Gaz motoru; kömür gazı (İngilizce: coal gas), (İngilizce: producer gas), biyogaz, (İngilizce: landfill gas) veya Doğalgaz gibi gaz halindeki bir yakıt ile çalışan içten yanmalı bir motordur. İngilterede, terim çok net ve açık iken ABD'de, benzinin İngilizcesi olan "Gasoline" kelimesinin kısaltması olarak çok sıklıkla "gaz" (İngilizce: "gas") kelimesi kullanılmasından dolayı, böyle bir motor için gaz-halinde-yakıt-kullanan motor ya da doğalgaz motoru terimlerinin kullanımına rastlanılabilir.
Genel olarak, gaz motoru terimi, yıllık 8760 saat gibi yüksek çalışma oranlarına ulaşabilecek şekilde uzun zaman dilimleri boyunca tam yükte sürekli çalışma kapatasitesine sahip olan ağır sanayi motorunu belirtmektedir. Bunun aksine hafif tasarımlı (İngilizce: "lightweight") ve yüksek devirli gazolin/benzin otomobil motoru çalıştırılma hayatı boyunca 4000 saatten fazla çalıştırılamamaktadır. Gaz motorunun güç aralığı genel olarak 10 kW (13 bg) değeri ile 9.5 MW (12740 bg) değeri arasındadır
Tarihçe
Lenoir
19. yüzyılda gaz motorlarıyla pek çok deney yapılmıştır, ancak pratik olarak çalışır haldeki ilk gaz-dolu içten yanmalı motor, Belçikalı bir mühendis olan Étienne Lenoir tarafından 1860 yılında üretilmiştir. Lenoir motorunun yüksek yakıt tüketimi ve düşük güç üretimi sorunları vardı.
Otto ve Langen
Lenoir'un çalışmaları Alman bir mühendis olan Nikolaus August Otto tarafından araştırılarak geliştirilmiştir. Nikolaus Otto daha sonra, yakıtı piston/itenek odasında doğrudan yakabilmek amacıyla, ilk kez dört zamanlı motoru icat etmiştir. 1864 Ağustos ayında Otto, teknik eğitim almış olan Eugen Langen ile tanışmıştır. Otto'nun gelişim potansiyelini gören Langen tanıştıktan bir ay sonra Otto ile birlikte dünyadaki ilk motor fabrikasını, NA Otto & Cie adıyla, Köln kentine kurmuştur. 1867 yılında Otto önceki tasarımının geliştirilmiş halinin patenti almıştır. Bu patent Paris Dünya Sergisi bünyesinde verilen büyük ödülü kazanmıştır. Bu atmosferik motor, dikey bir silindir içerisine bir miktar hava ile karıştırılmış olan gazı çekmek suretiyle çalışmaktaydı. Piston/itenek yaklaşık olarak 8 inç (~20.32 cm) kadar yükselerek karışımı sıkıştırdığında, gaz ve hava karışımı silindirin dışında yanmakta olan küçük bir kaynak/pilot alevi sayesinde tutuşturulur/yakılır. Tutuşturulan karışımı, (bir çeşit dişli düzeneğe bağlı olan) pistonu/iteneği yukarı hareket etmeye zorlarayarak alt kısmında kısmi vakum/hava boşluğu oluşmasına yol açar. Yukarı doğru olan vuruş sırasında net bir iş oluşmaz/yapılmış olmaz. Asıl iş, piston ile dişli düzenek atmosferik basınç ve kendi ağırlıkları altında alçaldıkları sırada ana hareket şaftını/milini/dingilini ve volanları/çarkları döndürdükleri zaman yapılır. O tarihlerdeki buhar makinesine göre asıl avantajı istendiği anda başlatılabilmesi ve istendiği anda durdurulabilmesiydi. Bu özellik de motoru, mavnalara yük bindirme / indirme gibi aralıklarla devam edebilen türdeki işler için çok kullanışlı hale getirmekteydi.
Dört-Zamanlı Motor
Atmosferik gazlı (hava kullanan) motorun yerini, Otto tarafından tasarlanmış olan Dört zamanlı motor almıştır. Son atmosferik motor 1877 yılında üretilmiş olduğu göz önüne alınırsa, Dört-zamanlı motorlara geçişin oldukça hızlı gerçekleştiği söylenebilir. Sıvı yakıtlı motorlarından ortaya çıkışından kısa süre Dizel (1898) ve benzinli (1900) motorlar yaygınlaşmaya başlamıştır.
Crossley
Gaz motorlarının en iyi üreticisi olarak bilinen ve İngiltere'nin Manchester şehrinde kurulmuş olan şirketi, 1869 yılında Almanya dışında İngiltere ve Dünya çapında, Otto ve Langden gaz yakıtlı atmosferik motorunun patentlerinin hakklarını elde etmiştir. 1876'da ise daha verimli olan Otto dört-zamanlı mnotorun haklarını elde etmiştir.
