Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Morgue Sokağı Cinayetleri (İngilizce: The Murders in the Rue Morgue), Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1841'de 'de yayımlanan öykü. İlk dedektiflik öyküsü olarak kabul edilenMorgue Sokağı Cinayetleri'ni Poe, "uslamlama öyküleri" olarak grupladığı öyküler arasında saymıştır. Ancak, E. T. A. Hoffmann'ın (1819) ve Voltaire'in (1748) öyküleri gibi, benzer temaya sahip daha eski öyküler de mevcuttur.
| "Morgue Sokağı Cinayetleri" | |
|---|---|
 Aubrey Beardsley'nin öykü için çizdiği illüstrasyon, 1895 | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "The Murders in the Rue Morgue" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Yayımlanma | |
| Sonraki | "Marie Rogêt'nin Sırrı" |
Öyküde , Paris'te iki kadının vahşice öldürüldüğü cinayetin sırrını çözer. Olay sırasında birçok tanık şüpheliyi duymuştur ancak hangi dili konuştuğunu anlayamamıştır. Ayrıca cinayet mahallinde Dupin, insana ait olmayan kıllar bulur. İlk gerçek dedektiflik öyküsü olarak değerlendirilen bu öyküde Dupin karakteri, Sherlock Holmes ve Hercule Poirot gibi sonraki birçok hayalî dedektifin kullanacağı edebi araçları ilk defa kullanır. Poe'nun zeki dedektif karakteri sonraki birçok karakter için örnek olmuştur. Ayrıca, anlatıcı rolündeki yakın arkadaş, öykünün sonunda önce varılan sonucun açıklanması ardından bu sonuca nasıl varıldığının anlatılması gibi unsurlar, sonraki dedektiflik öykülerinde de kullanılmıştır. Dupin karakteri Poe'nun daha sonraki Marie Rogêt'nin Sırrı ve öykülerinde de yer alır.
Özet
Öykü, Paris'teki hayalî bir sokak olan Rue Morgue'da yaşayan Madame L'Espanaye ve kızının kafa karıştırıcı biçimde öldürülmelerini anlatır. Gazete haberlerine göre annenin boynu neredeyse tamamen kesilmiş ve başı gövdesine ufak bir deri parçasıyla bağlı kalmıştır. Kız ise önce boğulmuş, ardından şöminenin baca boşluğuna sıkıştırılmıştır. Cinayet, dördüncü katta bulunan, dışarıdan girişin mümkün olmadığı ve içeriden kilitlenmiş bir odada gerçekleşmiştir. Cinayeti duyan komşuların ifadeleri birbiriyle çelişir çünkü her biri katilin farklı bir dilde konuştuğunu söylemektedir. Katilin konuşmaları belirsizdir ve tanıklar aslında hangi dil olduğunu net olarak anlamadıklarını itiraf ederler.
Paris'in yerlisi ile arkadaşı olan ismi belirsiz anlatıcı, gazete haberlerini ilgiyle takip ederler. Toplumdan uzak yaşayan ve ziyaretçi kabul etmeyen bu iki arkadaş, eski dostlarıyla ilişkiyi kesmiş, sokağa ise yalnız geceleri çıkmaya başlamıştır. Anlatıcı bu durumu "sadece kendi içimizde yaşıyorduk" sözleriyle anlatır. Cinayete ilişkin olarak, hakkında delil olmamasına rağmen Adolphe Le Bon isimli bir adamın tutuklanmasıyla olaya ilgisi artan Dupin, polise yardım etmeyi teklif eder.
Şahitlerin, katilin hangi dili konuştuğu hakkında uzlaşamaması üzerine Dupin, duyulanın insan sesi olmadığına karar verir. Cinayet mahallinde bulduğu sıra dışı kılların insana ait olmadığı sonucuna varır. Gazeteye ilan vererek bir "Ourang-Outang" kaybeden olup olmadığını sorar. İlan üzerine Dupin'in evine gelen bir denizci kayıp orangutanının bulunması için ödül teklif eder. Dupin denizciye Rue Morgue'da işlenen cinayetler hakkında neler bildiğini sorar. Denizci, Borneo'da bir orangutan edindiğini, ancak hayvanın denizcinin usturasını çalarak kaçtığını, takip ettiği hayvanın bir yıldırımsavar direğine tırmanarak Rue Morgue'daki dairenin penceresinden içeri girdiğini itiraf eder.
Odaya giren orangutanın denizciden gördüğü biçimde tıraş etmeye çalıştığı Madame L'Espanaye şaşkınlıktan kendisini savunamamıştır. Ortaya çıkan kanlı durum karşısında heyecana kapılan hayvan genç kızın boğazını öldürünceye kadar sıkmış, ardından suçluluk duygusuyla cesedi saklamak için bacanın içine sıkıştırmıştır. Cinayeti duyunca paniğe kapılıp kaçan denizci, orangutanın da ortadan kaybolmasına sebep olmuştur. Dupin'in olayı bu şekilde aydınlatması üzerine bölge komiserinin tepkisi herkesin kendi işine bakması gerektiğini söylemek olur.
Temalar ve analiz
Arkadaşı Dr. Joseph Snodgrass'a yazdığı bir mektupta Poe öykü hakkında, "öykünün teması, bir cinayeti ortaya çıkarma konusundaki hüner" demiştir. Dupin profesyonel bir dedektif değildir, Rue Morgue'daki cinayetleri araştırmaya kendini eğlendirmek için karar verir. Ayrıca, gerçeği ortaya çıkarmayı ve yanlış yere suçlanan adamı kurtarmayı ister. Bu işten para kazanmayı düşünmediği gibi orangutanın sahibinin hayvanın bulunması için sunduğu ödülü de reddeder. Gerçeğin ortaya çıkmasıyla suç ortadan kalkar çünkü ne orangutan ne de sahibi bu olayda suçlu bulunabilir. Sonraki dedektiflik öykülerinde olsa, tutuklanan şüpheli M. Le Bon ilgiyi başka yöne çekmek için öne sürülen bir unsur olarak kullanılırdı, ancak Poe öyküde bunu yapmamıştır.
Dupin'in metodu, okumanın ve yazılı iletişimin önemini vurgular. Gazetelerdeki haberler Dupin'in merakını uyandırır; "Cuvier" isimli birinin - muhtemelen Fransız zoolojist Georges Cuvier - yazdıklarını okuyarak orangutanlar hakkında bilgi edinir. Bu metot okuyucuyu da kapsar çünkü okuyucu ipuçlarını kendi okuyarak öyküyü takip eder. Poe aynı zamanda sözlü iletişimin de önemini vurgular. Örneğin Dupin denizciye cinayetler hakkında ne bildiğini sorduğu an, denizci birden kendisi de ölüyormuş gibi davranmaya başlar:"Denizcinin yüzü boğuluyormuşçasına kıpkırmızı kesilmişti... bir an sonra tekrar sandalyesine çöktü. Zangır zangır titriyordu. Yüzü sanki ölümün ta kendisiydi."
Poe'nun Morgue Sokağı Cinayetleri'ni yazdığı dönemde, şehirlerin gelişmesinin bir sonucu olarak suç olgusu insanların zihninde ön planda yer almaya başlıyordu. Londra'da ilk profesyonel polis gücü kurulmuştu; ABD şehirlerinde ise gazetelerde cinayet ve mahkeme haberleri çoğaldıkça, polis gücü kurmanın bilimsel yöntemleri tartışılmaya başlıyordu. Poe Morgue Sokağı Cinayetleri'nde, daha sonra Kalabalıkların Adamı gibi birçok öyküsünde kullanacağı bir şehir teması kuruyordu.
Öyküde ayrıca, akıl gücü ile kaba kuvvetin çatışmasını anlatan bir metafor vardır. Orangutan ve sahibi ile betimlenen fiziki güç vahşeti temsil eder: orangutan cinayetleri işlemiştir, sahibi ise hayvana kırbaç ile işkence ettiğini itiraf eder. Dedektifin zihin gücü ise, bunların şiddetine galip gelir. Öykü aynı zamanda, Poe'nun "dünyadaki en şiirsel konu" olduğunu düşündüğü ve eserlerinde sıklıkla yer verdiği temasını da içerir.
Edebî değeri ve tepkiler
Poe'nun biyografi yazarı Jeffrey Meyers öykünün önemini "dünya edebiyat tarihini değiştirdi" sözleriyle anlatır. Sıklıkla ilk dedektiflik öyküsü olarak anılan Morgue Sokağı Cinayetleri'nin kahramanı Dupin, Arthur Conan Doyle'un Sherlock Holmes'ü ve Agatha Christie'nin Hercule Poirot'su gibi birçok hayalî dedektif için prototip olmuştur. Bu öykü türü, genel gizem öykülerinden farklıdır çünkü sırrı çözmeye yönelik analiz sürecine odaklanır. Poe'nun dedektiflik öykülerinin ortaya çıkmasındaki rolü, Mystery Writers of America tarafından her yıl verilen Edgar Ödülü'yle anılır.
Öykü, gizem edebiyatının temel özellikleri olacak birçok unsurun da ortaya çıkmasını sağladı: Tuhaf davranışları olan fakat oldukça zeki dedektif, beceriksiz polisler, yakın bir akadaşın birici şahıs anlatımı. Poe ayrıca polisi, dedektifin zıddı olarak ve sevimsiz biçimde betimledi. Bunun yanı sıra, dedektifin önce vardığı sonucu açıkladığı, ardından bu sonuca nasıl vardığını ayrıntılarıyla anlattığı anlatım tekniği de ilk defa bu öyküde kullanıldı. Öykü ayrıca, polisiye edebiyatın ilk .
İlham
Poe'nun Morgue Sokağı Cinayetleri'ni yazdığı dönemde, çeşitli problemleri çözen benzer karakterlerin yer aldığı başka öyküler de mevcuttu ancak dedektif sözcüğü henüz kullanılmıyordu.E.T.A. Hoffmann'ın 1819 tarihli Das Fräulein von Scuderi öyküsündeki , 18. yüzyılda yaşayan bir çeşit Miss Marple'dı ve bir kuyumcu cinayetinin baş zanlısının masum olduğunu kanıtlıyordu. Bu öykü bazı kaynaklarda ilk dedektif öyküsü olarak geçer.Voltaire'in 1748 tarihli eserinde de ana karakter benzer analiz teknikleri uygular. Poe bu öyküde, analitik incelemeleri ele aldığı ve Bir Haftada Üç Pazar gibi önceki öykülerini de geliştirmiş olabilir.
Poe öykünün dönüm noktasını oluştururken büyük ihtimalle, Philadelphia'daki Masonic Hall'da Haziran 1839'da sergilenen orangutanın halkta yarattığı etkiden ilham aldı. Baş karakterin adının ilham kaynağı ise muhtemelen, 'de 1828 yılında yayımlanan "Unpublished passages in the Life of Vidocq, the French Minister of Police (Fransız Polis Bakanı Vidocq'un Hayatının Yayımlanmamış Bölümleri)" başlıklı bir dizi öyküde adı geçen "Dupin" karakteriydi. Analitik düşünen bir adamın bir cinayeti ortaya çıkarttığı bu öyküyü Poe büyük ihtimalle okumuştu ancak iki öykünün konuları birbirine çok az benzemektedir. Öte yandan her iki öyküdeki maktullerin boğazları, kafaları neredeyse kopacak kadar derin kesilmiştir. Ayrıca Morgue Sokağı Cinayetleri'nde Dupin, Vidocq'tan "iyi bir tahminci" sözleriyle bahseder.
Morgue Sokağı Cinayetleri ve yazarı, öykü ilk yayımlandığında önemli bir yeniliğin ortaya çıkmasını sağladıkları için övgü topladılar. The Pennsylvania Inquirer gazetesindeki bir yazıda Poe'dan, "öykü Bay Poe'nun dahi bir adam olduğunu kanıtlıyor... kimsede görmediğimiz yaratıcı bir gücü ve yeteneği var" cümleleriyle bahsedildi. Poe ise, 'a yazdığı mektupta, bunun büyük bir başarı olmadığını söylüyordu:
| “ | Bu uslamlama öyküleri popülerliğinin çoğunu yeni bir tür olmalarından alıyor. Zekice olmadıklarını söylemek istemiyorum - ama insanların düşündüğü kadar zekice değiller - zekiceler, en azından metot ve metodun havası açısından. Morgue Sokağı Cinayetleri'nde örneğin, çözmek için özellikle attığın bir düğümü kendi kendine çözmenin neresi zekicedir ki? | „ |
Çağdaş okurlar ise, Poe'nun yerleşmiş bir anlatım geleneğini ihlal etmesini olumsuz karşılayabilirler: Okuyucu, öyküyü okudukça sonunu tahmin edebilir olmalıdır. Bu öykünün sonundaki dönüm noktası ise, Poe açısından "kötü kaderdir" çünkü birçok okuyucu mantık çerçevesinde bir orangutanı şüpheli listesine koymayacaktır.
Yayımlanma geçmişi
Poe'nun öyküye verdiği ilk başlık Murders in the Rue Trianon (Trianon Sokağı Cinayetleri)'du, ancak yazar daha sonra öyküyü ölümle daha ilişkili göstermek için başlığı değiştirdi.Morgue Sokağı Cinayetleri ilk defa 'in Nisan 1841 sayısında, Poe dergide editör olarak çalışırken yayımlandı. Yazarın öykü için aldığı 56 dolarlık ödeme nispeten yüksekti, çünkü örneğin Kuzgun için yapılan ödeme 9 dolardı. 1843'te Poe, öykülerini içeren bir dizi kitapçık yayımlamaya karar verdi ancak sadece ilk kitapçık yayımlanabildi. Bu kitapçıkta Morgue Sokağı Cinayetleri, bir hiciv öyküsü olan ile birlikte yer aldı. Kitapçığın fiyatı on iki buçuk sentti. Öykünün bu versiyonunda, ilk yayımlanan hâline göre 52 değişiklik yapılmıştı. Öykü daha sonra Wiley & Putnam tarafından yayımlanan Poe öyküleri derlemesi olan ve basitçe Tales (Öyküler) başlığıyla basılan kitapta da yer aldı. Bu derlemedeki öykülerin seçimine Poe müdahil olmadı.
Poe'nun, öykünün devamı olarak yazdığı Marie Rogêt'nin Sırrı ise Aralık 1842 ile Ocak 1843 arasında tefrika edildi. Bu ikinci öykü, A Sequel to "The Murders in the Rue Morgue" ("Morgue Sokağı Cinayetlerinin" Devamı) alt başlığını taşısa da, her iki öyküdeki ortak özellikler C. Auguste Dupin'in varlığı ve öykülerin Paris'te geçmesi ile sınırlıydı. Dupin daha sonra isimli öyküde de yer aldı. Bu öykü hakkında Poe, 'a yazıldığı Temmuz 1844 tarihli bir mektubunda "belki de uslamlama öykülerim arasında en iyisi bu" demişti.
Öykünün Graham's Magazine'deki ilk baskıya kaynak olan el yazısı kopyası çöpe atılmıştı. Dergideki stajyerlerden biri olan J. M. Johnston bu el yazmasını alıp saklaması için babasına verdi. Bir müzik kutusu içinde saklanan mektup, bulunduğu evdeki üç yangından zarar görmedi ve sonunda yayımcı 'a kadar ulaştı. Childs 1891'de el yazmasını, geçmişini anlatan bir mektupla birlikte Drexel Üniversitesi'ne gönderdi.
Morgue Sokağı Cinayetleri Poe'nun Fransızcaya çevrilen ilk eserlerinden biriydi. Öykü 11-13 Haziran 1846 tarihleri arasında Paris gazetesi olan La Quotidienne'de Un meurtre sans exemple dans les Fastes de la Justice başlığıyla yayımlandı. Bu basımda Poe'nun adı yazılmadı ve öyküdeki çeşitli isimler, örneğin Rue Morgue ve Dupin ("Bernier") değiştirildi. 12 Ekim 1846'da yine Poe'ya atıf yapılmamış bir çeviri, Une Sanglante Enigme başlığıyla Le Commerce'de basıldı. Le Commerce'ün editörüne, öyküyü La Quotidienne'den alıntıladığı gerekçesiyle dava açıldı. Bu dava sayesinde Poe'nun adı Fransa'da bilinirlik kazandı.
Türkiye'deki baskıları
Edgar Allan Poe'nun eseri Türkiye'de ilk kez 1937 yılında tarafından 'in çevirisiyle ve Morg Sokağında İki Taraflı Cinayet adıyla çıktı. 1954 yılında Varlık Yayınları kitabı bir kez daha yayımladı. Çevirisini Memet Fuat'ın yaptığı bu yeni baskının adı da değişmiş ve Morgue Sokağı Cinayeti olmuştu. Bugüne kadar bu ikinci ismiyle çeşitli yayınevleri tarafından dört kez daha yayımlandı. Bunlar sırasıyla 1998 ve 2002'de Adam Yayınları, yine 2002'de Timaş Yayınları ve 2008'de 'dır. Bu baskılardan sadece Timaş Yayınları'nınkinin çevirisini yapmış, diğerlerinde Memet Fuat'ın eski çevirisini kullanılmıştır.
| Basım Yılı | Adı | Yayınevi | Çevirmen | ISBN |
|---|---|---|---|---|
| 1937 | Morg Sokağında İki Taraflı Cinayet | - | ||
| 1954 | Morgue Sokağı Cinayeti | Varlık Yayınları | Memet Fuat | - |
| 1998/2002 | Morgue Sokağı Cinayeti | Adam Yayınları | Memet Fuat | () |
| 2002 | Morgue Sokağı Cinayeti | Timaş Yayınları | ||
| 2008 | Morgue Sokağı Cinayeti | Memet Fuat | () | |
| 2019 | Morgue Sokağı Cinayetleri | Can Yayınları | Nazire Ersöz | 9789750741210 |
Uyarlamalar
Morgue Sokağı Cinayetleri birçok defa sinema ve televizyon filmi olarak uyarlandı. Öykünün ilk tam zamanlı film uyarlaması Universal Pictures tarafından 1932'de adıyla yapıldı. 'nin yönettiği filmde Bela Lugosi, , ve Arlene Francis rol aldı.Phantom of the Rue Morgue isimli bir başka uyarlama 1954'te Warner Brothers yapımı olarak çekildi. 'un yönettiği filmde başrollerde Karl Malden ve Patricia Medina oynadı. 'in yönettiği 1971 yapımı ise özgün öyküden oldukça farklıydı. 'ın yönettiği, George C. Scott, Rebecca De Mornay, Ian McShane ve Val Kilmer'ın oynadığı aynı başlıklı bir TV filmi ise 1986'da televizyonda yayımlandı.
Kaynakça
- ^ a b c Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 307 - 334
- ^ a b c d e Silverman, Kenneth (1991). Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial. ss. 171. .
- ^ a b c Meyers, Jeffrey (1992). Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. New York: Cooper Square Press, 123.
- ^ a b Booker, Christopher (2004). The Seven Basic Plots. Continuum, 507.
- ^ a b c d Silverman, Kenneth (1991). Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial. ss. 173. .
- ^ a b Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 354.
- ^ Whalen, Terance (2001). "Poe and the American Publishing Industry", A Historical Guide to Edgar Allan Poe, editör: J. Gerald Kennedy, Oxford University Press, 86.
- ^ Cleman, John (2001). "Irresistible Impulses: Edgar Allan Poe and the Insanity Defense", Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe, editör: Harold Bloom. Philadelphia: Chelsea House Publishers, 65
- ^ Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 312.
- ^ Thomas, Peter (2002). "Poe's Dupin and the Power of Detection", The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe, editör: Kevin J. Hayes. Cambridge University Press, 133–134.
- ^ Kennedy, J. Gerald (1987). Poe, Death, and the Life of Writing. New Haven, CT: Yale University Press, 120.
- ^ Silverman, Kenneth (1991). Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial. ss. 172. .
- ^ Rosenheim, Shawn James (1997). The Cryptographic Imagination: Secret Writing from Edgar Poe to the Internet. Johns Hopkins University Press, 75.
- ^ Hoffman, Daniel (1972). Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe. Baton Rouge: Louisiana State University Press, 110.
- ^ a b Sova, Dawn B. (2001). Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 162–163.
- ^ Neimeyer, Mark (2002). "Poe and Popular Culture", The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe. Cambridge University Press, 206.
- ^ Van Leer, David (1993). "Detecting Truth: The World of the Dupin Tales" The American Novel: New Essays on Poe's Major Tales, editör: Kenneth Silverman. Cambridge University Press, 65.
- ^ Cornelius, Kay (2001). "Biography of Edgar Allan Poe"; Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe içinde, editör: Harold Bloom. Philadelphia: Chelsea House Publishers, 33
- ^ a b Silverman, Kenneth (1991). Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance (Paperback bas.). New York: Harper Perennial. s. 174. ISBN .
- ^ Cornelius, Kay (2001). "Biography of Edgar Allan Poe" in Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe, editör: Harold Bloom, Philadelphia: Chelsea House Publishers, 31
- ^ Ousby, Ian V. K. (Aralık 1972). "'The Murders in the Rue Morgue' and 'Doctor D'Arsac': A Poe Source 12 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", Poe Studies, cilt V, no. 2, 52.
- ^ Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 311.
- ^ Kennedy, J. Gerald (1987). Poe, Death and the Life of Writing. New Haven, CT: Yale University Press, 119.
- ^ Rosenheim, Shawn James (1997). The Cryptographic Imagination: Secret Writing from Edgar Poe to the Internet. Johns Hopkins University Press, 68.
- ^ Sova, Dawn B. (2001) .Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 162.
- ^ Ostram, John Ward (1987). "Poe's Literary Labors and Rewards", Myths and Reality: The Mysterious Mr. Poe. Baltimore: The Edgar Allan Poe Society, 39, 40
- ^ Ostram, John Ward (1987). "Poe's Literary Labors and Rewards" , Myths and Reality: The Mysterious Mr. Poe. Baltimore: The Edgar Allan Poe Society, 40
- ^ Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 399.
- ^ Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 465–466.
- ^ Sova, Dawn B. (2001). Edgar Allan Poe: A to Z. New York: Checkmark Books, 165.
- ^ Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 430.
- ^ Boll, Ernest (May 1943). "The Manuscript of 'The Murders in the Rue Morgue' and Poe's Revisions", Modern Philology, vol. 40, no. 4, 302.
- ^ a b Quinn, Arthur Hobson (1998). Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 517.
- ^ . www.cinairoman.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010.
Dış bağlantılar
- Edgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'de öykünün yayımlanma geçmişi14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- 'ta seslendirilmiş öykü kaydı17 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Morgue Sokagi Cinayetleri Ingilizce The Murders in the Rue Morgue Edgar Allan Poe tarafindan yazilan ve ilk defa 1841 de de yayimlanan oyku Ilk dedektiflik oykusu olarak kabul edilenMorgue Sokagi Cinayetleri ni Poe uslamlama oykuleri olarak grupladigi oykuler arasinda saymistir Ancak E T A Hoffmann in 1819 ve Voltaire in 1748 oykuleri gibi benzer temaya sahip daha eski oykuler de mevcuttur Morgue Sokagi Cinayetleri Aubrey Beardsley nin oyku icin cizdigi illustrasyon 1895YazarEdgar Allan PoeOzgun adi The Murders in the Rue Morgue UlkeABDDilIngilizceYayimlanmaSonraki Marie Roget nin Sirri Oykude Paris te iki kadinin vahsice olduruldugu cinayetin sirrini cozer Olay sirasinda bircok tanik supheliyi duymustur ancak hangi dili konustugunu anlayamamistir Ayrica cinayet mahallinde Dupin insana ait olmayan killar bulur Ilk gercek dedektiflik oykusu olarak degerlendirilen bu oykude Dupin karakteri Sherlock Holmes ve Hercule Poirot gibi sonraki bircok hayali dedektifin kullanacagi edebi araclari ilk defa kullanir Poe nun zeki dedektif karakteri sonraki bircok karakter icin ornek olmustur Ayrica anlatici rolundeki yakin arkadas oykunun sonunda once varilan sonucun aciklanmasi ardindan bu sonuca nasil varildiginin anlatilmasi gibi unsurlar sonraki dedektiflik oykulerinde de kullanilmistir Dupin karakteri Poe nun daha sonraki Marie Roget nin Sirri ve oykulerinde de yer alir OzetOyku Paris teki hayali bir sokak olan Rue Morgue da yasayan Madame L Espanaye ve kizinin kafa karistirici bicimde oldurulmelerini anlatir Gazete haberlerine gore annenin boynu neredeyse tamamen kesilmis ve basi govdesine ufak bir deri parcasiyla bagli kalmistir Kiz ise once bogulmus ardindan sominenin baca bosluguna sikistirilmistir Cinayet dorduncu katta bulunan disaridan girisin mumkun olmadigi ve iceriden kilitlenmis bir odada gerceklesmistir Cinayeti duyan komsularin ifadeleri birbiriyle celisir cunku her biri katilin farkli bir dilde konustugunu soylemektedir Katilin konusmalari belirsizdir ve taniklar aslinda hangi dil oldugunu net olarak anlamadiklarini itiraf ederler Paris in yerlisi ile arkadasi olan ismi belirsiz anlatici gazete haberlerini ilgiyle takip ederler Toplumdan uzak yasayan ve ziyaretci kabul etmeyen bu iki arkadas eski dostlariyla iliskiyi kesmis sokaga ise yalniz geceleri cikmaya baslamistir Anlatici bu durumu sadece kendi icimizde yasiyorduk sozleriyle anlatir Cinayete iliskin olarak hakkinda delil olmamasina ragmen Adolphe Le Bon isimli bir adamin tutuklanmasiyla olaya ilgisi artan Dupin polise yardim etmeyi teklif eder Sahitlerin katilin hangi dili konustugu hakkinda uzlasamamasi uzerine Dupin duyulanin insan sesi olmadigina karar verir Cinayet mahallinde buldugu sira disi killarin insana ait olmadigi sonucuna varir Gazeteye ilan vererek bir Ourang Outang kaybeden olup olmadigini sorar Ilan uzerine Dupin in evine gelen bir denizci kayip orangutaninin bulunmasi icin odul teklif eder Dupin denizciye Rue Morgue da islenen cinayetler hakkinda neler bildigini sorar Denizci Borneo da bir orangutan edindigini ancak hayvanin denizcinin usturasini calarak kactigini takip ettigi hayvanin bir yildirimsavar diregine tirmanarak Rue Morgue daki dairenin penceresinden iceri girdigini itiraf eder Odaya giren orangutanin denizciden gordugu bicimde tiras etmeye calistigi Madame L Espanaye saskinliktan kendisini savunamamistir Ortaya cikan kanli durum karsisinda heyecana kapilan hayvan genc kizin bogazini oldurunceye kadar sikmis ardindan sucluluk duygusuyla cesedi saklamak icin bacanin icine sikistirmistir Cinayeti duyunca panige kapilip kacan denizci orangutanin da ortadan kaybolmasina sebep olmustur Dupin in olayi bu sekilde aydinlatmasi uzerine bolge komiserinin tepkisi herkesin kendi isine bakmasi gerektigini soylemek olur Dupin in denizciye cinayetleri sordugu an un 1909 tarihli bir Londra baskisi icin yaptigi illustrasyonTemalar ve analizArkadasi Dr Joseph Snodgrass a yazdigi bir mektupta Poe oyku hakkinda oykunun temasi bir cinayeti ortaya cikarma konusundaki huner demistir Dupin profesyonel bir dedektif degildir Rue Morgue daki cinayetleri arastirmaya kendini eglendirmek icin karar verir Ayrica gercegi ortaya cikarmayi ve yanlis yere suclanan adami kurtarmayi ister Bu isten para kazanmayi dusunmedigi gibi orangutanin sahibinin hayvanin bulunmasi icin sundugu odulu de reddeder Gercegin ortaya cikmasiyla suc ortadan kalkar cunku ne orangutan ne de sahibi bu olayda suclu bulunabilir Sonraki dedektiflik oykulerinde olsa tutuklanan supheli M Le Bon ilgiyi baska yone cekmek icin one surulen bir unsur olarak kullanilirdi ancak Poe oykude bunu yapmamistir Dupin in metodu okumanin ve yazili iletisimin onemini vurgular Gazetelerdeki haberler Dupin in merakini uyandirir Cuvier isimli birinin muhtemelen Fransiz zoolojist Georges Cuvier yazdiklarini okuyarak orangutanlar hakkinda bilgi edinir Bu metot okuyucuyu da kapsar cunku okuyucu ipuclarini kendi okuyarak oykuyu takip eder Poe ayni zamanda sozlu iletisimin de onemini vurgular Ornegin Dupin denizciye cinayetler hakkinda ne bildigini sordugu an denizci birden kendisi de oluyormus gibi davranmaya baslar Denizcinin yuzu boguluyormuscasina kipkirmizi kesilmisti bir an sonra tekrar sandalyesine coktu Zangir zangir titriyordu Yuzu sanki olumun ta kendisiydi Poe nun Morgue Sokagi Cinayetleri ni yazdigi donemde sehirlerin gelismesinin bir sonucu olarak suc olgusu insanlarin zihninde on planda yer almaya basliyordu Londra da ilk profesyonel polis gucu kurulmustu ABD sehirlerinde ise gazetelerde cinayet ve mahkeme haberleri cogaldikca polis gucu kurmanin bilimsel yontemleri tartisilmaya basliyordu Poe Morgue Sokagi Cinayetleri nde daha sonra Kalabaliklarin Adami gibi bircok oykusunde kullanacagi bir sehir temasi kuruyordu Oykude ayrica akil gucu ile kaba kuvvetin catismasini anlatan bir metafor vardir Orangutan ve sahibi ile betimlenen fiziki guc vahseti temsil eder orangutan cinayetleri islemistir sahibi ise hayvana kirbac ile iskence ettigini itiraf eder Dedektifin zihin gucu ise bunlarin siddetine galip gelir Oyku ayni zamanda Poe nun dunyadaki en siirsel konu oldugunu dusundugu ve eserlerinde siklikla yer verdigi temasini da icerir Edebi degeri ve tepkilerPoe nun biyografi yazari Jeffrey Meyers oykunun onemini dunya edebiyat tarihini degistirdi sozleriyle anlatir Siklikla ilk dedektiflik oykusu olarak anilan Morgue Sokagi Cinayetleri nin kahramani Dupin Arthur Conan Doyle un Sherlock Holmes u ve Agatha Christie nin Hercule Poirot su gibi bircok hayali dedektif icin prototip olmustur Bu oyku turu genel gizem oykulerinden farklidir cunku sirri cozmeye yonelik analiz surecine odaklanir Poe nun dedektiflik oykulerinin ortaya cikmasindaki rolu Mystery Writers of America tarafindan her yil verilen Edgar Odulu yle anilir Oyku gizem edebiyatinin temel ozellikleri olacak bircok unsurun da ortaya cikmasini sagladi Tuhaf davranislari olan fakat oldukca zeki dedektif beceriksiz polisler yakin bir akadasin birici sahis anlatimi Poe ayrica polisi dedektifin ziddi olarak ve sevimsiz bicimde betimledi Bunun yani sira dedektifin once vardigi sonucu acikladigi ardindan bu sonuca nasil vardigini ayrintilariyla anlattigi anlatim teknigi de ilk defa bu oykude kullanildi Oyku ayrica polisiye edebiyatin ilk IlhamPoe nun Morgue Sokagi Cinayetleri ni yazdigi donemde cesitli problemleri cozen benzer karakterlerin yer aldigi baska oykuler de mevcuttu ancak dedektif sozcugu henuz kullanilmiyordu E T A Hoffmann in 1819 tarihli Das Fraulein von Scuderi oykusundeki 18 yuzyilda yasayan bir cesit Miss Marple di ve bir kuyumcu cinayetinin bas zanlisinin masum oldugunu kanitliyordu Bu oyku bazi kaynaklarda ilk dedektif oykusu olarak gecer Voltaire in 1748 tarihli eserinde de ana karakter benzer analiz teknikleri uygular Poe bu oykude analitik incelemeleri ele aldigi ve Bir Haftada Uc Pazar gibi onceki oykulerini de gelistirmis olabilir Poe oykunun donum noktasini olustururken buyuk ihtimalle Philadelphia daki Masonic Hall da Haziran 1839 da sergilenen orangutanin halkta yarattigi etkiden ilham aldi Bas karakterin adinin ilham kaynagi ise muhtemelen de 1828 yilinda yayimlanan Unpublished passages in the Life of Vidocq the French Minister of Police Fransiz Polis Bakani Vidocq un Hayatinin Yayimlanmamis Bolumleri baslikli bir dizi oykude adi gecen Dupin karakteriydi Analitik dusunen bir adamin bir cinayeti ortaya cikarttigi bu oykuyu Poe buyuk ihtimalle okumustu ancak iki oykunun konulari birbirine cok az benzemektedir Ote yandan her iki oykudeki maktullerin bogazlari kafalari neredeyse kopacak kadar derin kesilmistir Ayrica Morgue Sokagi Cinayetleri nde Dupin Vidocq tan iyi bir tahminci sozleriyle bahseder Morgue Sokagi Cinayetleri ve yazari oyku ilk yayimlandiginda onemli bir yeniligin ortaya cikmasini sagladiklari icin ovgu topladilar The Pennsylvania Inquirer gazetesindeki bir yazida Poe dan oyku Bay Poe nun dahi bir adam oldugunu kanitliyor kimsede gormedigimiz yaratici bir gucu ve yetenegi var cumleleriyle bahsedildi Poe ise a yazdigi mektupta bunun buyuk bir basari olmadigini soyluyordu Bu uslamlama oykuleri populerliginin cogunu yeni bir tur olmalarindan aliyor Zekice olmadiklarini soylemek istemiyorum ama insanlarin dusundugu kadar zekice degiller zekiceler en azindan metot ve metodun havasi acisindan Morgue Sokagi Cinayetleri nde ornegin cozmek icin ozellikle attigin bir dugumu kendi kendine cozmenin neresi zekicedir ki Cagdas okurlar ise Poe nun yerlesmis bir anlatim gelenegini ihlal etmesini olumsuz karsilayabilirler Okuyucu oykuyu okudukca sonunu tahmin edebilir olmalidir Bu oykunun sonundaki donum noktasi ise Poe acisindan kotu kaderdir cunku bircok okuyucu mantik cercevesinde bir orangutani supheli listesine koymayacaktir Yayimlanma gecmisiPoe nun ozgun elyazmasinda Morgue Sokagi Cinayetleri Poe nun oykuye verdigi ilk baslik Murders in the Rue Trianon Trianon Sokagi Cinayetleri du ancak yazar daha sonra oykuyu olumle daha iliskili gostermek icin basligi degistirdi Morgue Sokagi Cinayetleri ilk defa in Nisan 1841 sayisinda Poe dergide editor olarak calisirken yayimlandi Yazarin oyku icin aldigi 56 dolarlik odeme nispeten yuksekti cunku ornegin Kuzgun icin yapilan odeme 9 dolardi 1843 te Poe oykulerini iceren bir dizi kitapcik yayimlamaya karar verdi ancak sadece ilk kitapcik yayimlanabildi Bu kitapcikta Morgue Sokagi Cinayetleri bir hiciv oykusu olan ile birlikte yer aldi Kitapcigin fiyati on iki bucuk sentti Oykunun bu versiyonunda ilk yayimlanan haline gore 52 degisiklik yapilmisti Oyku daha sonra Wiley amp Putnam tarafindan yayimlanan Poe oykuleri derlemesi olan ve basitce Tales Oykuler basligiyla basilan kitapta da yer aldi Bu derlemedeki oykulerin secimine Poe mudahil olmadi Poe nun oykunun devami olarak yazdigi Marie Roget nin Sirri ise Aralik 1842 ile Ocak 1843 arasinda tefrika edildi Bu ikinci oyku A Sequel to The Murders in the Rue Morgue Morgue Sokagi Cinayetlerinin Devami alt basligini tasisa da her iki oykudeki ortak ozellikler C Auguste Dupin in varligi ve oykulerin Paris te gecmesi ile sinirliydi Dupin daha sonra isimli oykude de yer aldi Bu oyku hakkinda Poe a yazildigi Temmuz 1844 tarihli bir mektubunda belki de uslamlama oykulerim arasinda en iyisi bu demisti Oykunun Graham s Magazine deki ilk baskiya kaynak olan el yazisi kopyasi cope atilmisti Dergideki stajyerlerden biri olan J M Johnston bu el yazmasini alip saklamasi icin babasina verdi Bir muzik kutusu icinde saklanan mektup bulundugu evdeki uc yangindan zarar gormedi ve sonunda yayimci a kadar ulasti Childs 1891 de el yazmasini gecmisini anlatan bir mektupla birlikte Drexel Universitesi ne gonderdi Morgue Sokagi Cinayetleri Poe nun Fransizcaya cevrilen ilk eserlerinden biriydi Oyku 11 13 Haziran 1846 tarihleri arasinda Paris gazetesi olan La Quotidienne de Un meurtre sans exemple dans les Fastes de la Justice basligiyla yayimlandi Bu basimda Poe nun adi yazilmadi ve oykudeki cesitli isimler ornegin Rue Morgue ve Dupin Bernier degistirildi 12 Ekim 1846 da yine Poe ya atif yapilmamis bir ceviri Une Sanglante Enigme basligiyla Le Commerce de basildi Le Commerce un editorune oykuyu La Quotidienne den alintiladigi gerekcesiyle dava acildi Bu dava sayesinde Poe nun adi Fransa da bilinirlik kazandi Turkiye deki baskilariEdgar Allan Poe nun eseri Turkiye de ilk kez 1937 de Morg Sokaginda Iki Tarafli Cinayet adiyla cikti 1954 te Varlik Yayinlari tarafindan bu kez Morgue Sokagi Cinayeti adiyla yayimlandi Edgar Allan Poe nun eseri Turkiye de ilk kez 1937 yilinda tarafindan in cevirisiyle ve Morg Sokaginda Iki Tarafli Cinayet adiyla cikti 1954 yilinda Varlik Yayinlari kitabi bir kez daha yayimladi Cevirisini Memet Fuat in yaptigi bu yeni baskinin adi da degismis ve Morgue Sokagi Cinayeti olmustu Bugune kadar bu ikinci ismiyle cesitli yayinevleri tarafindan dort kez daha yayimlandi Bunlar sirasiyla 1998 ve 2002 de Adam Yayinlari yine 2002 de Timas Yayinlari ve 2008 de dir Bu baskilardan sadece Timas Yayinlari ninkinin cevirisini yapmis digerlerinde Memet Fuat in eski cevirisini kullanilmistir Basim Yili Adi Yayinevi Cevirmen ISBN1937 Morg Sokaginda Iki Tarafli Cinayet 1954 Morgue Sokagi Cinayeti Varlik Yayinlari Memet Fuat 1998 2002 Morgue Sokagi Cinayeti Adam Yayinlari Memet Fuat ISBN 9754181667 2002 Morgue Sokagi Cinayeti Timas Yayinlari2008 Morgue Sokagi Cinayeti Memet Fuat ISBN 9786050017021 2019 Morgue Sokagi Cinayetleri Can Yayinlari Nazire Ersoz 9789750741210UyarlamalarMorgue Sokagi Cinayetleri bircok defa sinema ve televizyon filmi olarak uyarlandi Oykunun ilk tam zamanli film uyarlamasi Universal Pictures tarafindan 1932 de adiyla yapildi nin yonettigi filmde Bela Lugosi ve Arlene Francis rol aldi Phantom of the Rue Morgue isimli bir baska uyarlama 1954 te Warner Brothers yapimi olarak cekildi un yonettigi filmde basrollerde Karl Malden ve Patricia Medina oynadi in yonettigi 1971 yapimi ise ozgun oykuden oldukca farkliydi in yonettigi George C Scott Rebecca De Mornay Ian McShane ve Val Kilmer in oynadigi ayni baslikli bir TV filmi ise 1986 da televizyonda yayimlandi Kaynakca a b c Oykunun Turkce isminin ve alintilarin alindigi ceviri Poe Edgar Allan Butun Hikayeleri ceviren Dost Korpe Ithaki Yayinlari 2002 s 307 334 a b c d e Silverman Kenneth 1991 Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York Harper Perennial ss 171 ISBN 0060923318 a b c Meyers Jeffrey 1992 Edgar Allan Poe His Life and Legacy New York Cooper Square Press 123 ISBN 0815410387 a b Booker Christopher 2004 The Seven Basic Plots Continuum 507 a b c d Silverman Kenneth 1991 Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York Harper Perennial ss 173 ISBN 0060923318 a b Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 354 ISBN 0801857309 Whalen Terance 2001 Poe and the American Publishing Industry A Historical Guide to Edgar Allan Poe editor J Gerald Kennedy Oxford University Press 86 ISBN 0195121503 Cleman John 2001 Irresistible Impulses Edgar Allan Poe and the Insanity Defense Bloom s BioCritiques Edgar Allan Poe editor Harold Bloom Philadelphia Chelsea House Publishers 65 ISBN 0791061736 Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 312 ISBN 0801857309 Thomas Peter 2002 Poe s Dupin and the Power of Detection The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe editor Kevin J Hayes Cambridge University Press 133 134 ISBN 0521797276 Kennedy J Gerald 1987 Poe Death and the Life of Writing New Haven CT Yale University Press 120 ISBN 0300037732 Silverman Kenneth 1991 Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance New York Harper Perennial ss 172 ISBN 0060923318 Rosenheim Shawn James 1997 The Cryptographic Imagination Secret Writing from Edgar Poe to the Internet Johns Hopkins University Press 75 ISBN 9780801853326 Hoffman Daniel 1972 Poe Poe Poe Poe Poe Poe Poe Baton Rouge Louisiana State University Press 110 ISBN 0807123218 a b Sova Dawn B 2001 Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 162 163 ISBN 081604161X Neimeyer Mark 2002 Poe and Popular Culture The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe Cambridge University Press 206 ISBN 0521797276 Van Leer David 1993 Detecting Truth The World of the Dupin Tales The American Novel New Essays on Poe s Major Tales editor Kenneth Silverman Cambridge University Press 65 ISBN 0521422434 Cornelius Kay 2001 Biography of Edgar Allan Poe Bloom s BioCritiques Edgar Allan Poe icinde editor Harold Bloom Philadelphia Chelsea House Publishers 33 ISBN 0791061736 a b Silverman Kenneth 1991 Edgar A Poe Mournful and Never ending Remembrance Paperback bas New York Harper Perennial s 174 ISBN 0060923318 Cornelius Kay 2001 Biography of Edgar Allan Poe in Bloom s BioCritiques Edgar Allan Poe editor Harold Bloom Philadelphia Chelsea House Publishers 31 ISBN 0791061736 Ousby Ian V K Aralik 1972 The Murders in the Rue Morgue and Doctor D Arsac A Poe Source 12 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Poe Studies cilt V no 2 52 Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 311 ISBN 0801857309 Kennedy J Gerald 1987 Poe Death and the Life of Writing New Haven CT Yale University Press 119 ISBN 0300037732 Rosenheim Shawn James 1997 The Cryptographic Imagination Secret Writing from Edgar Poe to the Internet Johns Hopkins University Press 68 ISBN 9780801853326 Sova Dawn B 2001 Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 162 ISBN 081604161X Ostram John Ward 1987 Poe s Literary Labors and Rewards Myths and Reality The Mysterious Mr Poe Baltimore The Edgar Allan Poe Society 39 40 Ostram John Ward 1987 Poe s Literary Labors and Rewards Myths and Reality The Mysterious Mr Poe Baltimore The Edgar Allan Poe Society 40 Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 399 ISBN 0801857309 Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 465 466 ISBN 0801857309 Sova Dawn B 2001 Edgar Allan Poe A to Z New York Checkmark Books 165 ISBN 081604161X Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 430 ISBN 0801857309 Boll Ernest May 1943 The Manuscript of The Murders in the Rue Morgue and Poe s Revisions Modern Philology vol 40 no 4 302 a b Quinn Arthur Hobson 1998 Edgar Allan Poe A Critical Biography Baltimore The Johns Hopkins University Press 517 ISBN 0801857309 www cinairoman com 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2010 Dis baglantilarEdgar Allan Poe Society6 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde de oykunun yayimlanma gecmisi14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce ta seslendirilmis oyku kaydi17 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce