Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fahri Kaya (15 Haziran 1930, Kumanova; 24 Mart 2020, İstanbul ), Türk öğretmen, öykücü ve şair.
| Fahri Kaya | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 15 Haziran 1930 Kumanova, Makedonya |
| Ölüm | 24 Mart 2020 (89 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Öykü yazarı, şair, öğretmen |
| Milliyet | Türk |
Hayatı
1930 yılında Kumanova'da doğdu. Annesi ev kadını Fatime Hanım, babası öğretmen Mustafa Efendi'dir. Babası, Kumanova’da “Işık” adlı Türk ilkokulunu açmış ve iki yıl aynı okulun müdür görevinde bulunmuştur.
Kumanova'nın Bulgarlar tarafından istila edilmesiyle ortaokula Bulgarca devam etti. 1944 yılı sonunda öğrenimini Makedonca olarak sürdürdü. 1946 yılında babası Türk okullarına öğretmen yetiştirmek için açılan pedagoji kurslarına Türk dili ve edebiyatı hocası olarak atandı. Fahri Kaya da ailesi ile birlikte Üsküp’e taşındı. Üsküp’te öğretmen olmak için pedagoji kursuna yazıldı. Üç aylık kursun sonunda lise üçe devam etmeye hazırlandığı sırada, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan öğretmen olmak için tayini çıktı. 1 Ekim 1946 tarihinde İştip’e bağlı Yakimova’ya varmış, köyde okul olmadığı için her şeye sıfırdan başlamıştır. Bir ay sonra, on altı yaşında olan Fahri Kaya bir yandan öğretmen, bir yandan da okulun müdürü olmuştur.
1950 yılının ilk aylarında İştip’te düzenlenen Türklerin ilk folklor festivaline öğrencilerinin katılmasını sağlamıştır. Köyde kaldığı dört yıl boyunca İştip’teki öğretmen okulunu dışarıdan bitirip, eğitim ile kültür bilgisini geliştirir.
Yüksek öğrenimini Belgrad’daki Filoloji Fakültesi’nin Şarkiyat Bölümü’nde sürdürmüştür. Belgrad Üniversitesi’nin Edebiyatçılar Kulübü üyesi olarak çeşitli toplantılara ve tartışmalara katılmıştır. Burada, Filoloji Fakültesi Talebeler Birliği’nin başkanlık üyesi olmuştur.
1954 yılının Eylül ayında ile iş ilişkisi kurup, burada çocuk ve kültür yayınlarını hazırlamıştır. İki yıl sonra Necati Zekeriya’nın yönettiği dergisine geçmiş ve onunla birlikte Sevinç ve yeni çıkmaya başlayan dergilerinde çalışmıştır. Ayrıca radyodaki görevini sürdürmüştür. 1958 yılında Fahri Kaya, çalıştığı Detska Radost’tan ayrılmıştır. Sonrasında 1958-1969 yılları arasında Birlik gazetesinde çalışmıştır. Kısa bir zamanda baş ve sorumlu yazar yardımcısı olarak görev almıştır.
Fahri Kaya, gazeteden ayrıldıktan sonra siyasete girmiştir. İki yıl Makedonya hükümetinin kültür sorunlarıyla uğraşmıştır. Ardından tanıtma sekreterliğinin, bugünkü deyimle bakanlığın başına geçmiş ve bu görevde altı yıl kalmıştır. 1974 yılın sonlarında Makedonya Komünistler Birliği İcra Komitesinin üyesi olmuştur. Sonra da partinin başkanlığına seçilmiştir.
1982 yılında yedi kişiden oluşan ve Makedonya Cumhurbaşkanı görevini gören başkanlık görevine seçilmiştir. Sekiz yıl görev yaptığı devletin bu en yüksek mevkiinden emekliliğe ayrılmıştır.
1991 yılında emekli olmuştur.
Öğretmenlik
1955 -1965 yılları arasında göç yüzünden öğretmensiz kalan Üsküp’teki Tefeyyüz İlköğretim Okulu, Nikola Karev Öğretmen Okulu ve yine Üsküp’teki Yüksek Pedagoji Okulu’nda bir süre dışarıdan Türk dili ve edebiyatı dersleri vermiştir.
Necati Zekeriya ile, daha sonraları da kendi başına Makedonya ve Kosova’daki Türk okulları için okuma kitapları ile alıştırma defterlerini hazırlamıştır.
