Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Halkların Demokratik Partisi, 15 Ekim 2012 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "HDP" şeklindedir. Simgesi gövde bölümü iki adet elden oluşan ağaç tasviridir. Eş genel başkanları Cahit Kırkkazak ve Sultan Özcan'dır.
Halkların Demokratik Partisi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | HDP |
| Eş Genel Başkanlar | Cahit Kırkazak Sultan Özcan |
| Onursal Genel Başkan | Ertuğrul Kürkçü |
| Parti sözcüsü | Ebru Günay |
| Slogan(lar) | İnadına Barış, İnadına HDP Biz'ler Meclise |
| Kuruluş tarihi | 15 Ekim 2012) |
| Önceli | Barış ve Demokrasi Partisi |
| Ardılı | Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi |
| Merkez | Çankaya, Ankara |
| Üyelik (2024) |  19.855 |
| İdeoloji | |
| Siyasi pozisyon | Sol |
| Ulusal üyelik | |
| Uluslararası üyelik |
|
| Avrupa üyeliği | Avrupa Sosyalistler Partisi (ortak) |
| Resmî renkler | Mor, yeşil, gök mavisi, pembe ve siyah |
| İnternet sitesi | |
hdp.org.tr | |
| Parti bayrağı | |
 | |
Halkların Demokratik Kongresi'nin parlamentoda bir siyasi partiyle temsil edilmek üzere verdiği kararla Yavuz Önen ve Fatma Gök tarafından kuruldu. 27 Ekim 2013'te yapılan 1. Olağanüstü Genel Kurulda Eş Genel Başkanlıklar'a İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü getirildi. 22 Haziran 2014'te toplanan 2. Olağanüstü Genel Kurul'da Van Milletvekili Figen Yüksekdağ ve Hakkâri Milletvekili Selahattin Demirtaş HDP Eş Genel Başkanlıklarını devraldılar. 3 Şubat 2017'de toplanan 3. Olağanüstü Genel Kurul'da Figen Yüksekdağ'ın mahkûmiyeti dolayısıyla siyasi haklardan yoksun bırakılması üzerine Serpil Kemalbay Pekgözegü Selahattin Demirtaş'la Eş Genel Başkanlığı paylaştı.
Halkların Demokratik Partisi, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti'nde iki bakanlıkla temsil edildi, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı ve İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yaptı. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etti. Parti, son genel seçimler olan 2018 Türkiye genel seçimlerinde %11,7 oy alarak 67 milletvekiliyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yer aldı.
Halkların Demokratik Partisi'nin merkezi komitesi, il ve ilçe başkanları ve eski liderlerinin çoğu tutukludur. Aynı zamanda bu zamana kadar Halkların Demokratik Partisi ile bağlantılı 15 bin kişi gözaltına alınmış, 6 bini tutuklanmıştır. Gene aynı rapora göre, Temmuz 2015’ten bu yana 89 il eş başkanı, 193 ilçe eş başkanı tutuklanmıştır. Aynı zamanda Halkların Demokratik Partisi'nin 1 Kasım seçimlerinde meclise giren 59 milletvekilinin 9'u tutuklu, 31'i gözaltına alınıp serbest bırakıldı. 9 kişinin vekilliği süreç içerisinde düşürüldü.
Gelişim
Halkların Demokratik Kongresi
Halkların Demokratik Partisi; Barış ve Demokrasi Partisi, Devrimci Sosyalist İşçi Partisi, Emek Partisi, Ezilenlerin Sosyalist Partisi, Sosyalist Demokrasi Partisi, Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi gibi solcu partilerin yanı sıra bazı aşırı sol gruplar, feminist hareket, LGBT dernekleri, sendikalar ile Alevi, Ermeni ve Pomakları temsil eden etnik girişimlerin dahil olduğu Halkların Demokratik Kongresi (HDK) oluşumunun partileşme kararı almasıyla ortaya çıktı. HDK, 2011 Türkiye genel seçimlerine %10 seçim barajını geçebilmek için 'Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku' adı altında 61 bağımsız milletvekilini destekleyerek dahil oldu ve bu vekillerden otuz altısı meclise girdi. Ancak Hatip Dicle'nin milletvekilliğinin Yüksek Seçim Kurulu tarafından düşürülmesiyle bu sayı otuz beşe indi.
HDP'nin kurucu eş başkanlarından Fatma Gök, HDK'yı vatandaşlar için bir umut zemini olarak tanımladı ve misyonunun genel anlamda Türkiye'deki siyasete müdahil olmak olduğunu söyledi. HDK, meclis ve koalisyonlar hâlinde çalışarak kendi siyasi hedeflerini gerçekleştirmek ve siyasette örgütlü bir güç olarak yer almak için HDP'yi kurdu.
Kurucu ilkeler
HDK, siyasi parti oluşumu için İçişleri Bakanlığına 15 Ekim 2012'de resmen başvurdu. Partinin eş başkanlarından Yavuz Önen, yeni oluşumun HDK'nin bir alternatifi olmaktan ziyade kongreyi besleyecek siyasi kanadı olacağını belirtti.
HDP, emek sömürüsünü ortadan kaldırmayı, Türkiye'de barışı sağlamayı ve özgürlüklerin kazanılmasını sağlamayı benimseyerek kurulduğunu belirtti. Ayrıca buna ek olarak mevcut kapitalist sisteme solcu muhalif hareketi birleştirerek köklü bir değişim getirmeyi hedeflediğini amaçladı. Gök, HDK ile benzer amaçlara sahip olan ancak kongreye katılmayan tüm oluşumlarla da seçim süreçlerinde birlikte hareket etmekten memnun olacaklarını iddia etti. Ancak Önen, HDP'nin zaten aynı amaçlara sahip müttefik partilerin birleşiminden oluştuğunu ve koalisyonlar yerine tüm bileşenleriyle birlikte tek başına seçimlerde yer alacağını söyledi.
HDK üyesi olan Kürt milliyetçisi Barış ve Demokrasi Partisi'nin HDP'nin de bir parçası olması, yeni parti oluşumunun genel anlamda bir Kürt partisi olarak gösterileceği konusunda endişelere yol açtı. Ancak Önen, HDP'nin hedefinin Türk siyasetine farklı görüş açılarından bakan bir akım yaratmak ve alternatif bir anlayışla yeni bir örgütlenme modeli ortaya koymak olduğunu söyledi. Bu süreçte kendilerinin de yeni şeyler öğreneceklerini ve Kürt siyasi hareketinin bir devinim yaşayacağını ekledi. Ekim 2013'te Barış ve Demokrasi Partisi'nin öne çıkan milletvekillerinden Ertuğrul Kürkçü, Sebahat Tuncel ve Sırrı Süreyya Önder partiden ayrılarak HDP'ye katıldı. Bu milletvekilleriyle birlikte Emek Partisi eski başkanı ve bağımsız milletvekili Levent Tüzel de HDP'ye katıldı.
Bu isimlere karşın Altan Tan ve Adem Geveri gibi muhafazakar ve İslamcı görüşleri savunan insanlar da partide yer almaktadır.
Emek Partisi'nin ayrılığı
Halkların Demokratik Kongresi'nin bir üyesi olan Emek Partisi (EMEP), 2012'de HDP'nin kuruluş sürecinde de bir bileşen olarak yer aldı ancak 17 Haziran 2014'te bir açıklama yayımlayarak HDP'den ayrıldığını duyurdu. EMEP bunun sebebinin HDP'nin "BDP'nin ideolojik ve siyasi hedeflerine bağlı olarak toplumun radikal demokrasi temelinde dönüşümü için politika yapan bir kitle partisi olarak kendisini yeniden örgütleme" sürecine girmesi olduğunu ve radikal demokrasi hedefi açısından ortaklaşamayacağını açıkladı. Bununla birlikte HDP'nin "belirli bir ideolojik yaklaşıma sahip bir kitle partisi" olmasını onaylamadığını, aksine çeşitli yapıların ortak bileşen partisi olarak kalması gerektiğini belirtti. Bunun yanı sıra EMEP, HDK'nin bir üyesi olmaya devam etti. Ayrıca 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde HDP'nin adayı Selahattin Demirtaş'ı destekledi ve Haziran 2015 genel seçimlerine katılmadı.
Seçimler
2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde partinin adayı olan Genel Başkan Selahattin Demirtaş 3,958,048 oy alarak %9.76 oy oranına ulaşmıştır.
HDP Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri'ne parti olarak katılmaya karar verdi ve Demirtaş bu kararı şöyle açıkladı: "HDP, 2015 seçimlerine parti olarak girecek. Bu tartışmalar geride kaldı. Bizim açımızdan kesinleşti, seçime parti olarak gideceğiz. Bağımsız adaylarla seçime gitmek haksızlık olurdu. Şu anda bile HDP'nin yüzde 9,5 oyu var. Türkiye, HDP'yi yeni yeni tanımaya başlayacak. Köşk seçimi öncesi 2015 seçimine parti olarak girmeye karar vermiştik."
Ülkede uygulanan %10 seçim barajı nedeniyle HDP'nin parti olarak seçime katılması çeşitli tartışmalara konu oldu.
Halkların Demokratik Partisi 2015 genel seçimlerinde %13,12 oy alarak 80 milletvekiliyle TBMM'ye girdi.
Partinin Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti'nde milletvekili sayısına göre üç bakanlıkla temsil edileceği duyuruldu.Levent Tüzel kendisine yapılan bakanlık teklifini parti kararına rağmen kabul etmedi, partiden başka bir isme bakanlık teklifi götürülmediği için HDP seçim hükûmetinde iki bakanlıkla temsil edilmiş, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı, İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yapmıştır. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etmişlerdir.