Tangye
Manchester şehrinde kurulmuş olan başka şirketler de vardı. şirketi, 1 nominal beygir gücündeki (İngilizce: nominal hp) iki-zamanlı ilk gaz motorunu 1881 yılında satmıştır ve 1890 yılında dört-zamanlı motor üretimine bşalamıştır.
Eski Motor Örneklerinin Saklanması
İngiltere'nin Cheshire kontluğu sınırlarındaki Poynton (İngilizce: Poynton) kasabasında bulunan (Anson Engine Museum), aralarında hala çalışır durumdaki gaz motorlarının da bulunduğu motor koleksiyonunu barındırmaktadır. Bunların arasında şimdiye kadar üretilmiş en büyük çalışır haldeki Crossley atmosferik gaz motoru da bulunmaktadır.
Günümüzdeki Üreticiler
Günümüzde gaz motoru üreticileri arasında Hyundai Ağır Sanayii, (İngilizce: Bergen-Engines AS) ile birlikte Rolls-Royce, Kawasaki Ağır Sanayii, Liebherr Grup, MTU, (İngilizce: INNIO Jenbacher & Waukesha), Caterpillar, (İngilizce: Perkins Engines, (İngilizce: MWM), Cummins, Wärtsilä, (İngilizce: Guascor Power), Deutz, MTU, MAN, (İngilizce: Fairbanks-Morse), Doosan, and Yanmar (İngilizce: [[:en:Yanmar]|Yanmar]]) bulunmaktadır. Ürettikleri güç miktarları 10 kW (13 hp) mikro düzeyde birliştirilmiş ısı ve güç (İngilizce: CHP) ile 18 MW (24,000 hp) arasındadır. Genel olarak, modern gaz motorları 50 MW (67,000 hp) seviyesine kadar, koşullara bağlı olarak, gaz türbinleri ile rekabet edebilmektedirler; en iyi olanları ise Gaz türbinlerine göre yakıtı daha verimli kullanabilmektedir. Rolls-Royce ile Bergen Motorları, Caterpillar ve pek çok diğer üretici ürünlerini Dizel motor bloğu ve krank mili tasarımı üzerine geliştirmektedirler. Sadece INNIO Jenbacher & Waukesha şirketleri, yalnızca gaz kullanımı için tasarlanmış olan motorlar üretmektedirler .
Yaygın uygulamalar
Sabit
Yaygın uygulamalar arasında (İngilizce: base load) ile birleşik ısı ve enerji üretimi de dahil olmak üzere, yoğun-saat üretimi yöntemleri (İngilizce: High-hour scheme) bulunmaktadır( (İngilizce: landfill gas), Maden gazı, gazı ve Biyogaz üretilen yerlerde motordan gelen atık ısı ısıtma sistemlerinde kullanılabilmektedir). Gaz motorları nadiren durgun sistemler için kullanılırlar ki bu sistemlerde genelde Dizel motorlar tercih edilmektedir. Bunun bir istinası olarak küçük (<150 kW) acil durum üreteci gösterilebilir. Bu üreteç sıklıkla çiftlikler, müzeler, küçük iş yerleri ile ikamet/konut alanlarında kullanıbilmektedir. Kamuya açık doğal gaz hattından ya da üretim sahasınaki propan tanklarından beslenen bu üreteçler, elektrik şebekesindeki kesintilerde otomatik olarak üretime başlayacak şekilde ayarlanabilirler.
Hareketli
Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) motorları deniz taşıtları piyasasında yaygınlaşmaya başlamıştır. Bunun sebebi (İngilizce: Lean-burn) gaz motorlarının, yeni egzoz salınım kısıtlamalarını, fazladan yakıt arıtımına/işlenmesine ya da kapsamlı temizleme sistemlerine gereksinim kalmadan, karşılayabilmesidir. Otobüs sektöründe ise sıkıştırılmış doğalgaz (CNG) ile çalışn motorların kullanımı gittikçe artmaktadır. İngiltere'de buna örnek olarak (İngilizce: Reading Buses) şirketi verilebilir. Gazlı otobüslerin kullanımı, Gazlı Otobüs Birliği ile aralarında Scania AB'nin de bulunduğu üreticiler tarafından desteklenmektedir.