1957 yılından 1995 yılına kadar Makedonya ve Kosova’da Türk okullarında kullanılan okuma kitaplarının çoğunu hazırlamıştır. Birçok ders kitabını Türkçeye çevirmiştir.
Kosova öğrencileri için yeni yöntemli bir alfabe hazırlamıştır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Kosova’da Türk dili için yayınlanan ilk alfabedir.[]
Edebî Çalışmaları
Çocuklar için kaleme aldığı ilk şiirlerini 1964 yılında Yakimova’da yazmaya başlamıştır. Bu şiirlerin ilk dinleyicileri de öğrencileri olmuştur. İlk şiirlerini “İlk Adımlar” adlı kitapta toplamıştır. Söz konusu eser, II. Dünya Savaşı’ndan sonra dönemin Yugoslavya’sında çocuklar için yayınlanan ilk ve bölgenin çağdaş yayıncılık tarihinde dördüncü kitap olması açısından önemlidir.
Fahri Kaya, şiirin yanında çocuklar için hikâyeler de yazmış bir kişidir. Yazar hikâye etmek istediklerini çocukların anlayabilecekleri çok sade bir dille anlatmıştır. Yazarın çocuk hikâyelerini içeren kitapları 2001 yılında Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yeniden yayınlanmıştır.
Kaya, konusu ağırlıklı olarak göç olan ve doğdukları topraklarda ölmek şansına sahip olamayan insanların çileli yaşamlarını yaşlılar için yazdığı hikâyelerinde anlatmıştır. Bu kitaplarda yer alan hikâyelerin bazıları Makedonca ve İngilizceye de çevrilip yayınlanmıştır. Fahri Kaya’nın yaşlılar için yazdığı şiirleri de vardır. Ancak bu çalışmalar henüz (Temmuz 2010) kitap hâline gelmemiştir.
Fahri Kaya, eleştiri, deneme ve diğer türlerde de eserler yazmıştır. Balkanlar’da ve özellikle Yugoslavya’da çeşitli Türk tiyatrosunda oynanan oyunlar, oyunları sahneye koyanlar ve oynayanlar hakkında devamlı yazmıştır. Makedonya ve Kosova Türklerinin kültür etkinlikleri hakkında yazılar kaleme almıştır.
Edebî çalışmaları yanında bilimsel çalışmalarıyla, Balkanlar’da Türk varlığının tarihiyle ilgili çok bilinmeyen, gündemden düşmüş bazı olayları gün yüzüne çıkarmak ve Balkanlar’daki Türk varlığının derinliğini anlatmak için çalışmalar yapmıştır. Ayrıca, Üsküplü olan edebî şahsiyetlerden Yahya Kemal Beyatlı ve Sabri Berkel hakkında da yazılar yazmıştır.
Birçok antoloji hazırlamıştır. Antolojilerin dışında Nâzım Hikmet’in şiirlerinden oluşan büyük bir derlemesi de vardır. Söz konusu derleme 1982 yılında şair Adem Gaytani’nin çevirisiyle Arnavutça olarak da basılmıştır. Şair hakkında uzun bir denemesiyle birlikte bu seçme, daha sonraları “Özlem ve Ayrılıklar” başlığıyla Makedonca olarak yayınlanmıştır.
Kaya, Melih Cevdet Anday’ın şiirlerinden gerçekleştirdiği kapsamlı bir derlemeyi “Eden Nov Svet” (Yeni Bir Dünya) başlığı altında Makedonca yazmıştır. Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet’ten seçtiği şiirler de “Novo Staro” (Yeni Eski) adlı bir kitapta yayınlanmıştır. Kaya’nın bir antolojisi de “Sovremena Turska Poezija” (Çağdaş Türk Şiiri) adlı çalışmasıdır. Eser, 70 kadar Türkiye Türkü şairin şiirlerini kapsamıştır. Bu antoloji Makedon şiir severlerine Türk şairlerinin kazandırılması ve kitapta çağdaş Türk şiiri üzerine geniş bir inceleme ve şairler için de geniş bir kaynakçanın yer alması bakımlarından önemlidir.
1953 yılında Dr. Marija Ðukanović ile Belgrad’da “Dečja Kniga” yayınları arasında “Turske Bajke” (Türk Masalları) adlı seçmesi çıkmıştır.
Türk halk edebiyatı ile çağdaş Türk yazarlarından çeşitli dergilerde yayınlanan birçok yazı, derleme ve çeviri yazıları vardır. Fazıl Hüsnü Dağlarca’ya Struga Şiir Akşamları’nda Altın Çelenk ödülünün verilmesi dolayısıyla Kaya tarafından yazılan monografide şairin kişiliği ve yaratıcılığını içeren yazısı önemlidir.
