Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ya da Rıza Paşa Çeşmesi,İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki bir çeşmedir. Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren tahrip edilmeye başlayan çeşme, işlevini de yitirdi. 2014'te tamamlanan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.
 Çeşmenin ön cephesinden görünümü (Mart 2021) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Çeşme |
| Mimari tarz | Klasik Osmanlı mimarisi |
| Konum | Kadıköy, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°59′22″K 29°01′40″D / 40.98944°K 29.02778°D |
| Tamamlanma | 1845 ya da 1846 |
| Yenileme | 2014 |
| Sahip | Vakıflar Genel Müdürlüğü |
| Yükseklik | 4,66 m (alınlığa kadar) · 5,6 m (alınlıkla birlikte) · 7,84 m (su terazisi) |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Kâgir |
| Malzeme | Küfeki taşı · tuğla |
Küfeki taşı ile tuğla hatıllı duvarlarla, yığma tekniğiyle Klasik Osmanlı mimarisine uygun olarak inşa edilen dikdörtgen planlı çeşmenin ön cephesinin her iki yanında birer pilaster yer alır. Pilaster başlıklarının üzerinden geçen silme ile çeşmenin düz kornişi arasında konumlanan mermer kitâbenin üzerine, kabartma tekniğiyle inşasına dair dört satırlık bir metin işlenmiştir. Cephenin ortasındaki basık kemerli bir niş içerisinde, mermerden yapılan düz bir ayna taşı ile bir musluk vardır. Yapının ön cephesinde bir alınlık, arka kısmında bir su terazisi bulunur. Üzeri çatısız olan çeşmenin; alınlığa kadar yüksekliği 4,66 m, alınlıkla birlikte yüksekliği 5,6 m iken su terazisinin yüksekliği 7,84 m'dir.
Tarihi
Çeşme, Hasan Rıza Paşa tarafından 1845 ya da 1846 yılında yaptırıldı. 1970'lerden itibaren, çevresindeki dükkânların yaptığı eklemelerle tahribata uğramaya başladı. Seyyar bir kitap satıcısı tarafından ön cephesindeki teknesi bir kitap sergileme alanı, su deposu ise kitap deposu olarak kullanıldı. Kitapçının buradan ayrılması sonrasında ise çöp biriktirilen bir yer hâline geldi.
Mülkiyeti, Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğünde olan yapı, kurumdan alınan izin doğrultusunda, Kadıköy Belediyesinin 2011'de hazırladığı rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerine göre Belediye tarafından 2014 yılında restore edildi. Daha önceleri teknesi doldurulmuş, şehrin su şebekesiyle bağlantısı kopmuş ve musluğu olmayan çeşme, Mart 2014'te tamamlanan çalışmalar sonucunda bu sorunların giderilmesi ve pirinç bir musluk eklenmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Çalışmalar kapsamında, iç yan duvarları ile tavanında var olan yıkılmalar onarılırken yapıdaki çimento bazlı sıvalar kaldırılarak bu sıvaların yerine Horasan harcı kullanıldı ve işlevini yitiren taşların yerine benzer malzeme yerleştirildi. Yapının yüzeylerinde temizlik yapılırken kitâbesindeki yazılar altın varak kullanılarak belirginleştirildi.
Konumu ve mimarisi
İstanbul'un Kadıköy ilçesinin Osmanağa Mahallesi'nde, Serasker Caddesi'ndeki 104 numaralı ve 18,50 m2 tapu alanına sahip olan yapı, bu cadde ile Osmancık Sokağı'nın kesiştiği yerde konumlanan bir köşe çeşmesidir. Dikdörtgen planlı kâgir yapı, kesme küfeki taşı ve tuğla hatıllı duvarlarla inşa edilmiştir. Güneydoğu ile kuzeybatıya bakan yan cepheleri tuğla hatıllı duvarlar şeklindeyken kuzeydoğu cephesinde bir su terazisi yer alır.Klasik Osmanlı mimarisi tarzındaki yapının kesme küfeki taşından yapılan ön cephesinin iki yanında birer pilaster bulunur. 19,73 m rakımında yer alan yapının alınlığına kadar yüksekliği 4,66 m, alınlıkla birlikte yüksekliği 5,6 m iken su terazisinin yüksekliği 7,84 m'dir.
Yapının çatısı yok olmuştur. Ön cephesinin ortasındaki mermerden yapılan düz ayna taşı, yukarısında kilit taşlı basık kemerin bulunduğu bir niş içerisinde yer alır. Teknesi de mermerden inşa edilmiştir. Pilaster başlıklarının üzerinden geçen silme ile çeşmenin düz kornişi arasında konumlanan dikdörtgen şeklindeki mermer kitâbeye, kabartma tekniğiyle bir Besmele ile Enbiyâ Suresi'nin 30. ayetinden bir bölüm işlenmiştir. Celî sülüs tekniğiyle yazılmış altın varaklı hat, Abbas Kemal Efendi'ye aittir. Bu kısmın altında bulunan ve görece daha küçük boyutlu dikdörtgen kartuşta sanatçının imzası, onun altındaki kartuşta ise eserin yapılış yılı, celî talik üslubuyla yazılıdır. Kitâbe metni şu şekildedir:
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ |
Bismillâhirrahmânirrahîm |
-
![image]()
Çeşmenin ön cephesinden görünümü (Mart 2019) -
![image]()
Çeşmenin kuzeydoğu cephesinden görünümü (Mart 2019) -
![image]()
Çeşmenin teknesi (Mart 2019)
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Kitâbesindeki 1261 yılı, miladi takvimde 1845 ya da 1846'ya denk gelir.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Hasan Rıza Paşa Çeşmesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Özel
- ^ a b c d e Tanışık, İbrahim Hilmi (1945). İstanbul Çeşmeleri. 2. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 442.
- ^ a b c d e f g Ertuğ, Necdet, (Ed.) (2006). İstanbul Tarihî Çeşmeler Külliyatı. 2. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. s. 150. ISBN .
- ^ a b Kızılkayak 2011, s. 97.
- ^ a b c d e "Küçük Bir Şey: Çeşme Restorasyonu". Mimdap.org. 31 Mart 2014. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ "Kültürel yapılar". İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ Kızılkayak 2011, ss. 97-98.
- ^ a b Arpacı, Kubilay (2020). İstanbul Mimarisinde Sanatkâr İmzaları (1800-1923) (yüksek lisans). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı. ss. 280-281.
- ^ "TKGM Parsel Sorgulama Uygulaması - Öznitelik bilgisi". Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından .
- ^ a b Kızılkayak 2011, ss. 98-99.
- ^ a b c Kızılkayak 2011, s. 99.
- ^ a b Egemen, Affan (Ekim 1993). "478 - Hasan Rıza Paşa Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 355.
- ^ Verim, Yasemin. "Kütahya'da II. Abdülhamid Han döneminde inşa edilmiş iki çeşme: Çinili Çeşme ve Hürriyet Çeşmesi". Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi. 2 (1): 75-92. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2021.
- Genel
- Kızılkayak, Görkem, (Ed.) (Aralık 2011). Kadıköy Çeşmeleri. Kadıköy Belediyesi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasan Riza Pasa Cesmesi ya da Riza Pasa Cesmesi Istanbul un Kadikoy ilcesindeki bir cesmedir Hasan Riza Pasa tarafindan 1845 ya da 1846 yilinda yaptirildi 1970 lerden itibaren tahrip edilmeye baslayan cesme islevini de yitirdi 2014 te tamamlanan restorasyon calismasiyla birlikte tekrar faaliyete gecti Hasan Riza Pasa CesmesiCesmenin on cephesinden gorunumu Mart 2021 Genel bilgilerTurCesmeMimari tarzKlasik Osmanli mimarisiKonumKadikoy Istanbul TurkiyeKoordinatlar40 59 22 K 29 01 40 D 40 98944 K 29 02778 D 40 98944 29 02778Tamamlanma1845 ya da 1846Yenileme2014SahipVakiflar Genel MudurluguYukseklik4 66 m alinliga kadar 5 6 m alinlikla birlikte 7 84 m su terazisi Teknik ayrintilarYapi sistemiKagirMalzemeKufeki tasi tugla Kufeki tasi ile tugla hatilli duvarlarla yigma teknigiyle Klasik Osmanli mimarisine uygun olarak insa edilen dikdortgen planli cesmenin on cephesinin her iki yaninda birer pilaster yer alir Pilaster basliklarinin uzerinden gecen silme ile cesmenin duz kornisi arasinda konumlanan mermer kitabenin uzerine kabartma teknigiyle insasina dair dort satirlik bir metin islenmistir Cephenin ortasindaki basik kemerli bir nis icerisinde mermerden yapilan duz bir ayna tasi ile bir musluk vardir Yapinin on cephesinde bir alinlik arka kisminda bir su terazisi bulunur Uzeri catisiz olan cesmenin alinliga kadar yuksekligi 4 66 m alinlikla birlikte yuksekligi 5 6 m iken su terazisinin yuksekligi 7 84 m dir TarihiCesme Hasan Riza Pasa tarafindan 1845 ya da 1846 yilinda yaptirildi 1970 lerden itibaren cevresindeki dukkanlarin yaptigi eklemelerle tahribata ugramaya basladi Seyyar bir kitap saticisi tarafindan on cephesindeki teknesi bir kitap sergileme alani su deposu ise kitap deposu olarak kullanildi Kitapcinin buradan ayrilmasi sonrasinda ise cop biriktirilen bir yer haline geldi Mulkiyeti Vakiflar Genel Mudurlugune bagli Istanbul 5 Numarali Kultur Varliklarini Koruma Bolge Kurulu Mudurlugunde olan yapi kurumdan alinan izin dogrultusunda Kadikoy Belediyesinin 2011 de hazirladigi rolove restitusyon ve restorasyon projelerine gore Belediye tarafindan 2014 yilinda restore edildi Daha onceleri teknesi doldurulmus sehrin su sebekesiyle baglantisi kopmus ve muslugu olmayan cesme Mart 2014 te tamamlanan calismalar sonucunda bu sorunlarin giderilmesi ve pirinc bir musluk eklenmesiyle tekrar islevsel hale geldi Calismalar kapsaminda ic yan duvarlari ile tavaninda var olan yikilmalar onarilirken yapidaki cimento bazli sivalar kaldirilarak bu sivalarin yerine Horasan harci kullanildi ve islevini yitiren taslarin yerine benzer malzeme yerlestirildi Yapinin yuzeylerinde temizlik yapilirken kitabesindeki yazilar altin varak kullanilarak belirginlestirildi Konumu ve mimarisiIstanbul un Kadikoy ilcesinin Osmanaga Mahallesi nde Serasker Caddesi ndeki 104 numarali ve 18 50 m2 tapu alanina sahip olan yapi bu cadde ile Osmancik Sokagi nin kesistigi yerde konumlanan bir kose cesmesidir Dikdortgen planli kagir yapi kesme kufeki tasi ve tugla hatilli duvarlarla insa edilmistir Guneydogu ile kuzeybatiya bakan yan cepheleri tugla hatilli duvarlar seklindeyken kuzeydogu cephesinde bir su terazisi yer alir Klasik Osmanli mimarisi tarzindaki yapinin kesme kufeki tasindan yapilan on cephesinin iki yaninda birer pilaster bulunur 19 73 m rakiminda yer alan yapinin alinligina kadar yuksekligi 4 66 m alinlikla birlikte yuksekligi 5 6 m iken su terazisinin yuksekligi 7 84 m dir Yapinin catisi yok olmustur On cephesinin ortasindaki mermerden yapilan duz ayna tasi yukarisinda kilit tasli basik kemerin bulundugu bir nis icerisinde yer alir Teknesi de mermerden insa edilmistir Pilaster basliklarinin uzerinden gecen silme ile cesmenin duz kornisi arasinda konumlanan dikdortgen seklindeki mermer kitabeye kabartma teknigiyle bir Besmele ile Enbiya Suresi nin 30 ayetinden bir bolum islenmistir Celi sulus teknigiyle yazilmis altin varakli hat Abbas Kemal Efendi ye aittir Bu kismin altinda bulunan ve gorece daha kucuk boyutlu dikdortgen kartusta sanatcinin imzasi onun altindaki kartusta ise eserin yapilis yili celi talik uslubuyla yazilidir Kitabe metni su sekildedir Metin ب س م الله الر ح م ن الر ح يم وجعلنا من الماء كل شيء حي الفقير عباس كاتب حضرت حسن رضا پاشا غفر لهما ١٢٦١ Transkripsiyonu Bismillahirrahmanirrahim Vece alna mine lma i kulle sey in hayy in El Fakir Abbas Katib i Hazret i Riza Pasa gufire lehuma 1261 Gunumuz Turkcesi Rahman ve rahim olan Allah in adiyla Ve her seyi sudan yarattik El Fakir Abbas Katib i Hazret i Riza Pasa Allah onlari bagislasin 1261Cesmenin on cephesinden gorunumu Mart 2019 Cesmenin kuzeydogu cephesinden gorunumu Mart 2019 Cesmenin teknesi Mart 2019 Ayrica bakinizKadikoy deki cesmeler listesiNotlar Kitabesindeki 1261 yili miladi takvimde 1845 ya da 1846 ya denk gelir KaynakcaWikimedia Commons ta Hasan Riza Pasa Cesmesi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ozel a b c d e Tanisik Ibrahim Hilmi 1945 Istanbul Cesmeleri 2 Istanbul Maarif Matbaasi s 442 a b c d e f g Ertug Necdet Ed 2006 Istanbul Tarihi Cesmeler Kulliyati 2 Istanbul ISKI Genel Mudurlugu s 150 ISBN 9789944100335 a b Kizilkayak 2011 s 97 a b c d e Kucuk Bir Sey Cesme Restorasyonu Mimdap org 31 Mart 2014 5 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2021 Kulturel yapilar Istanbul 5 Numarali Kultur Varliklarini Koruma Bolge Kurulu Mudurlugu 5 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2021 Kizilkayak 2011 ss 97 98 a b Arpaci Kubilay 2020 Istanbul Mimarisinde Sanatkar Imzalari 1800 1923 yuksek lisans Istanbul Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Turk Sanati Anabilim Dali ss 280 281 TKGM Parsel Sorgulama Uygulamasi Oznitelik bilgisi Tapu ve Kadastro Genel Mudurlugu 19 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan a b Kizilkayak 2011 ss 98 99 a b c Kizilkayak 2011 s 99 a b Egemen Affan Ekim 1993 478 Hasan Riza Pasa Cesmesi Istanbul un Cesme ve Sebilleri Istanbul Aritan Yayinevi s 355 Verim Yasemin Kutahya da II Abdulhamid Han doneminde insa edilmis iki cesme Cinili Cesme ve Hurriyet Cesmesi Safran Kultur ve Turizm Arastirmalari Dergisi 2 1 75 92 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2021 GenelKizilkayak Gorkem Ed Aralik 2011 Kadikoy Cesmeleri Kadikoy Belediyesi