Seçmen yapısı
KONDA adlı araştırma şirketine göre 2013'ten beri HDP'ye oy veren seçmen kitlesi ağırlıklı olarak etnik kimliğini Kürt olarak nitelendirmektedir. Buna karşın HDP kendini Kürt olarak tanımlamayanların da giderek desteklemeye başladığı bir parti haline gelmektedir. Bu durum 2015 seçimlerinde HDP’nin Türklerden %9, Kürt ve Zaza olmayan diğer etnik gruplardan da %4 oy almasıyla pik yapmıştır. HDP'ye Türk oyu 2016 ve 2017'de %1 ile %2'lik seviyede düşüş yaşamıştır. Etnik kimliğini Zaza olarak tanımlayan kişiler HDP seçmenin %4'ünü oluşturmaktadır.
Din açısından HDP seçmenleri Türkiye demografisine paralellik göstermektedir. Bu nedenden ötürü parti dini açıdan "Türkiye’nin mikrokozmu" olarak nitelendirilmiştir. Seçmenlerin ortalama olarak %90'ı Sünni (Şafi veya Hanefi), %5 ile %6'si Alevi, geri kalan kesimleri ise "diğer" kategorisine mensuptur. HDP seçmenlerinin Türkiye'nin genel ahalisinden dini açıdan en büyük farkı, "diğer" kategorisinin özellikle son senelerde %6'ya ulaşmasıyla Türkiye ortalamasına kıyasla yaklaşık 2 katına çıkmasıdır. Seçmenlerin yarısı kendini dindar olarak nitelendirenlermiş olup, bu oran Türkiye ortalamasından daha düşüktür. Kendini inançsız olarak nitelendiren kişilerin oranı 2017'de %11'e ulaşmıştır. Bu, Türkiye ortalaması olan %3'ün çok üzerindedir.
Parti kongreleri
Parti, çeşitli şehirlerde birçok kongre toplamış, bunun dışında iki olağanüstü kongre ile başkanlarını belirlemiştir.
1. Olağanüstü Kongre, 2013
Partinin 1. olağanüstü kongresi 27 Ekim 2013'te Ankara'da Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu'nda 'Bu daha başlangıç' sloganıyla düzenlendi. Kongrede hapisteki PKK lideri Abdullah Öcalan'ın müzakerenin önemini vurgulayan bir mesajı okundu: "HDP, ortak demokrasi mücadelemizde önemli bir tarihsel sapağa işaret etmektedir. 71 devrimciliği devlete isyan devrimciliğidir. 40 yıllık isyandan sonra artık devletle müzakere önemlidir. Zira devrimci mücadeleler ancak nitelikli bir müzakere süreciyle kalıcı bir insanlık kazanımına dönüşebilir." Parti Meclisi için 80 kişilik tek liste sunuldu, eş genel başkanlık için İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü dışında aday gösterilmedi.
2. Olağanüstü Kongre, 2014
HDP'nin 2. Kongresi 22 Haziran 2014'te Ankara Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu'nda gerçekleştirildi. Tek listenin olduğu seçimde Figen Yüksekdağ ile Selahattin Demirtaş eş başkanlık için aday gösterildi. Kongreye sendika, baro ve STK temsilcileri katıldı. Güney Kürdistan Parlamento Başkan Yardımcısı Cafer İbrahim, Güney Kürdistan Hükûmet Temsilcisi Kemal Kerküki, Rojava Halk Meclisi Eş Başkanı Abdulselam Ahmet, Partiya Neteweyî Kurdistan Temsilcisi Xidir Bilbas, Rusya Sovyetler Birliği Komünist Parti Genel Sekreteri Sergey Skvortsov, İsveç Sosyal Demokrat Partisi'nden Yılmaz Kerimo'nun da aralarında olduğu çok sayıda uluslararası davetli de kongrede yer aldı. Ertuğrul Kürkçü yaptığı konuşmada "Bu hayalin peşine düşmek cesaret isterdi. HDP bundan 4 yıl önce, umuda yelken açan bir avuç insanın zihninde doğdu." dedi.
3. Olağanüstü Kongre
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
4. Olağanüstü Kongre
HDP'nin 4. Kongresi 27 Ağustos 2023 tarihinde gerçekleştirildi. Parti yönetimi hakkındaki kapatılma davası sebebiyle aktif siyasi çalışmaları Yeşil Sol Partiye devredeceğini açıkladı. Kongrede yapılan seçimde partinin yeni eş genel başkanları Sultan Özcan ve Cahit Kırkazak oldu.
Parti tüzüğü
Parti kendisini parti tüzüğünde şu şekilde tanımlamıştır: "Parti, tüm ezilenlerin ve sömürülenlerin; dışlanan ve yok sayılan bütün halkların ve inanç topluluklarının, kadınların, işçilerin, emekçilerin, köylülerin, gençlerin, işsizlerin, emeklilerin, engellilerin, LGBT bireylerin, göçmenlerin, yaşam alanları tahrip edilenlerin; aydın, yazar, sanatçı ve bilim insanları ile bütün bu kesimlerle birlikte mücadele yürüten güçlerin her türden baskı, sömürü ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve insan onuruna yaraşır bir yaşam kurmak üzere bir araya geldiği, demokratik halk iktidarını hedefleyen bir siyasi partidir." Yeni yaşam çağrısında partinin ilkeleri anlatılmıştır.
Çözüm süreci
Demokratik sosyalist ve sol bir parti olarak HDP, siyasette önceliğini Türkiye-PKK çatışması'nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci'ne vermektedir. HDP, 1984 yılından beri süren Türkiye-PKK çatışması'nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci'nin bir parçasıdır. PKK lideri Abdullah Öcalan ile İmralı'da sürdürülen görüşmelere HDP adına Pervin Buldan, Sırrı Süreyya Önder ve İdris Baluken, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri süreci başlayana kadar katılmıştır.
PKK ile bağlantı iddiaları
HDP milletvekillerinin ve parti yetkililerinin bazı demeçleri, görüşmeleri ve faaliyetleri ile birlikte yargı kararları; Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nin de aralarında olduğu çeşitli ülke ve uluslararası organizasyon tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK'nin HDP ile ilişkilendirilmesine ve partinin PKK'nin siyasi kanadı olduğu şeklinde birçok eleştiri ve suçlamaya gerekçe oluşturmuştur. HDP ise bu suçlamaları reddederek, silahsız çözüm isteyen siyasi bir hareket olduklarını ve PKK ile hiçbir organik bağları olmadığını savunmaktadır.
13 Kasım 2012'de HDP eş başkanı Selahattin Demirtaş, Mardin'in Kızıltepe ilçesinde yaptığı bir açıklamada: "Alana gelmeden önce bir müdahale olmuş, demişler ki: 'Abdullah Öcalan posterini asamazsınız.' Onu diyenlere açıkça sesleniyoruz; Kürtlerin katili Kenan Evren'in heykelini dikebiliyorlar da, bir halk önderinin posterini mi açamaz? Siz ne diyorsunuz be! Biz bu meydana Başkan Apo'nun heykelini dikeceğiz heykelini." ifadelerine yer verdi.
26 Temmuz 2015'te HDP Hakkâri Milletvekili Abdullah Zeydan, Hakkâri'nin Yüksekova ilçesinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından PKK'nin Kuzey Irak'taki kamplarının savaş uçakları ile bombalanmasının protesto edildiği bir eylemde yaptığı açıklamada; "PKK, Türkiye'yi ve Orta Doğu’yu güller bahçesine çevirmek için ortaya çıkmış barış ve halk hareketidir. Eğer PKK Türkiye’yi güller bahçesine çevirmek istemeseydi, PKK’nin öyle bir gücü var ki, sizi tükürüğüyle boğar" ifadelerini kullandı.
28 Nisan 2015'te PKK'nin gençlik yapılanması YDG-H üyeleri Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde bir kahvehanede siyasi propaganda yaptıktan sonra silah zoruyla 7 Haziran genel seçimleri için HDP'ye oy istedi. Ayrıca PKK yöneticilerinden Cemil Bayık, Fırat Haber Ajansı'nda yaptığı bir konuşmada Halkların Demokratik Partisi için oy istedi ve şu ifadeleri kullandı. "...Onun için bu seçimlerde AKP ve Erdoğan'a karşı HDP’ye oy vererek yerel seçimlerden çok daha büyük bir sonuç ortaya çıkaracaklardır. Bunu da herkese ispatlayacaklar." Ayrıca 1 Kasım 2015 genel seçimleri'nden önce verdiği bir demeçte Haziran'daki genel seçimlerde HDP'ye oy verenlere teşekkür etti ve tekrar HDP'ye oy vermelerini istedi.
Halkların Demokratik Partisi siyasetçilerinin, Türk güvenlik güçleri ile PKK arasında 2015 yılının Haziran ayından beri devam eden çatışmalarda öldürülen PKK üyelerinin cenaze törenlerine katılması ve taziye ziyaretlerinde bulunması birçok eleştirilere ve tartışmalara neden oldu. 2015-16 Sur çatışmaları sırasında PKK’nin Sur sorumlusu ’Çiyager’ kod adlı Cihat Türkan'ın Batman’da düzenlenen cenaze törenine HDP Batman Milletvekili Mehmet Ali Aslan ve Siirt Milletvekili Besime Konca da katıldı. Van Milletvekili Tuğba Hezer Öztürk, Tunceli'nin Nazımiye ilçesinde 27 Ağustos 2015'te bir çatışma sırasında öldürülen PKK militanı "Destan Rüstem" kod adlı Sıdıka Yıldız'ın Van'ın Başkale ilçesindeki cenaze törenine katıldı. Hezer ayrıca PKK'ya yakın olduğu iddia edilen TAK'ın üstlendiği ve 29 kişinin hayatını kaybettiği Ankara'daki canlı bomba saldırısı sonrası, saldırıyı düzenleyen Abdulbaki Sömer'in evine taziye ziyaretinde bulundu.
HDP Şırnak Milletvekili Faysal Sarıyıldız'ın, PKK'ye verilmek üzere Suriye'den Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesine getirilen ağır silahları teslim alacak kuryeye yardım ettiği iddia edildi. 2 Mayıs 2016'da, Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasası Komisyonunda görüşülen yasama dokunulmazlığı görüşmeleri sırasında Adalet ve Kalkınma Partisi ve HDP'li milletvekilleri arasında kavga çıktı. HDP milletvekilleri komisyonu terkederken Abdullah Öcalan lehine sloganlar atarak Gerilla Marşı'nı söylediler.
Eylül 2016'da, parti eş genel başkanı Selahattin Demirtaş Almanya merkezli Süddeutsche Zeitung gazetesine verdiği demeçte; "Biz PKK’yi terör örgütü olarak tanımlamıyoruz. Ancak, sivilleri hedef alan eylemlerini terör olarak nitelendiriyoruz. Bunu protesto etmekten de geri kalmıyoruz." ifadelerini kullandı.
Tutuklamalar
Halkların Demokratik Partisi eş başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ dahil çok sayıda HDP'li milletvekili, siyasetçi ve yönetici; Türk Ceza Kanunu'nun " silahlı terör örgütüne üye olmak", "terör örgütü propagandası yapmak", "suçu ve suçluyu övmek", "halkı kin ve düşmanlığa tahrik", "terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek" ve "devletin birliğini ve bütünlüğünü bozmaya teşebbüs" ve "terör örgütüne eleman temin etmek" suçlamaları sebebiyle Türkiye mahkemeleri tarafından tutuklanmasına ya da hapis cezasına çarptırılmasına karar verildi.
4 Kasım 2016 tarihinde HDP Eş Genel Başkanları ve Genel Başkan Yardımcısı Alp Altınörs ile birlikte milletvekilleri Nursel Aydoğan, Sırrı Süreyya Önder, Selma Irmak, Ziya Pir, Ferhat Encü, Gürser Yıldırım, İdris Baluken, Leyla Birlik ve İmam Taşçıer gözaltına alındı. Sırrı Süreyya Önder, Ziya Pir ve İmam Taşçıer adli kontrol şartıyla serbest bırakılırken, HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ile HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, milletvekilleri Abdullah Zeydan, Ferhat Encü, Leyla Birlik, Gülser Yıldırım ve Nursel Aydoğan tutuklandı. Tutuklu milletvekillerinden Gülser Yıldırım 15 Kasım 2017 tarihinde Mardin 3. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen duruşmada tutuklu bulunduğu dosyadan tahliye edilmiştir.
HDP'ye yönelik operasyon, dünya çapında sert tepkilere ve eleştirilere neden oldu.Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, “Gözaltılar, Türkiye’de siyasi çoğulculuğun durumuyla ilgili tüyler ürpertici bir işaret veriyor. Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve HDP milletvekilleri Türk toplumunun meşru ve demokratik temsilcileridir, HDP de TBMM’deki üçüncü büyük partidir. Demirtaş ile birçok kez görüştüm. Barış sürecine, şiddete başvurulmamasına, siyasi diyaloğa ve hukukun üstünlüğüne bağlı bir lider. Eylül sonundaki son görüşmemizde gözaltına alınma sırasının kendisine geldiğinden korkuyordu. HDP’ye baskının devamı olan bu son üst düzey gözaltı serisiyle Türk yetkililer Türkiye’yi demokrasiden daha da uzaklaştırmanın yanı sıra AB-Türkiye ilişkilerinin temelini oluşturan değerlere, ilkelere, normlara ve kurallara sırtlarını dönüyor” dedi. Avrupa Parlamentosu Türkiye raportörü Kati Piri, Türkiye’nin hızla diktatörlüğe kaydığını söyledi ve Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerinin derhal askıya alınması çağrısında bulundu.Beyaz Saray sözcüsü Josh Earnest, tutuklamaların "Türkiye’deki muhalif yayınlara yönelik artan baskının hemen ardından" geldiğini ve derin kaygı duyduklarını söyledi. ABD Demokrasi ve İnsan Haklarından Sorumlu Bakan Yardımcısı Tom Malinowski ise yaptığı açıklamada “Türk hükûmetinin, HDP milletvekillerini tutuklayıp, internete erişimi engellemesi dost ve müttefik olarak bizi derinden rahatsız etti." sözlerini kullandı.
2019 kayyum atamaları
Ağustos 2019'da 2019 yerel seçimlerinden zaferle çıkan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Adnan Selçuk Mızraklı, Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk ve Van Büyükşehir Belediye Başkanı Bedia Özgökçe Ertan'ın İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alındı ve yerlerine kayyum atandı. Belediye başkanlarının görevden alınmasının ardından pek çok bölgede basın açıklamaları ve protesto gösterileri düzenlendi.Adana'da,Ankara'da, pek çok ilde kayyum karşıtı açıklamalar yapıldı ve düzenlenen gösterilerde zaman zaman polis ile çatışmalar yaşandı. Yaşanan olaylarda milletvekilleri ve protestocular yaralandı.
Kapatılma davası
14 Şubat 2018'de Vatan Partisi, HDP'nin kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'na başvuruda bulundu. Genel başkan yardımcısı Nusret Senem, 11 Şubat 2018'de gerçekleştirilen olağan kongrede eş genel başkan Serpil Kemalbay ile Sırrı Süreyya Önder ve Pervin Buldan'ın Afrin Harekâtını eleştiren, PKK-PYD'yi öven açıklamalar yaptığını ve kongrede Abdullah Öcalan'ın posterlerinin yer aldığını anımsattı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nı görevini yapmaya davet etti. Türkiye İçişleri Bakanı Süleyman Soylu Haziran 2018'de yaptığı bir açıklamada, "..HDP diye bir siyasi parti yok zaten, PKK diye bir anlayış var. HDP bu anlayışın sahadaki maske giymiş uygulamasıdır bu kadar basit. Bunu herkes biliyor. Bunu kendileri de biliyor." ifadelerini kullandı.
16 Şubat 2021'de MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, partisinin grup toplantısında "HDP’yle hesaplaşmadan 'PKK’yı bitirdik, yok ettik, mahvettik.' diyemeyiz. Bu itibarla HDP’nin kapatılması elzemdir, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı inanıyorum ki gereğini yapacaktır." sözlerini kullanarak HDP'nin kapatılması gerektiğini söyledi. Yaklaşık iki hafta sonra ise 2 Mart tarihinde AKP Grup Başkanvekili olan Cahit Özkan, "Yargı yolunu açmak için dokunulmazlıkları kaldıracağız. HDP hem siyasi hem de hukuken kapanacaktır. Milletin vicdanında kapatılacaktır." sözlerini kullandı.
17 Mart 2021 tarihinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin, HDP'nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açtı. Mahkeme'ye gönderilen iddianamede "HDP üyelerinin beyan ve eylemleriyle devletin milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı, ortadan kaldırmayı amaçladıkları" belirtildi.
Parti, gösterilen delillere itiraz ederken Semra Güzel yargılamasının sürdüğünü belirterek davanın reddini istemişti. Dosyadaki ses kayıtlarının çözümü için ayrıca süre isteyen HDP, mahkeme üyesi İrfan Fidan'ı reddetmeyi talep etmişti. Anayasa Mahkemesi, HDP'nin talebini reddetti ve dosyaya giren ek deliller için de savunma hazırlaması için partiye süre verdi.
Anayasa Mahkemesi, kapatma davası sürecinin genel seçimlerden sonraya bırakılması yönündeki talebi 27 Ocak 2023 tarihinde reddetti; tedbir hakkındaki savunma için 15 gün ek süre verdi, 14 Mart 2023 Salı günü ise esas hakkındaki savunmayı alma kararını aldı.
Eş başkanlar
| # | Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | - | 15 Ekim 2012 | 27 Ekim 2013 |
| 2 | Sebahat Tuncel - Ertuğrul Kürkçü | 27 Ekim 2013 | 22 Haziran 2014 |
| 3 | Figen Yüksekdağ - Selahattin Demirtaş | 22 Haziran 2014 | 9 Mart 2017 |
| 4 | Serpil Kemalbay - Selahattin Demirtaş | 20 Mayıs 2017 | 11 Şubat 2018 |
| 5 | Pervin Buldan - Sezai Temelli | 11 Şubat 2018 | 23 Şubat 2020 |
| 6 | Pervin Buldan - Mithat Sancar | 23 Şubat 2020 | 27 Ağustos 2023 |
| 7 | Sultan Özcan - Cahit Kırkazak | 27 Ağustos 2023 | Görevde |
Seçimler
Genel seçimler
| Seçim | Harita | Eş Genel Başkanlar | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± Y | # | ± | |||||
| 2015 Haziran |  | Selahattin Demirtaş Figen Yüksekdağ | 6.058.489 | %13,12 | — | 80 / 550 | — | Seçim Hükûmeti | 4. |
| 2015 Kasım |  | 5.144.108 | %10,75 |  2,37 | 59 / 550 | 21 | Muhalefet | ||
| 2018 |  | Sezai Temelli Pervin Buldan | 5.867.564 | %11,70 |  0,93 | 67 / 600 | 8 | 3. | |
Yerel seçimler
| Seçim | Genel Başkan | İl Genel Meclisi | Büyükşehir Belediye | Belediye | Belediye Meclisi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | Oy | % | Kazanılan | ||
| 2014 | Sebahat Tuncel Ertuğrul Kürkçü | 38.538 | %0,38 | 1 / 1.251 | 817.494 | %2,34 | 0 / 30 | 836.741 | %2,01 | 0 / 1.351 | 881.830 | %2,12 | 9 / 20.498 |
| 2019 | Pervin Buldan Sezai Temelli | 833.237 | %7,93 | 101 / 1.272 | 1.137.552 | %4,15 | 3 / 30 | 1.951.185 | %4,52 | 57 / 1.355 | 2.409.485 | %5,60 | 1.230 / 20.745 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Hdp Parti Programı". 1 Mayıs 2020. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2022. Başlık 5: "Partimiz için yerel yönetimler, gündelik yaşamı ilgilendiren kararların doğrudan demokrasi ile alınacağı ve uygulanacağı özyönetimlerdir. Yerel demokrasi anlayışımız, temsili demokrasiyi aşan doğrudan demokrasiye dayanır. Siyasetin demokratikleştirilmesi ve topluma ait kılınması, halkların kendi kendini yönetmesiyle, güçlü, demokratik ve özerk yerel ve bölgesel yönetimlerle mümkündür."
- ^ . Sondakika.com. 25 Temmuz 2014. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015.
- ^ . HDP.org. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2023.
- ^ Nordsieck, Wolfram (2018). . Parties and Elections in Europe. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018.
- ^ . 7 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Sebastian Maisel, (Ed.) (2018). The Kurds: An Encyclopedia of Life, Culture, and Society. ABC-CLIO. s. 45. ISBN .
The successor of the BDP, Peoples' Democratic Party (HDP) is a progressive political party that emphasizes democracy, ecology, women's rights, and equality for all individuals.
- ^ . 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hdp Parti Programı". 1 Mayıs 2020. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2022. Başlık 10: "Erkek egemen sistemin (patriyarkanın), toplumun her alanında kök salmış sistematik bir egemenlik biçimi olduğunu kabul eden Partimiz, erkek egemenliğin, diğer tüm egemenlik ve sömürü biçimlerinin (sınıfsal, ulusal, inançsal) karşısında özgül bir ezme ve sömürü biçimi olduğundan hareketle, kadınların toplumsal açıdan maruz kaldığı her türlü ezilme ve sömürülme ilişkisinde kadınlardan yana tutum alır. Kadınların özgürleşme (kurtuluş) mücadelesini destekler, bunun kazanılması için mücadele eder. Partimiz, başta kendi içindeki cinsiyetçilikle mücadele olmak üzere, tüm cinsiyetçi ilişkilere ve dile karşı mücadeleyi görev bilir.."
- ^ "Turkey arrests pro-Kurdish MPs from only party with pro-LGBT policies". PinkNews. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
- ^ "Hdp Parti Programı". 1 Mayıs 2020. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Kasım 2022. Başlık 11: "Partimiz, heteroseksizmi bir tür ırkçılık olarak görür. Lezbiyen, gey, biseksüel ve transseksüellerin (LGBT) maruz kaldıkları homofobi ve transfobi temelli ayrımcılığa ve şiddete karşı mücadele eder. LGBT bireylerin özgürleşmesinin heteroseksüelleri de özgürleştireceğini savunan Partimiz, heteroseksüelliği zorunluluk olarak gösteren ve dayatan nefret söylemine ve nefret suçlarına karşı mücadele eder."
- ^ "Turkey's Undead Pro-Kurdish Political Parties, Part 3: The HDP Enters Mainstream Politics". New Lines Institute (İngilizce). 17 Kasım 2021. 5 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.
- ^ . Carnegie Endowment for International Peace (İngilizce). 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
Kobani crisis caused leaders of the PKK and Turkey’s Kurdish nationalist party, the Peoples’ Democratic Party (HDP), to call for nationwide demonstrations.
- ^ Yeğen, M. (2021). Kurdish Nationalism in Turkey, 1898–2018. In H. Bozarslan, C. Gunes, & V. Yadirgi (Eds.), The Cambridge History of the Kurds (pp. 311-332). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108623711.013
- ^ Deniz Çifçi, (Ed.) (2019). The Kurds and the Politics of Turkey: Agency, Territory and Religion. Bloomsbury Publishing. s. 84. ISBN .
The party shares a left-wing ideology with emphasis on social democracy, secularism, feminism, minority rights and pluralism (Halkların Demokratik Partisi Tüzüğü 2014).
- ^ Tekdemir, Ömer (20 Şubat 2015). . openDemocracy. 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Haziran 2015.
- ^ . aksiyon.com.tr. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2015.
- ^ ""Hdp trenindeki şaşkın yolcular"". Akşam- Kayahan Uygur. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Nisan 2015.
- ^ "Consultative parties". Sosyalist Enternasyonal. 8 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2016.
- ^ . 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2018.
- ^ . Avrupa Sosyalistler Partisi. 8 Haziran 2015. 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
- ^ a b c . BBC News Türkçe. 27 Ağustos 2023. 27 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
- ^ . 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
- ^ . 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
- ^ "HDP'nin yeni eş genel başkanları Sancar ve Buldan oldu". Deutsche Welle. dw.com. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2020.
- ^ . 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Red Bilisim. "HDK Bileşeni Kurumlar - Halkların Demokratik Kongresi". halklarindemokratikkongresi.net. 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ Arslan, Ferit; Bulut, Bayram (10 Nisan 2011). "BDP'nin adayları belli oldu". Hürriyet. Diyarbakır. DHA. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ Başer, Kumru (13 Haziran 2011). "BDP destekliler 36 milletvekili çıkardı". Diyarbakır: BBC Türkçe. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ "YSK Hatip Dicle'nin vekilliğini düşürdü". Radikal. 22 Haziran 2011. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ a b c "Halkların Demokratik Partisi (HDP) Eş Başkanları Fatma Gök ve Yavuz Önen: 'Başarmaktan başka çaremiz yok'". halklarindemokratikkongresi.net. 5 Mart 2013. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ a b "HDK partileşti HDP oldu". Milliyet. 18 Ekim 2012. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ Avşar, Barış (22 Ekim 2012). "'Kongre'si bitmeyen parti kuruldu". Radikal. 27 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ "3 BDP'li vekil istifa etti". Radikal. 23 Ekim 2013. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
- ^ . 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2017.
- ^ . Emek Partisi (EMEP). 17 Haziran 2014. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ . Emek Partisi (EMEP). 2 Temmuz 2014. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ . Yeni Şafak. 1 Şubat 2015. 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2015.
- ^ "Demirtaş: HDP seçimlere parti olarak girecek". 31 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ "'AKP, HDP'yi seçimlere bağımsız girmeye zorluyor'". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ "HDP'den bakanlık teklifi yorumu: Kabul edeceğiz, partimizin kararı". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.
- ^ "HDP'li Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı oldu". 31 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.
- ^ "HDP'li bakanlar Müslüm Doğan ve Ali Haydar Konca istifa etti... İşte gerekçesi..." Hürriyet. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.
- ^ a b "Seçmen kümeleri: HDP" (PDF). Yusuf Kutlu. KONDA. Mayıs 2018.
- ^ "Öcalan: Devletle müzakere önemlidir". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ . 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ . hdp.org. 24 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2015.
- ^ Kardaş, Şaban (28 Ocak 2015). . Al Jazeera Turk. 30 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015.
- ^ "Genişletilmiş HDP heyeti İmralı'da". 14 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.
- ^ "Selahattin Demirtaş Habertürk'e açıkladı: PKK ile organik bağımız yok". Habertürk. 22 Nisan 2015. 18 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.
- ^ . Radikal. 13 Kasım 2012. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "Demirtaş: Öcalan'ın heykelini dikeceğiz". NTV.com.tr. 13 Kasım 2012. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Milliyet. 30 Temmuz 2015. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Sabah. 2 Ağustos 2015. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Sözcü. 28 Nisan 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "PKK Liderlerinden Cemil Bayık, HDP için oy istedi". 28 Mayıs 2015. 23 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ekim 2023.
- ^ "PKK'LI TERÖRİST CEMİL BAYIK HDP İÇİN OY İSTEDİ!". Yeni Söz. 14 Eylül 2015. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Milliyet. 16 Mart 2016. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Sabah. Doğan Haber Ajansı. 2 Eylül 2015. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "Canlı bombanın taziye ziyaretine HDP'den açıklama". Cumhuriyet. 23 Şubat 2016. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "HDP Van Milletvekili Tuğba Hezer hakkında soruşturma başlatıldı". NTV.com.tr. 23 Şubat 2016. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Milliyet. 26 Temmuz 2015. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ "HDP milletvekilleri komisyonu "Biji Serok Apo" sloganlarıyla terk etti". Hürriyet. 2 Mayıs 2016. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . Al Jazeera Türk. 3 Eylül 2016. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.
- ^ . 20 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2016.
- ^ . Al Jazeera Türk. Anadolu Ajansı. 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Kasım 2017.
- ^ "Turkey draws Western condemnation over arrest of Kurdish lawmakers" 24 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Reuters. 4 Kasım 2016. En son 23 Kasım 2016 tarihinde erişildi. (İngilizce)
- ^ a b c "HDP'ye yönelik operasyona dünyadan tepki yağdı" 24 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cumhuriyet. 5 Kasım 2016 . En son 23 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
- ^ European politicians condemn Turkey's crackdown on HDP 23 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Deutsche Welle. 4 Kasım 2016. En son 23 Kasım 2016 tarihinde erişildi. (İngilizce)
- ^ a b . Evrensel. 19 Ağustos 2019. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2019.
- ^ . Gazeteduvar. 19 Ağustos 2019. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2019.
- ^ . Birgün. 19 Ağustos 2019. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2019.
- ^ "Vatan Partisi'nden HDP'nin kapatılması için başvuru". NTV.com.tr. 14 Şubat 2018. 22 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2018.
- ^ "Soylu: HDP diye bir siyasi parti yok". Cumhuriyet. 6 Haziran 2018. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018.
- ^ DHA/AA. . Hürriyet. 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ . Sözcü. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ . NTV. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.
- ^ "AYM, HDP'NİN 'REDDİ HAKİM' TALEBİNİ REDDETTİ, EK DELİLLERE KARŞI SAVUNMA HAZIRLAMASI İÇİN PARTİYE SÜRE VERDİ". ankahaber.net. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2024.
- ^ "AYM, HDP'NİN KAPATMA DAVASI İŞLEMLERİNİN SEÇİM SONRASINA BIRAKILMASI TALEBİNİ REDDETTİ". ankahaber.net. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2024.
- ^ . 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2019.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Halklarin Demokratik Partisi 15 Ekim 2012 tarihinde kurulan ve Turkiye de faaliyet gosteren siyasi partidir Parti tuzugune gore resmi kisaltmasi HDP seklindedir Simgesi govde bolumu iki adet elden olusan agac tasviridir Es genel baskanlari Cahit Kirkkazak ve Sultan Ozcan dir Halklarin Demokratik PartisiKisaltmaHDPEs Genel BaskanlarCahit Kirkazak Sultan OzcanOnursal Genel BaskanErtugrul KurkcuParti sozcusuEbru GunaySlogan lar Inadina Baris Inadina HDP Biz ler MecliseKurulus tarihi15 Ekim 2012 11 yil once 2012 10 15 OnceliBaris ve Demokrasi PartisiArdiliHalklarin Esitlik ve Demokrasi PartisiMerkezCankaya AnkaraUyelik 2024 19 855IdeolojiResmi Azinlik haklari Bolgeselcilik Siyasi cogulculuk Radikal demokrasi Demokratik sosyalizm Ilericilik Feminizm LGBT haklari Parti ici dusunceler Kurt milliyetciligi Sosyal demokrasi Sol populizm Pro AvrupacilikSiyasi pozisyonSolUlusal uyelikHalklarin Demokratik Kongresi Emek ve Ozgurluk IttifakiUluslararasi uyelikSosyalist Enternasyonal danisman Ilerici IttifakAvrupa uyeligiAvrupa Sosyalistler Partisi ortak Resmi renkler Mor yesil gok mavisi pembe ve siyahInternet sitesihdp org trParti bayragi Halklarin Demokratik Kongresi nin parlamentoda bir siyasi partiyle temsil edilmek uzere verdigi kararla Yavuz Onen ve Fatma Gok tarafindan kuruldu 27 Ekim 2013 te yapilan 1 Olaganustu Genel Kurulda Es Genel Baskanliklar a Istanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertugrul Kurkcu getirildi 22 Haziran 2014 te toplanan 2 Olaganustu Genel Kurul da Van Milletvekili Figen Yuksekdag ve Hakkari Milletvekili Selahattin Demirtas HDP Es Genel Baskanliklarini devraldilar 3 Subat 2017 de toplanan 3 Olaganustu Genel Kurul da Figen Yuksekdag in mahkumiyeti dolayisiyla siyasi haklardan yoksun birakilmasi uzerine Serpil Kemalbay Pekgozegu Selahattin Demirtas la Es Genel Baskanligi paylasti Halklarin Demokratik Partisi Haziran 2015 Turkiye genel secimleri sonrasinda kurulan 63 Turkiye Hukumeti nde iki bakanlikla temsil edildi Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birligi Bakani ve Izmir Milletvekili Muslum Dogan ise Kalkinma Bakani olarak gorev yapti Bu bakanlar 23 Eylul 2015 gunu bakanliktan istifa etti Parti son genel secimler olan 2018 Turkiye genel secimlerinde 11 7 oy alarak 67 milletvekiliyle Turkiye Buyuk Millet Meclisi nde yer aldi Halklarin Demokratik Partisi nin merkezi komitesi il ve ilce baskanlari ve eski liderlerinin cogu tutukludur Ayni zamanda bu zamana kadar Halklarin Demokratik Partisi ile baglantili 15 bin kisi gozaltina alinmis 6 bini tutuklanmistir Gene ayni rapora gore Temmuz 2015 ten bu yana 89 il es baskani 193 ilce es baskani tutuklanmistir Ayni zamanda Halklarin Demokratik Partisi nin 1 Kasim secimlerinde meclise giren 59 milletvekilinin 9 u tutuklu 31 i gozaltina alinip serbest birakildi 9 kisinin vekilligi surec icerisinde dusuruldu GelisimHalklarin Demokratik Kongresi Halklarin Demokratik Partisi Baris ve Demokrasi Partisi Devrimci Sosyalist Isci Partisi Emek Partisi Ezilenlerin Sosyalist Partisi Sosyalist Demokrasi Partisi Sosyalist Yeniden Kurulus Partisi Yesiller ve Sol Gelecek Partisi gibi solcu partilerin yani sira bazi asiri sol gruplar feminist hareket LGBT dernekleri sendikalar ile Alevi Ermeni ve Pomaklari temsil eden etnik girisimlerin dahil oldugu Halklarin Demokratik Kongresi HDK olusumunun partilesme karari almasiyla ortaya cikti HDK 2011 Turkiye genel secimlerine 10 secim barajini gecebilmek icin Emek Demokrasi ve Ozgurluk Bloku adi altinda 61 bagimsiz milletvekilini destekleyerek dahil oldu ve bu vekillerden otuz altisi meclise girdi Ancak Hatip Dicle nin milletvekilliginin Yuksek Secim Kurulu tarafindan dusurulmesiyle bu sayi otuz bese indi HDP nin kurucu es baskanlarindan Fatma Gok HDK yi vatandaslar icin bir umut zemini olarak tanimladi ve misyonunun genel anlamda Turkiye deki siyasete mudahil olmak oldugunu soyledi HDK meclis ve koalisyonlar halinde calisarak kendi siyasi hedeflerini gerceklestirmek ve siyasette orgutlu bir guc olarak yer almak icin HDP yi kurdu Kurucu ilkeler HDK siyasi parti olusumu icin Icisleri Bakanligina 15 Ekim 2012 de resmen basvurdu Partinin es baskanlarindan Yavuz Onen yeni olusumun HDK nin bir alternatifi olmaktan ziyade kongreyi besleyecek siyasi kanadi olacagini belirtti HDP emek somurusunu ortadan kaldirmayi Turkiye de barisi saglamayi ve ozgurluklerin kazanilmasini saglamayi benimseyerek kuruldugunu belirtti Ayrica buna ek olarak mevcut kapitalist sisteme solcu muhalif hareketi birlestirerek koklu bir degisim getirmeyi hedefledigini amacladi Gok HDK ile benzer amaclara sahip olan ancak kongreye katilmayan tum olusumlarla da secim sureclerinde birlikte hareket etmekten memnun olacaklarini iddia etti Ancak Onen HDP nin zaten ayni amaclara sahip muttefik partilerin birlesiminden olustugunu ve koalisyonlar yerine tum bilesenleriyle birlikte tek basina secimlerde yer alacagini soyledi HDK uyesi olan Kurt milliyetcisi Baris ve Demokrasi Partisi nin HDP nin de bir parcasi olmasi yeni parti olusumunun genel anlamda bir Kurt partisi olarak gosterilecegi konusunda endiselere yol acti Ancak Onen HDP nin hedefinin Turk siyasetine farkli gorus acilarindan bakan bir akim yaratmak ve alternatif bir anlayisla yeni bir orgutlenme modeli ortaya koymak oldugunu soyledi Bu surecte kendilerinin de yeni seyler ogreneceklerini ve Kurt siyasi hareketinin bir devinim yasayacagini ekledi Ekim 2013 te Baris ve Demokrasi Partisi nin one cikan milletvekillerinden Ertugrul Kurkcu Sebahat Tuncel ve Sirri Sureyya Onder partiden ayrilarak HDP ye katildi Bu milletvekilleriyle birlikte Emek Partisi eski baskani ve bagimsiz milletvekili Levent Tuzel de HDP ye katildi Bu isimlere karsin Altan Tan ve Adem Geveri gibi muhafazakar ve Islamci gorusleri savunan insanlar da partide yer almaktadir Emek Partisi nin ayriligi Emek Partisi kurucusu Abdullah Levent Tuzel partisinin HDP den ayrilmasina ragmen mecliste HDP nin bir uyesi olarak yer aldi Halklarin Demokratik Kongresi nin bir uyesi olan Emek Partisi EMEP 2012 de HDP nin kurulus surecinde de bir bilesen olarak yer aldi ancak 17 Haziran 2014 te bir aciklama yayimlayarak HDP den ayrildigini duyurdu EMEP bunun sebebinin HDP nin BDP nin ideolojik ve siyasi hedeflerine bagli olarak toplumun radikal demokrasi temelinde donusumu icin politika yapan bir kitle partisi olarak kendisini yeniden orgutleme surecine girmesi oldugunu ve radikal demokrasi hedefi acisindan ortaklasamayacagini acikladi Bununla birlikte HDP nin belirli bir ideolojik yaklasima sahip bir kitle partisi olmasini onaylamadigini aksine cesitli yapilarin ortak bilesen partisi olarak kalmasi gerektigini belirtti Bunun yani sira EMEP HDK nin bir uyesi olmaya devam etti Ayrica 2014 cumhurbaskanligi secimlerinde HDP nin adayi Selahattin Demirtas i destekledi ve Haziran 2015 genel secimlerine katilmadi Secimler2014 Cumhurbaskanligi Secimleri nde partinin adayi olan Genel Baskan Selahattin Demirtas 3 958 048 oy alarak 9 76 oy oranina ulasmistir HDP Haziran 2015 Turkiye genel secimleri ne parti olarak katilmaya karar verdi ve Demirtas bu karari soyle acikladi HDP 2015 secimlerine parti olarak girecek Bu tartismalar geride kaldi Bizim acimizdan kesinlesti secime parti olarak gidecegiz Bagimsiz adaylarla secime gitmek haksizlik olurdu Su anda bile HDP nin yuzde 9 5 oyu var Turkiye HDP yi yeni yeni tanimaya baslayacak Kosk secimi oncesi 2015 secimine parti olarak girmeye karar vermistik Ulkede uygulanan 10 secim baraji nedeniyle HDP nin parti olarak secime katilmasi cesitli tartismalara konu oldu Halklarin Demokratik Partisi 2015 genel secimlerinde 13 12 oy alarak 80 milletvekiliyle TBMM ye girdi Partinin Haziran 2015 Turkiye genel secimleri sonrasinda kurulan 63 Turkiye Hukumeti nde milletvekili sayisina gore uc bakanlikla temsil edilecegi duyuruldu Levent Tuzel kendisine yapilan bakanlik teklifini parti kararina ragmen kabul etmedi partiden baska bir isme bakanlik teklifi goturulmedigi icin HDP secim hukumetinde iki bakanlikla temsil edilmis Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birligi Bakani Izmir Milletvekili Muslum Dogan ise Kalkinma Bakani olarak gorev yapmistir Bu bakanlar 23 Eylul 2015 gunu bakanliktan istifa etmislerdir Secmen yapisiKONDA adli arastirma sirketine gore 2013 ten beri HDP ye oy veren secmen kitlesi agirlikli olarak etnik kimligini Kurt olarak nitelendirmektedir Buna karsin HDP kendini Kurt olarak tanimlamayanlarin da giderek desteklemeye basladigi bir parti haline gelmektedir Bu durum 2015 secimlerinde HDP nin Turklerden 9 Kurt ve Zaza olmayan diger etnik gruplardan da 4 oy almasiyla pik yapmistir HDP ye Turk oyu 2016 ve 2017 de 1 ile 2 lik seviyede dusus yasamistir Etnik kimligini Zaza olarak tanimlayan kisiler HDP secmenin 4 unu olusturmaktadir Din acisindan HDP secmenleri Turkiye demografisine paralellik gostermektedir Bu nedenden oturu parti dini acidan Turkiye nin mikrokozmu olarak nitelendirilmistir Secmenlerin ortalama olarak 90 i Sunni Safi veya Hanefi 5 ile 6 si Alevi geri kalan kesimleri ise diger kategorisine mensuptur HDP secmenlerinin Turkiye nin genel ahalisinden dini acidan en buyuk farki diger kategorisinin ozellikle son senelerde 6 ya ulasmasiyla Turkiye ortalamasina kiyasla yaklasik 2 katina cikmasidir Secmenlerin yarisi kendini dindar olarak nitelendirenlermis olup bu oran Turkiye ortalamasindan daha dusuktur Kendini inancsiz olarak nitelendiren kisilerin orani 2017 de 11 e ulasmistir Bu Turkiye ortalamasi olan 3 un cok uzerindedir Parti kongreleriParti cesitli sehirlerde bircok kongre toplamis bunun disinda iki olaganustu kongre ile baskanlarini belirlemistir 1 Olaganustu Kongre 2013 Partinin 1 olaganustu kongresi 27 Ekim 2013 te Ankara da Ahmet Taner Kislali Spor Salonu nda Bu daha baslangic sloganiyla duzenlendi Kongrede hapisteki PKK lideri Abdullah Ocalan in muzakerenin onemini vurgulayan bir mesaji okundu HDP ortak demokrasi mucadelemizde onemli bir tarihsel sapaga isaret etmektedir 71 devrimciligi devlete isyan devrimciligidir 40 yillik isyandan sonra artik devletle muzakere onemlidir Zira devrimci mucadeleler ancak nitelikli bir muzakere sureciyle kalici bir insanlik kazanimina donusebilir Parti Meclisi icin 80 kisilik tek liste sunuldu es genel baskanlik icin Istanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertugrul Kurkcu disinda aday gosterilmedi 2 Olaganustu Kongre 2014 HDP nin 2 Kongresi 22 Haziran 2014 te Ankara Ahmet Taner Kislali Spor Salonu nda gerceklestirildi Tek listenin oldugu secimde Figen Yuksekdag ile Selahattin Demirtas es baskanlik icin aday gosterildi Kongreye sendika baro ve STK temsilcileri katildi Guney Kurdistan Parlamento Baskan Yardimcisi Cafer Ibrahim Guney Kurdistan Hukumet Temsilcisi Kemal Kerkuki Rojava Halk Meclisi Es Baskani Abdulselam Ahmet Partiya Neteweyi Kurdistan Temsilcisi Xidir Bilbas Rusya Sovyetler Birligi Komunist Parti Genel Sekreteri Sergey Skvortsov Isvec Sosyal Demokrat Partisi nden Yilmaz Kerimo nun da aralarinda oldugu cok sayida uluslararasi davetli de kongrede yer aldi Ertugrul Kurkcu yaptigi konusmada Bu hayalin pesine dusmek cesaret isterdi HDP bundan 4 yil once umuda yelken acan bir avuc insanin zihninde dogdu dedi 3 Olaganustu Kongre Bu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz 4 Olaganustu Kongre HDP nin 4 Kongresi 27 Agustos 2023 tarihinde gerceklestirildi Parti yonetimi hakkindaki kapatilma davasi sebebiyle aktif siyasi calismalari Yesil Sol Partiye devredecegini acikladi Kongrede yapilan secimde partinin yeni es genel baskanlari Sultan Ozcan ve Cahit Kirkazak oldu Parti tuzuguParti kendisini parti tuzugunde su sekilde tanimlamistir Parti tum ezilenlerin ve somurulenlerin dislanan ve yok sayilan butun halklarin ve inanc topluluklarinin kadinlarin iscilerin emekcilerin koylulerin genclerin issizlerin emeklilerin engellilerin LGBT bireylerin gocmenlerin yasam alanlari tahrip edilenlerin aydin yazar sanatci ve bilim insanlari ile butun bu kesimlerle birlikte mucadele yuruten guclerin her turden baski somuru ve ayrimciligi ortadan kaldirmak ve insan onuruna yarasir bir yasam kurmak uzere bir araya geldigi demokratik halk iktidarini hedefleyen bir siyasi partidir Yeni yasam cagrisinda partinin ilkeleri anlatilmistir Cozum sureciDemokratik sosyalist ve sol bir parti olarak HDP siyasette onceligini Turkiye PKK catismasi nin baris ile sonlandirilmasi icin yurutulen cozum sureci ne vermektedir HDP 1984 yilindan beri suren Turkiye PKK catismasi nin baris ile sonlandirilmasi icin yurutulen cozum sureci nin bir parcasidir PKK lideri Abdullah Ocalan ile Imrali da surdurulen gorusmelere HDP adina Pervin Buldan Sirri Sureyya Onder ve Idris Baluken Haziran 2015 Turkiye genel secimleri sureci baslayana kadar katilmistir PKK ile baglanti iddialariHDP milletvekillerinin ve parti yetkililerinin bazi demecleri gorusmeleri ve faaliyetleri ile birlikte yargi kararlari Turkiye Amerika Birlesik Devletleri ve Avrupa Birligi nin de aralarinda oldugu cesitli ulke ve uluslararasi organizasyon tarafindan teror orgutu olarak taninan PKK nin HDP ile iliskilendirilmesine ve partinin PKK nin siyasi kanadi oldugu seklinde bircok elestiri ve suclamaya gerekce olusturmustur HDP ise bu suclamalari reddederek silahsiz cozum isteyen siyasi bir hareket olduklarini ve PKK ile hicbir organik baglari olmadigini savunmaktadir 13 Kasim 2012 de HDP es baskani Selahattin Demirtas Mardin in Kiziltepe ilcesinde yaptigi bir aciklamada Alana gelmeden once bir mudahale olmus demisler ki Abdullah Ocalan posterini asamazsiniz Onu diyenlere acikca sesleniyoruz Kurtlerin katili Kenan Evren in heykelini dikebiliyorlar da bir halk onderinin posterini mi acamaz Siz ne diyorsunuz be Biz bu meydana Baskan Apo nun heykelini dikecegiz heykelini ifadelerine yer verdi 26 Temmuz 2015 te HDP Hakkari Milletvekili Abdullah Zeydan Hakkari nin Yuksekova ilcesinde Turk Silahli Kuvvetleri tarafindan PKK nin Kuzey Irak taki kamplarinin savas ucaklari ile bombalanmasinin protesto edildigi bir eylemde yaptigi aciklamada PKK Turkiye yi ve Orta Dogu yu guller bahcesine cevirmek icin ortaya cikmis baris ve halk hareketidir Eger PKK Turkiye yi guller bahcesine cevirmek istemeseydi PKK nin oyle bir gucu var ki sizi tukuruguyle bogar ifadelerini kullandi 28 Nisan 2015 te PKK nin genclik yapilanmasi YDG H uyeleri Diyarbakir in Silvan ilcesinde bir kahvehanede siyasi propaganda yaptiktan sonra silah zoruyla 7 Haziran genel secimleri icin HDP ye oy istedi Ayrica PKK yoneticilerinden Cemil Bayik Firat Haber Ajansi nda yaptigi bir konusmada Halklarin Demokratik Partisi icin oy istedi ve su ifadeleri kullandi Onun icin bu secimlerde AKP ve Erdogan a karsi HDP ye oy vererek yerel secimlerden cok daha buyuk bir sonuc ortaya cikaracaklardir Bunu da herkese ispatlayacaklar Ayrica 1 Kasim 2015 genel secimleri nden once verdigi bir demecte Haziran daki genel secimlerde HDP ye oy verenlere tesekkur etti ve tekrar HDP ye oy vermelerini istedi Halklarin Demokratik Partisi siyasetcilerinin Turk guvenlik gucleri ile PKK arasinda 2015 yilinin Haziran ayindan beri devam eden catismalarda oldurulen PKK uyelerinin cenaze torenlerine katilmasi ve taziye ziyaretlerinde bulunmasi bircok elestirilere ve tartismalara neden oldu 2015 16 Sur catismalari sirasinda PKK nin Sur sorumlusu Ciyager kod adli Cihat Turkan in Batman da duzenlenen cenaze torenine HDP Batman Milletvekili Mehmet Ali Aslan ve Siirt Milletvekili Besime Konca da katildi Van Milletvekili Tugba Hezer Ozturk Tunceli nin Nazimiye ilcesinde 27 Agustos 2015 te bir catisma sirasinda oldurulen PKK militani Destan Rustem kod adli Sidika Yildiz in Van in Baskale ilcesindeki cenaze torenine katildi Hezer ayrica PKK ya yakin oldugu iddia edilen TAK in ustlendigi ve 29 kisinin hayatini kaybettigi Ankara daki canli bomba saldirisi sonrasi saldiriyi duzenleyen Abdulbaki Somer in evine taziye ziyaretinde bulundu HDP Sirnak Milletvekili Faysal Sariyildiz in PKK ye verilmek uzere Suriye den Sanliurfa nin Ceylanpinar ilcesine getirilen agir silahlari teslim alacak kuryeye yardim ettigi iddia edildi 2 Mayis 2016 da Turkiye Buyuk Millet Meclisi Anayasasi Komisyonunda gorusulen yasama dokunulmazligi gorusmeleri sirasinda Adalet ve Kalkinma Partisi ve HDP li milletvekilleri arasinda kavga cikti HDP milletvekilleri komisyonu terkederken Abdullah Ocalan lehine sloganlar atarak Gerilla Marsi ni soylediler Eylul 2016 da parti es genel baskani Selahattin Demirtas Almanya merkezli Suddeutsche Zeitung gazetesine verdigi demecte Biz PKK yi teror orgutu olarak tanimlamiyoruz Ancak sivilleri hedef alan eylemlerini teror olarak nitelendiriyoruz Bunu protesto etmekten de geri kalmiyoruz ifadelerini kullandi TutuklamalarHalklarin Demokratik Partisi es baskanlari Selahattin Demirtas ve Figen Yuksekdag dahil cok sayida HDP li milletvekili siyasetci ve yonetici Turk Ceza Kanunu nun silahli teror orgutune uye olmak teror orgutu propagandasi yapmak sucu ve sucluyu ovmek halki kin ve dusmanliga tahrik teror orgutune uye olmamakla birlikte orgut adina suc islemek ve devletin birligini ve butunlugunu bozmaya tesebbus ve teror orgutune eleman temin etmek suclamalari sebebiyle Turkiye mahkemeleri tarafindan tutuklanmasina ya da hapis cezasina carptirilmasina karar verildi 4 Kasim 2016 tarihinde HDP Es Genel Baskanlari ve Genel Baskan Yardimcisi Alp Altinors ile birlikte milletvekilleri Nursel Aydogan Sirri Sureyya Onder Selma Irmak Ziya Pir Ferhat Encu Gurser Yildirim Idris Baluken Leyla Birlik ve Imam Tascier gozaltina alindi Sirri Sureyya Onder Ziya Pir ve Imam Tascier adli kontrol sartiyla serbest birakilirken HDP Es Genel Baskanlari Selahattin Demirtas Figen Yuksekdag ile HDP Grup Baskanvekili Idris Baluken milletvekilleri Abdullah Zeydan Ferhat Encu Leyla Birlik Gulser Yildirim ve Nursel Aydogan tutuklandi Tutuklu milletvekillerinden Gulser Yildirim 15 Kasim 2017 tarihinde Mardin 3 Agir Ceza Mahkemesi nde gorulen durusmada tutuklu bulundugu dosyadan tahliye edilmistir HDP ye yonelik operasyon dunya capinda sert tepkilere ve elestirilere neden oldu Avrupa Parlamentosu Baskani Martin Schulz Gozaltilar Turkiye de siyasi cogulculugun durumuyla ilgili tuyler urpertici bir isaret veriyor Selahattin Demirtas Figen Yuksekdag ve HDP milletvekilleri Turk toplumunun mesru ve demokratik temsilcileridir HDP de TBMM deki ucuncu buyuk partidir Demirtas ile bircok kez gorustum Baris surecine siddete basvurulmamasina siyasi diyaloga ve hukukun ustunlugune bagli bir lider Eylul sonundaki son gorusmemizde gozaltina alinma sirasinin kendisine geldiginden korkuyordu HDP ye baskinin devami olan bu son ust duzey gozalti serisiyle Turk yetkililer Turkiye yi demokrasiden daha da uzaklastirmanin yani sira AB Turkiye iliskilerinin temelini olusturan degerlere ilkelere normlara ve kurallara sirtlarini donuyor dedi Avrupa Parlamentosu Turkiye raportoru Kati Piri Turkiye nin hizla diktatorluge kaydigini soyledi ve Avrupa Birligi ile uyelik muzakerelerinin derhal askiya alinmasi cagrisinda bulundu Beyaz Saray sozcusu Josh Earnest tutuklamalarin Turkiye deki muhalif yayinlara yonelik artan baskinin hemen ardindan geldigini ve derin kaygi duyduklarini soyledi ABD Demokrasi ve Insan Haklarindan Sorumlu Bakan Yardimcisi Tom Malinowski ise yaptigi aciklamada Turk hukumetinin HDP milletvekillerini tutuklayip internete erisimi engellemesi dost ve muttefik olarak bizi derinden rahatsiz etti sozlerini kullandi 2019 kayyum atamalariHDP Es Baskani Sezai Temelli ortada Van Buyuksehir Belediye Baskani Bedia Ozgokce Ertan soldan ikinci Diyarbakir Buyuksehir Belediye Baskani sagda Kars Belediye Baskani Ayhan Bilgen solda ve HDP Diyarbakir il yoneticisi Hulya Alokmen Uyanik ile birlikte 2019 yerel secimleri sonrasi Diyarbakir da gerceklestirilen toplantida 7 Nisan 2019 Agustos 2019 da 2019 yerel secimlerinden zaferle cikan Diyarbakir Buyuksehir Belediye Baskani Adnan Selcuk Mizrakli Mardin Buyuksehir Belediye Baskani Ahmet Turk ve Van Buyuksehir Belediye Baskani Bedia Ozgokce Ertan in Icisleri Bakanligi tarafindan gorevden alindi ve yerlerine kayyum atandi Belediye baskanlarinin gorevden alinmasinin ardindan pek cok bolgede basin aciklamalari ve protesto gosterileri duzenlendi Adana da Ankara da pek cok ilde kayyum karsiti aciklamalar yapildi ve duzenlenen gosterilerde zaman zaman polis ile catismalar yasandi Yasanan olaylarda milletvekilleri ve protestocular yaralandi Kapatilma davasi14 Subat 2018 de Vatan Partisi HDP nin kapatilmasi icin Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi na basvuruda bulundu Genel baskan yardimcisi Nusret Senem 11 Subat 2018 de gerceklestirilen olagan kongrede es genel baskan Serpil Kemalbay ile Sirri Sureyya Onder ve Pervin Buldan in Afrin Harekatini elestiren PKK PYD yi oven aciklamalar yaptigini ve kongrede Abdullah Ocalan in posterlerinin yer aldigini animsatti ve Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi ni gorevini yapmaya davet etti Turkiye Icisleri Bakani Suleyman Soylu Haziran 2018 de yaptigi bir aciklamada HDP diye bir siyasi parti yok zaten PKK diye bir anlayis var HDP bu anlayisin sahadaki maske giymis uygulamasidir bu kadar basit Bunu herkes biliyor Bunu kendileri de biliyor ifadelerini kullandi 16 Subat 2021 de MHP Genel Baskani Devlet Bahceli partisinin grup toplantisinda HDP yle hesaplasmadan PKK yi bitirdik yok ettik mahvettik diyemeyiz Bu itibarla HDP nin kapatilmasi elzemdir Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi inaniyorum ki geregini yapacaktir sozlerini kullanarak HDP nin kapatilmasi gerektigini soyledi Yaklasik iki hafta sonra ise 2 Mart tarihinde AKP Grup Baskanvekili olan Cahit Ozkan Yargi yolunu acmak icin dokunulmazliklari kaldiracagiz HDP hem siyasi hem de hukuken kapanacaktir Milletin vicdaninda kapatilacaktir sozlerini kullandi 17 Mart 2021 tarihinde Yargitay Cumhuriyet Bassavcisi Bekir Sahin HDP nin kapatilmasi istemiyle Anayasa Mahkemesi nde dava acti Mahkeme ye gonderilen iddianamede HDP uyelerinin beyan ve eylemleriyle devletin milletiyle bolunmez butunlugunu bozmayi ortadan kaldirmayi amacladiklari belirtildi Parti gosterilen delillere itiraz ederken Semra Guzel yargilamasinin surdugunu belirterek davanin reddini istemisti Dosyadaki ses kayitlarinin cozumu icin ayrica sure isteyen HDP mahkeme uyesi Irfan Fidan i reddetmeyi talep etmisti Anayasa Mahkemesi HDP nin talebini reddetti ve dosyaya giren ek deliller icin de savunma hazirlamasi icin partiye sure verdi Anayasa Mahkemesi kapatma davasi surecinin genel secimlerden sonraya birakilmasi yonundeki talebi 27 Ocak 2023 tarihinde reddetti tedbir hakkindaki savunma icin 15 gun ek sure verdi 14 Mart 2023 Sali gunu ise esas hakkindaki savunmayi alma kararini aldi Es baskanlar Adi Gorev Baslangici Gorev Bitisi1 15 Ekim 2012 27 Ekim 20132 Sebahat Tuncel Ertugrul Kurkcu 27 Ekim 2013 22 Haziran 20143 Figen Yuksekdag Selahattin Demirtas 22 Haziran 2014 9 Mart 20174 Serpil Kemalbay Selahattin Demirtas 20 Mayis 2017 11 Subat 20185 Pervin Buldan Sezai Temelli 11 Subat 2018 23 Subat 20206 Pervin Buldan Mithat Sancar 23 Subat 2020 27 Agustos 20237 Sultan Ozcan Cahit Kirkazak 27 Agustos 2023 GorevdeSecimlerGenel secimler Secim Harita Es Genel Baskanlar Oy Sandalye Meclis Sira Y 2015 Haziran Selahattin Demirtas Figen Yuksekdag 6 058 489 13 12 80 550 Secim Hukumeti 4 2015 Kasim 5 144 108 10 75 2 37 59 550 21 Muhalefet2018 Sezai Temelli Pervin Buldan 5 867 564 11 70 0 93 67 600 8 3 Yerel secimler Secim Genel Baskan Il Genel Meclisi Buyuksehir Belediye Belediye Belediye MeclisiOy Kazanilan Oy Kazanilan Oy Kazanilan Oy Kazanilan2014 Sebahat Tuncel Ertugrul Kurkcu 38 538 0 38 1 1 251 817 494 2 34 0 30 836 741 2 01 0 1 351 881 830 2 12 9 20 4982019 Pervin Buldan Sezai Temelli 833 237 7 93 101 1 272 1 137 552 4 15 3 30 1 951 185 4 52 57 1 355 2 409 485 5 60 1 230 20 745Ayrica bakinizCozum sureci Kurt siyasi hareketi Halklarin Demokratik Kongresi HDP Izmir Il Baskanligi saldirisi Emek ve Ozgurluk IttifakiKaynakca Yargitay Cumhuriyet Bassavciligi 17 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2020 Arsivlenmis kopya 9 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2022 Hdp Parti Programi 1 Mayis 2020 1 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2022 Baslik 5 Partimiz icin yerel yonetimler gundelik yasami ilgilendiren kararlarin dogrudan demokrasi ile alinacagi ve uygulanacagi ozyonetimlerdir Yerel demokrasi anlayisimiz temsili demokrasiyi asan dogrudan demokrasiye dayanir Siyasetin demokratiklestirilmesi ve topluma ait kilinmasi halklarin kendi kendini yonetmesiyle guclu demokratik ve ozerk yerel ve bolgesel yonetimlerle mumkundur Sondakika com 25 Temmuz 2014 2 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2015 HDP org 29 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2023 Nordsieck Wolfram 2018 Parties and Elections in Europe 15 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2018 7 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Sebastian Maisel Ed 2018 The Kurds An Encyclopedia of Life Culture and Society ABC CLIO s 45 ISBN 9781440842573 The successor of the BDP Peoples Democratic Party HDP is a progressive political party that emphasizes democracy ecology women s rights and equality for all individuals 7 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hdp Parti Programi 1 Mayis 2020 1 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2022 Baslik 10 Erkek egemen sistemin patriyarkanin toplumun her alaninda kok salmis sistematik bir egemenlik bicimi oldugunu kabul eden Partimiz erkek egemenligin diger tum egemenlik ve somuru bicimlerinin sinifsal ulusal inancsal karsisinda ozgul bir ezme ve somuru bicimi oldugundan hareketle kadinlarin toplumsal acidan maruz kaldigi her turlu ezilme ve somurulme iliskisinde kadinlardan yana tutum alir Kadinlarin ozgurlesme kurtulus mucadelesini destekler bunun kazanilmasi icin mucadele eder Partimiz basta kendi icindeki cinsiyetcilikle mucadele olmak uzere tum cinsiyetci iliskilere ve dile karsi mucadeleyi gorev bilir Turkey arrests pro Kurdish MPs from only party with pro LGBT policies PinkNews 27 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Aralik 2016 Hdp Parti Programi 1 Mayis 2020 1 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Kasim 2022 Baslik 11 Partimiz heteroseksizmi bir tur irkcilik olarak gorur Lezbiyen gey biseksuel ve transseksuellerin LGBT maruz kaldiklari homofobi ve transfobi temelli ayrimciliga ve siddete karsi mucadele eder LGBT bireylerin ozgurlesmesinin heteroseksuelleri de ozgurlestirecegini savunan Partimiz heteroseksuelligi zorunluluk olarak gosteren ve dayatan nefret soylemine ve nefret suclarina karsi mucadele eder Turkey s Undead Pro Kurdish Political Parties Part 3 The HDP Enters Mainstream Politics New Lines Institute Ingilizce 17 Kasim 2021 5 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mayis 2022 Carnegie Endowment for International Peace Ingilizce 14 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Aralik 2022 Kobani crisis caused leaders of the PKK and Turkey s Kurdish nationalist party the Peoples Democratic Party HDP to call for nationwide demonstrations Yegen M 2021 Kurdish Nationalism in Turkey 1898 2018 In H Bozarslan C Gunes amp V Yadirgi Eds The Cambridge History of the Kurds pp 311 332 Cambridge Cambridge University Press doi 10 1017 9781108623711 013 Deniz Cifci Ed 2019 The Kurds and the Politics of Turkey Agency Territory and Religion Bloomsbury Publishing s 84 ISBN 9781788316385 The party shares a left wing ideology with emphasis on social democracy secularism feminism minority rights and pluralism Halklarin Demokratik Partisi Tuzugu 2014 Tekdemir Omer 20 Subat 2015 openDemocracy 4 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Arsivlenmis kopya 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Haziran 2015 aksiyon com tr 23 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Haziran 2015 Hdp trenindeki saskin yolcular Aksam Kayahan Uygur 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Nisan 2015 Consultative parties Sosyalist Enternasyonal 8 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2016 6 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2018 Avrupa Sosyalistler Partisi 8 Haziran 2015 15 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Kasim 2016 a b c BBC News Turkce 27 Agustos 2023 27 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Agustos 2023 Arsivlenmis kopya 5 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ocak 2019 4 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2019 6 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2019 HDP nin yeni es genel baskanlari Sancar ve Buldan oldu Deutsche Welle dw com 23 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2020 15 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi 10 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Red Bilisim HDK Bileseni Kurumlar Halklarin Demokratik Kongresi halklarindemokratikkongresi net 15 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2015 Arslan Ferit Bulut Bayram 10 Nisan 2011 BDP nin adaylari belli oldu Hurriyet Diyarbakir DHA 1 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 Baser Kumru 13 Haziran 2011 BDP destekliler 36 milletvekili cikardi Diyarbakir BBC Turkce 31 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 YSK Hatip Dicle nin vekilligini dusurdu Radikal 22 Haziran 2011 10 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 a b c Halklarin Demokratik Partisi HDP Es Baskanlari Fatma Gok ve Yavuz Onen Basarmaktan baska caremiz yok halklarindemokratikkongresi net 5 Mart 2013 1 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 a b HDK partilesti HDP oldu Milliyet 18 Ekim 2012 25 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2015 Avsar Baris 22 Ekim 2012 Kongre si bitmeyen parti kuruldu Radikal 27 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Haziran 2015 3 BDP li vekil istifa etti Radikal 23 Ekim 2013 24 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2016 10 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Aralik 2017 Emek Partisi EMEP 17 Haziran 2014 15 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2015 Emek Partisi EMEP 2 Temmuz 2014 10 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2015 Yeni Safak 1 Subat 2015 4 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Haziran 2015 Demirtas HDP secimlere parti olarak girecek 31 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2015 AKP HDP yi secimlere bagimsiz girmeye zorluyor 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2015 HDP den bakanlik teklifi yorumu Kabul edecegiz partimizin karari 10 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2015 HDP li Ali Haydar Konca Avrupa Birligi Bakani oldu 31 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2015 HDP li bakanlar Muslum Dogan ve Ali Haydar Konca istifa etti Iste gerekcesi Hurriyet 3 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2015 a b Secmen kumeleri HDP PDF Yusuf Kutlu KONDA Mayis 2018 Ocalan Devletle muzakere onemlidir 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2015 25 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Eylul 2015 hdp org 24 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2015 Kardas Saban 28 Ocak 2015 Al Jazeera Turk 30 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Agustos 2015 Genisletilmis HDP heyeti Imrali da 14 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2015 Selahattin Demirtas Haberturk e acikladi PKK ile organik bagimiz yok Haberturk 22 Nisan 2015 18 Agustos 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2015 Radikal 13 Kasim 2012 24 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Demirtas Ocalan in heykelini dikecegiz NTV com tr 13 Kasim 2012 22 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Milliyet 30 Temmuz 2015 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Sabah 2 Agustos 2015 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Sozcu 28 Nisan 2015 23 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 PKK Liderlerinden Cemil Bayik HDP icin oy istedi 28 Mayis 2015 23 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ekim 2023 PKK LI TERORIST CEMIL BAYIK HDP ICIN OY ISTEDI Yeni Soz 14 Eylul 2015 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Milliyet 16 Mart 2016 21 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Sabah Dogan Haber Ajansi 2 Eylul 2015 31 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Canli bombanin taziye ziyaretine HDP den aciklama Cumhuriyet 23 Subat 2016 Erisim tarihi 10 Kasim 2016 HDP Van Milletvekili Tugba Hezer hakkinda sorusturma baslatildi NTV com tr 23 Subat 2016 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Milliyet 26 Temmuz 2015 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 HDP milletvekilleri komisyonu Biji Serok Apo sloganlariyla terk etti Hurriyet 2 Mayis 2016 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Kasim 2016 Al Jazeera Turk 3 Eylul 2016 11 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Kasim 2016 20 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2016 Arsivlenmis kopya 15 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2016 Arsivlenmis kopya 9 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2016 Al Jazeera Turk Anadolu Ajansi 10 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2016 Arsivlenmis kopya 4 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 Arsivlenmis kopya 5 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2016 Arsivlenmis kopya 15 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Kasim 2017 Turkey draws Western condemnation over arrest of Kurdish lawmakers 24 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters 4 Kasim 2016 En son 23 Kasim 2016 tarihinde erisildi Ingilizce a b c HDP ye yonelik operasyona dunyadan tepki yagdi 24 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cumhuriyet 5 Kasim 2016 En son 23 Kasim 2016 tarihinde erisildi European politicians condemn Turkey s crackdown on HDP 23 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Deutsche Welle 4 Kasim 2016 En son 23 Kasim 2016 tarihinde erisildi Ingilizce a b Evrensel 19 Agustos 2019 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2019 Gazeteduvar 19 Agustos 2019 19 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Agustos 2019 Birgun 19 Agustos 2019 13 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Agustos 2019 Vatan Partisi nden HDP nin kapatilmasi icin basvuru NTV com tr 14 Subat 2018 22 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2018 Soylu HDP diye bir siyasi parti yok Cumhuriyet 6 Haziran 2018 Erisim tarihi 6 Temmuz 2018 DHA AA Hurriyet 16 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2021 Sozcu 2 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2021 NTV 17 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mart 2021 AYM HDP NIN REDDI HAKIM TALEBINI REDDETTI EK DELILLERE KARSI SAVUNMA HAZIRLAMASI ICIN PARTIYE SURE VERDI ankahaber net 7 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2024 AYM HDP NIN KAPATMA DAVASI ISLEMLERININ SECIM SONRASINA BIRAKILMASI TALEBINI REDDETTI ankahaber net 7 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2024 27 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Ocak 2019 Dis baglantilarResmi site Facebook ta Halklarin Demokratik Partisi X te Halklarin Demokratik Partisi Instagram da Halklarin Demokratik Partisi