileri oldurmustur Iscilerin uluslararasi eylem birligini savunan 2 Enternasyonal e bagli bu partiler savasin patlak vermesinden sonra kendi burjuva hukumetlerinin savas butcelerini onaylamis ve uyeleri olan iscileri gonullu olarak orduya yazilmalari icin tesvik etmislerdir Bu partilerin tek istisnasi Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi RSDIP olur Partinin lideri V I Lenin 1917 de basariya ulasan Ekim Devriminin ardindan 2 Enternasyonal in Dunya Savasi gundeminde gosterdigi tutarsiz yaklasim sebebiyle 3 Enternasyonal in kurucusu olmustur Birinci Dunya Savasi sirasinda Muttefik Kuvvetler Ordularinda yasanan bu tur isyan olaylari galip gelen Batili kuvvetlerin Rusya da gerceklesen Ekim Devrimine istedikleri olcude mudahale edememelerine sebep olmustur Siyasi isyanlarin en onemlilerinden bir tanesi de 1918 yili Kasim ayinda Almanya da yasanmis ve denizcilerin isyani sonucu Alman Imparator II Wilhelm tahttan feragat etmek zorunda kalmis ve cumhuriyet ilan edilmistir Monokllu IsyanciOlayla ilgili olarak Monokllu Isyanci adli bir kitap ve BBC tarafindan cekilmis televizyonu dizisi bulunmaktadir Kitapta ve dizide isyan olayinin liderlerinden birisinin unlu kanun kacagi oldugu iddia edilmektedir Toplis in bagli bulundugu birlik olaylar sirasinda Hindistan yolunda oldugu icin kendisinin olaylara dahil olup olmadigi kesin olarak bilinmemektedir Ayrica bakinizZafer Yollari film Eddie Slovik 1917 Fransiz Ordusu Ayaklanmalari Salerno isyaniKaynakca Braithwaite 2005 yilinda affedilir 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Agustos 2008 1957 yili Stanley Kubrick yapimi olan Paths of Glory filmi Fransiz Ordusunda yasanan gercek bir isyandan esinlenmistir 11 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Agustos 2008 IMDb de The Monocled Mutineer 12 Subat 2006 tarihli 24 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Independent haberi Ingilizce 19 Aralik 2012 tarihinde erisilmistir