Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fırat-Dicle Seferi, 1514 yılında Osmanlı Ordusu tarafından Safevilere ve Memlûklara karşı Doğu Anadolu'da yapılan askerî harekât.
| Fırat-Dicle Seferi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İran-Osmanlı savaşları | |||||||||
  Sefer öncesi ve sonrası | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Safevi Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Bıyıklı Mehmet Paşa Divane Hüsrev Paşa İdris-i Bitlisi (ölü) | (ölü) (ölü) (ölü) Hüseyin Bey (ölü) (ölü) (ölü) (ölü) | ||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
| Diyarbakır kuvvetleri Karaman kuvvetleri Amasya kuvvetleri Kürt ve Türkmen aşiretler | Karahan kuvvetleri Nur Ali Halife kuvvetleri Bağdat kuvvetleri | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Toplam 15-20 Bin
| Toplam 45-85 Bin
| ||||||||
Öncesi
Sona kalan kardeşini de Yenişehir Muharebesi'nde ortadan kaldıran Yavuz Sultan Selim, Şehzadelik dönemlerinden beri yakından takip ettiği ve gittikçe tehlikeli olmaya başlayan Şah İsmail ile uğraşmaya başladı. Bir süre devam eden diplomatik ilişkiler yerini savaşa bıraktı. 1514'te 'ne çıkan Osmanlı ordusu, 23 Ağustos'ta günümüz İran sınırlarında kalan Çaldıran'da Safevi ordusunu hezimete uğrattı. Ardından Azerbaycan ve İran içlerinde faaliyet gösteren Osmanlı ordusu yaklaşan kış sebebi ile önce Amasya'ya, oradan da yaklaşan Mısır savaşı yüzünden İstanbul'a döndü.
Her ne kadar kış gelmiş ve Osmanlı ordusu Azerbaycan topraklarını boşaltsa da barış imzalanmamıştı. Bu yüzden de savaş devam ediyordu ve cephede ordu bırakılması lazımdı. Bayburt ve Kemah kuşatmalarında kendini ispatlayan Bıyıklı Mehmet Paşa görevlendirildi.
Önemli bir bilim adamı olan İdris-i Bitlisi de Kürt aşiretleri Osmanlı tarafına çekmek için uğraşıyordu. Girişimleri çoğunlukla olumlu sonuçlandı ve Safevi hakimiyetinden mutsuz olan yerel aşiretler Osmanlı sancağı altında birleşmeye başladı. Bölgenin en önemli şehri olan Diyarbakır'da da halk ayaklanarak Safevi garnizonunu şehirden kovarak Yavuz Sultan Selim'e itaat ettiklerini bildiren delegeler gönderdi Bu girişimlerini başaran Osmanlı İmparatorluğu Fırat Nehrinin karşısına geçmiş oluyordu. Bunun olmasına göz yummayan Şah İsmail, Osmanlı ordularının bölgeyi boşaltmasından faydalanmak istedi. Bunun için de komutasındaki bir orduyu Tunceli'ye, komutasındaki bir orduyu Diyarbakır'a gönderdi. Tüm bunları casusları vasıtasıyla haber alan Bıyıklı Mehmet Paşa, kuvvetlerini topladı ve 1515'in baharında Fırat'ı geçti.
I. Harekat: Tunceli
Sebebi
Esasen yerel aşiretlerin hiçbir zaman bağımsız olamadığı bölgedeki beyler, dönemin imparatorluklarının yüksek hakimiyetini tanıyarak varlığını sürdürdü. 1512'de başlayan Nur Ali Halife İsyanı da bölgede büyük krizlere yol açmakla birlikte yerel hükümdar Rüstem Bey'i de idaresinden etmişti. Yurdundan etmesine rağmen Şah İsmail'e bağlı kalıp Çaldıran Muharebesi'nde Osmanlı İmparatorluğu ile mücadele eden Rüstem Bey, yine kazanan tarafta çıkarlarını koruyabileceğini düşünerek Yavuz Sultan Selim'e sığınsa da padişah onu kabul etmedi ve idamını emretti. Babasını öldürten padişahın yanında yer almaktan çekinmeyen de Osmanlı saflarına katıldı.
Ovacık yakınlarındaki Tekir yaylağında 'nin karşısına çıkan Bıyıklı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Safevi ordusunu hazırlıksız yakaladı. Sert ve düzenli hücumlara kalkan Bıyıklı Mehmet Paşa, Nur Ali Halife ile birlikte ordusunu da ortadan kaldırdı. Akabinde de bölgedeki Safevi hakimiyetini sonlandırarak asayişi temin eden Osmanlı ordusu Bayburt'a döndü. Bölgenin yönetimi de muharebede yer alan ve ata yurdu olan 'e verildi.
II. Harekat: Diyarbakır
Yaklaşık 5.000 kişilik bir kuvvetle Diyarbakır önlerine gelen , Diyarbakır halkının yaptıklarına rağmen onlara teslim teklifi sundu. 1515'in başlarında başlayan Diyarbakır Kuşatması yüzünden bölgeye kuvvet gönderilmesi gerektiğini düşünen padişah, Yiğit Ahmed Bey komutasındaki ufak bir kuvveti Diyarbakır halkının yardımına gönderdi. Bir gece vakti gelen Yiğit Ahmed, ani bir baskında kuşatmayı yararak Rum kapısından şehre girmeyi başardı.