Kosova’da Türkçe yayınlanan dergisi tarafından 2010 yılında Kaya’ya bir ödül verilmiştir.
Katılımları
Fahri Kaya, birçok kültürel etkinlikler, konferanslar için ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve Sovyetler Birliği gibi birçok ülkede bulunmuştur. Türkiye’de; Ankara Gazi Üniversitesi, Bursa’da Uludağ Üniversitesi ve Kocaeli’de Kocaeli Üniversitesi’nde kongre ve toplantılara katılmıştır. Ayrıca Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun düzenlediği uluslararası kongre ve toplantılarda da bildirileriyle yer almıştır.
Eserleri
Türk dilindeki eserleri
| Tür | Kitap İsmi | Yayın Yılı |
|---|---|---|
| Şiir | Sesler | 1952 |
| İlk Adımlar | 1958 | |
| Köyden Sesler | 1958 | |
| Hoşça Kalın | 1965 | |
| Çocuk Rüyaları | 1991 | |
| Hikaye | Güle Güle | 1978 |
| Küçük Hanım | 1997 | |
| İkindi Güneşi | 1998 | |
| Araştırma | Seçme Yazılar | 1994 |
| Makedonya'da İz Bırakan Türkler | 2008 | |
| Gün Bugün | 2010 | |
| Şafak Sökerken | 2012 | |
| Antoloji-Derleme | Türk Masalları | 1966 |
| Tito | 1978 | |
| Nazım Hikmet: Şiirler | 1983 | |
| Gökkuşağı: Yugoslavya Türk Yazarları Seçmesi | 1985 | |
| Yugoslavya Türk Hikâye Antolojisi | 1990 | |
| Eski Yugoslavya'da Çağdaş Türk Şiiri | 1992 | |
| Çağdaş Makedon Şiirleri Antolojisi | 1993 | |
| Boşnak Edebiyatı | 1993 | |
| Çağdaş Boşnak Edebiyatı Antolojisi | 1997 | |
| İnci Kutusu: Makedon Hikâyeleri Antolojisi | 2004 |
Yabancı dildeki eserleri
| Tür | Kitap İsmi | Yayın Yılı |
|---|---|---|
| Çeviri-Derleme | Kopnezi i Razdelbi | 1981, 2013 |
| Eden Nov Svet | 1989 | |
| Sovremena Turska Poezija | 1985, 2011 | |
| Alaturka | 2015 | |
| Novo Staro | ||
| Hikaye | Turske Bajke | 1953 |
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fahri Kaya 15 Haziran 1930 Kumanova 24 Mart 2020 Istanbul Turk ogretmen oykucu ve sair Fahri KayaDogum15 Haziran 1930 1930 06 15 Kumanova MakedonyaOlum24 Mart 2020 89 yasinda Istanbul TurkiyeMeslekOyku yazari sair ogretmenMilliyetTurkHayati1930 yilinda Kumanova da dogdu Annesi ev kadini Fatime Hanim babasi ogretmen Mustafa Efendi dir Babasi Kumanova da Isik adli Turk ilkokulunu acmis ve iki yil ayni okulun mudur gorevinde bulunmustur Kumanova nin Bulgarlar tarafindan istila edilmesiyle ortaokula Bulgarca devam etti 1944 yili sonunda ogrenimini Makedonca olarak surdurdu 1946 yilinda babasi Turk okullarina ogretmen yetistirmek icin acilan pedagoji kurslarina Turk dili ve edebiyati hocasi olarak atandi Fahri Kaya da ailesi ile birlikte Uskup e tasindi Uskup te ogretmen olmak icin pedagoji kursuna yazildi Uc aylik kursun sonunda lise uce devam etmeye hazirlandigi sirada Milli Egitim Bakanligi ndan ogretmen olmak icin tayini cikti 1 Ekim 1946 tarihinde Istip e bagli Yakimova ya varmis koyde okul olmadigi icin her seye sifirdan baslamistir Bir ay sonra on alti yasinda olan Fahri Kaya bir yandan ogretmen bir yandan da okulun muduru olmustur 1950 yilinin ilk aylarinda Istip te duzenlenen Turklerin ilk folklor festivaline ogrencilerinin katilmasini saglamistir Koyde kaldigi dort yil boyunca Istip teki ogretmen okulunu disaridan bitirip egitim ile kultur bilgisini gelistirir Yuksek ogrenimini Belgrad daki Filoloji Fakultesi nin Sarkiyat Bolumu nde surdurmustur Belgrad Universitesi nin Edebiyatcilar Kulubu uyesi olarak cesitli toplantilara