Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Harf Devrimi veya Harf İnkılâbı, Türkiye'de 1 Kasım 1928 tarihinde 1353 sayılı "Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun"un kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerleştirilmesi sürecine genel olarak verilen isimdir. Yasa, 3 Kasım 1928 günü Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yasanın onaylanmasıyla o güne değin kullanılan Arap harfleri esaslı Osmanlı alfabesinin geçerliliği son buldu ve Latin harflerini esas alan Türk alfabesi yürürlüğe kondu.
Türk alfabesinin içeriği, Latin harflerini yazı sistemlerinde kullanan diğer ülkelerin alfabeleriyle birebir aynı olmayıp, Türk dilinin seslerini karşılamaları amacıyla türetilmiş harfleri bulundurmaktadır (Ç, Ş, Ğ, ı, İ, Ö, Ü). Bunun yanı sıra Türk alfabesindeki harflerin okunuşları Batı dillerindeki harflerin okunuşlarından farklıdır. Örneğin C harfinin okunuşu Türk alfabesinde iken İngilizce alfabede 'dir.
Üst metni, "Halkın asırlardan beri okuyup yazmasına mani olan kargacık burgacık şeklindeki eski Arap harfleri yerine yeni, medeni Türk harfleri kaim oluyor." olarak verilen karikatürde Türk harfleri, Arap harflerine "Haydi, sen de saltanat harabesine!" diyor
Tarihçe
Türkler, 10. yüzyıldan itibaren İslam dini ile birlikte (eskiden İslam kültürünün vazgeçilmez ögesi sayılan) Arap alfabesini de Türkçe ses düzenine uyarlayarak benimsemişlerdi. Bunu izleyen 900 yıl boyunca Türkçenin gerek Batı (Osmanlı) gerek Doğu lehçeleri, Arap alfabesinin Türkçeye uyarlanmış bir biçimi ile yazıldı.
| Yıl | Okur yazar oranı |
|---|---|
| 1923 | %2,5 |
| 19271 | %10,5 (1927 resmî sayımlar) |
| 19352 | % 20,4 (1935 sayımları) |
1Harf Devrimi gerçekleşmeden 1 yıl önce yapılan nüfus sayımları
2Yeni Türk harflerinden 7 yıl sonrası
Türkiye'de alfabe reformu önerileri 19. yüzyıl ortalarından itibaren duyulmaya başladı. Öneriler ikiye ayrılıyordu:
- Osmanlı yazısının düzeltilmesini isteyenler,
- Latin harflerinin kabulünü isteyenler.
Harf Devriminin gerekçeleri
Harf devriminin en önemli sebeplerinden biri Arap harflerinin Türkçeye uygun olmadığı düşüncesidir. Osmanlı yazısının düzeltilmesini isteyenlerin başlıca gerekçesi, bu yazının Türkçenin ünlü seslerini ifade etmekte yetersiz kalmasıydı. Arap alfabesinin Türkçeye uygun olmadığına ilişkin görüşler tarih boyunca pek çok kişi tarafından dile getirilmiş ve alfabede en azından bir revizyon yapılması gerektiği dile getirilmiştir. Arap alfabesinin yetersizliğini ilk dile getirenlerden biri Katip Çelebi'dir. Tanzimat döneminde ise Ahmet Cevdet Paşa, Arap harfleriyle gösterilemeyen sesler için yeni bir yazım yolu aranması gerektiğini belirtir. 1851'de Münif Paşa Arap harfleri ile okuyup yazmanın zor olduğunu, halkın eğitiminin yapılamadığını bu nedenle alfabenin düzeltilmesi gerektiğini söylemiştir.
Şinasi, Namık Kemal, Ali Suavi, Yenişehirli Avni, Ziya Gökalp, Şemsettin Sami, Ebüzziya Tevfik, Feraizcizade Mehmet Şakir, Ispartalı Hakkı Bey gibi aydınlar da alfabenin sorunları hakkında görüşlerini dile getirmişlerdir. Enver Paşa gibi siyasi isimlerin de alfabe konusunda girişimleri (Enveriye) olması ortada bir sorun olduğuna ve bir çözüm arayışı içinde olunduğuna bir kanıttır. Latin alfabesi ya da başka bir alfabenin getirilmesi mi yoksa var olan alfabede bir revizyon yapılması mı gerektiği konusunda farklı fikirler olsa da Arap alfabesinin Türkçeye olan uyumsuzluğu ve sorunları olduğu konusunda çoğu kişi ortak görüşe sahipti. Bu görüşler Cumhuriyetten sonra da devam etmiş ve harf devrimine temel olmuştur.
Bu sorundan doğan imla kargaşası, yazılı basının ve resmi okul kitaplarının yaygınlaşması ile daha çok hissedildi. 1870'lerden itibaren Türkçenin standart bir sözlüğünü oluşturma çalışmaları da imla konusunu gündeme getirdi.
Bir diğer gerekçe bu alfabenin sorunları nedeniyle halkın eğitimine sekte vurduğu ve halkı cahil bıraktığı düşüncesidir. Nitekim Milaslı İsmail Hakkı Bey Latin alfabesine tamamen karşı olmasına rağmen, yazımız ıslah edilmedikçe bu asra göre terakkimizin mümkün olamayacağını, ıslah halinde Japonlar gibi ilerleme kaydedileceğini söylemiştir. Yine Celal Nuri, "Bu harfleri ve bunlarla yazılmış ibarâtı avâm sühûletle öğrenemiyor." demiştir. Hüseyin Cahit Yalçın ise "Biz ülkede ümmîliği (okuyup yazması olmayan) azaltamıyoruz. Çünkü harflerimiz buna engeldir." demiştir.
Latin harflerini benimseme gerekçeleri
- Arap alfabesinde sesli harfler bulunmamasının imlada zorluk yaratması: Arap alfabesinde bulunan Vav (و) harfi V, O, Ö, U, Ü; Ye (ﻱ) harfi Y, I ve İ sesini vermektedir.
- Bazı harflerin birden çok sesi ifade etmesinin karışıklık çıkartması. Örneğin Kef (كـ) harfi K, G, N, nadiren de Y sesini verebilmektedir.
- Arap alfabesinde İstanbul Türkçesi için anlam ayrımı oluşturmayan birden çok D, H, S, K, T, Z sesi bulunmasının gereksiz oluşu: Örneğin Dal (ﺩ) ve Dad (ض) D sesini, Ha (ح) ve Hı (خ) H sesini verir.
- Arap alfabesinin ıslah çalışmaları sırasında hurûf-ı munfasıla yani harflerinin birbirinden ayrılarak yazılması yönteminin denenmesi. Harflerin ayrılarak yazıldığı bir alfabenin daha kolay öğrenileceği düşüncesi.
- Arap alfabesinde harflerin; kelimenin başında, ortasında ve sonunda farklı yazılmasının öğrenmesi zorlaştırması.
- Latin alfabesinin eğitimi çok kolaylaştırdığı düşüncesi.
- Bakü'de yapılan I. Türkoloji Kongresi'nde bütün Türkler için Arap harfleri yerine Latin yazısının kabul edilmesine karar verilmesi. Atatürk'ün bu kongreyi yakından takip ettiğinin bilinmesi.
- 19. yüzyılın son çeyreğinde İstanbul ve Anadolu'da Rum ve Ermeni harfleriyle basılan gazete ve kitaplar önemli bir sayı tutmaya başlamıştı. Bu yayınların kazandığı popülerlik, Türkçenin Arap yazısından başka yazıyla da yazılabileceği düşüncesinin yaygınlaşması.
- 1908-1911'de Latin temelli Arnavut alfabesinin ve 1922'de Azerbaycan'ın Latin alfabesini kabulünün Türk aydınlarını etkilemesi.
- Sovyetler Birliği'ndeki Türk devletlerinin Latin alfabesi kullanması. Türkiye; Türk dünyası ile yakınlaşmak, ortak bir alfabeyi kullanmak için Latin alfabesine geçti. Fakat daha sonra SSCB, Stalin döneminde Türkiye ile Sovyetler Birliği'ne bağlı Türk cumhuriyetleri arasındaki bağı koparmak için Türk devletlerini Kiril alfabesine geçirtmiştir. 1991'de SSCB'nin dağılması üzerine bunlar arasından Azerbaycan, Özbekistan ve Türkmenistan ve Kazakistan tekrar Latin alfabesine geçti. Özetle, Türkiye'de yapılan harf devrimi, Türk dillerine uyumlu bir yazı sistemi oluşturulup ortak bir alfabe kullanılmasını amaçlamıştır.
- Avrupa ile ilişkilerin kolaylaştırılmak ve geliştirilmek istenmesi.
- Dünyadaki en yaygın alfabe olan Latin alfabesi dışındaki bir alfabenin örneğin Kiril ya da Çin alfabesinin kabul edilmesinin herhangi bir mantığının olmaması.
- 1850-60'lardan itibaren Türk aydın sınıfının tümü Fransızca biliyor ve bazen kendi aralarındaki yazışmalarda Fransızca kullanacak kadar bu dili benimsiyordu. Telgrafın yaygınlaşmasıyla birlikte, Türkçenin Latin alfabesiyle ve Fransız imlasına göre yazılan bir biçimi de günlük yaşamın bir parçası haline geldi. Beyoğlu, Selanik, İzmir gibi kozmopolit çevrelerde dükkân tabelaları ve ticari reklamlarda çoğu zaman bu yazı kullanılmasından kaynaklı alışkanlığın olması. []
- İkinci Meşrutiyet döneminde, Türk ulusal kimliğini İslamiyet'ten bağımsız olarak tanımlama çabaları, özellikle İttihat ve Terakki'ye yakın aydınlar arasında ağırlık kazandı. Bazı kişiler tarafından Arap yazısı İslam kültürünün ayrılmaz bir parçası sayıldığı için bu yazının terk edilmesi aynı zamanda Türk ulusal kimliğinin laikleşmesi ve kendi öz benliğini ortaya çıkarması anlamına geleceği düşüncesi.
İlk reform önerileri
Latin alfabesinin Türkçeye uyarlanması görüşü ilk kez 1860'lı yıllarda Azerbaycanlı Feth Ali Ahundzade tarafından ortaya atıldı. Ahundzade ayrıca Kiril alfabesi kökenli bir de alfabe hazırlamıştı.
1908-1911 döneminde Latin esaslı yeni Arnavut alfabesinin benimsenmesi, Türk aydınları arasında da yoğun tartışmalara neden oldu. 1911'de Elbasan'da hocaların Latin harflerinin şeriata aykırı olduğuna dair fetvasına karşı sert bir polemiğe giren Hüseyin Cahit, Latin esaslı Arnavut alfabesini savunmakla yetinmeyip Türklerin de aynısını uygulamalarını önerdi. 1911'de İttihat ve Terakki Cemiyetinin Arnavut kolu, Latin esaslı alfabeyi kabul etti.
1914 yılında Kılıçzade Hakkı'nın yayınladığı adlı dergide çıkan beş imzasız makale, Latin harflerinin yavaş yavaş kullanılmalarını öneriyor ve bu değişikliğin kaçınılmaz olduğunu ileri sürüyordu. Ancak dergi, bu makaleler nedeniyle İttihat ve Terakki iktidarı tarafından yasaklandı.
1911 yılında Manastır-Bitola'da Latin harfleriyle basılan ilk Türkçe gazete yayımlandı. Zekeriya Sami Efendi'nin neşrettiği, adı Eças olup Fransızca imla ile "esas" diye okunan ve cumartesi günleri yayınlanan bu gazetenin ancak birkaç sayısı günümüze ulaşmıştır.
Atatürk ve Harf Reformu
Mustafa Kemal de bu konuyla 1905-1907 tarihleri arasında Suriye'deyken ilgilenmeye başladı. 1922 yılında Atatürk Halide Edib Adıvar'la yine bu konu hakkında konuşmuş ve böylesi bir değişikliğin sert önlemler gerektireceğini söylemişti.
Eylül 1922'de Hüseyin Cahit'in İstanbul basın yayın üyelerinin katıldığı bir toplantıda Atatürk'e sorduğu "Neden Latin harflerini kabul etmiyoruz?" sorusuna, Atatürk "Henüz zamanı değil." yanıtını vermişti. 1923'teki İzmir İktisat Kongresi'nde de aynı yolda bir öneri sunulmuş, ancak öneri kongre başkanı Kâzım Karabekir tarafından "İslam'ın bütünlüğüne zarar vereceği" gerekçesiyle reddedilmişti. Ancak tartışma basında geniş yer bulmuştu.
28 Mayıs 1928'de TBMM, 1 Haziran'dan itibaren resmî daire ve kuruluşlarda uluslararası rakamların kullanılmasına yönelik bir yasa çıkarttı. Yasaya önemli bir tepki gelmedi. Yaklaşık olarak bu yasayla aynı zamanda da harf reformu için bir komisyon kuruldu.
Komisyonun tartıştığı konulardan biri eski yazıdaki kaf ve kef harflerinin yeni Türkçe alfabede q ve k harfleriyle karşılanması önerisiydi. Ancak bu öneri Atatürk tarafından reddedildi ve q harfi alfabeden çıkartıldı. Yeni alfabenin hayata geçirilmesi için 5 ila 15 senelik geçiş süreçleri öngören komisyonda bulunan Falih Rıfkı Atay'ın aktardığına göre Atatürk, "Bu ya üç ayda olur ya da hiç olmaz." diyerek zaman kaybedilmemesini istedi. Alfabe tamamlandıktan sonra 9 Ağustos 1928'de Atatürk, harfleri Cumhuriyet Halk Partisinin Gülhane'deki galasına katılanlara tanıttı. 11 Ağustos'ta Cumhurbaşkanlığı hizmetlileri ve milletvekillerine, 15 Ağustos'ta da üniversite öğretim üyeleri ve edebiyatçılara yeni alfabe tanıtıldı. Ağustos ve eylül aylarında da Atatürk farklı illerde yeni alfabeyi halka tanıttı. Bu sürecin sonunda komisyonun önerileriyle, kimi ekleri ana sözcüğe birleştirme amaçlı kullanılan kısa çizginin atılması ve düzeltme işaretinin eklenmesi gibi değişiklikler yapıldı.
8-25 Ekim tarihleri arasında resmî görevlilerin hepsi yeni harflerin kullanımı ile ilgili bir sınavdan geçirildi.
Eleştiriler
2019'da Erdoğan, Mustafa Kemal Atatürk'ü anma programında yaptığı konuşma sırasında, Osmanlı'daki tarihi okuma yazma oranının toplumun yarısından yüksek olduğunu, bu oranın dönemin Rusya, İtalya gibi ülkelerinin üzerinde yer aldığını, Harf İnkılabı'nın okuryazarlıkta düşüşe yol açtığını ve "Harf Devrimi ile her şeyin sıfırlandığını" iddia etmiştir. Bu ifadeler çeşitli akademisyenler ve medya kuruluşlarınca doğru olmadığı sebep gösterilerek eleştirilmiştir. "Bir gecede cahil bırakıldık!" söz öbeği, Harf Devrimi'ni eleştirenler tarafından kullanılan bir söylem hâline gelmiştir.
Ancak bu eleştirilere cevap veren eğitimciler, Harf Devrimi yapıldığı zamanda Müslüman toplumun ancak %6-7 kadarının okur yazar olduğunu, bu mantık yürütmeye göre toplumun %94'ünün hafızasız ve dilsiz olduğu çıkarımının yapılabileceğini, bunun da hatalı olduğunu belirtmişlerdir. Osmanlı toplumu yazılı değil sözlü kültüre dayalı bir toplumdu ve toplumsal hafızasında bu anlamda bir kayıp söz konusu değildir. Ayrıca Harf Devriminden önce okuryazar olanlar hızla yeni harflerle okuma yazma öğrenmiş olduklarından toplumsal hafızanın silinmesi veya dilsiz kalınması iddiaları doğru değildir.
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Harf Devrimi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Vikikaynak'ta Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile ilgili metin bulabilirsiniz. |
Okuma
- Cengiz Dönmez (2009). Tarihî Gerekçeleriyle Harf İnkılâbı ve Kazanımları. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Mehmet Ali Ağakay (der., 1962). Dil Devriminin 30 Yılı. Ankara: TDK.
- Agop Dilaçar (1962). Devlet Dili Olarak Türkçe. Ankara: AÜ.
- İsmail Doğan (der.) (1999). Atatürk’ün Harf Devrimi ve Türk Dünyasına Yansımaları Sempozyumu, 27 Ekim 1998: Bildiriler. Trabzon: KTÜ.
- M. German (der., 1938). 1928, 9 Ağustos Harf İnkılabı. İstanbul: Beşiktaş Halkevi.
- İsmet Giritli (1989). Harf İnkılâbı ve Atatürk. Ankara.
- Nurettin Gülmez (2006). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Harfler Üzerine Tartışmalar. Bursa: Aktüel Yayınları.
- Harf Devrimi'nin 50. Yılı Sempozyumu (1981). Ankara: TTK.
- Agâh Sırrı Levend (1949). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Safhaları. Ankara: TDK.
- Sevan Nişanyan (2009), Yanlış Cumhuriyet: Atatürk ve Kemalizm Üzerine 51 Soru, Kırmızı Yayınları.
- İsa Öztürk (1998). Harf Devrimi ve Sonuçları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
- İhsan Sungu (1941). Harf İnkılabı ve Millî Şef İsmet İnönü. Ankara: Maarif.
- Mehmet Tekin (1988). Harf İnkılabı: Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı. Antakya.
- Neriman Tongul (1990). Türk Harf İnkılabı. HÜ Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Mehmet Şakir Ülkütaşır (2000). Atatürk ve Harf Devrimi. Ankara: TDK.
- Ruşen Eşref Ünaydın (1943). Hatıralar: Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin Kuruluşundan İlk Kurultaya Kadar. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi.
- Türkiye'de Latin Harfleri Meselesi (1908-1928) 16 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . makalesi, Arş. Gör. Selami Kılıç, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu dergisi, 1991, Cilt: 2, Sayı: 7, ISSN:1303-5290 (Kâzım Karabekir Paşa ve Prof. Avram Galanti’nin görüşlerini de içermektedir.)
- Bilal N. Şimşir (2008). Türk Yazı Devrimi. Türk Tarih Kurumu.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2019.
- ^ Turgut Özakman bu oranın daha düşük olduğunu, kadınlarda %0.7'ye kadar düştüğünü söylüyor.
- ^ . 4 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2010.
- ^ . Habertürk. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ . 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ Albayrak, Mustafa (1 Nisan 1989). "Yeni Türk Harflerinin Kabulü Öncesinde Halk Eğitimi Ve Yazı Değişimi Konusunda Türk Kamuoyunda Bazı Tartışmalar Ve Millet Mekteplerinin Açılması 1862 1928". Atatürk Yolu Dergisi. 1 (04): -. doi:10.1501/Tite_0000000230. ISSN 1303-5290. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021.
- ^ a b Kale, Metin (3 Ocak 1999). "Harf Devrimi". Erdem. 11 (33): 811-831. ISSN 1010-867X.[]
- ^ Uyanik, Ercan; Çam, İrfan Davut (1 Aralık 2014). "Arap Elifbası'ndan Latin Alfabesine Geçiş Sürecinde Garpçı Söylemler". Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 14 (29): 189-221. ISSN 1300-0756.[]
- ^ http://www.isteataturk.com. . İşte Atatürk. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ . www.turkyurdu.com.tr (İngilizce). 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ . 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2014.
- ^ Agah Sırrı Levend (1972) 'Türk Dili'nde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara. s. 156.
- ^ G. L. Lewis (1999). Türk Cumhuriyeti'nde Bir Uygarlık Ögesi Olarak Atatürk'ün Dil Devrimi. Jacob M. Landau (Yay. Haz.) (1999). Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi, İstanbul: Sarmal, (s. 251-272) içinde. s.254.
- ^ G. L. Lewis, a.g.e., s.254.
- ^ Ruşen Eşref Ünaydın (1956). Hatıralar. Ankara. s. 29
- ^ Halide Edib Adıvar (1962). Türk'ün Ateşle İmtihanı. İstanbul. s. 294.
- ^ G. L. Lewis, a.g.e., s.255.
- ^ Falih Rıfkı Atay (1969). Çankaya. İstanbul. s. 440
- ^ G. L. Lewis, a.g.e., s.257.
- ^ Çarık, Şenol. . odatv. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
- ^ . Yeni Çağ Gazetesi. 10 Kasım 2019. 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
- ^ "Ülkücü isimden "bir gecede cahil kaldık" diyenlere tepki: "Ulan zaten cahildin"". odatv. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
- ^ 29 Kasım 2019 tarihli Rıfat Okçabol yazısı 9 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . sol Portal, 9 Kasım 2023 tarhinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Harf Devrimi veya Harf Inkilabi Turkiye de 1 Kasim 1928 tarihinde 1353 sayili Turk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkinda Kanun un kabul edilmesi ve yeni alfabenin yerlestirilmesi surecine genel olarak verilen isimdir Yasa 3 Kasim 1928 gunu Resmi Gazete de yayimlanarak yururluge girmistir Bu yasanin onaylanmasiyla o gune degin kullanilan Arap harfleri esasli Osmanli alfabesinin gecerliligi son buldu ve Latin harflerini esas alan Turk alfabesi yururluge kondu Turk alfabesinin icerigi Latin harflerini yazi sistemlerinde kullanan diger ulkelerin alfabeleriyle birebir ayni olmayip Turk dilinin seslerini karsilamalari amaciyla turetilmis harfleri bulundurmaktadir C S G i I O U Bunun yani sira Turk alfabesindeki harflerin okunuslari Bati dillerindeki harflerin okunuslarindan farklidir Ornegin C harfinin okunusu Turk alfabesinde d ʒeː iken Ingilizce alfabede ˈsiː dir Basogretmen Gazi Mustafa Kemal Sivas ta halka yeni alfabeyi ogretiyor 1928Ramiz Gokce nin 13 Agustos 1928 tarihli Akbaba dergisinde yayimlanan devrim donemine ait karikaturu Ust metni Halkin asirlardan beri okuyup yazmasina mani olan kargacik burgacik seklindeki eski Arap harfleri yerine yeni medeni Turk harfleri kaim oluyor olarak verilen karikaturde Turk harfleri Arap harflerine Haydi sen de saltanat harabesine diyorIki Turk belediye binasi onunde asili olan afisteki yeni harfleri inceliyor 1928TarihceTurkler 10 yuzyildan itibaren Islam dini ile birlikte eskiden Islam kulturunun vazgecilmez ogesi sayilan Arap alfabesini de Turkce ses duzenine uyarlayarak benimsemislerdi Bunu izleyen 900 yil boyunca Turkcenin gerek Bati Osmanli gerek Dogu lehceleri Arap alfabesinin Turkceye uyarlanmis bir bicimi ile yazildi Yil Okur yazar orani1923 2 519271 10 5 1927 resmi sayimlar 19352 20 4 1935 sayimlari 1Harf Devrimi gerceklesmeden 1 yil once yapilan nufus sayimlari 2Yeni Turk harflerinden 7 yil sonrasi Turkiye de alfabe reformu onerileri 19 yuzyil ortalarindan itibaren duyulmaya basladi Oneriler ikiye ayriliyordu Osmanli yazisinin duzeltilmesini isteyenler Latin harflerinin kabulunu isteyenler Harf Devriminin gerekceleriBir grup cocuk insanlarin yeni harfleri ogrenmesi icin agaca asilmis afisi inceliyor 1930 Harf devriminin en onemli sebeplerinden biri Arap harflerinin Turkceye uygun olmadigi dusuncesidir Osmanli yazisinin duzeltilmesini isteyenlerin baslica gerekcesi bu yazinin Turkcenin unlu seslerini ifade etmekte yetersiz kalmasiydi Arap alfabesinin Turkceye uygun olmadigina iliskin gorusler tarih boyunca pek cok kisi tarafindan dile getirilmis ve alfabede en azindan bir revizyon yapilmasi gerektigi dile getirilmistir Arap alfabesinin yetersizligini ilk dile getirenlerden biri Katip Celebi dir Tanzimat doneminde ise Ahmet Cevdet Pasa Arap harfleriyle gosterilemeyen sesler icin yeni bir yazim yolu aranmasi gerektigini belirtir 1851 de Munif Pasa Arap harfleri ile okuyup yazmanin zor oldugunu halkin egitiminin yapilamadigini bu nedenle alfabenin duzeltilmesi gerektigini soylemistir Sinasi Namik Kemal Ali Suavi Yenisehirli Avni Ziya Gokalp Semsettin Sami Ebuzziya Tevfik Feraizcizade Mehmet Sakir Ispartali Hakki Bey gibi aydinlar da alfabenin sorunlari hakkinda goruslerini dile getirmislerdir Enver Pasa gibi siyasi isimlerin de alfabe konusunda girisimleri Enveriye olmasi ortada bir sorun olduguna ve bir cozum arayisi icinde olunduguna bir kanittir Latin alfabesi ya da baska bir alfabenin getirilmesi mi yoksa var olan alfabede bir revizyon yapilmasi mi gerektigi konusunda farkli fikirler olsa da Arap alfabesinin Turkceye olan uyumsuzlugu ve sorunlari oldugu konusunda cogu kisi ortak goruse sahipti Bu gorusler Cumhuriyetten sonra da devam etmis ve harf devrimine temel olmustur Bir kanunuevel zaferi Turkler arap harflerinin esaret zincirinden kurtuldu Ramiz Gokce karikaturu Akbaba dergisi 19 Kasim 1928 Bu sorundan dogan imla kargasasi yazili basinin ve resmi okul kitaplarinin yayginlasmasi ile daha cok hissedildi 1870 lerden itibaren Turkcenin standart bir sozlugunu olusturma calismalari da imla konusunu gundeme getirdi Bir diger gerekce bu alfabenin sorunlari nedeniyle halkin egitimine sekte vurdugu ve halki cahil biraktigi dusuncesidir Nitekim Milasli Ismail Hakki Bey Latin alfabesine tamamen karsi olmasina ragmen yazimiz islah edilmedikce bu asra gore terakkimizin mumkun olamayacagini islah halinde Japonlar gibi ilerleme kaydedilecegini soylemistir Yine Celal Nuri Bu harfleri ve bunlarla yazilmis ibarati avam suhuletle ogrenemiyor demistir Huseyin Cahit Yalcin ise Biz ulkede ummiligi okuyup yazmasi olmayan azaltamiyoruz Cunku harflerimiz buna engeldir demistir Latin harflerini benimseme gerekceleri Arap alfabesinde sesli harfler bulunmamasinin imlada zorluk yaratmasi Arap alfabesinde bulunan Vav و harfi V O O U U Ye ﻱ harfi Y I ve I sesini vermektedir Bazi harflerin birden cok sesi ifade etmesinin karisiklik cikartmasi Ornegin Kef كـ harfi K G N nadiren de Y sesini verebilmektedir Arap alfabesinde Istanbul Turkcesi icin anlam ayrimi olusturmayan birden cok D H S K T Z sesi bulunmasinin gereksiz olusu Ornegin Dal ﺩ ve Dad ض D sesini Ha ح ve Hi خ H sesini verir Arap alfabesinin islah calismalari sirasinda huruf i munfasila yani harflerinin birbirinden ayrilarak yazilmasi yonteminin denenmesi Harflerin ayrilarak yazildigi bir alfabenin daha kolay ogrenilecegi dusuncesi Arap alfabesinde harflerin kelimenin basinda ortasinda ve sonunda farkli yazilmasinin ogrenmesi zorlastirmasi Latin alfabesinin egitimi cok kolaylastirdigi dusuncesi Baku de yapilan I Turkoloji Kongresi nde butun Turkler icin Arap harfleri yerine Latin yazisinin kabul edilmesine karar verilmesi Ataturk un bu kongreyi yakindan takip ettiginin bilinmesi 19 yuzyilin son ceyreginde Istanbul ve Anadolu da Rum ve Ermeni harfleriyle basilan gazete ve kitaplar onemli bir sayi tutmaya baslamisti Bu yayinlarin kazandigi populerlik Turkcenin Arap yazisindan baska yaziyla da yazilabilecegi dusuncesinin yayginlasmasi 1908 1911 de Latin temelli Arnavut alfabesinin ve 1922 de Azerbaycan in Latin alfabesini kabulunun Turk aydinlarini etkilemesi Sovyetler Birligi ndeki Turk devletlerinin Latin alfabesi kullanmasi Turkiye Turk dunyasi ile yakinlasmak ortak bir alfabeyi kullanmak icin Latin alfabesine gecti Fakat daha sonra SSCB Stalin doneminde Turkiye ile Sovyetler Birligi ne bagli Turk cumhuriyetleri arasindaki bagi koparmak icin Turk devletlerini Kiril alfabesine gecirtmistir 1991 de SSCB nin dagilmasi uzerine bunlar arasindan Azerbaycan Ozbekistan ve Turkmenistan ve Kazakistan tekrar Latin alfabesine gecti Ozetle Turkiye de yapilan harf devrimi Turk dillerine uyumlu bir yazi sistemi olusturulup ortak bir alfabe kullanilmasini amaclamistir Avrupa ile iliskilerin kolaylastirilmak ve gelistirilmek istenmesi Dunyadaki en yaygin alfabe olan Latin alfabesi disindaki bir alfabenin ornegin Kiril ya da Cin alfabesinin kabul edilmesinin herhangi bir mantiginin olmamasi 1850 60 lardan itibaren Turk aydin sinifinin tumu Fransizca biliyor ve bazen kendi aralarindaki yazismalarda Fransizca kullanacak kadar bu dili benimsiyordu Telgrafin yayginlasmasiyla birlikte Turkcenin Latin alfabesiyle ve Fransiz imlasina gore yazilan bir bicimi de gunluk yasamin bir parcasi haline geldi Beyoglu Selanik Izmir gibi kozmopolit cevrelerde dukkan tabelalari ve ticari reklamlarda cogu zaman bu yazi kullanilmasindan kaynakli aliskanligin olmasi kaynak belirtilmeli Ikinci Mesrutiyet doneminde Turk ulusal kimligini Islamiyet ten bagimsiz olarak tanimlama cabalari ozellikle Ittihat ve Terakki ye yakin aydinlar arasinda agirlik kazandi Bazi kisiler tarafindan Arap yazisi Islam kulturunun ayrilmaz bir parcasi sayildigi icin bu yazinin terk edilmesi ayni zamanda Turk ulusal kimliginin laiklesmesi ve kendi oz benligini ortaya cikarmasi anlamina gelecegi dusuncesi Ilk reform onerileri Latin alfabesinin Turkceye uyarlanmasi gorusu ilk kez 1860 li yillarda Azerbaycanli Feth Ali Ahundzade tarafindan ortaya atildi Ahundzade ayrica Kiril alfabesi kokenli bir de alfabe hazirlamisti 1908 1911 doneminde Latin esasli yeni Arnavut alfabesinin benimsenmesi Turk aydinlari arasinda da yogun tartismalara neden oldu 1911 de Elbasan da hocalarin Latin harflerinin seriata aykiri olduguna dair fetvasina karsi sert bir polemige giren Huseyin Cahit Latin esasli Arnavut alfabesini savunmakla yetinmeyip Turklerin de aynisini uygulamalarini onerdi 1911 de Ittihat ve Terakki Cemiyetinin Arnavut kolu Latin esasli alfabeyi kabul etti 1914 yilinda Kiliczade Hakki nin yayinladigi adli dergide cikan bes imzasiz makale Latin harflerinin yavas yavas kullanilmalarini oneriyor ve bu degisikligin kacinilmaz oldugunu ileri suruyordu Ancak dergi bu makaleler nedeniyle Ittihat ve Terakki iktidari tarafindan yasaklandi 1911 yilinda Manastir Bitola da Latin harfleriyle basilan ilk Turkce gazete yayimlandi Zekeriya Sami Efendi nin nesrettigi adi Ecas olup Fransizca imla ile esas diye okunan ve cumartesi gunleri yayinlanan bu gazetenin ancak birkac sayisi gunumuze ulasmistir Ataturk ve Harf Reformu Osmanli alfabesini ogretmek icin kullanilan bir kitap ile 1930 larda Turk alfabesini ogretmek icin kullanilan bir kitap Cumhuriyet Muzesi Mustafa Kemal de bu konuyla 1905 1907 tarihleri arasinda Suriye deyken ilgilenmeye basladi 1922 yilinda Ataturk Halide Edib Adivar la yine bu konu hakkinda konusmus ve boylesi bir degisikligin sert onlemler gerektirecegini soylemisti Eylul 1922 de Huseyin Cahit in Istanbul basin yayin uyelerinin katildigi bir toplantida Ataturk e sordugu Neden Latin harflerini kabul etmiyoruz sorusuna Ataturk Henuz zamani degil yanitini vermisti 1923 teki Izmir Iktisat Kongresi nde de ayni yolda bir oneri sunulmus ancak oneri kongre baskani Kazim Karabekir tarafindan Islam in butunlugune zarar verecegi gerekcesiyle reddedilmisti Ancak tartisma basinda genis yer bulmustu 28 Mayis 1928 de TBMM 1 Haziran dan itibaren resmi daire ve kuruluslarda uluslararasi rakamlarin kullanilmasina yonelik bir yasa cikartti Yasaya onemli bir tepki gelmedi Yaklasik olarak bu yasayla ayni zamanda da harf reformu icin bir komisyon kuruldu Komisyonun tartistigi konulardan biri eski yazidaki kaf ve kef harflerinin yeni Turkce alfabede q ve k harfleriyle karsilanmasi onerisiydi Ancak bu oneri Ataturk tarafindan reddedildi ve q harfi alfabeden cikartildi Yeni alfabenin hayata gecirilmesi icin 5 ila 15 senelik gecis surecleri ongoren komisyonda bulunan Falih Rifki Atay in aktardigina gore Ataturk Bu ya uc ayda olur ya da hic olmaz diyerek zaman kaybedilmemesini istedi Alfabe tamamlandiktan sonra 9 Agustos 1928 de Ataturk harfleri Cumhuriyet Halk Partisinin Gulhane deki galasina katilanlara tanitti 11 Agustos ta Cumhurbaskanligi hizmetlileri ve milletvekillerine 15 Agustos ta da universite ogretim uyeleri ve edebiyatcilara yeni alfabe tanitildi Agustos ve eylul aylarinda da Ataturk farkli illerde yeni alfabeyi halka tanitti Bu surecin sonunda komisyonun onerileriyle kimi ekleri ana sozcuge birlestirme amacli kullanilan kisa cizginin atilmasi ve duzeltme isaretinin eklenmesi gibi degisiklikler yapildi 8 25 Ekim tarihleri arasinda resmi gorevlilerin hepsi yeni harflerin kullanimi ile ilgili bir sinavdan gecirildi Elestiriler2019 da Erdogan Mustafa Kemal Ataturk u anma programinda yaptigi konusma sirasinda Osmanli daki tarihi okuma yazma oraninin toplumun yarisindan yuksek oldugunu bu oranin donemin Rusya Italya gibi ulkelerinin uzerinde yer aldigini Harf Inkilabi nin okuryazarlikta dususe yol actigini ve Harf Devrimi ile her seyin sifirlandigini iddia etmistir Bu ifadeler cesitli akademisyenler ve medya kuruluslarinca dogru olmadigi sebep gosterilerek elestirilmistir Bir gecede cahil birakildik soz obegi Harf Devrimi ni elestirenler tarafindan kullanilan bir soylem haline gelmistir Ancak bu elestirilere cevap veren egitimciler Harf Devrimi yapildigi zamanda Musluman toplumun ancak 6 7 kadarinin okur yazar oldugunu bu mantik yurutmeye gore toplumun 94 unun hafizasiz ve dilsiz oldugu cikariminin yapilabilecegini bunun da hatali oldugunu belirtmislerdir Osmanli toplumu yazili degil sozlu kulture dayali bir toplumdu ve toplumsal hafizasinda bu anlamda bir kayip soz konusu degildir Ayrica Harf Devriminden once okuryazar olanlar hizla yeni harflerle okuma yazma ogrenmis olduklarindan toplumsal hafizanin silinmesi veya dilsiz kalinmasi iddialari dogru degildir Ayrica bakinizWikimedia Commons ta Harf Devrimi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikikaynak ta Turk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkinda Kanun ile ilgili metin bulabilirsiniz Huruf i munfasilaOkumaCengiz Donmez 2009 Tarihi Gerekceleriyle Harf Inkilabi ve Kazanimlari Ankara Gazi Kitabevi Mehmet Ali Agakay der 1962 Dil Devriminin 30 Yili Ankara TDK Agop Dilacar 1962 Devlet Dili Olarak Turkce Ankara AU Ismail Dogan der 1999 Ataturk un Harf Devrimi ve Turk Dunyasina Yansimalari Sempozyumu 27 Ekim 1998 Bildiriler Trabzon KTU M German der 1938 1928 9 Agustos Harf Inkilabi Istanbul Besiktas Halkevi Ismet Giritli 1989 Harf Inkilabi ve Ataturk Ankara Nurettin Gulmez 2006 Tanzimat tan Cumhuriyet e Harfler Uzerine Tartismalar Bursa Aktuel Yayinlari Harf Devrimi nin 50 Yili Sempozyumu 1981 Ankara TTK Agah Sirri Levend 1949 Turk Dilinde Gelisme ve Sadelesme Safhalari Ankara TDK Sevan Nisanyan 2009 Yanlis Cumhuriyet Ataturk ve Kemalizm Uzerine 51 Soru Kirmizi Yayinlari Isa Ozturk 1998 Harf Devrimi ve Sonuclari Ankara Kultur Bakanligi Ihsan Sungu 1941 Harf Inkilabi ve Milli Sef Ismet Inonu Ankara Maarif Mehmet Tekin 1988 Harf Inkilabi Turk Ocaklarinin Calismalari ve Hatay da Yeni Yazi Antakya Neriman Tongul 1990 Turk Harf Inkilabi HU Yayimlanmamis Yuksek Lisans Tezi Mehmet Sakir Ulkutasir 2000 Ataturk ve Harf Devrimi Ankara TDK Rusen Esref Unaydin 1943 Hatiralar Turk Dili Tetkik Cemiyeti nin Kurulusundan Ilk Kurultaya Kadar Ankara Recep Ulusoglu Basimevi Turkiye de Latin Harfleri Meselesi 1908 1928 16 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde makalesi Ars Gor Selami Kilic Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Ataturk Yolu dergisi 1991 Cilt 2 Sayi 7 ISSN 1303 5290 Kazim Karabekir Pasa ve Prof Avram Galanti nin goruslerini de icermektedir Bilal N Simsir 2008 Turk Yazi Devrimi Turk Tarih Kurumu Kaynakca Arsivlenmis kopya PDF 1 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 14 Temmuz 2019 Turgut Ozakman bu oranin daha dusuk oldugunu kadinlarda 0 7 ye kadar dustugunu soyluyor 4 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2010 Arsivlenmis kopya 4 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2010 Haberturk 16 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2021 30 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2021 Albayrak Mustafa 1 Nisan 1989 Yeni Turk Harflerinin Kabulu Oncesinde Halk Egitimi Ve Yazi Degisimi Konusunda Turk Kamuoyunda Bazi Tartismalar Ve Millet Mekteplerinin Acilmasi 1862 1928 Ataturk Yolu Dergisi 1 04 doi 10 1501 Tite 0000000230 ISSN 1303 5290 15 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mayis 2021 a b Kale Metin 3 Ocak 1999 Harf Devrimi Erdem 11 33 811 831 ISSN 1010 867X olu kirik baglanti Uyanik Ercan Cam Irfan Davut 1 Aralik 2014 Arap Elifbasi ndan Latin Alfabesine Gecis Surecinde Garpci Soylemler Cagdas Turkiye Tarihi Arastirmalari Dergisi 14 29 189 221 ISSN 1300 0756 olu kirik baglanti http www isteataturk com Iste Ataturk 28 Subat 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2021 www turkyurdu com tr Ingilizce 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Mayis 2021 22 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2014 Agah Sirri Levend 1972 Turk Dili nde Gelisme ve Sadelesme Evreleri Ankara s 156 G L Lewis 1999 Turk Cumhuriyeti nde Bir Uygarlik Ogesi Olarak Ataturk un Dil Devrimi Jacob M Landau Yay Haz 1999 Ataturk ve Turkiye nin Modernlesmesi Istanbul Sarmal ISBN 975 8304 18 6 s 251 272 icinde s 254 G L Lewis a g e s 254 Rusen Esref Unaydin 1956 Hatiralar Ankara s 29 Halide Edib Adivar 1962 Turk un Atesle Imtihani Istanbul s 294 G L Lewis a g e s 255 Falih Rifki Atay 1969 Cankaya Istanbul s 440 G L Lewis a g e s 257 Carik Senol odatv 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2020 Yeni Cag Gazetesi 10 Kasim 2019 11 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Ekim 2020 Ulkucu isimden bir gecede cahil kaldik diyenlere tepki Ulan zaten cahildin odatv 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ekim 2020 29 Kasim 2019 tarihli Rifat Okcabol yazisi 9 Kasim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde sol Portal 9 Kasim 2023 tarhinde erisilmistir