Kuşatmanın uzaması üzerine Şah İsmail takviye göndermeye başladı. Diyarbakır'dan gelen yardım talepleri üzerine bu sefer de Bıyıklı Mehmet paşa bölgeye sevk edildi. Amasya Beylerbeyi de Sipahileri ile katılması için emir aldı. Osmanlı ordusu gelene kadar Kürt aşiretlerini örgütleyen İdris-i Bitlisi de yaklaşık 10.000 kişilik bir kuvvet toplamıştı. Kürt aşiretleri Kiğı'da toplanarak Şadi Paşa ve Bıyıklı Mehmet Paşa'ya, 10 Eylül'de Kara köprü civarında katıldı. Kendinden üstün durumda olan Osmanlı ordusu ile çarpışmayı göze alamayan Kara Han ise kuşatmayı kaldırarak Mardin'e çekildi. Şehre girmeyen Osmanlı ordusu ise Kara Han'ı takibe başladı. Mardin'de de durmayan Kara Han ise Sincar'a çekildi.
Cavsak mevkiinde toplanan Osmanlı kurmayları tartışmaya başladı. Şadi Paşa ve taraftarları kurak mevsimden dolayı çekilmek isterken Bıyıklı Mehmet Paşa ve taraftarları Mardin'i kuşatmaktan yanaydı. Bu sırada Mardin halkı şehrin kapılarını Osmanlı askerine açtı ancak Safevi garnizonu iç kaleye çekildi. Bu yüzden de kuşatılması gerekiyordu ancak tartışmalar şiddetlendi ve üçüncü günde Şadi Paşa ve kuvvetleri seferden ayrıldı. Bazı Kürt beylerinin de ayrılmak istemesi üzerine, Bıyıklı Mehmet Paşa kışlamak için Diyarbakır'a dönmek zorunda kaldı. Osmanlı kuvvetlerinin çekildiği haber alan Kara Han ise kuvvetleriyle Mardin'e girdi. Bunu haber alan Yavuz Sultan Selim, Şadi Paşa ve maiyetindeki beş sancakbeyini azlederek hapse mahkûm etti. 4 Kasım'da da Bıyıklı Mehmet Paşa Diyarbakır'ın ilk Osmanlı Valisi olarak atandı.
III. Harekat: Koçhisar
Hazırlık
Bu harekât cephenin kaderini belirleyeceğinden iki komutanda oldukça temkinli davranıyordu. Osmanlı ordusu Diyarbakır'da, Safevi ordusu da Mardin'de karargah kurdu ve iki ordu da merkezlerinden gönderilecek kuvvetleri beklemeye başladı. Karaman Valisi Divane Hüsrev Paşa'ya ve İstanbul'da bulunan bazı subaylara kuvvetleri ile sefere katılmaları için emirler gönderildi. Şah İsmail de Bağdat Valisi , Hemedan Valisi Yegan Bey ve Çuka Sultan gibi önemli komutanları Kara Han'ın yanına sevk etti. Osmanlı İmparatorluğu, yerel aşiretlerin kendi tarafında olması sayesinde hemen hemen bütün yollara ve geçitlere hakimdi. Bu yüzden Safeviler sevklerini Irak üzerinden yapıyordu ama buna rağmen Sincar'da olduğu gibi baskınlara maruz kalıyorlardı. Osmanlı takviyeleri de yol üzerindeyken Haruput'u kuşatıp ele geçirmeyi başarmıştı.
İdris-i Bitlisî'nin karşı çıkmasına rağmen 2.000 kişilik bir süvari birliğini Harput Valisi Çerkez Hüseyin Bey komutasında Kara Han'ın üstüne gönderildi. Çerkez Hüseyin Bey'in görevi Kara Han ve kuvvetlerine Bıyıklı Mehmet Paşa'nın tuzağına çekmekti. Osmanlı öncülerinin geldiğini haber alan Kara Han ise ordugahı boşaltarak ormana saklandı. Safevi ordugahını boş bulan Osmanlı öncüleri yağmaya başlayınca saklandığı yerden çıkıp taarruza kalkan Safevi birlikleri Kerh Muharebesi'nde Osmanlı süvarilerini tam bir kıyıma uğrattı. Bıyıklı Mehmet Paşa ise mağlubiyetin üzerine takviyeleri beklemeye başladı. Osmanlı ordusu ise hazır olunca Diyabakır'da önemli sayıda kuvvet bırakarak, muhkem mevkisinden ayrılan Ustaclu Kara Han'ın üzerine yürüdü.
| Emir tarihi | kuvvet | Asker tipi | |
|---|---|---|---|
| Divane Hüsrev Paşa | 25 Kasım | 12.000 | Sipahi ve Subaşı |
| Kethüda Mehmet Çelebi | 26 Kasım | 400 | Bilinmiyor |
| Garip Mehmet Bey | 27 Kasım | 500 | Ulufeci |
| Bilinmiyor | Bilinmiyor | 1.000 | Tüfekli Yeniçeri |
| Sinan ve Bâli Ağalar | Bilinmiyor | 5.000 | Bilinmiyor |
Dizilişler
Osmanlı merkezinde 2.000 Tüfekli Yeniçeri ve topçularıyla Bıyıklı Mehmet Paşa yer aldı. Sağ kanatta 6.000 Sipahi ile Karaman Valisi Hüsrev Paşa konuşlandı. Sol kanatta ise 4.000 ile 6.000 kişilik, çoğunluğunu düzensiz Kürt süvarileri yer aldı. Plan ise Çaldıran Muharebesi'nde olduğu gibi Safevi süvarilerine karşı ateş gücü savunması yapıp düşman düzeni bozulduktan sonra da süvariler ile karşı taarruza kalkmaktı. ise ordusunu ikiye böldü ve sol kanada kendisi geçti. Sağ kanada da Bağdat Valisi 'ı verdi. Osmanlı topçuları ve tüfekli Yeniçeriler'i ile karşılamayacağını anlayan Kara Han, kanat süvarilerini püskürtüp merkezi kıskaca almak niyetindeydi.
Muharebe
Muharebe, kuşluk vaktinde 'ın komutasındaki Safevi sol kanadının, Hüsrev Paşa komutasındaki Sipahilere sert bir taarruzu ile başladı. Kara Han'ın hızlı saldırısı sonucunda Hüsrev Paşa'nın kanadı zor durumda kaldı. Bunu gören Bıyıklı Mehmed Paşa, Yeniçeriler ile Kara Han'ın üzerine taarruza geçti. Bunlar olurken ve Hüseyin Bey'in sağ kanadı da aşiretlerin bulunduğu Osmanlı sol kanadına sert bindirme yaptı. İş böyle olunca iki tarafında planı tutmadı ve iş askerlerin maharetine kaldı. Osmanlı sağ kanadında çekilmeye yeltendiyse de aşiret beylerinin yardımı sayesinde hattı tutmayı başardı. Osmanlı sağ kanadına saldıran Ustaclu Kara Han ise Karaman ve Diyarbakır ordularının kıskacında kaldı. Safevi süvarileri kıskacı yarmayı denese de her defasında tüfekli Yeniçeriler'in gazabına uğruyordu. Bir arada kalıp düzenli ateş eden Yeniçeriler çok fazla Safevi atlısının ölümüne yol açtı. Bu yarma harekâtlarından birinde ise Kara Han'ın boğazına bir kurşun girdi. Atından düşen Kara Han'ın cansız başını kesen Nasuh adlı bir Yeniçeri, Kara Han'ın başını bir mızrağa takıp havaya kaldırdı. Çok kayıp veren Safevi sol kanadı bir de başkomutanlarının öldüğünü görünce paniğe kapılıp kaçmaya çalıştı ancak çok azı kurtulabildi. Safevi sol kanadının dağılması üzerine Osmanlı ordusu Kangırıl Sultan'ın bulunduğu diğer fırkaya taarruz etti. Çok fazla dayanamayan Kangırıl Sultan ise kaçmayı başardı. Kuşluk vakti başlayan muharebe ikindiye doğru son buldu. Safevi ordusu tamamıyla dağılmış bir durumdaydı. Çoğu komutan ve asker ölürken, kurtulanlar civardaki dost kalelere sığındı. Osmanlı kayıpları ise şöyleydi: 200 Karaman askeri, 150 Kürt, 130 Anadolu askeri ve az sayıda da yeniçeri vardı., ve birçok önemli Safevi kumandanlarının başı 26 Haziran'da Büyük Mısır Seferi'ne çıkan Yavuz Sultan Selim'e ulaştı.
Gönderilen ikinci ordunun da telef olması üzerine Şah İsmail bölgeye başka kuvvet sevk etmedi. Zagroslar'ın batısında başka Safevi ordusu kalmadığından büyük bir nefes alan Osmanlı ordusu, muharebe alanının pek de uzağında bulunmayan Mardin'i kuşattı. Mardin Kuşatması yeni başlamıştı ki padişah, Bıyıklı Mehmed Paşa'yı Mısır seferine çağırdı.
IV. Harekat: Suriye
Mardin Kuşatması'nda bir miktar asker bırakan Bıyıklı Mehmet Paşa, 3 Ağustos 1516'da Malatya ovasındaki padişahın ordusuna katıldı. Ardından da Yavuz Sultan Selim komutasında Suriye topraklarına giren Osmanlı ordusu, 24 Ağustos 1516'da Kansu Gavri komutasındaki Memlûk ordusu ile karşılaştı.
Osmanlı ordusunun merkezinde yeniçeriler ile Yavuz Sultan Selim, sağ kanatta Zeynel ve Hüsrev Paşalar, sol kanatta da ve Bıyıklı Mehmet Paşalar bulunuyordu. Memluk ordusunun da merkezinde Kansu Gavri, sağ kanadında Halep Valisi Hayır Bey, sol kanadında da Şam Valisi bulunuyordu. Muharebe sabahın erken bir vaktindeki Memluk süvari taarruzları ile başladı. Memlukler'in ikindi vaktine kadar gerçekleştirdiği sert taarruzların hiçbiri ateş gücüne sahip düzenli Osmanlı ordusunu bozmaya yetmedi. Memluk ordusu disiplinden kopunca da Osmanlı karşı taarruzları başlıyordu. İkindi vaktine kadar devam eden bu muharebede Memluk ordusu telef olmuştu ayrıca Memluk Sultanı Kansu Gavri ve Şam Valisi Emir Sibay da maktul düşmüşlerdi.
Mercidabık ovasından kesin zaferle ayrılan Osmanlı ordusu, 28 Ağustos 1516'da tek kurşun atmadan Halep'e girdi.Bıyıklı Mehmet Paşa da Safevi cephesine geri gönderildi.
V. Harekat: Son Taarruz
Yaklaşık 9 ay süren Mardin Kuşatması, Bıyıklı Mehmet Paşa'nın da kuşatmaya katılmasıyla şiddetlenmişti. Yeni gelen toplarla surlarda gedikler açıldı ve yapılan genel taarruzlar sonucunda kale zapt edildi. Kale kumandanı ve muhafızlar kılıçtan geçirildi. Bu kuşatma ise Safevilerin bölgedeki son ciddi savunması oldu. Bundan sonraki zamanlarda Urfa, Rakka, Sincar, Cizre gibi kaleler savaşmadan teslim oldu. garnizonun teslimiyeti ile sona ererken, zor kullanılarak çözülmüştür.
Sefer sırasında gerçekleşen muharebeler/kuşatmalar
| Adı | Yer | Tarih | Osmanlı Komutanı | Safevi/Memlük Komutanı | Sonucu |
|---|---|---|---|---|---|
| Ovacık Muharebesi | Tunceli/Türkiye | Haziran 1515 | Bıyıklı Mehmet Paşa | (ölü) | Osmanlı zaferi |
| Diyarbakır Kuşatması | Diyarbakır/Türkiye | 10 Eylül 1515 | Bıyıklı Mehmet Paşa | Osmanlı zaferi | |
| Harput Kuşatması | Elazığ/Türkiye | 26 Mart 1516 | Bilinmiyor | Osmanlı zaferi | |
| Sincar Muharebesi | Sincar/Irak | İlkbahar 1516 | Seyyid Ahmed Bey | Osmanlı zaferi | |
| Kerh Muharebesi | Diyarbakır/Türkiye | Nisan 1516 | (ölü) |  Safevi zaferi | |
| Koçhisar Muharebesi | Mardin/Türkiye | Mayıs 1516 | Bıyıklı Mehmet Paşa | (ölü) | Osmanlı zaferi |
| Mercidâbık Muharebesi | Halep/Suriye | 24 Ağustos 1516 | Yavuz Sultan Selim | Kansu Gavri (ölü) | Osmanlı zaferi |
| Mardin Kuşatması | Mardin/Türkiye | Mart 1517 | Bıyıklı Mehmet Paşa | (ölü) | Osmanlı zaferi |
| Batman/Türkiye | İlkbahar 1517 | Bıyıklı Mehmet Paşa | Bilinmiyor | Osmanlı zaferi | |
| Musul/Irak | 1517 | Bıyıklı Mehmet Paşa | Bilinmiyor | Osmanlı zaferi |
Sonrası
Bu seferde ele geçirilen yerlerden Kuzey Irak hariç hiçbiri Türk himayesinden bir daha çıkmadı. 16'ncı yüzyılda kısa süreliğine Musul kaybedilse de hemen geri alındı ve I. Dünya Savaşı'na kadar Türk hakimiyetinde kaldı. Sefere katılan Kürt beyleri ekseriyetle Şah İsmail tarafından yurtlarından edilmişti. Bu yüzden de sefere katıldılar ve ödül olarak da Yavuz Sultan Selim tarafından eski yurtları kendilerine imtiyazlı sancaklar olarak iade edildi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Hoca Sadeddin Efendi 1585, s. 246-251, Güneydoğu illerinin bağlanması
- ^ Danişmend, İsmail Hami (1971). Diyarbekir'in Fethi. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. s. 22. ISBN .
- ^ İlhan, Mehdi (1992). . TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Mehmet Ali Ünal, XVI. YÜZYILDA MAZGİRD, PERTEK VE SAĞMAN SANCAKBEYÎLERİ -PİR HÜSEYİN BEY OĞULLAR, S. 240, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10557.pdf 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Mehmet Ali Ünal, XVI. YÜZYILDA MAZGİRD, PERTEK VE SAĞMAN SANCAKBEYÎLERİ -PİR HÜSEYİN BEY OĞULLAR, ss. 244-245 http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10557.pdf 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Hoca Sadeddin Efendi 1585, s. 253, Düşmanın Diyarbakır'ı kuşatması
- ^ a b Göyünç 1969, s. 18
- ^ Göyünç 1969, s. 20
- ^ Göyünç 1969, s. 20-21
- ^ Göyünç 1969, s. 21-24
- ^ Göyünç 1969, s. 21
- ^ Göyünç 1969, s. 26
- ^ Hoca Sadeddin Efendi 1585, s. 266, Tacü't-Tevarih, Cilt IV
- ^ a b Göyünç 1969, s. 29
- ^ Danişmend, İsmail Hami (1971). Yavuz'un Akşehir'e musavalatı. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. s. 25. ISBN .
- ^ Danişmend, İsmail Hami (1971). 3 Ağustos 1516. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. s. 26. ISBN .
- ^ a b von Hammer, Joseph. Merci Dabık Muharebesi. s. 207. ISBN .
- ^ Danişmend, İsmail Hami (1971). Yavuz'un Halep'e girmesi. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. s. 29. ISBN .
- ^ Mehmet Ali Ünal, XVI. YÜZYILDA MAZGİRD, PERTEK VE SAĞMAN SANCAKBEYÎLERİ -PİR HÜSEYİN BEY OĞULLAR, ss. 240-252 http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10557.pdf 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Genel kaynakça
- Göyünç, Nejat (1969). Bölüm I. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi. ss. 15-34. ISBN .
- Hoca Sadeddin Efendi (1584). Tacü't-Tevarih Cilt IV. ss. 245-290. ISBN .
- Danişmend, İsmail Hami (1971). I. Selim Dönemi. Topkapı/İstanbul: Doğu Kütüphanesi. ss. 22-41. ISBN .
- von Hammer, Joseph. Yavuz Sultan Selim Dönemi. ss. 165-210. ISBN .
- Mehmet Ali Ünal, XVI. YÜZYILDA MAZGİRD, PERTEK VE SAĞMAN SANCAKBEYÎLERİ -PİR HÜSEYİN BEY OĞULLAR, ss. 240-250, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/834/10557.pdf4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- İlhan, Mehdi (1992). . TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Taştemir, Mehmet (2003). . TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Göyünç, Nejat (1994). . TDV İslam Ansiklopedisi. 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Evliya Çelebi. Başhan'dan Diyarbekir'e gittiğimiz. ss. 432-442. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Firat Dicle Seferi 1514 yilinda Osmanli Ordusu tarafindan Safevilere ve Memluklara karsi Dogu Anadolu da yapilan askeri harekat Firat Dicle SeferiIran Osmanli savaslariSefer oncesi ve sonrasiTarihIlkbahar 1515 Yaz 1517BolgeOrtadoguSonucKesin Osmanli zaferiCografi DegisikliklerGuneydogu Anadolu Kuzey Irak ve Kuzey Suriye Osmanli hakimiyetine girdiTaraflarOsmanli ImparatorluguSafevi DevletiKomutanlar ve liderlerBiyikli Mehmet Pasa Divane Husrev Pasa Idris i Bitlisi olu olu olu olu Huseyin Bey olu olu olu olu Catisan birliklerDiyarbakir kuvvetleri Karaman kuvvetleri Amasya kuvvetleri Kurt ve Turkmen asiretlerKarahan kuvvetleri Nur Ali Halife kuvvetleri Bagdat kuvvetleriGuclerYaz 1515 5 6 binSonbahar 1515 20 25 bin Bahar 1516 30 40 bin Kis 1517 10 15 binYaz 1515 5 6 bin Sonbahar 1515 8 10 bin Bahar 1516 20 25 bin Kis 1517 3 5 binKayiplarToplam 15 20 Bin Safevilere karsi 5 6 Bin Mercidabik ta 10 14 BinToplam 45 85 Bin Safevi 15 25 Bin Memluk 30 60 BinOncesiSona kalan kardesini de Yenisehir Muharebesi nde ortadan kaldiran Yavuz Sultan Selim Sehzadelik donemlerinden beri yakindan takip ettigi ve gittikce tehlikeli olmaya baslayan Sah Ismail ile ugrasmaya basladi Bir sure devam eden diplomatik iliskiler yerini savasa birakti 1514 te ne cikan Osmanli ordusu 23 Agustos ta gunumuz Iran sinirlarinda kalan Caldiran da Safevi ordusunu hezimete ugratti Ardindan Azerbaycan ve Iran iclerinde faaliyet gosteren Osmanli ordusu yaklasan kis sebebi ile once Amasya ya oradan da yaklasan Misir savasi yuzunden Istanbul a dondu Her ne kadar kis gelmis ve Osmanli ordusu Azerbaycan topraklarini bosaltsa da baris imzalanmamisti Bu yuzden de savas devam ediyordu ve cephede ordu birakilmasi lazimdi Bayburt ve Kemah kusatmalarinda kendini ispatlayan Biyikli Mehmet Pasa gorevlendirildi Onemli bir bilim adami olan Idris i Bitlisi de Kurt asiretleri Osmanli tarafina cekmek icin ugrasiyordu Girisimleri cogunlukla olumlu sonuclandi ve Safevi hakimiyetinden mutsuz olan yerel asiretler Osmanli sancagi altinda birlesmeye basladi Bolgenin en onemli sehri olan Diyarbakir da da halk ayaklanarak Safevi garnizonunu sehirden kovarak Yavuz Sultan Selim e itaat ettiklerini bildiren delegeler gonderdi Bu girisimlerini basaran Osmanli Imparatorlugu Firat Nehrinin karsisina gecmis oluyordu Bunun olmasina goz yummayan Sah Ismail Osmanli ordularinin bolgeyi bosaltmasindan faydalanmak istedi Bunun icin de komutasindaki bir orduyu Tunceli ye komutasindaki bir orduyu Diyarbakir a gonderdi Tum bunlari casuslari vasitasiyla haber alan Biyikli Mehmet Pasa kuvvetlerini topladi ve 1515 in baharinda Firat i gecti I Harekat TunceliSebebi Esasen yerel asiretlerin hicbir zaman bagimsiz olamadigi bolgedeki beyler donemin imparatorluklarinin yuksek hakimiyetini taniyarak varligini surdurdu 1512 de baslayan Nur Ali Halife Isyani da bolgede buyuk krizlere yol acmakla birlikte yerel hukumdar Rustem Bey i de idaresinden etmisti Yurdundan etmesine ragmen Sah Ismail e bagli kalip Caldiran Muharebesi nde Osmanli Imparatorlugu ile mucadele eden Rustem Bey yine kazanan tarafta cikarlarini koruyabilecegini dusunerek Yavuz Sultan Selim e siginsa da padisah onu kabul etmedi ve idamini emretti Babasini oldurten padisahin yaninda yer almaktan cekinmeyen de Osmanli saflarina katildi Ovacik Muharebesi Ovacik yakinlarindaki Tekir yaylaginda nin karsisina cikan Biyikli Mehmet Pasa komutasindaki Osmanli ordusu Safevi ordusunu hazirliksiz yakaladi Sert ve duzenli hucumlara kalkan Biyikli Mehmet Pasa Nur Ali Halife ile birlikte ordusunu da ortadan kaldirdi Akabinde de bolgedeki Safevi hakimiyetini sonlandirarak asayisi temin eden Osmanli ordusu