Gaz halindeki metan ya da propan kullanımı
Doğalgaz, özellikle de metan gazı, uzun süredir temiz, ekonomik ve kolayca temin edilebilen yakıt kaynağı olarak tercih edilmektedir. Pek çok endüstriyel motor çeşidi, (İngilizcedeki adı gasoline olan benzinden farklı olmakla birlikte) gaz yakıt kullanabilecek şekilde ya sıfırdan tasarlanmış ya da sonradan uygun şekilde değiştirilmiştir. Bunların kullanımı daha az miktarda karmaşık-hidrokarbon kirliliği yaratır ve motorlar çok daha az sayıda iç mekanikten kaynaklı sorun yaşar. Bunun bir örneği olarak, LPG, asıl olarak da propan, kullanan forkliftaraçlarının motorları verilebilir. ABD'de sıklıkla kullanılan "gas" (tr:gaz) kelimesi İngilizcede benzin anlamına "gasoline" kelimesinin kısaltması olarak kullanılmaktadır ancak bu durumda bahsi geçen motorun doğal gaz ile çalışan bir motor olduğunun net bir şekilde belirtilmesi uygun olacaktır. Öte yandan "natural gasoline" (tr:"doğal gazoline/benzin") şeklinde bir terim de vardır, ancak, doğal sıvı gazların belirli bir alt grubuna işaret eden, bu terime rafineri endüstrisi dışından nadiren rastlanır.
Teknik detaylar
Yakıt-hava karışımı
Bir Gaz motoru, yakıtın havayla karıştırılma şekli bakımından Benzin motorundan ayrılmaktadır. Benzin motoru karbüratör ya da yakıt enjeksiyonu kullanır. Ancak bir gaz motoru, genellikle basit bir (İngilizce: venturi effect) sistemi kullanarak gazı hava akışına karıştırır. İlk gaz motorları, hava ve yakıt gazı için ayrı girişleri bulunan 3-vanalı sistemler kullanmışlardır.
Çıkış/Egzoz Vanaları
Gaz motorunun, Dizel motora göre zayıf noktası egzoz vanalarıdır, çünkü gaz motorunun ürettiği atık gazlar/egzoz gazları aynı miktardaki gaz girişine kıyasla diğer türdeki motordaki atık gazdan/egzoz gazından çok daha yüksek sıcaklıktadır ve bu üretilen güç çıkışını sınırlar. Bu yüzden, aynı üreticiden çıkan bir Dizel motoru, aynı hacimdeki motor bloğu kıyaslandığında, gaz motoru versiyonundan her zaman daha yüksek bir sınır güç çıkışı değerine sahip olmaktadır. İngilterede, Dizel motoru genellikle 3 farklı değerlendirme göstergesine sahiptir: — beklemede(İngilizce: standby), birincil (İngilizce: prime) ve devamlı çalışma, diğer bir deyişle 1-saatlik, 12-saatlik ve süresiz/devamlı; diğer yandan gaz motoru genellikle sadece süresiz/devamlı değerlendirme göstergesine sahiptir. Bu gösterge değeri de Dizeldeki karşılığından daha az olmaktadır.
Ateşleme/Motoru Çalıştırma
Günümüze kadar çeşitli ateşleme sistemleri kullanılmıştır. Bunlar arasında (İngilizce: hot-tube ignitor) ve sistemleri (İngilizce: spark ignition) bulunmaktadır. Pek çok modern gaz motoru türü aslında (dual-fuel engines). Asıl enerji kaynağı gaz yakıtı ile havanın karışımı olmasına rağmen, ateşleme bu karışımın içine çok küçük miktarda Dizel yakıtı enjekte edilmesiyle sağlanmaktadır.
Enerji dengesi
Isı verimi
Doğal gaz ile çalışan gaz motorları genellikle %35 - %45 arasında bir ısı verimine sahiptirler (, İngilizce: LHV -Lower heating value). 2018 yılı itibarıyla, en iyi motorlar artık 50% civarında bir ısı verimine ulaşabilmektedirler (LHV bazında). Bu gaz motorları genellikle orta-hızlı motorlardır (). Yakıt enerjisi çıkış bacasında yükselir, kalanı ise atık ısı olarak görünür. Büyük motorlar küçük versiyonlara göre daha verimlidirler. Diğer yandan, biyogaz ile çalışan gaz motorları ise genellikle biraz daha az verimlidirler (~%1-%2) ve (İngilizce: syngas) kullanımı ise verimliliği daha da düşürmektedir. INNIO Jenbacher firmasına ait ve hala aktif olarak üretimde olan J624 motoru, dünyanın ilk yüksek verimli metan-yakıtlı 24-silindirli gaz motorudur.
Motor verimliliği konusunda, göz önününde bulundurulması gereken konu gazın hangi kriterinin/değerinin dikkate alınacağıdır: (İngilizce: lower heating value-LHV) veya (İngilizce: higher heating value -HHV). Motor üreticileri genellikle verimlilik değerlerini bildirirken, bahsettikleri verimlilik gazın düşük Isıtma değerine dayanmaktadır. Bir başka deyişle, gazın içinde doğal olarak bulunan nemi buharlaştırmak için enerji alındıktan sonraki verimden bahsedilmektedir. Gaz dağıtım şebekeleri genellikle gazın yüksek ısıtma değeri (yani toplam enerji içeriği) üzerinden fiyatlandırma yapmaktadırlar. Düşük ısıtma değerine (LHV) dayanan verimlik değeri, örn., %44 iken aynı motorun, doğal gaz yakıtı için, yüksek ısıtma değerine dayanan verimliliği %39.6 civarı olabilmektedir.