ve tartismalara katilmistir Burada Filoloji Fakultesi Talebeler Birligi nin baskanlik uyesi olmustur 1954 yilinin Eylul ayinda ile is iliskisi kurup burada cocuk ve kultur yayinlarini hazirlamistir Iki yil sonra Necati Zekeriya nin yonettigi dergisine gecmis ve onunla birlikte Sevinc ve yeni cikmaya baslayan dergilerinde calismistir Ayrica radyodaki gorevini surdurmustur 1958 yilinda Fahri Kaya calistigi Detska Radost tan ayrilmistir Sonrasinda 1958 1969 yillari arasinda Birlik gazetesinde calismistir Kisa bir zamanda bas ve sorumlu yazar yardimcisi olarak gorev almistir Fahri Kaya gazeteden ayrildiktan sonra siyasete girmistir Iki yil Makedonya hukumetinin kultur sorunlariyla ugrasmistir Ardindan tanitma sekreterliginin bugunku deyimle bakanligin basina gecmis ve bu gorevde alti yil kalmistir 1974 yilin sonlarinda Makedonya Komunistler Birligi Icra Komitesinin uyesi olmustur Sonra da partinin baskanligina secilmistir 1982 yilinda yedi kisiden olusan ve Makedonya Cumhurbaskani gorevini goren baskanlik gorevine secilmistir Sekiz yil gorev yaptigi devletin bu en yuksek mevkiinden emeklilige ayrilmistir 1991 yilinda emekli olmustur Ogretmenlik1955 1965 yillari arasinda goc yuzunden ogretmensiz kalan Uskup teki Tefeyyuz Ilkogretim Okulu Nikola Karev Ogretmen Okulu ve yine Uskup teki Yuksek Pedagoji Okulu nda bir sure disaridan Turk dili ve edebiyati dersleri vermistir Necati Zekeriya ile daha sonralari da kendi basina Makedonya ve Kosova daki Turk okullari icin okuma kitaplari ile alistirma defterlerini hazirlamistir 1957 yilindan 1995 yilina kadar Makedonya ve Kosova da Turk okullarinda kullanilan okuma kitaplarinin cogunu hazirlamistir Bircok ders kitabini Turkceye cevirmistir Kosova ogrencileri icin yeni yontemli bir alfabe hazirlamistir II Dunya Savasi ndan sonra Kosova da Turk dili icin yayinlanan ilk alfabedir kaynak belirtilmeli Edebi CalismalariCocuklar icin kaleme aldigi ilk siirlerini 1964 yilinda Yakimova da yazmaya baslamistir Bu siirlerin ilk dinleyicileri de ogrencileri olmustur Ilk siirlerini Ilk Adimlar adli kitapta toplamistir Soz konusu eser II Dunya Savasi ndan sonra donemin Yugoslavya sinda cocuklar icin yayinlanan ilk ve bolgenin cagdas yayincilik tarihinde dorduncu kitap olmasi acisindan onemlidir Fahri Kaya siirin yaninda cocuklar icin hikayeler de yazmis bir kisidir Yazar hikaye etmek istediklerini cocuklarin anlayabilecekleri cok sade bir dille anlatmistir Yazarin cocuk hikayelerini iceren kitaplari 2001 yilinda Ankara da Turkiye Cumhuriyeti Milli Egitim Bakanligi tarafindan yeniden yayinlanmistir Kaya konusu agirlikli olarak goc olan ve dogduklari topraklarda olmek sansina sahip olamayan insanlarin cileli yasamlarini yaslilar icin yazdigi hikayelerinde anlatmistir Bu kitaplarda yer alan hikayelerin bazilari Makedonca ve Ingilizceye de cevrilip yayinlanmistir Fahri Kaya nin yaslilar icin yazdigi siirleri de vardir Ancak bu calismalar henuz Temmuz 2010 kitap haline gelmemistir Fahri Kaya elestiri deneme ve diger turlerde de eserler yazmistir Balkanlar da ve ozellikle Yugoslavya da cesitli Turk tiyatrosunda oynanan oyunlar oyunlari sahneye koyanlar ve oynayanlar hakkinda devamli yazmistir Makedonya ve Kosova Turklerinin kultur etkinlikleri hakkinda yazilar kaleme almistir Edebi calismalari yaninda bilimsel calismalariyla Balkanlar da Turk varliginin tarihiyle ilgili cok bilinmeyen gundemden dusmus bazi olaylari gun yuzune cikarmak ve Balkanlar daki Turk varliginin derinligini anlatmak icin calismalar yapmistir Ayrica Uskuplu olan edebi sahsiyetlerden Yahya Kemal Beyatli ve Sabri Berkel hakkinda da yazilar yazmistir Bircok antoloji hazirlamistir Antolojilerin disinda Nazim Hikmet in siirlerinden olusan buyuk bir derlemesi de vardir Soz konusu derleme 1982 yilinda sair Adem Gaytani nin cevirisiyle Arnavutca olarak da basilmistir Sair hakkinda uzun bir denemesiyle birlikte bu secme daha sonralari Ozlem ve Ayriliklar basligiyla Makedonca olarak yayinlanmistir Kaya Melih Cevdet Anday in siirlerinden gerceklestirdigi kapsamli bir derlemeyi Eden Nov Svet Yeni Bir Dunya basligi altinda Makedonca yazmistir Orhan Veli Oktay Rifat ve Melih Cevdet ten sectigi siirler de Novo Staro Yeni Eski adli bir kitapta yayinlanmistir Kaya nin bir antolojisi de Sovremena Turska Poezija Cagdas Turk Siiri adli calismasidir Eser 70 kadar Turkiye Turku sairin siirlerini kapsamistir Bu antoloji Makedon siir severlerine Turk sairlerinin kazandirilmasi ve kitapta cagdas Turk siiri uzerine genis bir inceleme ve sairler icin de genis bir kaynakcanin yer almasi bakimlarindan onemlidir 1953 yilinda Dr Marija Dukanovic ile Belgrad da Decja Kniga yayinlari arasinda Turske Bajke Turk Masallari adli secmesi cikmistir Turk halk edebiyati ile cagdas Turk yazarlarindan cesitli dergilerde yayinlanan bircok yazi derleme ve ceviri yazilari vardir Fazil Husnu Daglarca ya Struga Siir Aksamlari nda Altin Celenk odulunun verilmesi dolayisiyla Kaya tarafindan yazilan monografide sairin kisiligi ve yaraticiligini iceren yazisi onemlidir Kosova da Turkce yayinlanan dergisi tarafindan 2010 yilinda Kaya ya bir odul verilmistir KatilimlariFahri Kaya bircok kulturel etkinlikler konferanslar icin ABD Ingiltere Fransa Almanya ve Sovyetler Birligi gibi bircok ulkede bulunmustur Turkiye de Ankara Gazi Universitesi Bursa da Uludag Universitesi ve Kocaeli de Kocaeli Universitesi nde kongre ve toplantilara katilmistir Ayrica Turk Dil Kurumu ve Turk Tarih Kurumu nun duzenledigi uluslararasi kongre ve toplantilarda da bildirileriyle yer almistir EserleriTurk dilindeki eserleri Tur Kitap Ismi Yayin YiliSiir Sesler 1952Ilk Adimlar 1958Koyden Sesler 1958Hosca Kalin 1965Cocuk Ruyalari 1991Hikaye Gule Gule 1978Kucuk Hanim 1997Ikindi Gunesi 1998Arastirma Secme Yazilar 1994Makedonya da Iz Birakan Turkler 2008Gun Bugun 2010Safak Sokerken 2012Antoloji Derleme Turk Masallari 1966Tito 1978Nazim Hikmet Siirler 1983Gokkusagi Yugoslavya Turk Yazarlari Secmesi 1985Yugoslavya Turk Hikaye Antolojisi 1990Eski Yugoslavya da Cagdas Turk Siiri 1992Cagdas Makedon Siirleri Antolojisi 1993Bosnak Edebiyati 1993Cagdas Bosnak Edebiyati Antolojisi 1997Inci Kutusu Makedon Hikayeleri Antolojisi 2004Yabanci dildeki eserleri Tur Kitap Ismi Yayin YiliCeviri Derleme Kopnezi i Razdelbi 1981 2013Eden Nov Svet 1989Sovremena Turska Poezija 1985 2011Alaturka 2015Novo StaroHikaye Turske Bajke 1953Kaynakca Turkiye Yazarlar Birligi Yeni Balkan gazetesi 16 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Temmuz 2022 a b c Kosova Haber 15 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkcem Dergisi 2010 Yili Odulu Fahri Kaya nin