Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Aralık 2021) () |
Hawaii (İngilizce telaffuz: (
| Hawaii | |
|---|---|
 Bayrak  Mühür | |
 | |
| Ülke |  Amerika Birleşik Devletleri |
| Başkent | Honolulu |
| İdare | |
| • Vali | Josh Green (D) |
| • Vali vekili | Sylvia Luke (D) |
| • Üst meclis | |
| • Alt meclis | |
| • | (D) (D) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 28,311 km² |
| • Kara | 16,638 km² (6,423 mil²) |
| • Su | 11,672 km² (4,506 mil²) |
| Rakım | 920 m |
| En yüksek nokta | 4,205 m (13.795 ft) |
| En alçak nokta | 0 m (0 ft) |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 1,455,271 |
| • Yoğunluk | 82,6/km² |
| Zaman dilimi | UTC-10.00 |
| ISO 3166 kodu | US-HI |
Resmî site portal.ehawaii.gov | |
Eyalet neredeyse tüm Hawaii takımadalarını kapsar, 137 ada, 2.400 km'ye yayılmıştır. Volkanik takımadalar fizyografik ve etnolojik olarak Okyanusya Polinezyası alt bölgesinin bir parçasıdır. Takımadaların güneydoğu ucunda, kuzeybatıdan güneydoğuya doğru sekiz ana ada vardır: Niʻihau, Kauaʻi, Oʻahu, Molokaʻi, Lānaʻi, Kahoʻolawe, Maui ve Hawaiʻi. Sonuncusu gruptaki en büyük adadır; eyalet ile takımada isim karışıklığı önlemek için genellikle "Büyük Ada" veya "Hawaiʻi Adası" olarak adlandırılır.
Avrupa ile ilişkiler sonucu bazı krallar tüm Hawaii adalarının kontrolünü almaya çalışmışlardır. Örneğin, Hawaii Kralı I. Kamehameha Avrupalılarla ticaret yaparak onlardan barutlu silahlar elde etmiştir. Hawaii'de bilinmeyen barut teknolojisi sayesinde Kamehameha yavaş yavaş tüm adaları işgal edebilmiştir. Ona karşı çıkan bazı kabileler, oklarla ve mızraklarla kendi ülkelerini koruyamadıklarından, çareyi yüksek uçurumlardan atlamakta bulmuşlardır. İntiharı, teslim olmaktan çok daha iyi bir çözüm yolu olarak görmüşlerdir.
Kamehameha'nın kazandığı topraklar ancak 1893'e kadar dayanabilmiştir. Son hükümdar olan Kraliçe , Amerikalı yerleşimcilerin (Reform Party of the Hawaiian Kingdom) tarafından devrilmiştir. Hawaii Krallığı Amerikalılar tarafından yıkılıp, kurulmuş ve dış ülkelere kapalı olan Hawaii ticareti, dünya ekonomisine katılarak üretimini ve ticaretini büyük ölçüde geliştirmiştir. Son olarak 1898'de Amerika himayesi altına girip, 1959'da bir referandumla Amerika Birleşik Devletleri'nin 50. ve sonuncu eyaleti olmuştur. Ayrıca Hawaii Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı olup Birleşik Krallık'ın bayrağını taşıyan tek eyalettir.
Oahu adasında bulunan Honolulu, Hawaii eyaletinin başkenti ve tek büyük kentidir. İngilizce ve Hawaii dili eyaletin resmi dilleridir.
Coğrafya
Tüm Amerikalı eyaletlerinden en güneydeki olan Hawaii, birçok açıdan diğer eyaletlere göre çok farklıdır. Tek ada eyaletidir. Volkanlardan çıkan lavdan dolayı alan olarak hep büyümektedir. Bugün bildiğimiz Hawaii, su altı volkanlarından çıkan lavların katılaşıp kayalara dönüşmesiyle oluşmuştur.
Bu takımada yaklaşık 18 küçük adacıklardan ibarettir. Fakat bunların sekizi ana adalar olarak tanımlanır. Bunlar Niihau, Kauai, Oahu, Molokai, Lanai, Kahoolawe, Maui ve Hawaii adalarıdır. Hawai'i adası en büyüğü olduğu için ona daha çok Büyük Ada (Big Island) diye hitap ederler. Bu ismi takmalarının bir diğer nedeni ise bu adanın ismi takımadanın ismiyle aynı olmasıdır.
Bu adalar yüksek ve volkanik dağlarıyla ünlüdürler. İklimi ve volkanik toprağı bitki yetişimine çok elverişlidir. Lavların içindeki minerallerle oluşan toprak, dünyanın başka yerlerinde görülmemiş bitkilerin ve hayvanların oluşmasını sağlamıştır.
İklim
Okyanusla kaplı ve kıtalardan uzak olduğundan dolayı, sıcaklık yıl genelinde fazla değişiklik göstermez. Sıcaklık genellikle 27 ve 16 °C arasıdır.Adada çok sayıda göl bulunmaz, fakat Büyük Ada'nın (Big Island'ın) Mauna Loa ve Mauna Kea dağlarının tepelerinde zaman zaman göller görülür. Hawaii'de yağışlar boldur. Ve ne zaman yağış alacağı tahmin edilememektedir. Gün içerisinde bol yağış ve sonra güneş görülebilir. Kauai Adası'ndaki Waialeale Dağı, dünyadaki en fazla yağış alan yerdir.
Her adada iki iklim bulunur. Yüksek dağlardan dolayı bulutlar adanın bir tarafında kalırken, öbür tarafta fazla bulut bulunmamaktadır. Bu nedenle her adanın bulutlu tarafı bol yağışlı ve yeşildir. Diğer taraf ise güneşli ve kuraktır. Örneğin Büyük Ada'nın (Big İsland'ın), Mauna Loa ve Mauna Kea dağları doğudan gelen bulutları bloke eder. Bundan dolayı doğudaki Hilo şehri bol yağış alırken, batıdaki Kona şehri bol güneş alır. Tüm oteller ve yüzme tesisleri güneşli Kona'dadır.
Demografi
2020 verilerine göre Hawaii'nin nüfusu yaklaşık 1,4 milyon kişi olarak tahmin edilmektedir.O'ahu adası en kalabalık adadır. O'hau adasındaki Honolulu şehri Hawaii'nin başkenti ve en büyük şehridir. Burada yüksek binalar, apartmanlar ve uzun otoyollar bulunmaktadır. Bazıları bu sanayileşmenin ve kentleşmenin adanın doğallığını ve güzelliğini suistimal ettiğini düşünür. Fakat diğer şehirlere bakıldığında doğa korunmuş ve ona özen gösterilmiştir. Bu şehirlerden en önemlilerinden bazıları Hilo, Kāne'ohe, Kailua, Pearl City, Waipahu, Kahului, Kailua-Kona, Kīhei ve Līhu'e'dir.
Dil
Hawaii eyaletinin iki resmî dili vardır. İngilizce adadaki baskın resmî dildir. Standart İngilizceye ek olarak bazı Hawaii doğumlu insanlar resmî statüsü olmayan de konuşurlar. Bu dil, İngilizceyi baz alan bir kreol dildir. Hawaiice adanın ikinci resmi dilidir, ancak adanın %0,1'inden azının ana dilini oluşturur ve devlet kurumlarında yaygın kullanıma sahip değildir. Adadaki yoğun Asyalı göçmen nüfus nedeniyle toplumun %21'i evde bir Asya dili konuştuğunu belirtmiştir. Bu diller arasında Tagalog, Japonca ve en büyükleridir.
Etnik yapı
2010 verilerine göre toplumun %38,6'sı kendini Asyalı, %24,7'si Beyaz, %23,6'sı iki veya daha fazla ırka mensup, %10'u ve diğer Pasifik adaları kökenli, %1,6'sı siyahi, %1,2'si başka bir ırktan, %0,3'ü ise Amerikan Yerlisi olarak tanımlamaktadır. Herhangi bir ırka mensup olabilen Hispanik ve Latino Amerikalı nüfus %8,9'dur. Eyalet ABD'nin en yüksek Asyalı ve çok ırklı Amerikalı oranına sahip olup, en düşük Hispanik olmayan Beyaz oranına da sahiptir. 2012'de eyalette 1 yaş altı çocukların sadece %14,6'sı bu gruba mensup olmuştur. (%14,6), Japon Amerikalılar (%13,6), Çinli Amerikalılar (%4,0) ve (%1,8) en büyük Asya kökenli gruplardır.
Din
2014 tarihli bir Pew araştırmasına göre Hawaii'deki yetişkinlerin %63'ü bir Hristiyan mezhebine mensuptur. Protestanlar %38 ile en büyük grup iken, Roma Katolik Kilisesi'ne bağlı birey oranı %20 olmaktadır. Geri kalan Hristiyanları Mormonlar, Yehova'nın Şahitleri, Doğu Ortodoks Kilisesi ve diğer mezhepler oluşturmaktadır. Toplam nüfusun %5'i kendilerini agnostik, %2'si ise ateist olarak tanımlamakta olup, dini olmayan grupların toplamı %26 olmaktadır. Budizm, %8 inanan oranıyla eyaletteki en büyük ikinci dini oluşturur. Hinduizm, Yahudilik ve İslam adalardaki diğer küçük dinlerdir.
Kültür
Hawaii kültürü adanın sahillerinden, yeşil ormanlarından, büyük dalgalarından ortaya çıkmıştır. Herkeste bir yazlık havası, bir telaşsızlık vardır. Rahat oldukları kadar çok sıcak ve misafirperverdirler. Avrupa'nın ve diğer ülkelerin himayesi olmalarına rağmen kültürlerini koruyabilmişler, hatta kültürlerini yabancılara bile özendirmişlerdir. Fiziksel olarak aktif oldukları, stresten uzak durdukları için Amerikanın en uzun ömürlü insanlarıdır.
Deniz bir Hawaii yerlisinin en önemli parçasıdır. Spor olarak yüzme ve sörf dallarında birçok olimpiyat madalyaları almışlardır. Dünyanın en iyi sörfçüleri Hawaii denizinin kızgın dalgalarında yetişmişlerdir. Duke Kahanamoku isimli bir Hawaiili yüzme dalında Olimpiyat Madalyası kazanmış ve sörfü yaygınlaşmıştır. Böylece sörf onun sayesinde dünyaca yapılan bir spordur.Heykeli başkent Honolulu'dadır.
Uzun otoyolların, yüksek binaların ve fabrikaların kurulmalarına karşı olup doğayı kirletmemeye özen gösterirler.
Ayrıca bakınız
- 2023 Hawaii orman yangınları kültürle alakası yok
| Wikimedia Commons'ta Hawaii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ "Is Hawaii a Part of Oceania or North America?" 16.01.2020 tarihinde .
- ^ . Census.gov. United States Census Bureau. 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021.
- ^ . State and County QuickFacts. Washington, DC: U.S. Census Bureau. 17 Ocak 2012. 28 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2012.
- ^ Exner, Rich (3 Haziran 2012). "Americans under age 1 now mostly minorities, but not in Ohio: Statistical Snapshot". The Plain Dealer. 14 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2012.
- ^ "Adults in Hawaii". Religious Landscape Study. Pew Research Center. 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ekim 2019.
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Hawaii haber gazete kitap akademik JSTOR Aralik 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Hawaii Ingilizce telaffuz heˈwaɪ i dinle Hawaiice Hawaiʻi heˈvɐjʔi veya heˈwɐjʔi ya da Havai Amerika Birlesik Devletleri nin eyaletlerinden biridir Buyuk Okyanus da bulunan ve tamamen adalardan olusan tek eyalettir HawaiiEyaletBayrakMuhurUlkeAmerika Birlesik DevletleriBaskentHonoluluIdare ValiJosh Green D Vali vekiliSylvia Luke D Ust meclis Alt meclis D D Yuzolcumu Toplam28 311 km Kara16 638 km 6 423 mil Su11 672 km 4 506 mil Rakim920 mEn yuksek nokta4 205 m 13 795 ft En alcak nokta0 m 0 ft Nufus 2020 Toplam1 455 271 Yogunluk82 6 km Zaman dilimiUTC 10 00ISO 3166 koduUS HIResmi site portal ehawaii gov Eyalet neredeyse tum Hawaii takimadalarini kapsar 137 ada 2 400 km ye yayilmistir Volkanik takimadalar fizyografik ve etnolojik olarak Okyanusya Polinezyasi alt bolgesinin bir parcasidir Takimadalarin guneydogu ucunda kuzeybatidan guneydoguya dogru sekiz ana ada vardir Niʻihau Kauaʻi Oʻahu Molokaʻi Lanaʻi Kahoʻolawe Maui ve Hawaiʻi Sonuncusu gruptaki en buyuk adadir eyalet ile takimada isim karisikligi onlemek icin genellikle Buyuk Ada veya Hawaiʻi Adasi olarak adlandirilir Avrupa ile iliskiler sonucu bazi krallar tum Hawaii adalarinin kontrolunu almaya calismislardir Ornegin Hawaii Krali I Kamehameha Avrupalilarla ticaret yaparak onlardan barutlu silahlar elde etmistir Hawaii de bilinmeyen barut teknolojisi sayesinde Kamehameha yavas yavas tum adalari isgal edebilmistir Ona karsi cikan bazi kabileler oklarla ve mizraklarla kendi ulkelerini koruyamadiklarindan careyi yuksek ucurumlardan atlamakta bulmuslardir Intihari teslim olmaktan cok daha iyi bir cozum yolu olarak gormuslerdir Kamehameha nin kazandigi topraklar ancak 1893 e kadar dayanabilmistir Son hukumdar olan Kralice Amerikali yerlesimcilerin Reform Party of the Hawaiian Kingdom tarafindan devrilmistir Hawaii Kralligi Amerikalilar tarafindan yikilip kurulmus ve dis ulkelere kapali olan Hawaii ticareti dunya ekonomisine katilarak uretimini ve ticaretini buyuk olcude gelistirmistir Son olarak 1898 de Amerika himayesi altina girip 1959 da bir referandumla Amerika Birlesik Devletleri nin 50 ve sonuncu eyaleti olmustur Ayrica Hawaii Amerika Birlesik Devletleri ne bagli olup Birlesik Krallik in bayragini tasiyan tek eyalettir Oahu adasinda bulunan Honolulu Hawaii eyaletinin baskenti ve tek buyuk kentidir Ingilizce ve Hawaii dili eyaletin resmi dilleridir CografyaHawaii nin uydu resmi Tum Amerikali eyaletlerinden en guneydeki olan Hawaii bircok acidan diger eyaletlere gore cok farklidir Tek ada eyaletidir Volkanlardan cikan lavdan dolayi alan olarak hep buyumektedir Bugun bildigimiz Hawaii su alti volkanlarindan cikan lavlarin katilasip kayalara donusmesiyle olusmustur Bu takimada yaklasik 18 kucuk adaciklardan ibarettir Fakat bunlarin sekizi ana adalar olarak tanimlanir Bunlar Niihau Kauai Oahu Molokai Lanai Kahoolawe Maui ve Hawaii adalaridir Hawai i adasi en buyugu oldugu icin ona daha cok Buyuk Ada Big Island diye hitap ederler Bu ismi takmalarinin bir diger nedeni ise bu adanin ismi takimadanin ismiyle ayni olmasidir Bu adalar yuksek ve volkanik daglariyla unludurler Iklimi ve volkanik topragi bitki yetisimine cok elverislidir Lavlarin icindeki minerallerle olusan toprak dunyanin baska yerlerinde gorulmemis bitkilerin ve hayvanlarin olusmasini saglamistir Iklim Koppen iklim siniflandirmasina gore Hawaii Okyanusla kapli ve kitalardan uzak oldugundan dolayi sicaklik yil genelinde fazla degisiklik gostermez Sicaklik genellikle 27 ve 16 C arasidir Adada cok sayida gol bulunmaz fakat Buyuk Ada nin Big Island in Mauna Loa ve Mauna Kea daglarinin tepelerinde zaman zaman goller gorulur Hawaii de yagislar boldur Ve ne zaman yagis alacagi tahmin edilememektedir Gun icerisinde bol yagis ve sonra gunes gorulebilir Kauai Adasi ndaki Waialeale Dagi dunyadaki en fazla yagis alan yerdir Her adada iki iklim bulunur Yuksek daglardan dolayi bulutlar adanin bir tarafinda kalirken obur tarafta fazla bulut bulunmamaktadir Bu nedenle her adanin bulutlu tarafi bol yagisli ve yesildir Diger taraf ise gunesli ve kuraktir Ornegin Buyuk Ada nin Big Island in Mauna Loa ve Mauna Kea daglari dogudan gelen bulutlari bloke eder Bundan dolayi dogudaki Hilo sehri bol yagis alirken batidaki Kona sehri bol gunes alir Tum oteller ve yuzme tesisleri gunesli Kona dadir Demografi2020 verilerine gore Hawaii nin nufusu yaklasik 1 4 milyon kisi olarak tahmin edilmektedir O ahu adasi en kalabalik adadir O hau adasindaki Honolulu sehri Hawaii nin baskenti ve en buyuk sehridir Burada yuksek binalar apartmanlar ve uzun otoyollar bulunmaktadir Bazilari bu sanayilesmenin ve kentlesmenin adanin dogalligini ve guzelligini suistimal ettigini dusunur Fakat diger sehirlere bakildiginda doga korunmus ve ona ozen gosterilmistir Bu sehirlerden en onemlilerinden bazilari Hilo Kane ohe Kailua Pearl City Waipahu Kahului Kailua Kona Kihei ve Lihu e dir Dil Hawaii eyaletinin iki resmi dili vardir Ingilizce adadaki baskin resmi dildir Standart Ingilizceye ek olarak bazi Hawaii dogumlu insanlar resmi statusu olmayan de konusurlar Bu dil Ingilizceyi baz alan bir kreol dildir Hawaiice adanin ikinci resmi dilidir ancak adanin 0 1 inden azinin ana dilini olusturur ve devlet kurumlarinda yaygin kullanima sahip degildir Adadaki yogun Asyali gocmen nufus nedeniyle toplumun 21 i evde bir Asya dili konustugunu belirtmistir Bu diller arasinda Tagalog Japonca ve en buyukleridir Etnik yapi 2010 verilerine gore toplumun 38 6 si kendini Asyali 24 7 si Beyaz 23 6 si iki veya daha fazla irka mensup 10 u ve diger Pasifik adalari kokenli 1 6 si siyahi 1 2 si baska bir irktan 0 3 u ise Amerikan Yerlisi olarak tanimlamaktadir Herhangi bir irka mensup olabilen Hispanik ve Latino Amerikali nufus 8 9 dur Eyalet ABD nin en yuksek Asyali ve cok irkli Amerikali oranina sahip olup en dusuk Hispanik olmayan Beyaz oranina da sahiptir 2012 de eyalette 1 yas alti cocuklarin sadece 14 6 si bu gruba mensup olmustur 14 6 Japon Amerikalilar 13 6 Cinli Amerikalilar 4 0 ve 1 8 en buyuk Asya kokenli gruplardir Din 2014 tarihli bir Pew arastirmasina gore Hawaii deki yetiskinlerin 63 u bir Hristiyan mezhebine mensuptur Protestanlar 38 ile en buyuk grup iken Roma Katolik Kilisesi ne bagli birey orani 20 olmaktadir Geri kalan Hristiyanlari Mormonlar Yehova nin Sahitleri Dogu Ortodoks Kilisesi ve diger mezhepler olusturmaktadir Toplam nufusun 5 i kendilerini agnostik 2 si ise ateist olarak tanimlamakta olup dini olmayan gruplarin toplami 26 olmaktadir Budizm 8 inanan oraniyla eyaletteki en buyuk ikinci dini olusturur Hinduizm Yahudilik ve Islam adalardaki diger kucuk dinlerdir KulturHawaii kulturu adanin sahillerinden yesil ormanlarindan buyuk dalgalarindan ortaya cikmistir Herkeste bir yazlik havasi bir telassizlik vardir Rahat olduklari kadar cok sicak ve misafirperverdirler Avrupa nin ve diger ulkelerin himayesi olmalarina ragmen kulturlerini koruyabilmisler hatta kulturlerini yabancilara bile ozendirmislerdir Fiziksel olarak aktif olduklari stresten uzak durduklari icin Amerikanin en uzun omurlu insanlaridir Deniz bir Hawaii yerlisinin en onemli parcasidir Spor olarak yuzme ve sorf dallarinda bircok olimpiyat madalyalari almislardir Dunyanin en iyi sorfculeri Hawaii denizinin kizgin dalgalarinda yetismislerdir Duke Kahanamoku isimli bir Hawaiili yuzme dalinda Olimpiyat Madalyasi kazanmis ve sorfu yayginlasmistir Boylece sorf onun sayesinde dunyaca yapilan bir spordur Heykeli baskent Honolulu dadir Uzun otoyollarin yuksek binalarin ve fabrikalarin kurulmalarina karsi olup dogayi kirletmemeye ozen gosterirler Ayrica bakiniz2023 Hawaii orman yanginlari kulturle alakasi yokWikimedia Commons ta Hawaii ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca Is Hawaii a Part of Oceania or North America 16 01 2020 tarihinde Census gov United States Census Bureau 29 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mayis 2021 State and County QuickFacts Washington DC U S Census Bureau 17 Ocak 2012 28 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Haziran 2012 Exner Rich 3 Haziran 2012 Americans under age 1 now mostly minorities but not in Ohio Statistical Snapshot The Plain Dealer 14 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Kasim 2012 Adults in Hawaii Religious Landscape Study Pew Research Center 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Ekim 2019 Dis baglantilar