Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (1878; Elmalı, Antalya – 27 Mayıs 1942; Kadıköy, İstanbul), Türk din alimi, tercüman ve hattattır. Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında ve Cumhuriyet Dönemi'nde yaşamış olup, Kur'an'ın Türkçe tefsirlerinden birini telif etmiştir.
Muhammed Hamdi Yazır | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1878 Elmalı, Antalya, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 27 Mayıs 1942 (64 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Kalp yetmezliği |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | İlahiyatçı, tercüman ve hattat |
Hayatı
1878'de Antalya'nın Elmalı kazasında doğdu. Ailesi aslen Burdurlu olup, babası Hoca Numan Efendi'dir. Numan Efendi daha küçük yaşlardayken Burdur'un Gölhisar kazasının Yazır köyünden ayrılarak Elmalı'ya gelmiş, tahsilini orada tamamlamış ve akabinde Şeriye Mahkemesi başkâtibi olmuştur. Annesi Elmalı alimlerinden Esad Efendi'nin kızı Fatma hanımdır.
Dil bilgisi
Türkçenin yanında Arapça ve Farsça ile şiir yazacak kadar üst seviyede bir bilgiye sahipti. Ancak yazılarında sade bir Türkçe kullanmıştır. Bunların yanı sıra Fransızca da bilmektedir. "El-metalip ve'l-mezahip" adında Fransızcadan tercüme ettiği bir felsefe tarihi kitabı vardır.
Eğitimi
Muhammed Hamdi Yazır, ilk ve ortaokul tahsilini Elmalı Rüşdiye Mektebi'nde gördü. Hafızlığını da tamamladıktan sonra, Arapça okudu ve İslami ilimleri öğrenmek için, dayısı Hoca Mustafa Sarılar Efendi ile birlikte 1895'te İstanbul'a geldi. Kayserili Mahmud Hamdi Efendi'nin Beyazıt Camii'ndeki derslerine devam etti. Of'lu Mahmut Kamil Efendi'den fıkıh dersleri aldı. Devrin ileri gelen değerli hocalarından ders görerek icâzet aldı.
Bilimsel uzmanlığı
Mekteb-i Nuvvab'a girdi ve buradan birincilikle mezun olarak kadılık icazeti aldı. 1905'ten itibaren Beyazıt Camii'nde talebelere ders vermeye başladı ve bu hizmeti 1908 yılına kadar devam etti. Bu arada Şeyhülislamlık'ta Mektubi Kalemi'ne dahil edildi. Bir yandan da Nuvvab'da ve Mülkiye Mektebi'nde ahkam-ı evkaf, Medrese-t-ül Vaizin'de fıkıh, Süleymaniye Medresesi'nde mantık derslerini okutmayı sürdürdü. 1908 yılında dersiâm oldu. Devrin ünlü hattatları Sami Efendi ve Bakkal Arif Efendi'den hat dersleri aldı. Mustafa Kemal Atatürk halkın yeni devrimlerden sonra dini kaynakları, Türkçeye çevrilmiş kitaplardan okunmasını arzuluyordu. Bu amaç doğrultusunda Kuran’ın meali için Mehmet Âkif Ersoy’u, Buhari Hadis kitabı için Babanzade Ahmed Naim’i, Kuran Tefsiri içinse Muhammed Hamdi Yazır’ı görevlendirdi.[]
Siyasi hayatı
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra Meclis-i Mebûsan'a Antalya mebusu olarak girdi. Şeyhülislam fetvayı vermediği için, 1. Fetva Emini olarak II. Abdülhamid'in tahttan alınması için gereken fetva'yı İttihat Terakkicilerin isteği doğrultusunda yazdı. Daha sonra da karşı cephede olan Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nda faaliyetlerini sürdürdü. Daha sonra sırasıyla, Dar-ül Hikmet-ül İslamiye azalığına (Ağustos 1918), Nisan 1919'da bu kurumun başkanlığına tayin edildi. Damat Ferit Paşa'nın kabinelerinde Evkaf (Vakıflar) Nazırı olarak vazife yaptı. Eylül 1919'da Ayan Meclisi üyeliğine getirildi. İttihat ve Terakki'nin ilim şubesinde vazife yaptı.
Mülki ve hukuki yönü
1909 yılında Mülkiye Mektebi'nde Ahkâm-ı Evkâf ve Arâzî dersleri okutmuş ve yine aynı yıllarda Mekteb-i Kuzât'ta "Fıkıh" dersleri vermiştir. Daha sonra Darü'l-Hikmeti'l-İslâmiye (Şeyhü'l-İslâmlığa bağlı Yüksek Müşavere Heyeti) üyeliğine ve bir müddet sonra da başkanlığına tayin edilmiştir. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Evkaf-ı Hümâyun nazırlığında bulunmuş ve bu sırada Âyan Meclisi üyesi olmuştur.
Felsefi yönü
Varlığın ve bilginin bilimsel olarak araştırılması (Felsefe) ile de ilgilenen Elmalılı Hamdi Yazır, batılı yazarların eserlerini de tercüme etmiştir. Bu eserlerde ileri sürülen konulara eleştirel yaklaşım sergileyen Elmalılı Hamdi Efendi, felsefe ve din arasında cereyan eden tartışmalara çözüm bulmaya çalışmıştır. Filozofların gerçeği kavrayamadıklarını belirtmiş, akıl ile iman bütünleştiği zaman gerçeğin kavranıp doğrulanabileceği fikrini savunmuştur.
Cumhuriyet döneminde
Cumhuriyet'in ilanı esnasında Medrese-t-ül Mütehassisin'de mantık dersleri okutuyordu. Damat Ferit Paşa kabinelerindeki görevi dolayısıyla, bu kabinelerin Milli Mücadele aleyhine verdiği kararlarda sorumluluğu bulunduğu gerekçesiyle gıyabında idama mahkûm edildiyse de, aynı zamanda yeğeni Emin Paksüt'ün kayınpederi olan Kel Ali'nin başkanlık ettiği Ankara İstiklâl Mahkemesi'nde yapılan muhakemesinden sonra suçsuzluğu tespit edilerek beraat etti.
Ölümü
Elmalılı Hafız Muhammed Hamdi Yazır, uzun zaman devam eden Kalp yetmezliği rahatsızlığından ötürü Erenköy'de 27 Mayıs 1942'de öldü. Kabri Sahrayıcedid Mezarlığı'ndadır.
Eserleri
Beyânül-Hak ve Sebîlürreşad dergilerinde Küçük Hamdi veya Elmalılı Küçük Hamdi mahlası ile makalelerini yayınlanmıştır. Tefsirinde ise Elmalılı Hamdi Yazır imzasıyla eserini yayınlamıştır.
Hak Dini Kur'an Dili (Kuran'ı Kerim'in Türkçe Tefsiri)
Atatürk'ün Hamdi Yazır'a yazdırdığı tefsir olup[] günümüzde de önde gelen İslam alimleri tarafından da hala en güvenilir tefsir olarak kabul edilmektedir[]. Atatürk'ün Diyanet İşleri Başkanlığı'na verdiği talimatı üzerine yazdırıldı[]. 1926'da Diyanet İşleri Riyaseti 'Kur'an'ı çağın icaplarına göre yeniden tefsir edebilecek bir alim aradı. Sonunda vazifeli talimat üzerine Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'a verildi. Devlet eliyle yazdırılan bu tefsirle Atatürk bizzat ilgilendi[]. Atatürk Şeyh Sait Ayaklanmasının bastırıldığı, çağdaşlaşma ve modernleşme adına yapılan inkılaplara yönelik itirazların arttığı bir devirde İslamiyet'in temel kaynağı olan Kur'an'ın yeniden tefsir edilmesini istedi[]. Atatürk, yedi madde ile nasıl bir tefsir istediğini ortaya koydu. Bu yedi madde daha sonra Diyanet İşleri Riyaseti ile Elmalılı Hamdi Yazır arasında imzalanan protokole kondu. Kâzım Karabekir'in belirttiğine göre, Atatürk ona din ile ilgili olarak, dini olanların (bir dine mensup olanların) kazanamayacağını ve fakir kalmaya mahkûm olduklarını söyleyip netice olarak önce din anlayışını kaldırmak gerektiğini söylemiş ve bu sebeple Kur'an'ın anlaşılarak okunmasına önem verip Türkçeye çevrilmesini emretmiştir.
Diyanet'le Hamdi Yazır arasında imzalanan anlaşma tutanağı maddeleri
- Ayetler arasında münasebetler gösterilecek.
- Ayetlerin nüzül (iniş) sebepleri kaydedilecek.
- Kıraat-i Aşere'yi (10 okuma tarzını) geçmemek üzere kıraatler hakkında bilgi verilecek.
- Gerektiği yerlerde kelime ve terkiplerin dil izahı yapılacak.
- Ayetlerin ima ve işarette bulunduğu ilmi ve felsefi konularla ilgili bilgiler verilecek.Bilhassa tevhid bahsinde ihtiva eden ibret ve nasihat mahiyeti taşıyan ayetler genişçe izah edilecek.
- Bahisle doğrudan ya da dolaylı ilgisi bulunan İslam Tarihi hadiseleri anlatılacak.
- Batılı müelliflerin yanlış yaptıkları noktalarda okuyucunun dikkatini çeken noktalar konularak gerekli açıklamalar yapılacak.
Eserin başında Kur'an hakikatını açıklayan ve Kur'an'la ilgili önemli konuları izah eden mukaddime (önsöz23 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) yazılacak. Hak Dini Kur'an Dili 1926-1938 arasında tamamlandı 1935-1939 arasında dokuz cilt olarak 10 bin takım bastırıldı. Eserin üzerinden telif süresi bittiğinden serbestçe basılmaktadır.
İki bin takımı Elmalılı Hamdi Yazır'a verildi. Kalan 8 bin takım, başta din adamları olmak üzere halkın önde gelen isimlerine ücretsiz olarak dağıtıldı.
- Örnek: Elmalı Tefsirinin Girişindeki Dua
- Tefsirinde Kur'anın Türkçeleştirilmesine önsözde karşı çıkması [1]23 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Metalip ve Mezahip
Tahlil-i Tarih-i Felsefe-Metâlib ve Mezahib-Maba'de't-Tabia ve Felsefe-i İlahiyye (Paul Janet ve 'ın Histoire de la philosophie çevirisi.)
İrşadü'l Ahlâf fî Ahkâmi'l-Evkâf
Mektebi Mülkiye için ders kitabı.
Beyânul-Hak
Sırat-ı Müstakim ve Sebilürreşad mecmualarında makaleler
Basılmamış Olanlar
Aşağıdaki eserleri basılmamıştır:
- Usûl-i Fıkıh'a ait bir eseri
- Sûrî mantık üzerine bir eseri
- Hukuk Kâmusu (tamamlanmamış)
- Divan (eksik şekilde)
Kaynakça
- ^ . 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ Kâzım Karabekir Anlatıyor, Uğur Mumcu, Tekin Yayınevi, 5. Basım, s.40, 1993
- ^ "Atatürk'ün Fikir ve Düşünceleri". T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı. 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2014.
- ^ (PDF). Osman Zümrüt. Ondokuz Mayıs Üniversitesi. 22 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2014.
- ^ . 9 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2007.
Dış bağlantılar
- TDV İslâm Ansiklopedisi'nde Muhammed Hamdi Yazır
hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
 | Vikikaynak'ta belgeler |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Elmalili Muhammed Hamdi Yazir 1878 Elmali Antalya 27 Mayis 1942 Kadikoy Istanbul Turk din alimi tercuman ve hattattir Osmanli Devleti nin son zamanlarinda ve Cumhuriyet Donemi nde yasamis olup Kur an in Turkce tefsirlerinden birini telif etmistir Muhammed Hamdi YazirDogum1878 Elmali Antalya Osmanli ImparatorluguOlum27 Mayis 1942 64 yasinda Istanbul TurkiyeOlum sebebiKalp yetmezligiMilliyetTurkMeslekIlahiyatci tercuman ve hattatHayati1878 de Antalya nin Elmali kazasinda dogdu Ailesi aslen Burdurlu olup babasi Hoca Numan Efendi dir Numan Efendi daha kucuk yaslardayken Burdur un Golhisar kazasinin Yazir koyunden ayrilarak Elmali ya gelmis tahsilini orada tamamlamis ve akabinde Seriye Mahkemesi baskatibi olmustur Annesi Elmali alimlerinden Esad Efendi nin kizi Fatma hanimdir Dil bilgisi Turkcenin yaninda Arapca ve Farsca ile siir yazacak kadar ust seviyede bir bilgiye sahipti Ancak yazilarinda sade bir Turkce kullanmistir Bunlarin yani sira Fransizca da bilmektedir El metalip ve l mezahip adinda Fransizcadan tercume ettigi bir felsefe tarihi kitabi vardir Egitimi Muhammed Hamdi Yazir ilk ve ortaokul tahsilini Elmali Rusdiye Mektebi nde gordu Hafizligini da tamamladiktan sonra Arapca okudu ve Islami ilimleri ogrenmek icin dayisi Hoca Mustafa Sarilar Efendi ile birlikte 1895 te Istanbul a geldi Kayserili Mahmud Hamdi Efendi nin Beyazit Camii ndeki derslerine devam etti Of lu Mahmut Kamil Efendi den fikih dersleri aldi Devrin ileri gelen degerli hocalarindan ders gorerek icazet aldi Bilimsel uzmanligi Mekteb i Nuvvab a girdi ve buradan birincilikle mezun olarak kadilik icazeti aldi 1905 ten itibaren Beyazit Camii nde talebelere ders vermeye basladi ve bu hizmeti 1908 yilina kadar devam etti Bu arada Seyhulislamlik ta Mektubi Kalemi ne dahil edildi Bir yandan da Nuvvab da ve Mulkiye Mektebi nde ahkam i evkaf Medrese t ul Vaizin de fikih Suleymaniye Medresesi nde mantik derslerini okutmayi surdurdu 1908 yilinda dersiam oldu Devrin unlu hattatlari Sami Efendi ve Bakkal Arif Efendi den hat dersleri aldi Mustafa Kemal Ataturk halkin yeni devrimlerden sonra dini kaynaklari Turkceye cevrilmis kitaplardan okunmasini arzuluyordu Bu amac dogrultusunda Kuran in meali icin Mehmet Akif Ersoy u Buhari Hadis kitabi icin Babanzade Ahmed Naim i Kuran Tefsiri icinse Muhammed Hamdi Yazir i gorevlendirdi kaynak belirtilmeli Siyasi hayati II Mesrutiyet in ilanindan sonra Meclis i Mebusan a Antalya mebusu olarak girdi Seyhulislam fetvayi vermedigi icin 1 Fetva Emini olarak II Abdulhamid in tahttan alinmasi icin gereken fetva yi Ittihat Terakkicilerin istegi dogrultusunda yazdi Daha sonra da karsi cephede olan Hurriyet ve Itilaf Firkasi nda faaliyetlerini surdurdu Daha sonra sirasiyla Dar ul Hikmet ul Islamiye azaligina Agustos 1918 Nisan 1919 da bu kurumun baskanligina tayin edildi Damat Ferit Pasa nin kabinelerinde Evkaf Vakiflar Naziri olarak vazife yapti Eylul 1919 da Ayan Meclisi uyeligine getirildi Ittihat ve Terakki nin ilim subesinde vazife yapti Mulki ve hukuki yonu 1909 yilinda Mulkiye Mektebi nde Ahkam i Evkaf ve Arazi dersleri okutmus ve yine ayni yillarda Mekteb i Kuzat ta Fikih dersleri vermistir Daha sonra Daru l Hikmeti l Islamiye Seyhu l Islamliga bagli Yuksek Musavere Heyeti uyeligine ve bir muddet sonra da baskanligina tayin edilmistir I Dunya Savasi ndan sonra Evkaf i Humayun nazirliginda bulunmus ve bu sirada Ayan Meclisi uyesi olmustur Felsefi yonu Varligin ve bilginin bilimsel olarak arastirilmasi Felsefe ile de ilgilenen Elmalili Hamdi Yazir batili yazarlarin eserlerini de tercume etmistir Bu eserlerde ileri surulen konulara elestirel yaklasim sergileyen Elmalili Hamdi Efendi felsefe ve din arasinda cereyan eden tartismalara cozum bulmaya calismistir Filozoflarin gercegi kavrayamadiklarini belirtmis akil ile iman butunlestigi zaman gercegin kavranip dogrulanabilecegi fikrini savunmustur Cumhuriyet doneminde Cumhuriyet in ilani esnasinda Medrese t ul Mutehassisin de mantik dersleri okutuyordu Damat Ferit Pasa kabinelerindeki gorevi dolayisiyla bu kabinelerin Milli Mucadele aleyhine verdigi kararlarda sorumlulugu bulundugu gerekcesiyle giyabinda idama mahkum edildiyse de ayni zamanda yegeni Emin Paksut un kayinpederi olan Kel Ali nin baskanlik ettigi Ankara Istiklal Mahkemesi nde yapilan muhakemesinden sonra sucsuzlugu tespit edilerek beraat etti Olumu Muhammed Hamdi Yazir in Sahrayicedid Mezarligi nda bulunan kabristani Mart 2022 Elmalili Hafiz Muhammed Hamdi Yazir uzun zaman devam eden Kalp yetmezligi rahatsizligindan oturu Erenkoy de 27 Mayis 1942 de oldu Kabri Sahrayicedid Mezarligi ndadir EserleriBeyanul Hak ve Sebilurresad dergilerinde Kucuk Hamdi veya Elmalili Kucuk Hamdi mahlasi ile makalelerini yayinlanmistir Tefsirinde ise Elmalili Hamdi Yazir imzasiyla eserini yayinlamistir Hak Dini Kur an Dili Kuran i Kerim in Turkce Tefsiri Ataturk un emri ile 1935 yilinda matbaaya verilen orijinal baski Ataturk un Hamdi Yazir a yazdirdigi tefsir olup kaynak belirtilmeli gunumuzde de onde gelen Islam alimleri tarafindan da hala en guvenilir tefsir olarak kabul edilmektedir kaynak belirtilmeli Ataturk un Diyanet Isleri Baskanligi na verdigi talimati uzerine yazdirildi kaynak belirtilmeli 1926 da Diyanet Isleri Riyaseti Kur an i cagin icaplarina gore yeniden tefsir edebilecek bir alim aradi Sonunda vazifeli talimat uzerine Elmalili Muhammed Hamdi Yazir a verildi Devlet eliyle yazdirilan bu tefsirle Ataturk bizzat ilgilendi kaynak belirtilmeli Ataturk Seyh Sait Ayaklanmasinin bastirildigi cagdaslasma ve modernlesme adina yapilan inkilaplara yonelik itirazlarin arttigi bir devirde Islamiyet in temel kaynagi olan Kur an in yeniden tefsir edilmesini istedi kaynak belirtilmeli Ataturk yedi madde ile nasil bir tefsir istedigini ortaya koydu Bu yedi madde daha sonra Diyanet Isleri Riyaseti ile Elmalili Hamdi Yazir arasinda imzalanan protokole kondu Kazim Karabekir in belirttigine gore Ataturk ona din ile ilgili olarak dini olanlarin bir dine mensup olanlarin kazanamayacagini ve fakir kalmaya mahkum olduklarini soyleyip netice olarak once din anlayisini kaldirmak gerektigini soylemis ve bu sebeple Kur an in anlasilarak okunmasina onem verip Turkceye cevrilmesini emretmistir Diyanet le Hamdi Yazir arasinda imzalanan anlasma tutanagi maddeleri Ayetler arasinda munasebetler gosterilecek Ayetlerin nuzul inis sebepleri kaydedilecek Kiraat i Asere yi 10 okuma tarzini gecmemek uzere kiraatler hakkinda bilgi verilecek Gerektigi yerlerde kelime ve terkiplerin dil izahi yapilacak Ayetlerin ima ve isarette bulundugu ilmi ve felsefi konularla ilgili bilgiler verilecek Bilhassa tevhid bahsinde ihtiva eden ibret ve nasihat mahiyeti tasiyan ayetler genisce izah edilecek Bahisle dogrudan ya da dolayli ilgisi bulunan Islam Tarihi hadiseleri anlatilacak Batili muelliflerin yanlis yaptiklari noktalarda okuyucunun dikkatini ceken noktalar konularak gerekli aciklamalar yapilacak Eserin basinda Kur an hakikatini aciklayan ve Kur an la ilgili onemli konulari izah eden mukaddime onsoz23 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde yazilacak Hak Dini Kur an Dili 1926 1938 arasinda tamamlandi 1935 1939 arasinda dokuz cilt olarak 10 bin takim bastirildi Eserin uzerinden telif suresi bittiginden serbestce basilmaktadir Iki bin takimi Elmalili Hamdi Yazir a verildi Kalan 8 bin takim basta din adamlari olmak uzere halkin onde gelen isimlerine ucretsiz olarak dagitildi Ornek Elmali Tefsirinin Girisindeki Dua Tefsirinde Kur anin Turkcelestirilmesine onsozde karsi cikmasi 1 23 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Metalip ve Mezahip Tahlil i Tarih i Felsefe Metalib ve Mezahib Maba de t Tabia ve Felsefe i Ilahiyye Paul Janet ve in Histoire de la philosophie cevirisi Irsadu l Ahlaf fi Ahkami l Evkaf Mektebi Mulkiye icin ders kitabi Beyanul Hak Sirat i Mustakim ve Sebilurresad mecmualarinda makaleler Basilmamis Olanlar Asagidaki eserleri basilmamistir Usul i Fikih a ait bir eseri Suri mantik uzerine bir eseri Hukuk Kamusu tamamlanmamis Divan eksik sekilde Kaynakca 16 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2020 Kazim Karabekir Anlatiyor Ugur Mumcu Tekin Yayinevi 5 Basim s 40 1993 Ataturk un Fikir ve Dusunceleri T C Basbakanlik Ataturk Kultur Dil ve Tarih Yuksek Kurumu Ataturk Arastirma Merkezi Baskanligi 27 Agustos 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2014 PDF Osman Zumrut Ondokuz Mayis Universitesi 22 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2014 9 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2007 Dis baglantilarTDV Islam Ansiklopedisi nde Muhammed Hamdi YazirVikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilarVikikaynak ta belgeler