Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Juan Evo Morales Ayma (d. 26 Ekim 1959, , Oruro), eski Bolivya devlet başkanı, (Sosyalizme Doğru Hareket) lideridir. Aymara asıllı Morales, 2006-2019 yılları arasında Bolivya Devlet Başkanlığı görevini yürütmüştür. Morales ve hükûmeti, fakirlik oranlarını düşürmeyi ve Amerika Birleşik Devletleri ve çok uluslu şirketlerin ülkedeki etkisini azaltmayı hedefleyen solcu politikaları ile karakterize edilir.
| Evo Morales | |
|---|---|
 | |
| Görev süresi 22 Ocak 2006 - 10 Kasım 2019 | |
| Başkan Yardımcısı | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Jeanine Áñez |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Juan Evo Morales Ayma 26 Ekim 1959 , Oruro, Bolivya |
| Partisi | |
| Çocuk(lar) | 2 |
| Yaşadığı yer | La Paz, Bolivya |
| Dini | Roma Katoliği |
| İmzası |  |
Morales, Bolivya'da yoksulluğu önemli ölçüde azalttığı ve okuryazarlık oranında artışa neden olduğundan ötürü pek çok uluslararası alanda ödül almıştır. Destekçileri Morales'in anti-emperyalizm, çevrecilik ve yerli halkların desteklenmesi konularında önde gelen bir kişi olduğunu savunurlar. Buna rağmen bazı solcu, yerli hakları savunucusu ve çevreci gruplar tarafından eleştirilmiş, kendisine karşı olanlar tarafından ise aşırı radikal ve otoriter olduğu ve Koka ağacı yetiştirmeye izin vererek yasadışı kokain üretimine katkı sağladığı iddia edilmiştir.
Morales'in destekçileri, onu yerli hakları, anti-emperyalizm ve çevreciliğin savunucusu olarak övdü ve ekonomik büyümeyi ve yoksulluğun azaltılmasını denetlemekle övgü aldı. Eleştirmenler, politikalarının çevreci ve yerli hakları söylemini yansıtmakta başarısız olduğunu savundu. koka savunmasının yasadışı kokain üretimine katkıda bulunduğunu ve ülke içi protesto çağrılarının fitne ve terörizmi temsil ettiğini söyledi.
İlk yılları
Evo Morales, Oruro departmanına bağlı Isallavi köyünde dünyaya geldi. Evo'nun kökenleri Güney Amerika Kızılderilileri olan yerli Aymara halkına dayanmaktadır.İlköğretimi bitirdikten sonra bir tarım okuluna gitti, ancak son senesini tamamlamadı. Daha sonra eğitimini devam ettirmesi için ailesi tarafından Orura'ya yollandı, ancak mezuniyet belgesini alamadı.
1980'li yıllarda Cochabamba vilayetine bağlı Chapare bölgesine göç etti. Burada koka yetiştiriciliğinin yanı sıra, bu alanda etkin olan sendikalarda siyasi çalışmalara başladı. ABD'nin yürüttüğü, o zamanın Bolivya hükûmetinin de desteklediği Uyuşturucuyla Savaş programı kapsamında kokain üretiminde kullanılan Koka ağacı yetiştiriciliğini ülkede bitirmek isteyen politikalara karşı yapılan protestolarda öne çıktı. 1988 yılında Cochabamba Tropikal Bölgesi Federasyonu Genel Sekreteri oldu.
Siyasi hayat
1997 yılında milletvekili seçildi. Koka yetiştiricilerinin protestosunda bazı askerlerin hayatını kaybetmesinden sorumlu olmakla suçlandı ve 24 Ocak 2002 tarihinde parlamentodan kovuldu.
30 Haziran 2002 tarihinde yapılan devlet başkanlığı seçimine katıldı ve yüzde 1,6 oy oranı farkıyla seçimi kaybetti. Ancak seçimi kazanan Gonzalo Sánchez de Lozada karşıtı gösterilerde öncü oldu ve Lozada'nın 17 Ekim 2003 tarihinde görevi bırakmasında etkili oldu.
Devlet başkanlığı
Lozada'nın yerine geçen Carlos Mesa'yı 18 Aralık 2005 tarihinde gerçekleştirilen devlet başkanlığı seçiminde yüzde 25,15 oy oranı farkıyla yendi ve yüzde 53,74 oranla başkan seçildi. Bu şekilde Bolivya tarihinin ilk Kızılderili kökenli başkanı olan Morales, aynı zamanda 1966 yılından beri en yüksek oy oranına ulaşan aday ve 1982 yılında sona eren askeri hükûmetten sonra, ülkenin en belirgin seçim zaferini elde eden lider oldu.
Morales, 2009 yılındaki seçimleri yüzde 64, 2014 yılındaki seçimleri de yüzde 60 oy oranıyla kazanarak ikinci ve üçüncü kez başkan seçildi.
2019 seçimleri ve sonrası
Evo Morales, 20 Ekim 2019 tarihinde yapılan seçimlerde %46,83 oy oranı ile en çok oy alan aday oldu. Bu sonuç, en yakın rakibi olan ve oyların %36.7'sini almış Mesa'dan yaklaşık %10 daha fazla olduğu için ikinci bir seçime gidilmeyeceği açıklandı ve 24 Ekim günü Morales kendini kazanan ilan etti.
Sonuçların %83'ünün açıklanmasından sonra 24 saat boyunca açıklamanın durdurulması ve açıklama durdurulmadan önce rakibi ile benzer oy oranlarına sahip Morales'in daha sonra rakibinin yaklaşık %10 önüne geçmesi, seçimin meşruluğu konusunda tartışmalara yol açtı. Bu durum pek çok protestonun ülke geneline yayılması ile sonuçlandı. Muhalefet partileri ve protestocular seçimlerin yenilenmesi gerektiğini belirterek ikinci bir seçim çağrısında bulundular. Seçimin yenilenmesi önerisi, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Brezilya, Arjantin ve Kolombiya tarafından deteklenirken,Meksika, Venezuela, Küba, Filistin ve Nikaragua gibi bazı ülkelerce karşı çıkıldı.
Birleşmiş Milletler, oy sayımının Kuzey ve Güney Amerika'da yer alan her bağımsız ülkenin üyesi olduğu Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) tarafından denetlenmesini ve seçimin meşru olup olmadığının belirlenmesini önerdi. Morales, herhangi bir usulsüzlük ile karşılaşıldığı takdirde yeni seçimlerin yapılacağını söyledi ve yabancı heyetlerin oy sayımını incelemesine izin verdi. 9 Kasım 2019 günü OAS, Bolivya seçim sonuçlarının "belirgin bir şekilde manipüle edildiğini" açıkladı.. Organizasyon, verilerle oynandığını, sahte imza ve belge kullanımlarına rastlandığını, bilgisayar sistemlerinin manipüle edildiğini ve Morales'in istatistiksel olarak rakibinin %10 önüne geçmesinin çok zor olduğunu belirtti. Center for Economic and Policy Research ise istatistiksel olarak %10 oranının mümkün olduğunu savundu.
10 Kasım günü Morales yeni seçimlerin gerçekleştirileceğini açıkladı. Birkaç saat sonra ise Morales ve eş başkanı , polisin, ordunun ve politik müttefiklerinin desteğini kaybetmeleri sonucunda istifa ettiklerini duyurdu. 12 Kasım 2019'da Meksika'ya giden Morales, ay sonunda Interpol'ün kendisi hakkında arama kararı çıkarması üzerine 7 Aralık 2019'da Küba'ya gitti.
Sığınma
Aralık 2019'da Morales Meksika'dan Arjantin'e taşındı ve kendisine siyasi sığınma hakkı verildi. Aynı ayın ilerleyen saatlerinde, Bolivyalı savcılar tarafından Morales için isyan ve terörizm iddiasıyla tutuklama emri çıkarıldı. Geçici hükûmet, Morales'in görevden ayrılmadan önce ve sonra ülkede şiddetli çatışmaları teşvik ettiğini iddia etti. Şubat 2020'de Morales, 2020 Bolivya genel seçimlerinde Çokuluslu Yasama Meclisi'ne aday olacağını duyurdu. Ancak 20 Şubat'ta ulusal seçim mahkemesi, Morales'in Senato'ya aday olamayacağına karar verdi. Eylül 2020'de İnsan Hakları İzleme Örgütü, Morales'in terör eylemleri gerçekleştirdiğine dair hiçbir kanıt bulamadığını bildirdi ve kendisine yöneltilen suçlamaları siyasi saik olarak nitelendirdi. Ekim 2020'de La Paz'daki bir mahkeme Morales'in haklarının ihlal edildiğini ve adli prosedürlerin ihlal edildiğini tespit ettiğinde suçlamalar düştü ve tutuklama emri reddedildi.
Bolivya'ya dönüş
Morales 9 Kasım 2020'de Bolivya'ya geri döndü ve Arjantin-Bolivya sınırındaki La Quiaca sınır kasabasından sınır kasabası Villazón'a Arjantin-Bolivya sınırındaki Horacio Guzmán Uluslararası Köprüsü'nden Arjantin devlet başkanı Alberto Fernández eşlik ederek La Quiaca Nehri'ni geçerek Bolivya'ya döndü. 11 ay sürgünden sonra ve yeni Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce'nin göreve başlamasından bir gün sonra ülkesine dönmüştür.
Faaliyetleri
İç politika
Morales, 1 Mayıs 2006 tarihinde, ülkedeki yabancı şirketlerin kontrolü altındaki, doğalgaz ve petrol alanlarını devletleştirdiğini açıkladı ve sırada orman, maden ve diğer doğal kaynakların devletleştirilmesinin olduğunu belirtti. Bu kamulaştırma politikasıyla 13 yılda ülke ekonomisine 37 milyar ABD Dolarından fazla katkı sağlayan Morales, böylelikle neoliberalizm karşıtı bir ekonomi programı başlattı ve 1951-2005 yılları arasında yüzde 2,8 olan büyüme oranını 2006'dan itibaren yaklaşık yüzde 5 seviyesine taşıdı. Sonuç olarak Bolivya'da gayri safi yurt içi hasıla 9,5 milyar ABD Dolarından 40,8 milyar ABD Doları seviyesine çıktı.
Kamu yatırımlarının artmasıyla birlikte 13 yılda 3 milyon kişi yoksulluktan kurtuldu ve fakirlik oranı yüzde 65'ten yüzde 30'a düştü. Halka temel sağlık ve eğitim hizmetleri sunuldu, eğitim seferberliği başlatıldı ve ülke kısa sürede UNESCO tarafından "Okuma-Yazma Bilmezlikten Azade Topraklar" ilan edildi.
Morales aynı zamanda ülkede yenilenebilir enerji alanında da çalışmalar yaptı ve 2016 yılında Bolivya GSYH’sine oranla yenilenebilir enerjiye en çok yatırım yapan ülke unvanını aldı.
Dış politika
Başkanlığı döneminde uluslararası politikada anti-Amerikan bir çizgi izleyen Morales; kendinden önceki hükûmetin ABD ile imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşması'nı iptal etti ve bunun yerine Hugo Chavez'in fikir babası olduğu "ALBA"ya (Latin Amerika için Bolivarcı Alternatif) katıldı. Bolivya bu tarihten sonra ALBA'nın yanı sıra UNASUR ve CELAC gibi örgütler aracılığıyla Latin Amerika ve Karayipler’in bütünleşmesini destekledi.
Başkanlık görevini devralmasının ilk ayında Küba'nın başkenti Havana'yı ziyaret etti, ABD karşıtlığıyla tanınan Küba Devlet Başkanı Fidel Castro ve Venezuela Devlet Başkanı Hugo Chavez ile uzun toplantılar yapmaktan çekinmedi.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Evo Morales yoksulluğu Latin Amerika’dan silme çağrısı yaptı - Prensa Latina Türkçe 22 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ "Evo Morales: Bolivian leader wants five more years in power". BBC News. 17 Ekim 2019. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2019.
- ^ a b :Harten, Sven (2011). The Rise of Evo Morales and the MAS. Londra and New York: Zed Books. ISBN . s. 37
- ^ (2010). Evo Morales: The Extraordinary Rise of the First Indigenous President of Bolivia. New York: Palgrave MacMillan. ISBN . s 41
- ^ "Bolivia's Evo Morales poised to win re-election following controversial vote count". NBC News. 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019.
- ^ "Concern as Bolivia poll results transmission stops". 21 Ekim 2019. 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019 – www.bbc.com vasıtasıyla.
- ^ "Bolivia protests as Morales declared poll winner". BBC News. 25 Ekim 2019. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019.
- ^ Alberto Fernández [@alferdez] (28 Ekim 2019). "Muchas gracias, querido @evoespueblo, por tu saludo y por tu amistad. Y mis felicitaciones por tu triunfo electoral. Tenemos el desafío de profundizar nuestros vínculos y reconstruir entre todos el potencial de América Latina, para integrarnos al mundo cuidando a nuestra gente. t.co/4XUnXHBqlh" (X gönderisi). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020 – X vasıtasıyla.
- ^ Collyns, Dan (25 Ekim 2019). "Bolivia: narrow win for Evo Morales announced in presidential election". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2019.
- ^ "Daniel y Rosario saludan victoria electoral de Evo Morales en Bolivia". La Voz del Sandinismo (İspanyolca). 25 Ekim 2019. 25 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2019.
- ^ "Gobierno venezolano saluda triunfo de Evo Morales en Bolivia". Prensa Latina (İspanyolca). 24 Ekim 2019. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2019.
- ^ "Cuba denuncia agresividad contra gobiernos de Bolivia y Venezuela". Prensa Latina (İspanyolca). 25 Ekim 2019. 21 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ekim 2019.
- ^ "Los Países No Alineados llaman a respetar la reelección de Evo Morales". Sputnik Mundo (İspanyolca). 26 Ekim 2019. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2019.
- ^ "President Abbas congratulates the Bolivian President for his re-election". 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019.
- ^ Valdez, Carlos (25 Ekim 2019). . Washington Post (İngilizce). 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2019.
- ^ "This is not Cuba or Venezuela, say Bolivians". BBC News (İngilizce). 21 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Ekim 2019.
- ^ "Bolivian President Evo Morales resigns". BBC News. 25 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Kasım 2019.
- ^ Ramos, Daniel; Machicao, Monica (10 Kasım 2019). "Bolivia's Morales resigns after protests, lashes out at 'coup'". Reuters. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
- ^ "Bolivia's Morales agrees to new elections after damning OAS audit". Reuters. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Kay Guerrero & Dakin Andone, Bolivian President Evo Morales steps down following accusations of election fraud 13 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CNN (November 10, 2019).
- ^ Ernesto Londoño, Bolivian Leader Evo Morales Steps Down 10 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., New York Times (November 10, 2019).
- ^ "Evo Morales Meksika'ya gidiyor". Aydınlık. 12 Kasım 2019. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
- ^ "Morales, Interpol'ün kendisi hakkında arama kararı çıkardığını açıkladı". BirGün. 28 Kasım 2019. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
- ^ "Evo Morales Küba'ya gitti". Sputnik Türkiye. 7 Aralık 2019. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2019.
- ^ . aljazeera.com. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2019.
- ^ "Bolivia prosecutors order arrest of ex-President Evo Morales". Al Jazeera. 18 Aralık 2019. 18 Aralık 2019 tarihinde kaynağından .
- ^ "Warrant for arrest of Evo Morales issued in Bolivia". The Guardian. 18 Aralık 2019. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ Turkewitz, Julie (4 Şubat 2020). "Evo Morales, Now in Exile, to Run for Bolivia's Senate". The New York Times. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020.
Evo Morales, the former Bolivian president who fled his country in November amid violent protests over his bid to stay in power, will attempt to run for the Senate in the country’s upcoming elections.
- ^ Ramos, Daniel; Jourdan, Adam (20 Şubat 2020). Maler, Sanda (Ed.). "Bolivia electoral body blocks Morales senate run". Reuters. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2020.
Salvador Romero, the head of the country’s electoral tribunal, told reporters that Morales did not meet the requirements to be a Senate candidate for his Movement for Socialism (MAS) party, which is currently leading in the polls.
- ^ Abdalla, Jihan (11 Eylül 2020). "HRW: Terrorism charges against Morales 'politically motivated'". aljazeera.com (İngilizce). 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2020.
- ^ "Bolivia: Court Drops 'Terrorism' Charges Against Ex-President Evo Morales". Eurasia Review. 27 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
- ^ . The Guardian. 10 Kasım 2020. 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020.
- ^ a b c "İşte 14 yıllık Morales iktidarında Bolivya halkının kazanımları". Sol. 11 Kasım 2019. 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
- ^ "Bolivya'da istifa eden yerli Devlet Başkanı: Evo Morales". Anadolu Ajansı. 11 Kasım 2019. 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
 | Bir siyasetçi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen | 2006–2019 | Sonra gelen Jeanine Áñez |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Juan Evo Morales Ayma d 26 Ekim 1959 Oruro eski Bolivya devlet baskani Sosyalizme Dogru Hareket lideridir Aymara asilli Morales 2006 2019 yillari arasinda Bolivya Devlet Baskanligi gorevini yurutmustur Morales ve hukumeti fakirlik oranlarini dusurmeyi ve Amerika Birlesik Devletleri ve cok uluslu sirketlerin ulkedeki etkisini azaltmayi hedefleyen solcu politikalari ile karakterize edilir Evo MoralesGorev suresi 22 Ocak 2006 10 Kasim 2019Baskan YardimcisiYerine geldigiYerine gelen Jeanine AnezKisisel bilgilerDogum Juan Evo Morales Ayma 26 Ekim 1959 64 yasinda Oruro BolivyaPartisiCocuk lar 2Yasadigi yer La Paz BolivyaDini Roma KatoligiImzasi Morales Bolivya da yoksullugu onemli olcude azalttigi ve okuryazarlik oraninda artisa neden oldugundan oturu pek cok uluslararasi alanda odul almistir Destekcileri Morales in anti emperyalizm cevrecilik ve yerli halklarin desteklenmesi konularinda onde gelen bir kisi oldugunu savunurlar Buna ragmen bazi solcu yerli haklari savunucusu ve cevreci gruplar tarafindan elestirilmis kendisine karsi olanlar tarafindan ise asiri radikal ve otoriter oldugu ve Koka agaci yetistirmeye izin vererek yasadisi kokain uretimine katki sagladigi iddia edilmistir Morales in destekcileri onu yerli haklari anti emperyalizm ve cevreciligin savunucusu olarak ovdu ve ekonomik buyumeyi ve yoksullugun azaltilmasini denetlemekle ovgu aldi Elestirmenler politikalarinin cevreci ve yerli haklari soylemini yansitmakta basarisiz oldugunu savundu koka savunmasinin yasadisi kokain uretimine katkida bulundugunu ve ulke ici protesto cagrilarinin fitne ve terorizmi temsil ettigini soyledi Ilk yillariKoka yapraklari Kizilderili kulturunde onemli bir role sahiptir Evo Morales Oruro departmanina bagli Isallavi koyunde dunyaya geldi Evo nun kokenleri Guney Amerika Kizilderilileri olan yerli Aymara halkina dayanmaktadir Ilkogretimi bitirdikten sonra bir tarim okuluna gitti ancak son senesini tamamlamadi Daha sonra egitimini devam ettirmesi icin ailesi tarafindan Orura ya yollandi ancak mezuniyet belgesini alamadi 1980 li yillarda Cochabamba vilayetine bagli Chapare bolgesine goc etti Burada koka yetistiriciliginin yani sira bu alanda etkin olan sendikalarda siyasi calismalara basladi ABD nin yuruttugu o zamanin Bolivya hukumetinin de destekledigi Uyusturucuyla Savas programi kapsaminda kokain uretiminde kullanilan Koka agaci yetistiriciligini ulkede bitirmek isteyen politikalara karsi yapilan protestolarda one cikti 1988 yilinda Cochabamba Tropikal Bolgesi Federasyonu Genel Sekreteri oldu Siyasi hayat1997 yilinda milletvekili secildi Koka yetistiricilerinin protestosunda bazi askerlerin hayatini kaybetmesinden sorumlu olmakla suclandi ve 24 Ocak 2002 tarihinde parlamentodan kovuldu 30 Haziran 2002 tarihinde yapilan devlet baskanligi secimine katildi ve yuzde 1 6 oy orani farkiyla secimi kaybetti Ancak secimi kazanan Gonzalo Sanchez de Lozada karsiti gosterilerde oncu oldu ve Lozada nin 17 Ekim 2003 tarihinde gorevi birakmasinda etkili oldu Devlet baskanligi MAS ISPS destekcileri partilerin 16 kurulus yil donumunu kutluyor Lozada nin yerine gecen Carlos Mesa yi 18 Aralik 2005 tarihinde gerceklestirilen devlet baskanligi seciminde yuzde 25 15 oy orani farkiyla yendi ve yuzde 53 74 oranla baskan secildi Bu sekilde Bolivya tarihinin ilk Kizilderili kokenli baskani olan Morales ayni zamanda 1966 yilindan beri en yuksek oy oranina ulasan aday ve 1982 yilinda sona eren askeri hukumetten sonra ulkenin en belirgin secim zaferini elde eden lider oldu Morales 2009 yilindaki secimleri yuzde 64 2014 yilindaki secimleri de yuzde 60 oy oraniyla kazanarak ikinci ve ucuncu kez baskan secildi 2019 secimleri ve sonrasi La Paz da Morales hukumetine karsi bir protesto 23 Ekim 2019 Evo Morales 20 Ekim 2019 tarihinde yapilan secimlerde 46 83 oy orani ile en cok oy alan aday oldu Bu sonuc en yakin rakibi olan ve oylarin 36 7 sini almis Mesa dan yaklasik 10 daha fazla oldugu icin ikinci bir secime gidilmeyecegi aciklandi ve 24 Ekim gunu Morales kendini kazanan ilan etti Sonuclarin 83 unun aciklanmasindan sonra 24 saat boyunca aciklamanin durdurulmasi ve aciklama durdurulmadan once rakibi ile benzer oy oranlarina sahip Morales in daha sonra rakibinin yaklasik 10 onune gecmesi secimin mesrulugu konusunda tartismalara yol acti Bu durum pek cok protestonun ulke geneline yayilmasi ile sonuclandi Muhalefet partileri ve protestocular secimlerin yenilenmesi gerektigini belirterek ikinci bir secim cagrisinda bulundular Secimin yenilenmesi onerisi Amerika Birlesik Devletleri Avrupa Birligi Brezilya Arjantin ve Kolombiya tarafindan deteklenirken Meksika Venezuela Kuba Filistin ve Nikaragua gibi bazi ulkelerce karsi cikildi Birlesmis Milletler oy sayiminin Kuzey ve Guney Amerika da yer alan her bagimsiz ulkenin uyesi oldugu Amerikan Devletleri Orgutu OAS tarafindan denetlenmesini ve secimin mesru olup olmadiginin belirlenmesini onerdi Morales herhangi bir usulsuzluk ile karsilasildigi takdirde yeni secimlerin yapilacagini soyledi ve yabanci heyetlerin oy sayimini incelemesine izin verdi 9 Kasim 2019 gunu OAS Bolivya secim sonuclarinin belirgin bir sekilde manipule edildigini acikladi Organizasyon verilerle oynandigini sahte imza ve belge kullanimlarina rastlandigini bilgisayar sistemlerinin manipule edildigini ve Morales in istatistiksel olarak rakibinin 10 onune gecmesinin cok zor oldugunu belirtti Center for Economic and Policy Research ise istatistiksel olarak 10 oraninin mumkun oldugunu savundu 10 Kasim gunu Morales yeni secimlerin gerceklestirilecegini acikladi Birkac saat sonra ise Morales ve es baskani polisin ordunun ve politik muttefiklerinin destegini kaybetmeleri sonucunda istifa ettiklerini duyurdu 12 Kasim 2019 da Meksika ya giden Morales ay sonunda Interpol un kendisi hakkinda arama karari cikarmasi uzerine 7 Aralik 2019 da Kuba ya gitti Siginma Aralik 2019 da Morales Meksika dan Arjantin e tasindi ve kendisine siyasi siginma hakki verildi Ayni ayin ilerleyen saatlerinde Bolivyali savcilar tarafindan Morales icin isyan ve terorizm iddiasiyla tutuklama emri cikarildi Gecici hukumet Morales in gorevden ayrilmadan once ve sonra ulkede siddetli catismalari tesvik ettigini iddia etti Subat 2020 de Morales 2020 Bolivya genel secimlerinde Cokuluslu Yasama Meclisi ne aday olacagini duyurdu Ancak 20 Subat ta ulusal secim mahkemesi Morales in Senato ya aday olamayacagina karar verdi Eylul 2020 de Insan Haklari Izleme Orgutu Morales in teror eylemleri gerceklestirdigine dair hicbir kanit bulamadigini bildirdi ve kendisine yoneltilen suclamalari siyasi saik olarak nitelendirdi Ekim 2020 de La Paz daki bir mahkeme Morales in haklarinin ihlal edildigini ve adli prosedurlerin ihlal edildigini tespit ettiginde suclamalar dustu ve tutuklama emri reddedildi Bolivya ya donus Morales 9 Kasim 2020 de Bolivya ya geri dondu ve Arjantin Bolivya sinirindaki La Quiaca sinir kasabasindan sinir kasabasi Villazon a Arjantin Bolivya sinirindaki Horacio Guzman Uluslararasi Koprusu nden Arjantin devlet baskani Alberto Fernandez eslik ederek La Quiaca Nehri ni gecerek Bolivya ya dondu 11 ay surgunden sonra ve yeni Bolivya Devlet Baskani Luis Arce nin goreve baslamasindan bir gun sonra ulkesine donmustur FaaliyetleriIc politika Morales 1 Mayis 2006 tarihinde ulkedeki yabanci sirketlerin kontrolu altindaki dogalgaz ve petrol alanlarini devletlestirdigini acikladi ve sirada orman maden ve diger dogal kaynaklarin devletlestirilmesinin oldugunu belirtti Bu kamulastirma politikasiyla 13 yilda ulke ekonomisine 37 milyar ABD Dolarindan fazla katki saglayan Morales boylelikle neoliberalizm karsiti bir ekonomi programi baslatti ve 1951 2005 yillari arasinda yuzde 2 8 olan buyume oranini 2006 dan itibaren yaklasik yuzde 5 seviyesine tasidi Sonuc olarak Bolivya da gayri safi yurt ici hasila 9 5 milyar ABD Dolarindan 40 8 milyar ABD Dolari seviyesine cikti Kamu yatirimlarinin artmasiyla birlikte 13 yilda 3 milyon kisi yoksulluktan kurtuldu ve fakirlik orani yuzde 65 ten yuzde 30 a dustu Halka temel saglik ve egitim hizmetleri sunuldu egitim seferberligi baslatildi ve ulke kisa surede UNESCO tarafindan Okuma Yazma Bilmezlikten Azade Topraklar ilan edildi Morales ayni zamanda ulkede yenilenebilir enerji alaninda da calismalar yapti ve 2016 yilinda Bolivya GSYH sine oranla yenilenebilir enerjiye en cok yatirim yapan ulke unvanini aldi Dis politika Baskanligi doneminde uluslararasi politikada anti Amerikan bir cizgi izleyen Morales kendinden onceki hukumetin ABD ile imzaladigi Serbest Ticaret Anlasmasi ni iptal etti ve bunun yerine Hugo Chavez in fikir babasi oldugu ALBA ya Latin Amerika icin Bolivarci Alternatif katildi Bolivya bu tarihten sonra ALBA nin yani sira UNASUR ve CELAC gibi orgutler araciligiyla Latin Amerika ve Karayipler in butunlesmesini destekledi Baskanlik gorevini devralmasinin ilk ayinda Kuba nin baskenti Havana yi ziyaret etti ABD karsitligiyla taninan Kuba Devlet Baskani Fidel Castro ve Venezuela Devlet Baskani Hugo Chavez ile uzun toplantilar yapmaktan cekinmedi Ayrica bakiniz21 yuzyil sosyalizmiDis baglantilarEvo Morales yoksullugu Latin Amerika dan silme cagrisi yapti Prensa Latina Turkce 22 Aralik 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca Evo Morales Bolivian leader wants five more years in power BBC News 17 Ekim 2019 14 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2019 a b Harten Sven 2011 The Rise of Evo Morales and the MAS Londra and New York Zed Books ISBN 978 1 84813 523 9 s 37 2010 Evo Morales The Extraordinary Rise of the First Indigenous President of Bolivia New York Palgrave MacMillan ISBN 978 0 230 62305 7 s 41 Bolivia s Evo Morales poised to win re election following controversial vote count NBC News 27 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2019 Concern as Bolivia poll results transmission stops 21 Ekim 2019 6 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2019 www bbc com vasitasiyla Bolivia protests as Morales declared poll winner BBC News 25 Ekim 2019 26 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2019 Alberto Fernandez alferdez 28 Ekim 2019 Muchas gracias querido evoespueblo por tu saludo y por tu amistad Y mis felicitaciones por tu triunfo electoral Tenemos el desafio de profundizar nuestros vinculos y reconstruir entre todos el potencial de America Latina para integrarnos al mundo cuidando a nuestra gente t co 4XUnXHBqlh X gonderisi Erisim tarihi 22 Temmuz 2020 X vasitasiyla Collyns Dan 25 Ekim 2019 Bolivia narrow win for Evo Morales announced in presidential election The Guardian Ingilizce ISSN 0261 3077 6 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2019 Daniel y Rosario saludan victoria electoral de Evo Morales en Bolivia La Voz del Sandinismo Ispanyolca 25 Ekim 2019 25 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2019 Gobierno venezolano saluda triunfo de Evo Morales en Bolivia Prensa Latina Ispanyolca 24 Ekim 2019 14 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2019 Cuba denuncia agresividad contra gobiernos de Bolivia y Venezuela Prensa Latina Ispanyolca 25 Ekim 2019 21 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Ekim 2019 Los Paises No Alineados llaman a respetar la reeleccion de Evo Morales Sputnik Mundo Ispanyolca 26 Ekim 2019 26 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2019 President Abbas congratulates the Bolivian President for his re election 26 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2019 Valdez Carlos 25 Ekim 2019 Washington Post Ingilizce 29 Ekim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2019 This is not Cuba or Venezuela say Bolivians BBC News Ingilizce 21 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Ekim 2019 Bolivian President Evo Morales resigns BBC News 25 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Kasim 2019 Ramos Daniel Machicao Monica 10 Kasim 2019 Bolivia s Morales resigns after protests lashes out at coup Reuters 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2019 Bolivia s Morales agrees to new elections after damning OAS audit Reuters 21 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2019 Kay Guerrero amp Dakin Andone Bolivian President Evo Morales steps down following accusations of election fraud 13 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde CNN November 10 2019 Ernesto Londono Bolivian Leader Evo Morales Steps Down 10 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde New York Times November 10 2019 Evo Morales Meksika ya gidiyor Aydinlik 12 Kasim 2019 21 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2019 Morales Interpol un kendisi hakkinda arama karari cikardigini acikladi BirGun 28 Kasim 2019 21 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2019 Evo Morales Kuba ya gitti Sputnik Turkiye 7 Aralik 2019 21 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2019 aljazeera com 13 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2019 Bolivia prosecutors order arrest of ex President Evo Morales Al Jazeera 18 Aralik 2019 18 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Warrant for arrest of Evo Morales issued in Bolivia The Guardian 18 Aralik 2019 10 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Turkewitz Julie 4 Subat 2020 Evo Morales Now in Exile to Run for Bolivia s Senate The New York Times 7 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Evo Morales the former Bolivian president who fled his country in November amid violent protests over his bid to stay in power will attempt to run for the Senate in the country s upcoming elections Ramos Daniel Jourdan Adam 20 Subat 2020 Maler Sanda Ed Bolivia electoral body blocks Morales senate run Reuters 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2020 Salvador Romero the head of the country s electoral tribunal told reporters that Morales did not meet the requirements to be a Senate candidate for his Movement for Socialism MAS party which is currently leading in the polls Abdalla Jihan 11 Eylul 2020 HRW Terrorism charges against Morales politically motivated aljazeera com Ingilizce 22 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2020 Bolivia Court Drops Terrorism Charges Against Ex President Evo Morales Eurasia Review 27 Ekim 2020 1 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Kasim 2020 The Guardian 10 Kasim 2020 9 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2020 a b c Iste 14 yillik Morales iktidarinda Bolivya halkinin kazanimlari Sol 11 Kasim 2019 11 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2019 Bolivya da istifa eden yerli Devlet Baskani Evo Morales Anadolu Ajansi 11 Kasim 2019 11 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Kasim 2019 Bir siyasetci ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Siyasi goreviOnce gelen 2006 2019 Sonra gelen Jeanine Anez