Önemli olan, bu verimlilik karşılaştımalarının aynı özelliklere sahip motorlar arasında yapılmasıdır. Örneğin, motoru soğutan suyu çevirmek/hareket ettirmek için bazı üreticiler mekanik olarak işletilen pompalar kullanırken diğerleri elektrikle işletilen pompalar kullanmaktadır. Elektrik kullanımı ise göz ardı edildiğinde, bu motorlar hatalı bir şekilde yüksek görünen verimlilik değerlerine sahip olabilmektedirler.
Birlikte ısı ve güç üretimi
Motordan çıkan ısı, bina ısıtılmasında ya da başka bir ısıtma işleminde kullanılabilir. Bir motorda; atık ısının yaklaşık yarısına yakın kısmı, motor ceketi/kaplamasından, yağ soğutucu ve soğutma-sonrası çevrimden, sıcak su olarak gelir ve yaklaşık 110 °C'ye kadar ısınmış olabilmektedir. Geri kalanı ise yüksek-sıcaklıktaki ısı olarak ortaya çıkar ve, egzoz gazı ısı değiştiricisi yardımıyla, basınçlı sıcak su ya da buhar üretiminde kullanılabilir.
Motorun soğutulması
En yaygın iki motor tür, Hava soğutmalı motor ile (İngilizce: water cooled motordur. Günümüzde su soğutmalı motorlarda, içten yanmalı motorun içinde antifriz kullanılmaktadır.
Bazı motorlar, ek olarak yağ ile soğutan bir bileşen içerebilirler.
Soğutma süreci fazlalık ısıyı uzaklaştırma gerektirmektedir; çünkü aşırı ısınma, yıpranma, çatlama veya şekil bozulması/yamulma gibi sebeplerle birleşerek, motorun bozulmasına/durmasına sebebiyet verebilir.
Gaz tüketiminin hesaplanması
Aşağıdaki formülde, tam kapasite için gerekli normal koşullarda çalışan bir gaz motorunun, gaz akış gereksinimin hesaplanmasında kullanılmaktadır.
formülde:
- normal koşullarda gaz akışı
- motor gücü
- mekanik verim
- LHV, gaza ait düşük ısıtma değeri (İngilizce: Low Heating Value)
Tarihi gaz motorları galerisi
- 1905 National şirketinin, 36 Beygir gücündeki sıradan gaz motoru
- 1903 Körting gaz motoru
- Backus dikey gaz motor
- Otto yatay gaz motoru
- Otto dikey gaz motoru
- Westinghouse gaz motoru
- Crossley gaz motoru ve dinamosu
- Premier ikiz gaz motoru, elektrik üreten tesis
- 125 Beygir gücündeki gaz motoru ve dinamo
- Crossley Brothers Ltd. şirketi, 1886 No. 1 Motoru, 4.5 Beygir gücündeki tek silindirli, 4-zamanlı gaz motoru, 160 rpm (dakikadaki dönüş sayısı).
- 1915 Crossley Gaz Motoru (tip GE130 No75590), 150 Beygir gücünde.
- National Gaz Motoru
- Premier art arda bağlı yüksek-güç-çıkışlı gaz motoru
- Yüksek Isılı Fırın/Maden Eritme Ocağı için, hava üfleyen silindirli gaz motoru
- Stockport gaz motoru ve kayış/band-güdümlü dinamo
Ayrıca bakınız
- Otogaz
- AB (İngilizce: CHP Directive)
- Kojenerasyon
- Türbin motoru
- (İngilizce: History of the internal combustion engine)
- (İngilizce: List of natural gas vehicles)
- (İngilizce: Tables of European biogas utilisation)
- (İngilizce: Anson Engine Museum)
Kaynakça
- ^ . Clarke-energy.com. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019.
- ^ "start your engines! — gas-engines". Library.thinkquest.org. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
- ^ (PDF). Museum of Science and Industry. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2013.
- ^ "The Basic Industries of Great Britain by Aberconway — Chapter XXI". Gracesguide.co.uk. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.
- ^ . Wartsila.com. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
- ^ a b Andrews, Dave (24 Haziran 2010). . Claverton-energy.com. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
- ^ Andrews, Dave (23 Nisan 2014). . Claverton-energy.com. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ Andrews, Dave (14 Ekim 2008). . Claverton-energy.com. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
- ^ . Globalcngsolutions.com. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ . scania.co.uk. 23 Nisan 2013. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
- ^ "Glossary — U.S. Energy Information Administration (EIA)". 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2018.
- ^ . Clarke Energy. 30 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
- ^ . Green Car Congress. 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019.
- ^ . Ge-energy.com. 9 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Gaz motorları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (İngilizce İçerik)
- (İngilizce İçerik)
- (İngilizce İçerik) Old Engines17 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce İçerik) Gas Engine Articles22 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (İngilizce İçerik) Gas Engine Magazine13 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . — İçten yanmalı tarihsel motorlar üzerine dergi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gaz motoru komur gazi Ingilizce coal gas Ingilizce producer gas biyogaz Ingilizce landfill gas veya Dogalgaz gibi gaz halindeki bir yakit ile calisan icten yanmali bir motordur Ingilterede terim cok net ve acik iken ABD de benzinin Ingilizcesi olan Gasoline kelimesinin kisaltmasi olarak cok siklikla gaz Ingilizce gas kelimesi kullanilmasindan dolayi boyle bir motor icin gaz halinde yakit kullanan motor ya da dogalgaz motoru terimlerinin kullanimina rastlanilabilir Elektrik Gucu Uretimi icin Gaz MotoruS tipi Hartop gaz motorunun bir modeli Genel olarak gaz motoru terimi yillik 8760 saat gibi yuksek calisma oranlarina ulasabilecek sekilde uzun zaman dilimleri boyunca tam yukte surekli calisma kapatasitesine sahip olan agir sanayi motorunu belirtmektedir Bunun aksine hafif tasarimli Ingilizce lightweight ve yuksek devirli gazolin benzin otomobil motoru calistirilma hayati boyunca 4000 saatten fazla calistirilamamaktadir Gaz motorunun guc araligi genel olarak 10 kW 13 bg degeri ile 9 5 MW 12740 bg degeri arasindadirTarihceLenoir gaz motoru 1860 Otto Langen gaz motoru 1867 3 bhp kayipsiz beygirgucu gaz ateslemeli Crossley atmosferik motoru calisirken Anson Motor Muzesi Lenoir 19 yuzyilda gaz motorlariyla pek cok deney yapilmistir ancak pratik olarak calisir haldeki ilk gaz dolu icten yanmali motor Belcikali bir muhendis olan Etienne Lenoir tarafindan 1860 yilinda uretilmistir Lenoir motorunun yuksek yakit tuketimi ve dusuk guc uretimi sorunlari vardi Otto ve Langen Lenoir un calismalari Alman bir muhendis olan Nikolaus August Otto tarafindan arastirilarak gelistirilmistir Nikolaus Otto daha sonra yakiti piston itenek odasinda dogrudan yakabilmek amaciyla ilk kez dort zamanli motoru icat etmistir 1864 Agustos ayinda Otto teknik egitim almis olan Eugen Langen ile tanismistir Otto nun gelisim potansiyelini goren Langen tanistiktan bir ay sonra Otto ile birlikte dunyadaki ilk motor fabrikasini NA Otto amp Cie adiyla Koln kentine kurmustur 1867 yilinda Otto onceki tasariminin gelistirilmis halinin patenti almistir Bu patent Paris Dunya Sergisi bunyesinde verilen buyuk odulu kazanmistir Bu atmosferik motor dikey bir silindir icerisine bir miktar hava ile karistirilmis olan gazi cekmek suretiyle calismaktaydi Piston itenek yaklasik olarak 8 inc 20 32 cm kadar yukselerek karisimi sikistirdiginda gaz ve hava karisimi silindirin disinda yanmakta olan kucuk bir kaynak pilot alevi sayesinde tutusturulur yakilir Tutusturulan karisimi bir cesit disli duzenege bagli olan pistonu itenegi yukari hareket etmeye zorlarayarak alt kisminda kismi vakum hava boslugu olusmasina yol acar Yukari dogru olan vurus sirasinda net bir is olusmaz yapilmis olmaz Asil is piston ile disli duzenek atmosferik basinc ve kendi agirliklari altinda alcaldiklari sirada ana hareket saftini milini dingilini ve volanlari carklari dondurdukleri zaman yapilir O tarihlerdeki buhar makinesine gore asil avantaji istendigi anda baslatilabilmesi ve istendigi anda durdurulabilmesiydi Bu ozellik de motoru mavnalara yuk bindirme indirme gibi araliklarla devam edebilen turdeki isler icin cok kullanisli hale getirmekteydi Dort Zamanli Motor Atmosferik gazli hava kullanan motorun yerini Otto tarafindan tasarlanmis olan Dort zamanli motor almistir Son atmosferik motor 1877 yilinda uretilmis oldugu goz onune alinirsa Dort zamanli motorlara gecisin oldukca hizli gerceklestigi soylenebilir Sivi yakitli motorlarindan ortaya cikisindan kisa sure Dizel 1898 ve benzinli 1900 motorlar yayginlasmaya baslamistir Crossley Gaz motorlarinin en iyi ureticisi olarak bilinen ve Ingiltere nin Manchester sehrinde kurulmus olan sirketi 1869 yilinda Almanya disinda Ingiltere ve Dunya capinda Otto ve Langden gaz yakitli atmosferik motorunun patentlerinin hakklarini elde etmistir 1876 da ise daha verimli olan Otto dort zamanli mnotorun haklarini elde etmistir Tangye Manchester sehrinde kurulmus olan baska sirketler de vardi sirketi 1 nominal beygir gucundeki Ingilizce nominal hp iki zamanli ilk gaz motorunu 1881 yilinda satmistir ve 1890 yilinda dort zamanli motor uretimine bsalamistir Eski Motor Orneklerinin Saklanmasi Ingiltere nin Cheshire kontlugu sinirlarindaki Poynton Ingilizce Poynton kasabasinda bulunan Anson Engine Museum aralarinda hala calisir durumdaki gaz motorlarinin da bulundugu motor koleksiyonunu barindirmaktadir Bunlarin arasinda simdiye kadar uretilmis en buyuk calisir haldeki Crossley atmosferik gaz motoru da bulunmaktadir Gunumuzdeki UreticilerGunumuzde gaz motoru ureticileri arasinda Hyundai Agir Sanayii Ingilizce Bergen Engines AS ile birlikte Rolls Royce Kawasaki Agir Sanayii Liebherr Grup MTU Ingilizce INNIO Jenbacher amp Waukesha Caterpillar Ingilizce Perkins Engines Ingilizce MWM Cummins Wartsila Ingilizce Guascor Power Deutz MTU MAN Ingilizce Fairbanks Morse Doosan and Yanmar Ingilizce en Yanmar Yanmar bulunmaktadir Urettikleri guc miktarlari 10 kW 13 hp mikro duzeyde birlistirilmis isi ve guc Ingilizce CHP ile 18 MW 24 000 hp arasindadir Genel olarak modern gaz motorlari 50 MW 67 000 hp seviyesine kadar kosullara bagli olarak gaz turbinleri ile rekabet edebilmektedirler en iyi olanlari ise Gaz turbinlerine gore yakiti daha verimli kullanabilmektedir Rolls Royce ile Bergen Motorlari Caterpillar ve pek cok diger uretici urunlerini Dizel motor blogu ve krank mili tasarimi uzerine gelistirmektedirler Sadece INNIO Jenbacher amp Waukesha sirketleri yalnizca gaz kullanimi icin tasarlanmis olan motorlar uretmektedirler Yaygin uygulamalarSabit Yaygin uygulamalar arasinda Ingilizce base load ile birlesik isi ve enerji uretimi de dahil olmak uzere yogun saat uretimi yontemleri Ingilizce High hour scheme bulunmaktadir Ingilizce landfill gas Maden gazi gazi ve Biyogaz uretilen yerlerde motordan gelen atik isi isitma sistemlerinde kullanilabilmektedir Gaz motorlari nadiren durgun sistemler icin kullanilirlar ki bu sistemlerde genelde Dizel motorlar tercih edilmektedir Bunun bir istinasi olarak kucuk lt 150 kW acil durum ureteci gosterilebilir Bu uretec siklikla ciftlikler muzeler kucuk is yerleri ile ikamet konut alanlarinda kullanibilmektedir Kamuya acik dogal gaz hattindan ya da uretim sahasinaki propan tanklarindan beslenen bu uretecler elektrik sebekesindeki kesintilerde otomatik olarak uretime baslayacak sekilde ayarlanabilirler Hareketli Sivilastirilmis Dogal Gaz LNG motorlari deniz tasitlari piyasasinda yayginlasmaya baslamistir Bunun sebebi Ingilizce Lean burn gaz motorlarinin yeni egzoz salinim kisitlamalarini fazladan yakit aritimina islenmesine ya da kapsamli temizleme sistemlerine gereksinim kalmadan karsilayabilmesidir Otobus sektorunde ise sikistirilmis dogalgaz CNG ile calisn motorlarin kullanimi gittikce artmaktadir Ingiltere de buna ornek olarak Ingilizce Reading Buses sirketi verilebilir Gazli otobuslerin kullanimi Gazli Otobus Birligi ile aralarinda Scania AB nin de bulundugu ureticiler tarafindan desteklenmektedir Gaz halindeki metan ya da propan kullanimiDogalgaz ozellikle de metan gazi uzun suredir temiz ekonomik ve kolayca temin edilebilen yakit kaynagi olarak tercih edilmektedir Pek cok endustriyel motor cesidi Ingilizcedeki adi gasoline olan benzinden farkli olmakla birlikte gaz yakit kullanabilecek sekilde ya sifirdan tasarlanmis ya da sonradan uygun sekilde degistirilmistir Bunlarin kullanimi daha az miktarda karmasik hidrokarbon kirliligi yaratir ve motorlar cok daha az sayida ic mekanikten kaynakli sorun yasar Bunun bir ornegi olarak LPG asil olarak da propan kullanan forkliftaraclarinin motorlari verilebilir ABD de siklikla kullanilan gas tr gaz kelimesi Ingilizcede benzin anlamina gasoline kelimesinin kisaltmasi olarak kullanilmaktadir ancak bu durumda bahsi gecen motorun dogal gaz ile calisan bir motor oldugunun net bir sekilde belirtilmesi uygun olacaktir Ote yandan natural gasoline tr dogal gazoline benzin seklinde bir terim de vardir ancak dogal sivi gazlarin belirli bir alt grubuna isaret eden bu terime rafineri endustrisi disindan nadiren rastlanir Teknik detaylarYakit hava karisimi Bir Gaz motoru yakitin havayla karistirilma sekli bakimindan Benzin motorundan ayrilmaktadir Benzin motoru karburator ya da yakit enjeksiyonu kullanir Ancak bir gaz motoru genellikle basit bir Ingilizce venturi effect sistemi kullanarak gazi hava akisina karistirir Ilk gaz motorlari hava ve yakit gazi icin ayri girisleri bulunan 3 vanali sistemler kullanmislardir Cikis Egzoz Vanalari Gaz motorunun Dizel motora gore zayif noktasi egzoz vanalaridir cunku gaz motorunun urettigi atik gazlar egzoz gazlari ayni miktardaki gaz girisine kiyasla diger turdeki motordaki atik gazdan egzoz gazindan cok daha yuksek sicakliktadir ve bu uretilen guc cikisini sinirlar Bu yuzden ayni ureticiden cikan bir Dizel motoru ayni hacimdeki motor blogu kiyaslandiginda gaz motoru versiyonundan her zaman daha yuksek bir sinir guc cikisi degerine sahip olmaktadir Ingilterede Dizel motoru genellikle 3 farkli degerlendirme gostergesine sahiptir beklemede Ingilizce standby birincil Ingilizce prime ve devamli calisma diger bir deyisle 1 saatlik 12 saatlik ve suresiz devamli diger yandan gaz motoru genellikle sadece suresiz devamli degerlendirme gostergesine sahiptir Bu gosterge degeri de Dizeldeki karsiligindan daha az olmaktadir Atesleme Motoru Calistirma Gunumuze kadar cesitli atesleme sistemleri kullanilmistir Bunlar arasinda Ingilizce hot tube ignitor ve sistemleri Ingilizce spark ignition bulunmaktadir Pek cok modern gaz motoru turu aslinda dual fuel engines Asil enerji kaynagi gaz yakiti ile havanin karisimi olmasina ragmen atesleme bu karisimin icine cok kucuk miktarda Dizel yakiti enjekte edilmesiyle saglanmaktadir Enerji dengesiIsi verimi Dogal gaz ile calisan gaz motorlari genellikle 35 45 arasinda bir isi verimine sahiptirler Ingilizce LHV Lower heating value 2018 yili itibariyla en iyi motorlar artik 50 civarinda bir isi verimine ulasabilmektedirler LHV bazinda Bu gaz motorlari genellikle orta hizli motorlardir Yakit enerjisi cikis bacasinda yukselir kalani ise atik isi olarak gorunur Buyuk motorlar kucuk versiyonlara gore daha verimlidirler Diger yandan biyogaz ile calisan gaz motorlari ise genellikle biraz daha az verimlidirler 1 2 ve Ingilizce syngas kullanimi ise verimliligi daha da dusurmektedir INNIO Jenbacher firmasina ait ve hala aktif olarak uretimde olan J624 motoru dunyanin ilk yuksek verimli metan yakitli 24 silindirli gaz motorudur Motor verimliligi konusunda goz onununde bulundurulmasi gereken konu gazin hangi kriterinin degerinin dikkate alinacagidir Ingilizce lower heating value LHV veya Ingilizce higher heating value HHV Motor ureticileri genellikle verimlilik degerlerini bildirirken bahsettikleri verimlilik gazin dusuk Isitma degerine dayanmaktadir Bir baska deyisle gazin icinde dogal olarak bulunan nemi buharlastirmak icin enerji alindiktan sonraki verimden bahsedilmektedir Gaz dagitim sebekeleri genellikle gazin yuksek isitma degeri yani toplam enerji icerigi uzerinden fiyatlandirma yapmaktadirlar Dusuk isitma degerine LHV dayanan verimlik degeri orn 44 iken ayni motorun dogal gaz yakiti icin yuksek isitma degerine dayanan verimliligi 39 6 civari olabilmektedir Onemli olan bu verimlilik karsilastimalarinin ayni ozelliklere sahip motorlar arasinda yapilmasidir Ornegin motoru sogutan suyu cevirmek hareket ettirmek icin bazi ureticiler mekanik olarak isletilen pompalar kullanirken digerleri elektrikle isletilen pompalar kullanmaktadir Elektrik kullanimi ise goz ardi edildiginde bu motorlar hatali bir sekilde yuksek gorunen verimlilik degerlerine sahip olabilmektedirler Birlikte isi ve guc uretimi Motordan cikan isi bina isitilmasinda ya da baska bir isitma isleminde kullanilabilir Bir motorda atik isinin yaklasik yarisina yakin kismi motor ceketi kaplamasindan yag sogutucu ve sogutma sonrasi cevrimden sicak su olarak gelir ve yaklasik 110 C ye kadar isinmis olabilmektedir Geri kalani ise yuksek sicakliktaki isi olarak ortaya cikar ve egzoz gazi isi degistiricisi yardimiyla basincli sicak su ya da buhar uretiminde kullanilabilir Motorun sogutulmasi En yaygin iki motor tur Hava sogutmali motor ile Ingilizce water cooled motordur Gunumuzde su sogutmali motorlarda icten yanmali motorun icinde antifriz kullanilmaktadir Bazi motorlar ek olarak yag ile sogutan bir bilesen icerebilirler Sogutma sureci fazlalik isiyi uzaklastirma gerektirmektedir cunku asiri isinma yipranma catlama veya sekil bozulmasi yamulma gibi sebeplerle birleserek motorun bozulmasina durmasina sebebiyet verebilir Gaz tuketiminin hesaplanmasi Asagidaki formulde tam kapasite icin gerekli normal kosullarda calisan bir gaz motorunun gaz akis gereksinimin hesaplanmasinda kullanilmaktadir Q Ph 1LHVgas displaystyle Q frac P eta cdot frac 1 LHV gas formulde Q displaystyle Q normal kosullarda gaz akisi P displaystyle P motor gucu h displaystyle eta mekanik verim LHV gaza ait dusuk isitma degeri Ingilizce Low Heating Value Tarihi gaz motorlari galerisiTarihi Gaz Motorlari 1905 National sirketinin 36 Beygir gucundeki siradan gaz motoru 1903 Korting gaz motoru Backus dikey gaz motor Otto yatay gaz motoru Otto dikey gaz motoru Westinghouse gaz motoru Crossley gaz motoru ve dinamosu Premier ikiz gaz motoru elektrik ureten tesis 125 Beygir gucundeki gaz motoru ve dinamo Crossley Brothers Ltd sirketi 1886 No 1 Motoru 4 5 Beygir gucundeki tek silindirli 4 zamanli gaz motoru 160 rpm dakikadaki donus sayisi 1915 Crossley Gaz Motoru tip GE130 No75590 150 Beygir gucunde National Gaz Motoru Premier art arda bagli yuksek guc cikisli gaz motoru Yuksek Isili Firin Maden Eritme Ocagi icin hava ufleyen silindirli gaz motoru Stockport gaz motoru ve kayis band gudumlu dinamoAyrica bakinizOtogaz AB Ingilizce CHP Directive Kojenerasyon Turbin motoru Ingilizce History of the internal combustion engine Ingilizce List of natural gas vehicles Ingilizce Tables of European biogas utilisation Ingilizce Anson Engine Museum Kaynakca Clarke energy com 14 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Kasim 2019 start your engines gas engines Library thinkquest org 4 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Eylul 2013 PDF Museum of Science and Industry 22 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2013 The Basic Industries of Great Britain by Aberconway Chapter XXI Gracesguide co uk 4 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Haziran 2010 Wartsila com 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2013 a b Andrews Dave 24 Haziran 2010 Claverton energy com 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2013 Andrews Dave 23 Nisan 2014 Claverton energy com 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2014 Andrews Dave 14 Ekim 2008 Claverton energy com 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2013 Globalcngsolutions com 27 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2014 scania co uk 23 Nisan 2013 2 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2014 Glossary U S Energy Information Administration EIA 15 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2018 Clarke Energy 30 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2013 Green Car Congress 30 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ocak 2019 Ge energy com 9 Agustos 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Eylul 2013 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Gaz motorlari ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ingilizce Icerik Ingilizce Icerik Ingilizce Icerik Old Engines17 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Icerik Gas Engine Articles22 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Icerik Gas Engine Magazine13 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Icten yanmali tarihsel motorlar uzerine dergi