Bayburt a dondu Bolgenin yonetimi de muharebede yer alan ve ata yurdu olan e verildi II Harekat DiyarbakirYaklasik 5 000 kisilik bir kuvvetle Diyarbakir onlerine gelen Diyarbakir halkinin yaptiklarina ragmen onlara teslim teklifi sundu 1515 in baslarinda baslayan Diyarbakir Kusatmasi yuzunden bolgeye kuvvet gonderilmesi gerektigini dusunen padisah Yigit Ahmed Bey komutasindaki ufak bir kuvveti Diyarbakir halkinin yardimina gonderdi Bir gece vakti gelen Yigit Ahmed ani bir baskinda kusatmayi yararak Rum kapisindan sehre girmeyi basardi Kusatmanin uzamasi uzerine Sah Ismail takviye gondermeye basladi Diyarbakir dan gelen yardim talepleri uzerine bu sefer de Biyikli Mehmet pasa bolgeye sevk edildi Amasya Beylerbeyi de Sipahileri ile katilmasi icin emir aldi Osmanli ordusu gelene kadar Kurt asiretlerini orgutleyen Idris i Bitlisi de yaklasik 10 000 kisilik bir kuvvet toplamisti Kurt asiretleri Kigi da toplanarak Sadi Pasa ve Biyikli Mehmet Pasa ya 10 Eylul de Kara kopru civarinda katildi Kendinden ustun durumda olan Osmanli ordusu ile carpismayi goze alamayan Kara Han ise kusatmayi kaldirarak Mardin e cekildi Sehre girmeyen Osmanli ordusu ise Kara Han i takibe basladi Mardin de de durmayan Kara Han ise Sincar a cekildi Cavsak mevkiinde toplanan Osmanli kurmaylari tartismaya basladi Sadi Pasa ve taraftarlari kurak mevsimden dolayi cekilmek isterken Biyikli Mehmet Pasa ve taraftarlari Mardin i kusatmaktan yanaydi Bu sirada Mardin halki sehrin kapilarini Osmanli askerine acti ancak Safevi garnizonu ic kaleye cekildi Bu yuzden de kusatilmasi gerekiyordu ancak tartismalar siddetlendi ve ucuncu gunde Sadi Pasa ve kuvvetleri seferden ayrildi Bazi Kurt beylerinin de ayrilmak istemesi uzerine Biyikli Mehmet Pasa kislamak icin Diyarbakir a donmek zorunda kaldi Osmanli kuvvetlerinin cekildigi haber alan Kara Han ise kuvvetleriyle Mardin e girdi Bunu haber alan Yavuz Sultan Selim Sadi Pasa ve maiyetindeki bes sancakbeyini azlederek hapse mahkum etti 4 Kasim da da Biyikli Mehmet Pasa Diyarbakir in ilk Osmanli Valisi olarak atandi III Harekat KochisarHazirlik Bu harekat cephenin kaderini belirleyeceginden iki komutanda oldukca temkinli davraniyordu Osmanli ordusu Diyarbakir da Safevi ordusu da Mardin de karargah kurdu ve iki ordu da merkezlerinden gonderilecek kuvvetleri beklemeye basladi Karaman Valisi Divane Husrev Pasa ya ve Istanbul da bulunan bazi subaylara kuvvetleri ile sefere katilmalari icin emirler gonderildi Sah Ismail de Bagdat Valisi Hemedan Valisi Yegan Bey ve Cuka Sultan gibi onemli komutanlari Kara Han in yanina sevk etti Osmanli Imparatorlugu yerel asiretlerin kendi tarafinda olmasi sayesinde hemen hemen butun yollara ve gecitlere hakimdi Bu yuzden Safeviler sevklerini Irak uzerinden yapiyordu ama buna ragmen Sincar da oldugu gibi baskinlara maruz kaliyorlardi Osmanli takviyeleri de yol uzerindeyken Haruput u kusatip ele gecirmeyi basarmisti Idris i Bitlisi nin karsi cikmasina ragmen 2 000 kisilik bir suvari birligini Harput Valisi Cerkez Huseyin Bey komutasinda Kara Han in ustune gonderildi Cerkez Huseyin Bey in gorevi Kara Han ve kuvvetlerine Biyikli Mehmet Pasa nin tuzagina cekmekti Osmanli onculerinin geldigini haber alan Kara Han ise ordugahi bosaltarak ormana saklandi Safevi ordugahini bos bulan Osmanli onculeri yagmaya baslayinca saklandigi yerden cikip taarruza kalkan Safevi birlikleri Kerh Muharebesi nde Osmanli suvarilerini tam bir kiyima ugratti Biyikli Mehmet Pasa ise maglubiyetin uzerine takviyeleri beklemeye basladi Osmanli ordusu ise hazir olunca Diyabakir da onemli sayida kuvvet birakarak muhkem mevkisinden ayrilan Ustaclu Kara Han in uzerine yurudu 1515 16 Osmanli takviyeleri Komutan Emir tarihi kuvvet Asker tipiDivane Husrev Pasa 25 Kasim 12 000 Sipahi ve SubasiKethuda Mehmet Celebi 26 Kasim 400 BilinmiyorGarip Mehmet Bey 27 Kasim 500 UlufeciBilinmiyor Bilinmiyor 1 000 Tufekli YeniceriSinan ve Bali Agalar Bilinmiyor 5 000 BilinmiyorMuharebenin Tacu t Tevarih de yer alan minyaturu Biyikli Mehmet Pasa sol ustte Yenisehir Muharebesi nin bir minyaturuKochisar Muharebesi Dizilisler Osmanli merkezinde 2 000 Tufekli Yeniceri ve topculariyla Biyikli Mehmet Pasa yer aldi Sag kanatta 6 000 Sipahi ile Karaman Valisi Husrev Pasa konuslandi Sol kanatta ise 4 000 ile 6 000 kisilik cogunlugunu duzensiz Kurt suvarileri yer aldi Plan ise Caldiran Muharebesi nde oldugu gibi Safevi suvarilerine karsi ates gucu savunmasi yapip dusman duzeni bozulduktan sonra da suvariler ile karsi taarruza kalkmakti ise ordusunu ikiye boldu ve sol kanada kendisi gecti Sag kanada da Bagdat Valisi i verdi Osmanli topculari ve tufekli Yeniceriler i ile karsilamayacagini anlayan Kara Han kanat suvarilerini puskurtup merkezi kiskaca almak niyetindeydi Muharebe Muharebe kusluk vaktinde in komutasindaki Safevi sol kanadinin Husrev Pasa komutasindaki Sipahilere sert bir taarruzu ile basladi Kara Han in hizli saldirisi sonucunda Husrev Pasa nin kanadi zor durumda kaldi Bunu goren Biyikli Mehmed Pasa Yeniceriler ile Kara Han in uzerine taarruza gecti Bunlar olurken ve Huseyin Bey in sag kanadi da asiretlerin bulundugu Osmanli sol kanadina sert bindirme yapti Is boyle olunca iki tarafinda plani tutmadi ve is askerlerin maharetine kaldi Osmanli sag kanadinda cekilmeye yeltendiyse de asiret beylerinin yardimi sayesinde hatti tutmayi basardi Osmanli sag kanadina saldiran Ustaclu Kara Han ise Karaman ve Diyarbakir ordularinin kiskacinda kaldi Safevi suvarileri kiskaci yarmayi denese de her defasinda tufekli Yeniceriler in gazabina ugruyordu Bir arada kalip duzenli ates eden Yeniceriler cok fazla Safevi atlisinin olumune yol acti Bu yarma harekatlarindan birinde ise Kara Han in bogazina bir kursun girdi Atindan dusen Kara Han in cansiz basini kesen Nasuh adli bir Yeniceri Kara Han in basini bir mizraga takip havaya kaldirdi Cok kayip veren Safevi sol kanadi bir de baskomutanlarinin oldugunu gorunce panige kapilip kacmaya calisti ancak cok azi kurtulabildi Safevi sol kanadinin dagilmasi uzerine Osmanli ordusu Kangiril Sultan in bulundugu diger firkaya taarruz etti Cok fazla dayanamayan Kangiril Sultan ise kacmayi basardi Kusluk vakti baslayan muharebe ikindiye dogru son buldu Safevi ordusu tamamiyla dagilmis bir durumdaydi Cogu komutan ve asker olurken kurtulanlar civardaki dost kalelere sigindi Osmanli kayiplari ise soyleydi 200 Karaman askeri 150 Kurt 130 Anadolu askeri ve az sayida da yeniceri vardi ve bircok onemli Safevi kumandanlarinin basi 26 Haziran da Buyuk Misir Seferi ne cikan Yavuz Sultan Selim e ulasti Gonderilen ikinci ordunun da telef olmasi uzerine Sah Ismail bolgeye baska kuvvet sevk etmedi Zagroslar in batisinda baska Safevi ordusu kalmadigindan buyuk bir nefes alan Osmanli ordusu muharebe alaninin pek de uzaginda bulunmayan Mardin i kusatti Mardin Kusatmasi yeni baslamisti ki padisah Biyikli Mehmed Pasa yi Misir seferine cagirdi IV Harekat SuriyeMardin Kusatmasi nda bir miktar asker birakan Biyikli Mehmet Pasa 3 Agustos 1516 da Malatya ovasindaki padisahin ordusuna katildi Ardindan da Yavuz Sultan Selim komutasinda Suriye topraklarina giren Osmanli ordusu 24 Agustos 1516 da Kansu Gavri komutasindaki Memluk ordusu ile karsilasti Mercidabik Muharebesi Osmanli ordusunun merkezinde yeniceriler ile Yavuz Sultan Selim sag kanatta Zeynel ve Husrev Pasalar sol kanatta da ve Biyikli Mehmet Pasalar bulunuyordu Memluk ordusunun da merkezinde Kansu Gavri sag kanadinda Halep Valisi Hayir Bey sol kanadinda da Sam Valisi bulunuyordu Muharebe sabahin erken bir vaktindeki Memluk suvari taarruzlari ile basladi Memlukler in ikindi vaktine kadar gerceklestirdigi sert taarruzlarin hicbiri ates gucune sahip duzenli Osmanli ordusunu bozmaya yetmedi Memluk ordusu disiplinden kopunca da Osmanli karsi taarruzlari basliyordu Ikindi vaktine kadar devam eden bu muharebede Memluk ordusu telef olmustu ayrica Memluk Sultani Kansu Gavri ve Sam Valisi Emir Sibay da maktul dusmuslerdi Mercidabik ovasindan kesin zaferle ayrilan Osmanli ordusu 28 Agustos 1516 da tek kursun atmadan Halep e girdi Biyikli Mehmet Pasa da Safevi cephesine geri gonderildi V Harekat Son TaarruzYaklasik 9 ay suren Mardin Kusatmasi Biyikli Mehmet Pasa nin da kusatmaya katilmasiyla siddetlenmisti Yeni gelen toplarla surlarda gedikler acildi ve yapilan genel taarruzlar sonucunda kale zapt edildi Kale kumandani ve muhafizlar kilictan gecirildi Bu kusatma ise Safevilerin bolgedeki son ciddi savunmasi oldu Bundan sonraki zamanlarda Urfa Rakka Sincar Cizre gibi kaleler savasmadan teslim oldu garnizonun teslimiyeti ile sona ererken zor kullanilarak cozulmustur Sefer sirasinda gerceklesen muharebeler kusatmalar1515 1517 Firat Dicle Seferi Adi Yer Tarih Osmanli Komutani Safevi Memluk Komutani SonucuOvacik Muharebesi Tunceli Turkiye Haziran 1515 Biyikli Mehmet Pasa olu Osmanli zaferiDiyarbakir Kusatmasi Diyarbakir Turkiye 10 Eylul 1515 Biyikli Mehmet Pasa Osmanli zaferiHarput Kusatmasi Elazig Turkiye 26 Mart 1516 Bilinmiyor Osmanli zaferiSincar Muharebesi Sincar Irak Ilkbahar 1516 Seyyid Ahmed Bey Osmanli zaferiKerh Muharebesi Diyarbakir Turkiye Nisan 1516 olu Safevi zaferiKochisar Muharebesi Mardin Turkiye Mayis 1516 Biyikli Mehmet Pasa olu Osmanli zaferiMercidabik Muharebesi Halep Suriye 24 Agustos 1516 Yavuz Sultan Selim Kansu Gavri olu Osmanli zaferiMardin Kusatmasi Mardin Turkiye Mart 1517 Biyikli Mehmet Pasa olu Osmanli zaferiBatman Turkiye Ilkbahar 1517 Biyikli Mehmet Pasa Bilinmiyor Osmanli zaferiMusul Irak 1517 Biyikli Mehmet Pasa Bilinmiyor Osmanli zaferiSefer sonucu Bati AsyaSonrasiBu seferde ele gecirilen yerlerden Kuzey Irak haric hicbiri Turk himayesinden bir daha cikmadi 16 nci yuzyilda kisa sureligine Musul kaybedilse de hemen geri alindi ve I Dunya Savasi na kadar Turk hakimiyetinde kaldi Sefere katilan Kurt beyleri ekseriyetle Sah Ismail tarafindan yurtlarindan edilmisti Bu yuzden de sefere katildilar ve odul olarak da Yavuz Sultan Selim tarafindan eski yurtlari kendilerine imtiyazli sancaklar olarak iade edildi Ayrica bakinizYenisehir Meydan Muharebesi Caldiran Muharebesi Ovacik Muharebesi Kochisar Muharebesi Mercidabik MuharebesiKaynakca Hoca Sadeddin Efendi 1585 s 246 251 Guneydogu illerinin baglanmasi Danismend Ismail Hami 1971 Diyarbekir in Fethi Topkapi Istanbul Dogu Kutuphanesi s 22 ISBN 978 9944 397 70 4 Ilhan Mehdi 1992 TDV Islam Ansiklopedisi 18 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Mehmet Ali Unal XVI YUZYILDA MAZGIRD PERTEK VE SAGMAN SANCAKBEYILERI PIR HUSEYIN BEY OGULLAR S 240 http dergiler ankara edu tr dergiler 19 834 10557 pdf 4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Mehmet Ali Unal XVI YUZYILDA MAZGIRD PERTEK VE SAGMAN SANCAKBEYILERI PIR HUSEYIN BEY OGULLAR ss 244 245 http dergiler ankara edu tr dergiler 19 834 10557 pdf 4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hoca Sadeddin Efendi 1585 s 253 Dusmanin Diyarbakir i kusatmasi a b Goyunc 1969 s 18 Goyunc 1969 s 20 Goyunc 1969 s 20 21 Goyunc 1969 s 21 24 Goyunc 1969 s 21 Goyunc 1969 s 26 Hoca Sadeddin Efendi 1585 s 266 Tacu t Tevarih Cilt IV a b Goyunc 1969 s 29 Danismend Ismail Hami 1971 Yavuz un Aksehir e musavalati Topkapi Istanbul Dogu Kutuphanesi s 25 ISBN 978 9944 397 70 4 Danismend Ismail Hami 1971 3 Agustos 1516 Topkapi Istanbul Dogu Kutuphanesi s 26 ISBN 978 9944 397 70 4 a b von Hammer Joseph Merci Dabik Muharebesi s 207 ISBN 9786051804217 Danismend Ismail Hami 1971 Yavuz un Halep e girmesi Topkapi Istanbul Dogu Kutuphanesi s 29 ISBN 978 9944 397 70 4 Mehmet Ali Unal XVI YUZYILDA MAZGIRD PERTEK VE SAGMAN SANCAKBEYILERI PIR HUSEYIN BEY OGULLAR ss 240 252 http dergiler ankara edu tr dergiler 19 834 10557 pdf 4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Genel kaynakca Goyunc Nejat 1969 Bolum I Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Basimevi ss 15 34 ISBN 9751604028 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Hoca Sadeddin Efendi 1584 Tacu t Tevarih Cilt IV ss 245 290 ISBN 9789751710949 Danismend Ismail Hami 1971 I Selim Donemi Topkapi Istanbul Dogu Kutuphanesi ss 22 41 ISBN 978 9944 397 70 4 von Hammer Joseph Yavuz Sultan Selim Donemi ss 165 210 ISBN 9786051804217 Mehmet Ali Unal XVI YUZYILDA MAZGIRD PERTEK VE SAGMAN SANCAKBEYILERI PIR HUSEYIN BEY OGULLAR ss 240 250 http dergiler ankara edu tr dergiler 19 834 10557 pdf4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ilhan Mehdi 1992 TDV Islam Ansiklopedisi 18 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Tastemir Mehmet 2003 TDV Islam Ansiklopedisi 18 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Goyunc Nejat 1994 TDV Islam Ansiklopedisi 11 Mayis 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Evliya Celebi Bashan dan Diyarbekir e gittigimiz ss 432 442 ISBN 9750817826 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim