Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uçuş yükü (görev yükü ya da taşıma yükü), bir hava taşıtının ya da bir fırlatma aracının taşıma sığasıdır ve genellikle ağırlık olarak ölçülür. Uçuşun ya da görevin türüne göre, aracın uçuş yükü şunları içerebilir: kargo, yolcu, , cephane, bilimsel araç gereç veya deneyler ya da diğer donanımlar. İsteğe bağlı olarak taşındığında, ek yakıt da ayrıca uçuş yükünün bir parçası sayılır. Ticari bağlamda (örn., bir havayolu ya da havayolu kargo şirketi için), taşıma yükü sadece gelir getirici/üretici kargodan ya da ücret ödeyen yolculardan oluşabilir.
Bir roket için, görev-yükü yapay uydu, uzay sondası ya da insan,hayvan veya kargo taşıyan bir uzay aracı olabilir. Balistik bir füze içinse, uçuşu yükü bir ya da daha fazla savaş başlığı veya ilgili sistemler olabilir; bu sistemlerin tamamının ağırlığına denmektedir.
Uçuş yükünün, hava taşıtının ya da uzay aracının kalkış ağırlığına olan kesri "" olarak bilinir. Uçuş yükünün ve yakıtın ağırlıkları birlikte ele alındığında, "faydalı yük kesri" (İng: useful load fraction) olarak ifade edilir. Uzay aracı için, "kütle kesri" (İng: mass fraction) genellikle kullanılır, bu kesir görev-yükünün kalan her şeye oranını ifade eder, buna roket yapısı da dahildir.
Uçuş yükü ile erim (menzil) arasındaki ilişki
Uçuş yükü ile arasında bir çeşit "değiş-tokuş" dengesi bulunmaktadır. bir uçuş yükü - erim çizelgesi bu denge değişimini örnekler.
Grafikteki yatay çizgi en yüksek yük miktarını göstermektedir. Bu çizgi, yapısal olarak, hava aracının sınırlıdır. En yüksek görev yükü miktarı, azami yakıtsız ağırlık ile işletimsel boş ağırlık (OEW - Operational Empty Weight) arasındaki farktır. Grafikte çizgi boyunca soldan-sağa, erim arttıkça, sabit en yüksek görev yükü görülmektedir. Daha fazla erim için daha fazla yakıt eklenmelidir.
Grafikteki dikey çizgi, hava aracının en yüksek görev yükü miktarı ile gerekli yakıt miktarından oluşan bileşik ağırlığının azami kalkış ağırlığına (MTOW) ulaştığı erimi temsil etmektedir. Eğer o noktada erim daha da artılırsa, yeteri kadar görev yükü feda edilerek yakıt eklenmelidir.
Azami kalkış ağırlığı, motorların azami net gücü ve kanatların kalkış/sürtünme oranı değerleri ile sınırlıdır. Grafikte erim/en-fazla-yük noktasından sonraki çapraz çizgi ise, azami kalkış ağırlığı ile kalkış yapılırken görev yükünü azaltmanın, yakıtı (ve erimi) nasıl artırdığını göstermektedir.
Çizgi üzerindeki ikinci kırılma ise en fazla yakıt sığasına ulaşıldığı noktayı göstermektedir. Bu noktadan daha öteye uçuş yapıldığında görev yükü, erimde daha da az bir artış için, daha da azaltılmalıdır. Mutlak erim o halde bir hava aracının mümkün olan en fazla yakıt ile görev yükü taşımadan ulaşabileceği mesafedir.
Örnekler
Görev yükü sığa örnekleri:
- Antonov An-225 Mriya: 250 bin kg
- Saturn V:
- Alçak Dünya Yörüngesi'ne : 118 bin kg
- Ay yörüngesine: 47 bin kg
- Uzay Mekiği:
- Alçak Dünya Yörüngesi'ne: 24 bin 400 kg (53 bin 700 lb)
- Yer sabit aktarma yörüngesi'ne: 3810 kg (8390 lb)
- Trident (füze): 2800 kg []
-
- Görev yükü: 7667 kg
Yapısal sığa
Hava araçlarında, yakıtın ağırlığı, kanatların uçağın gövdesindeki ağırlık kadar önemli ölçüde etki etmemektedir. Bu yüzden uçağa, kanatlarının taşıyabileceği en yüksek miktarda görev yükü konulsa bile, uçak hala önemli ölçüde yakıt taşıyabilir.
Görev-yükü kısıtlamaları
Fırlatma ve taşıma sistemleri sadece taşınabilecek görev-yükleri açısından değil aynı zaman görev-yükü üzerinde (örn. fırlatma sırasında) oluşan baskı ve diğer etkenler açısından da birbirinden farklıdırlar. Görev-yükü hedefine taşınmakla kalmayıp, Dünya'nın yüzeyindeki bir yere ya da belirli bir yörüngeye, sağlam olarak varmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için, savaş başlığı ya da uydu gibi görev-yükleri, varış noktasına giderken yolculuk sırasında çeşitli "hırpalanma" türlerine belirli oranlarda dayanabilecek şekilde tasarlanırlar. Roketlerde taşınan pek çok görev-yükü, görev-yükünü atmosferde yüksek hızda yol alınmasından kaynaklanan karşı korumak ve fırlatma aracının aerodinamiğini genel olarak iyileştirmek amacıyla içerisine oturtulur. Uçakla taşınan pek çok görev-yükü benzer nedenlerle uçak gövdesi içerisinde taşınır. , gibi, olağan dışı boyutlara sahip bir uçak gövdesini gerektirebilir.
Fırlatma sistemi üzerine konulan çeşitli kısıtlamalar, kabaca görev yüküne fiziksel zarar verenler, elektronik aksamını ya da kimyasal bileşimini/yapısını bozanlar olarak sınıflandırılabilir. Fiziksel zararlara örnek olarak havanın aracı aşırı sarması ya da titreştirmesi sebebiyle oluşan, kısa zaman ölçeğinde aşırı hızlanmalar, roket itkisi ya da yerçekimi nedeniyle oluşan, uzun zaman ölçeğinde aşırı hızlanmalar ve roket motorlarının çok çabuk bir biçimde yüksek hıza geçirilmesi ya da durdurulması nedeniyle ivmelenmenin büyüklüğünde ya da yönünde oluşan ani değişimler gösterilebilir. Elektrikal, kimyasal ya da biyolojik görev yükleri, (sıcak ya da soğuk) aşırı sıcaklıklar, sıcaklık ya da basınçtaki ani değişimler, iyonlaşmaya sebebiyet veren, hızla hareket eden hava akımıyla temas ve kozmik ışınlar, Van Allen kuşağı ya da Güneş rüzgârı yüzünden maruz kalınan radyasyon sebebiyle zarar görebilir.
Kaynakça
- ^ Launius, Roger D. Jenkins, Dennis R. 2002. To Reach the High Frontier: A History of U.S. Launch Vehicles. Univ. Pr. of Kentucky.
- ^ http://esamultimedia.esa.int/docs/ATV/FS003_12_ATV_updated_launch_2008.pdf 16 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Avrupa Uzay Ajansı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ucus yuku gorev yuku ya da tasima yuku bir hava tasitinin ya da bir firlatma aracinin tasima sigasidir ve genellikle agirlik olarak olculur Ucusun ya da gorevin turune gore aracin ucus yuku sunlari icerebilir kargo yolcu cephane bilimsel arac gerec veya deneyler ya da diger donanimlar Istege bagli olarak tasindiginda ek yakit da ayrica ucus yukunun bir parcasi sayilir Ticari baglamda orn bir havayolu ya da havayolu kargo sirketi icin tasima yuku sadece gelir getirici uretici kargodan ya da ucret odeyen yolculardan olusabilir Bir roket icin gorev yuku yapay uydu uzay sondasi ya da insan hayvan veya kargo tasiyan bir uzay araci olabilir Balistik bir fuze icinse ucusu yuku bir ya da daha fazla savas basligi veya ilgili sistemler olabilir bu sistemlerin tamaminin agirligina denmektedir Ucus yukunun hava tasitinin ya da uzay aracinin kalkis agirligina olan kesri olarak bilinir Ucus yukunun ve yakitin agirliklari birlikte ele alindiginda faydali yuk kesri Ing useful load fraction olarak ifade edilir Uzay araci icin kutle kesri Ing mass fraction genellikle kullanilir bu kesir gorev yukunun kalan her seye oranini ifade eder buna roket yapisi da dahildir Ucus yuku ile erim menzil arasindaki iliskiDikey eksen Ucus yuku ton Yatay eksen erim Ilk kirilma noktasi En cok yuk ile gidilebilen erim Ikinci kirilma noktasi ve sonrasi En yuksek erim icin tasinabilen yuk Ucus yuku ile arasinda bir cesit degis tokus dengesi bulunmaktadir bir ucus yuku erim cizelgesi bu denge degisimini ornekler Grafikteki yatay cizgi en yuksek yuk miktarini gostermektedir Bu cizgi yapisal olarak hava aracinin sinirlidir En yuksek gorev yuku miktari azami yakitsiz agirlik ile isletimsel bos agirlik OEW Operational Empty Weight arasindaki farktir Grafikte cizgi boyunca soldan saga erim arttikca sabit en yuksek gorev yuku gorulmektedir Daha fazla erim icin daha fazla yakit eklenmelidir Grafikteki dikey cizgi hava aracinin en yuksek gorev yuku miktari ile gerekli yakit miktarindan olusan bilesik agirliginin azami kalkis agirligina MTOW ulastigi erimi temsil etmektedir Eger o noktada erim daha da artilirsa yeteri kadar gorev yuku feda edilerek yakit eklenmelidir Azami kalkis agirligi motorlarin azami net gucu ve kanatlarin kalkis surtunme orani degerleri ile sinirlidir Grafikte erim en fazla yuk noktasindan sonraki capraz cizgi ise azami kalkis agirligi ile kalkis yapilirken gorev yukunu azaltmanin yakiti ve erimi nasil artirdigini gostermektedir Cizgi uzerindeki ikinci kirilma ise en fazla yakit sigasina ulasildigi noktayi gostermektedir Bu noktadan daha oteye ucus yapildiginda gorev yuku erimde daha da az bir artis icin daha da azaltilmalidir Mutlak erim o halde bir hava aracinin mumkun olan en fazla yakit ile gorev yuku tasimadan ulasabilecegi mesafedir OrneklerGorev yuku siga ornekleri Antonov An 225 Mriya 250 bin kg Saturn V Alcak Dunya Yorungesi ne 118 bin kg Ay yorungesine 47 bin kg Uzay Mekigi Alcak Dunya Yorungesi ne 24 bin 400 kg 53 bin 700 lb Yer sabit aktarma yorungesi ne 3810 kg 8390 lb Trident fuze 2800 kg kaynak belirtilmeli Gorev yuku 7667 kgYapisal sigaHava araclarinda yakitin agirligi kanatlarin ucagin govdesindeki agirlik kadar onemli olcude etki etmemektedir Bu yuzden ucaga kanatlarinin tasiyabilecegi en yuksek miktarda gorev yuku konulsa bile ucak hala onemli olcude yakit tasiyabilir Gorev yuku kisitlamalariFirlatma ve tasima sistemleri sadece tasinabilecek gorev yukleri acisindan degil ayni zaman gorev yuku uzerinde orn firlatma sirasinda olusan baski ve diger etkenler acisindan da birbirinden farklidirlar Gorev yuku hedefine tasinmakla kalmayip Dunya nin yuzeyindeki bir yere ya da belirli bir yorungeye saglam olarak varmalidir Bunun saglanabilmesi icin savas basligi ya da uydu gibi gorev yukleri varis noktasina giderken yolculuk sirasinda cesitli hirpalanma turlerine belirli oranlarda dayanabilecek sekilde tasarlanirlar Roketlerde tasinan pek cok gorev yuku gorev yukunu atmosferde yuksek hizda yol alinmasindan kaynaklanan karsi korumak ve firlatma aracinin aerodinamigini genel olarak iyilestirmek amaciyla icerisine oturtulur Ucakla tasinan pek cok gorev yuku benzer nedenlerle ucak govdesi icerisinde tasinir gibi olagan disi boyutlara sahip bir ucak govdesini gerektirebilir Firlatma sistemi uzerine konulan cesitli kisitlamalar kabaca gorev yukune fiziksel zarar verenler elektronik aksamini ya da kimyasal bilesimini yapisini bozanlar olarak siniflandirilabilir Fiziksel zararlara ornek olarak havanin araci asiri sarmasi ya da titrestirmesi sebebiyle olusan kisa zaman olceginde asiri hizlanmalar roket itkisi ya da yercekimi nedeniyle olusan uzun zaman olceginde asiri hizlanmalar ve roket motorlarinin cok cabuk bir bicimde yuksek hiza gecirilmesi ya da durdurulmasi nedeniyle ivmelenmenin buyuklugunde ya da yonunde olusan ani degisimler gosterilebilir Elektrikal kimyasal ya da biyolojik gorev yukleri sicak ya da soguk asiri sicakliklar sicaklik ya da basinctaki ani degisimler iyonlasmaya sebebiyet veren hizla hareket eden hava akimiyla temas ve kozmik isinlar Van Allen kusagi ya da Gunes ruzgari yuzunden maruz kalinan radyasyon sebebiyle zarar gorebilir Kaynakca Launius Roger D Jenkins Dennis R 2002 To Reach the High Frontier A History of U S Launch Vehicles Univ Pr of Kentucky ISBN 978 0 8131 2245 8 http esamultimedia esa int docs ATV FS003 12 ATV updated launch 2008 pdf 16 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Avrupa Uzay Ajansi