Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Girdaba İniş (İng. A Descent into the Maelström), Edgar Allan Poe tarafından yazılan kısa öykü. Öyküde anlatıcı bir anafordan ve gemi enkazından nasıl kurtulduğunu anlatır. Yazarın "uslamlama öyküleri" olarak gruplanan öykülerinden biri olan Girdaba İniş, aynı zamanda erken bir bilimkurgu örneği olarak değerlendirilir.
| "Girdaba İniş" | |
|---|---|
 Öykü için tarafından çizilmiş bir illüstrasyon, 1919 | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "A Descent into the Maelström" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Bilimkurgu |
| Yayımlanma | |
Özet
Öykü içinde öykü olarak kurgulanan hikâyede olaylar, Lofoten, Norveç'teki bir dağ tırmanışı sırasıda anlatılmaktadır. Öyküde başından geçenleri anlatan yaşlı adam aslında göründüğü kadar yaşlı olmadığını, yaşadığı korkunç bir olay sebebiyle saçlarının bembeyaz kesildiğini ve sinirlerinin mahvolduğunu söyler. Öykünün anlatıcısı, bulundukları uçurumun aşağısındaki girdabı görünce yaşlı adama inanır ve adamın iki kardeşi ile birlikte birkaç yıl önce çıktığı balık avını dinlemeye başlar.
"Gelmiş geçmiş en korkunç kasırga" yüzünden gemileri bir girdaba sürüklenir. Kardeşlerden biri dalgaların arasında kaybolur, olayın korkunçluğu karşısında deliren diğer kardeş ise kendini güverteye bağlar ve batan gemi ile birlikte boğulur. Yaşlı adam ise önceleri girdabın içinde dehşet duyar, daha sonra onun ne kadar güzel ve muhteşem olduğunu düşünür. Etrafında dönmekte olan cisimleri gözlemlediğinde daha büyük parçaların girdaba doğru daha çabuk çekildiği sonucuna varır. Yuvarlak cisimler ise en hızlı çekilenlerdir. Kardeşinin aksine gemi enkazını terk etmeye karar verir. Saatler sonra girdaptan kurtulana kadar bir fıçıya tutunur.
Analiz
Öykünün girişi, Samuel Taylor Coleridge'in 1798 tarihli The Rime of the Ancient Mariner öyküsüyle benzerlik gösterir: her iki öyküde de heyecanlı yaşlı bir adam bir deniz kazasından kurtuluşunu anlatır. Öykü hislere hitap eder; anlatıcının düşünce ve duyguları, özellikle de girdapta ölecek olmanın verdiği dehşet vurgulanır. Anlatıcı hayatta kalabilmek için uslamlama yetilerini kullanır ve öykü Poe'nun erken bilimkurgu örneklerinden biri olarak görülür.
Ana temalar
- Uslamlama (ayrıca bkz. Marie Rogêt'nin Sırrı, , )
- Deniz hikâyesi (ayrıca bkz. Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü, Şişede Bulunan Not, Uzun Sandık)
- Öykü içinde öykü (ayrıca bkz. Oval Portre)
Göndermeler
Öyküde, 'deki ünlü bir anafor hakkında yazmış olan Norveçli 'tan bahsedilir. Açılış epigrafı ise 'in 1676 tarihli Against Confidence in Philosophy and Matters of Speculation isimli makalesinden alıntılanmıştır, ancak Poe metni hafifçe değiştirmiştir.
Yayımlanma geçmişi
Öykü ilk defa, 'in Nisan ayında yayımlanan Mayıs 1841 sayısında yer aldı. Poe öyküyü sayıya yetiştirmek için acele etti ve yayımlanmasından sonra öykünün sonunun kusursuz olmadığını söyledi. Daha önce Morgue Sokağı Cinayetleri Fransızcaya çevrilmişti ve Fransız okurlar yazarın diğer eserlerini de bekliyordu. Girdaba İniş bu dile çevrilen ilk eserler arasında yer aldı.
Yazarın diğer deniz öyküleri Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü ve gibi bu öykü de okurlar tarafından gerçek sanıldı. Hatta öykünün bir kısmı Encyclopædia Britannica'nın dokuzuncu baskısında yer aldı, ancak Poe bu bölümü zaten aynı ansiklopedinin daha önceki basımlarından birindeki bilgilerden uyarlamıştı. Haziran 1845'te Girdaba İniş, yazarın tarafından Öyküler başlığı ile yayımlanan öykü toplamındaki on iki öyküden biri oldu.
Eleştirel tepkiler
Öykünün yayımlanışından kısa bir süre sonra, Daily Chronicle'ın 28 Nisan sayısında öykünün "yetenekleri çok daha geniş ve kapsamlı bir kaleme yakışmadığı" yazıldı.Evening Star'dan Mordecai M. Noah ise, öykünün, bir önceki yayımlanan öykü olan Morgue Sokağı Cinayetleri ile aynı ölçüde ilgi çekici olduğunu belirtti.
Uyarlama ve etkiler
1986'da Akademi Ödülü adayı Amerikalı besteci Philip Glass, Girdaba İniş'ten ilhamla bir beste yaptı. Parça Avustralya Dans Tiyatrosu tarafından sipariş edilmişti.
1970'te Çekoslovak yazar Gine Domuzları romanında, Poe'nun Girdaba İniş ve Kara Kedi öykülerine birçok gönderme yaptı. Kurt Vonnegut'ın romanındaki Paul Proteus karakteri ise, eşinin iradesine yenik düştüğünde kendisinin "girdaba inmekte olduğunu" düşünür.
Kaynakça
- ^ a b Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 233 - 246
- ^ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 2001: 66.
- ^ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial, 1991: 169.
- ^ Tresch, John. "Extra! Extra! Poe invents science fiction!"; The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe içinde, editör: Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 2002: 116–117.
- ^ Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 2001: 65–66.
- ^ Bittner, William. Poe: A Biography. Boston: Little, Brown and Company, 1962: 164.
- ^ a b Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 1992: 125.
- ^ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial, 1991: 320.
- ^ Thomas, Dwight & David K. Jackson. The Poe Log: A Documentary Life of Edgar Allan Poe, 1809–1849. Boston: G. K. Hall & Co., 1987: 540.
- ^ a b Thomas, Dwight & David K. Jackson. The Poe Log: A Documentary Life of Edgar Allan Poe, 1809–1849. Boston: G. K. Hall & Co., 1987: 324.
- ^ Vonnegut, Kurt. Player Piano, bölüm 18, s. 184.
Dış bağlantılar
- Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'de öykünün yayımlanma geçmişi 10 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Girdaba Inis Ing A Descent into the Maelstrom Edgar Allan Poe tarafindan yazilan kisa oyku Oykude anlatici bir anafordan ve gemi enkazindan nasil kurtuldugunu anlatir Yazarin uslamlama oykuleri olarak gruplanan oykulerinden biri olan Girdaba Inis ayni zamanda erken bir bilimkurgu ornegi olarak degerlendirilir Girdaba Inis Oyku icin tarafindan cizilmis bir illustrasyon 1919YazarEdgar Allan PoeOzgun adi A Descent into the Maelstrom UlkeABDDilIngilizceTurBilimkurguYayimlanmaOzetOyku icinde oyku olarak kurgulanan hikayede olaylar Lofoten Norvec teki bir dag tirmanisi sirasida anlatilmaktadir Oykude basindan gecenleri anlatan yasli adam aslinda gorundugu kadar yasli olmadigini yasadigi korkunc bir olay sebebiyle saclarinin bembeyaz kesildigini ve sinirlerinin mahvoldugunu soyler Oykunun anlaticisi bulunduklari ucurumun asagisindaki girdabi gorunce yasli adama inanir ve adamin iki kardesi ile birlikte birkac yil once ciktigi balik avini dinlemeye baslar Gelmis gecmis en korkunc kasirga yuzunden gemileri bir girdaba suruklenir Kardeslerden biri dalgalarin arasinda kaybolur olayin korkunclugu karsisinda deliren diger kardes ise kendini guverteye baglar ve batan gemi ile birlikte bogulur Yasli adam ise onceleri girdabin icinde dehset duyar daha sonra onun ne kadar guzel ve muhtesem oldugunu dusunur Etrafinda donmekte olan cisimleri gozlemlediginde daha buyuk parcalarin girdaba dogru daha cabuk cekildigi sonucuna varir Yuvarlak cisimler ise en hizli cekilenlerdir Kardesinin aksine gemi enkazini terk etmeye karar verir Saatler sonra girdaptan kurtulana kadar bir ficiya tutunur AnalizOykunun girisi Samuel Taylor Coleridge in 1798 tarihli The Rime of the Ancient Mariner oykusuyle benzerlik gosterir her iki oykude de heyecanli yasli bir adam bir deniz kazasindan kurtulusunu anlatir Oyku hislere hitap eder anlaticinin dusunce ve duygulari ozellikle de girdapta olecek olmanin verdigi dehset vurgulanir Anlatici hayatta kalabilmek icin uslamlama yetilerini kullanir ve oyku Poe nun erken bilimkurgu orneklerinden biri olarak gorulur Ana temalar Uslamlama ayrica bkz Marie Roget nin Sirri Deniz hikayesi ayrica bkz Nantucketli Arthur Gordon Pym in Oykusu Sisede Bulunan Not Uzun Sandik Oyku icinde oyku ayrica bkz Oval Portre Gondermeler Oykude deki unlu bir anafor hakkinda yazmis olan Norvecli tan bahsedilir Acilis epigrafi ise in 1676 tarihli Against Confidence in Philosophy and Matters of Speculation isimli makalesinden alintilanmistir ancak Poe metni hafifce degistirmistir Yayimlanma gecmisiOyku ilk defa in Nisan ayinda yayimlanan Mayis 1841 sayisinda yer aldi Poe oykuyu sayiya yetistirmek icin acele etti ve yayimlanmasindan sonra oykunun sonunun kusursuz olmadigini soyledi Daha once Morgue Sokagi Cinayetleri Fransizcaya cevrilmisti ve Fransiz okurlar yazarin diger eserlerini de bekliyordu Girdaba Inis bu dile cevrilen ilk eserler arasinda yer aldi Yazarin diger deniz oykuleri Nantucketli Arthur Gordon Pym in Oykusu ve gibi bu oyku de okurlar tarafindan gercek sanildi Hatta oykunun bir kismi Encyclopaedia Britannica nin dokuzuncu baskisinda yer aldi ancak Poe bu bolumu zaten ayni ansiklopedinin daha onceki basimlarindan birindeki bilgilerden uyarlamisti Haziran 1845 te Girdaba Inis yazarin tarafindan Oykuler basligi ile yayimlanan oyku toplamindaki on iki oykuden biri oldu Elestirel tepkilerOykunun yayimlanisindan kisa bir sure sonra Daily Chronicle in 28 Nisan sayisinda oykunun yetenekleri cok daha genis ve kapsamli bir kaleme yakismadigi yazildi Evening Star dan Mordecai M Noah ise oykunun bir onceki yayimlanan oyku olan Morgue Sokagi Cinayetleri ile ayni olcude ilgi cekici oldugunu belirtti Uyarlama ve etkiler1986 da Akademi Odulu adayi Amerikali besteci Philip Glass Girdaba Inis ten ilhamla bir beste yapti Parca Avustralya Dans Tiyatrosu tarafindan siparis edilmisti 1970 te Cekoslovak yazar Gine Domuzlari romaninda Poe nun Girdaba Inis ve Kara Kedi oykulerine bircok gonderme yapti Kurt Vonnegut in romanindaki Paul Proteus karakteri ise esinin iradesine yenik dustugunde kendisinin girdaba inmekte oldugunu dusunur Kaynakca a b Oykunun Turkce isminin ve alintilarin alindigi ceviri Poe Edgar Allan Butun Hikayeleri ceviren Dost Korpe Ithaki Yayinlari 2002 s 233 246 Sova Dawn B Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 2001 66 ISBN 0 8160 4161 X Silverman Kenneth Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York Harper Perennial 1991 169 ISBN 0 06 092331 8 Tresch John Extra Extra Poe invents science fiction The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe icinde editor Kevin J Hayes Cambridge University Press 2002 116 117 ISBN 0 521 79727 6 Sova Dawn B Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 2001 65 66 ISBN 0 8160 4161 X Bittner William Poe A Biography Boston Little Brown and Company 1962 164 a b Meyers Jeffrey Edgar Allan Poe His Life and Legacy New York Cooper Square Press 1992 125 ISBN 0 8154 1038 7 Silverman Kenneth Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York Harper Perennial 1991 320 ISBN 0 06 092331 8 Thomas Dwight amp David K Jackson The Poe Log A Documentary Life of Edgar Allan Poe 1809 1849 Boston G K Hall amp Co 1987 540 ISBN 0 8161 8734 7 a b Thomas Dwight amp David K Jackson The Poe Log A Documentary Life of Edgar Allan Poe 1809 1849 Boston G K Hall amp Co 1987 324 ISBN 0 8161 8734 7 Vonnegut Kurt Player Piano bolum 18 s 184 Dis baglantilarEdgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde de oykunun yayimlanma gecmisi 10 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce