Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hasankeyf Emirliği, Eyyubiler'in 1260'de dağılmasıyla birlikte bağımsız olan bir emirliktir. Eyyubi Hanedanının Soyundan GelmektedirEyyubiler'in dağılmasından sonra kurulan emirlikler arasında en uzun süre varlığını koruyabilenidir. 1462'de Akkoyunlular'ın işgaline uğramıştır ve 1482'de Salih II. Halil'in bölgeyi almasıyla birlikte Akkoyunlu işgalinden kurtulmuştur. 1511'de ise Şah ismail' tarafından kuşatılmış fakat bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bunun üzerine Salih II. Halil tuzağa çekilmiş, bölgeyi Ustacalı Mehmet'e bırakmıştır.
Hasankeyf Emirliği Mîrektîya Heskîfê میرنشینی حەسکیف (Kürtçe) | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1232-1524 | |||||||||||
| Başkent | Hasankeyf | ||||||||||
| Resmî dil(ler) | Kürtçe | ||||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Arapça | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Kürtçe, Arapça | ||||||||||
| Etnik gruplar | Kürtler, Araplar | ||||||||||
| Resmî din | İslam | ||||||||||
| Hükûmet | Emirlik | ||||||||||
| Emir | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
1514'te Osmanlı yardımıyla birlikte Eyyubiler tekrar bölgeyi geri almış ve 1524'te Kürt aşiretlerinin isyanıyla birlikte Hasankeyf Osmanlı yönetimine geçmiştir. Günümüze kalan en önemli eserlerinden bir tanesi Er-Rızık Camidir.
Toponimi
Hasankeyf, tarihi boyunca çeşitli kültürlerden birçok isim alan eski bir yerleşim yeridir. Hasankeyf isminin çeşitliliği Süryanice ve Arapça gibi Latince olmayan alfabelerin çevrilmesi için birçok yolla birleştirilir. Bu birçok ismin altında, Hasankeyf'in temel tanımlamasında kültürler arasındaki süreklilik ifade edilmektedir. Mari Tabletlerinde (MÖ 1800-1750) Akkad ve Kuzeybatı Semitik metinlerinde bahsedilen "Ilānṣurā" şehri muhtemelen Hasankeyf olabilir, ancak başka yerleşim yerlerinin olabileceği iddiasıda mevcuttur.Roma döneminde, müstahkem kasaba Latince Cephe, Cepha veya Ciphas olarak biliniyordu; bu, Süryanice ܟܐܦܐ (kefa veya kifo) kelimesinden türemiş gibi görünen "rock" anlamına geliyordu. Roma İmparatorluğu'nun doğu ve batı bölümleri MS 330 civarında bölündüğünde, kasaba "Κιφας" (Kiphas) olarak Bizans piskoposunun tarafından Yunanca olarak resmîleştirildi. 640'ta Arap fetihlerinden sonra, kasaba Arapça olarak " حصن كيفا "(Haşiyn Kayfa) adı altında tanındı. "Hisn" Arapçada "kale" anlamına gelir, bu yüzden genel adı "kaya kale" anlamlarını ifade eder. 20. yüzyıldan önce kasaba hakkındaki Batılı raporlar, Arap veya Osmanlı Türkçesinden tercüme edilmiş çeşitli isimlerle ifade edilmiştir. Bunların en popülerleri Hisn Kaifa ve Hisn Kayfa'ydı, ancak Ḥiṣn Kaifā, Kayiṣn Kayfā, Kayiṣn Kayfâ, Ḥiṣn Kīfā, Ḥiṣn Kîfâ, Hisn Kayf, Husn Kayfa, Hasan-Keyf, Hosnkeif ve Husunkeke gibi çok çeşitli diğer isimler ile kullanılmıştır. İki antik Ermeni tarihçisi kasaba için ek isimler listeler: Harsenkev (Ermenice: Հարսնքվ) bu isimler Edessalı Mateos tarafından kaydedilmiş ve Kentzy P. Lucas Ingigian tarafından ifade edilmiştir. 1920'lerde ve 30'larda Atatürk'ün Reformlarının bir parçası olarak, birçok yer adı Türkçe isimler ile değiştirildi ve kasabanın resmi adı "Hasankeyf " olarak kayda geçti. Bu versiyon, 20. yüzyılın ortalarında bazen dış raporlarda yer almakla birlikte, ancak 1980'den sonra yayginlaşmiştır.
Tarih
Hasankeyf emirliği ilk olarak Şerefhan Bitlisi'nin yazmış oladuğu Şerefname adlı eserde karşımıza çıkmaktadır. Şerefhan bu emirlik hakkında, "Melikan" (Kürtçe: Melîkan) olarak ünlenen Hısın Keyfa Hükümdarları olarak bahsetmektedir. Emirliğin kurucusunun Eyyubi hanedanından olduğunu belirten Şerefhan 1264 yılında, bölgeye yerleştiğini ve Artuklu iç karışıklarının olduğu bir dönemde güç kazandıklarını ifade eder. 1264 senesinde bölgeye yerleşen ilk Emirleri Melik Abdullah, kısa sürede bölge halkıyla iyi geçinmiş ve o dönem içerisinde yıkık olan Hasankeyf kalesini restore etmiştir. Restore edilen Hasankeyf kalesinin ardından otoritesi sarsılmış olan Artuklu beyliği kale inşasına şüpheyle bakarak bölge üzerine yürümüş ancak Eyyubi sancağını gördüğü vakit amacına ulaşmadan geri dönmüştür. Böylelikle Şerefhan'ın deyimi ile "Eyüp oğullarının (Eyyubiler) devlet sancağının hilal'i" Hasankeyfte yeniden doğmuştur. Zaman zaman, Artuklu,Botan ve Erzen beyleri ile çatışan Hasankeyf emirliği, Timur ve Akkoyunlu istilalarına da maruz kalmıştır. Çaldıran Savaşından sonra Osmanlı İmparatorluğunun otonom bir Kürt beyliği olarak varlığını sürdürmüş Hasankeyf emirliği, Osmanlının değişen merkeziyetçi politikaları sebebi ile varlığına son verilmiştir.
Emirler
- Muvahhid Takiyeddin Abdullah 1249–1294
- Kamil I. Ahmed 1294–1325
- Adil Mucireddin Muhammed 1325–1328
- Adil Şehabeddin 1328–1349
- Salih Ebubekir I. Halil 1349–1378
- Adil Fahreddin I. Süleyman 1378–1432
- Eşref Şerafeddin 1432–1433
- Salih Selaheddin 1433–1452
- Kamil II. Ahmed 1452–1455
- Adil Halef 1455–1462
- Akkoyunlu İşgali 1462–1482
- Salih II. Halil 1482–1511
- I. Süleyman "kanuni" 1511–1514
- Salih II. Halil 1514–1520 (2. kez)
- Melik Hüseyin 1520–1521
- I. Süleyman "kanuni" 1521–1524 (2. kez)
Kaynakça
- ^ Mîr Şerefhan Bîdlîsî, "Şerefname" Sîtav yayınları 2018 ankara. ISBN: s.201
- ^ Meinecke, Michael (1996), "3. Hasankeyf/Ḥiṣn Kaifā on the Tigris: A Regional Center on the Crossroad of Foreign Influences", Patterns of Stylistic Changes in Islamic Architecture: Local Traditions Versus Migrating Artists, New York University Press
- ^ Türkiye kültür portalı, Gezilecek yerler, "Hasankeyf Örenyeri 11 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Tarih İncelemeleri dergisi, "Eyyubi Hanedanlığı’nın Son Kalesi: Hasankeyf’in Düşüşü 12 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Cilt XXIV, Sayı 2, 2009 ISSN 2687-2072 s.47-68
- ^ "Batman il kültür envanteri web sitesi "El-Rızk Camii"". 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Astour, Michael C. (1992), "The North Mesopotamian Kingdom of Ilānșurā", in Young, Gordon Douglas (ed.), Mari in Retrospect, Winona Lake, Indiana: American Oriental Society/Eisenbrauns, pp. 1–33,
- ^ Chahan de Cirbied, Jacques (1813), "Notice de deux Manuscrits Arméniens, de la Bibliothèque impériale, n.os 95 et 99, contentant l'histoire écrit par Mathieu Eretz, et Extrait relatif à l'histoire de la première croisade" [Notice of two Armenian manuscripts from the Bibliothèque Impériale, numbers 95 and 99, containing the history recorded by Matthew Eretz, and an extract relating to the history of the First Crusade], Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque Nationale et autres bibliothèques [Notices and extracts of manuscripts in the Bibliothèque Nationale and other libraries] (Fransızca), 9, s. 275–364
- ^ a b Mîr Şerefhan Bîdlîsî, "Şerefname 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Sîtav yayınları 2018 ankara. ISBN: s.201
- ^ Mîr Şerefhan Bîdlîsî, "Şerefname 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." Sîtav yayınları 2018 ankara. ISBN: s.202
- ^ "I.Süleyman". 29 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "1. Süleyman". 29 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hasankeyf Emirligi Eyyubiler in 1260 de dagilmasiyla birlikte bagimsiz olan bir emirliktir Eyyubi Hanedaninin Soyundan GelmektedirEyyubiler in dagilmasindan sonra kurulan emirlikler arasinda en uzun sure varligini koruyabilenidir 1462 de Akkoyunlular in isgaline ugramistir ve 1482 de Salih II Halil in bolgeyi almasiyla birlikte Akkoyunlu isgalinden kurtulmustur 1511 de ise Sah ismail tarafindan kusatilmis fakat bu kusatma basarisizlikla sonuclanmistir Bunun uzerine Salih II Halil tuzaga cekilmis bolgeyi Ustacali Mehmet e birakmistir Hasankeyf EmirligiMirektiya Heskife میرنشینی حەسکیف Kurtce 1232 1524BaskentHasankeyfResmi dil ler KurtceTaninan bolgesel dil ler ArapcaYaygin dil ler Kurtce ArapcaEtnik gruplarKurtler AraplarResmi dinIslamHukumetEmirlikEmir 1249 1294Muvahhid Takiyeddin Abdullah ilk 1521 1524II Adil Suleyman son Tarihce Kurulusu1232 Dagilisi1524Onculler ArdillarEyyubiler Botan EmirligiOsmanli Imparatorlugu 1514 te Osmanli yardimiyla birlikte Eyyubiler tekrar bolgeyi geri almis ve 1524 te Kurt asiretlerinin isyaniyla birlikte Hasankeyf Osmanli yonetimine gecmistir Gunumuze kalan en onemli eserlerinden bir tanesi Er Rizik Camidir ToponimiHasankeyf tarihi boyunca cesitli kulturlerden bircok isim alan eski bir yerlesim yeridir Hasankeyf isminin cesitliligi Suryanice ve Arapca gibi Latince olmayan alfabelerin cevrilmesi icin bircok yolla birlestirilir Bu bircok ismin altinda Hasankeyf in temel tanimlamasinda kulturler arasindaki sureklilik ifade edilmektedir Mari Tabletlerinde MO 1800 1750 Akkad ve Kuzeybati Semitik metinlerinde bahsedilen Ilanṣura sehri muhtemelen Hasankeyf olabilir ancak baska yerlesim yerlerinin olabilecegi iddiasida mevcuttur Roma doneminde mustahkem kasaba Latince Cephe Cepha veya Ciphas olarak biliniyordu bu Suryanice ܟܐܦܐ kefa veya kifo kelimesinden turemis gibi gorunen rock anlamina geliyordu Roma Imparatorlugu nun dogu ve bati bolumleri MS 330 civarinda bolundugunde kasaba Kifas Kiphas olarak Bizans piskoposunun tarafindan Yunanca olarak resmilestirildi 640 ta Arap fetihlerinden sonra kasaba Arapca olarak حصن كيفا Hasiyn Kayfa adi altinda tanindi Hisn Arapcada kale anlamina gelir bu yuzden genel adi kaya kale anlamlarini ifade eder 20 yuzyildan once kasaba hakkindaki Batili raporlar Arap veya Osmanli Turkcesinden tercume edilmis cesitli isimlerle ifade edilmistir Bunlarin en populerleri Hisn Kaifa ve Hisn Kayfa ydi ancak Ḥiṣn Kaifa Kayiṣn Kayfa Kayiṣn Kayfa Ḥiṣn Kifa Ḥiṣn Kifa Hisn Kayf Husn Kayfa Hasan Keyf Hosnkeif ve Husunkeke gibi cok cesitli diger isimler ile kullanilmistir Iki antik Ermeni tarihcisi kasaba icin ek isimler listeler Harsenkev Ermenice Հարսնքվ bu isimler Edessali Mateos tarafindan kaydedilmis ve Kentzy P Lucas Ingigian tarafindan ifade edilmistir 1920 lerde ve 30 larda Ataturk un Reformlarinin bir parcasi olarak bircok yer adi Turkce isimler ile degistirildi ve kasabanin resmi adi Hasankeyf olarak kayda gecti Bu versiyon 20 yuzyilin ortalarinda bazen dis raporlarda yer almakla birlikte ancak 1980 den sonra yayginlasmistir TarihHasankeyf emirligi ilk olarak Serefhan Bitlisi nin yazmis oladugu Serefname adli eserde karsimiza cikmaktadir Serefhan bu emirlik hakkinda Melikan Kurtce Melikan olarak unlenen Hisin Keyfa Hukumdarlari olarak bahsetmektedir Emirligin kurucusunun Eyyubi hanedanindan oldugunu belirten Serefhan 1264 yilinda bolgeye yerlestigini ve Artuklu ic karisiklarinin oldugu bir donemde guc kazandiklarini ifade eder 1264 senesinde bolgeye yerlesen ilk Emirleri Melik Abdullah kisa surede bolge halkiyla iyi gecinmis ve o donem icerisinde yikik olan Hasankeyf kalesini restore etmistir Restore edilen Hasankeyf kalesinin ardindan otoritesi sarsilmis olan Artuklu beyligi kale insasina supheyle bakarak bolge uzerine yurumus ancak Eyyubi sancagini gordugu vakit amacina ulasmadan geri donmustur Boylelikle Serefhan in deyimi ile Eyup ogullarinin Eyyubiler devlet sancaginin hilal i Hasankeyfte yeniden dogmustur Zaman zaman Artuklu Botan ve Erzen beyleri ile catisan Hasankeyf emirligi Timur ve Akkoyunlu istilalarina da maruz kalmistir Caldiran Savasindan sonra Osmanli Imparatorlugunun otonom bir Kurt beyligi olarak varligini surdurmus Hasankeyf emirligi Osmanlinin degisen merkeziyetci politikalari sebebi ile varligina son verilmistir EmirlerMuvahhid Takiyeddin Abdullah 1249 1294 Kamil I Ahmed 1294 1325 Adil Mucireddin Muhammed 1325 1328 Adil Sehabeddin 1328 1349 Salih Ebubekir I Halil 1349 1378 Adil Fahreddin I Suleyman 1378 1432 Esref Serafeddin 1432 1433 Salih Selaheddin 1433 1452 Kamil II Ahmed 1452 1455 Adil Halef 1455 1462 Akkoyunlu Isgali 1462 1482 Salih II Halil 1482 1511 I Suleyman kanuni 1511 1514 Salih II Halil 1514 1520 2 kez Melik Huseyin 1520 1521 I Suleyman kanuni 1521 1524 2 kez Kaynakca Mir Serefhan Bidlisi Serefname Sitav yayinlari 2018 ankara ISBN 9786056652011 s 201 Meinecke Michael 1996 3 Hasankeyf Ḥiṣn Kaifa on the Tigris A Regional Center on the Crossroad of Foreign Influences Patterns of Stylistic Changes in Islamic Architecture Local Traditions Versus Migrating Artists New York University Press Turkiye kultur portali Gezilecek yerler Hasankeyf Orenyeri 11 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tarih Incelemeleri dergisi Eyyubi Hanedanligi nin Son Kalesi Hasankeyf in Dususu 12 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cilt XXIV Sayi 2 2009 ISSN 2687 2072 s 47 68 Batman il kultur envanteri web sitesi El Rizk Camii 15 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2020 Astour Michael C 1992 The North Mesopotamian Kingdom of Ilanșura in Young Gordon Douglas ed Mari in Retrospect Winona Lake Indiana American Oriental Society Eisenbrauns pp 1 33 ISBN 0931464285 Chahan de Cirbied Jacques 1813 Notice de deux Manuscrits Armeniens de la Bibliotheque imperiale n os 95 et 99 contentant l histoire ecrit par Mathieu Eretz et Extrait relatif a l histoire de la premiere croisade Notice of two Armenian manuscripts from the Bibliotheque Imperiale numbers 95 and 99 containing the history recorded by Matthew Eretz and an extract relating to the history of the First Crusade Notices et extraits des manuscrits de la Bibliotheque Nationale et autres bibliotheques Notices and extracts of manuscripts in the Bibliotheque Nationale and other libraries Fransizca 9 s 275 364 a b Mir Serefhan Bidlisi Serefname 25 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sitav yayinlari 2018 ankara ISBN 9786056652011 s 201 Mir Serefhan Bidlisi Serefname 25 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sitav yayinlari 2018 ankara ISBN 9786056652011 s 202 I Suleyman 29 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi 1 Suleyman 29 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi