Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I. Mehmed Giray, (1465 - 1523) 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.
| I. Mehmed Giray | |
|---|---|
 Alt solda I. Mehmed Giray Kalgay iken babası I. Mengli Giray (solda) ile Sultan II. Bayezid (sağda). | |
| Kırım Hanı | |
| Hüküm süresi | 1515-1523 |
| Önce gelen | I. Mengli Giray |
| Sonra gelen | I. Gazi Giray |
| Doğum | 1465 |
| Ölüm | 1523 (57-58 yaşlarında) Bahçesaray, Osmanlı İmparatorluğu |
| Hanedan | Giray Hanedanı |
| Babası | I. Mengli Giray |
| Dini | Sünni İslam |
Hayatı
I. Mengli Giray'ın en büyük oğludur. Olasılıka 1465'te doğmuştur. Yavuz Sultan Selim'in de kayınbiraderidir.
Babasının hanlık döneminde ilk defa bu isimle Kalgaylık (resmi taht varisi șehzade) görevini yaptı.
Ocak 1515'te ölen babasının yerine tahta geçti. Önce kardeşi Bahadır Giray'ı Kalgay olarak görevlendirdi. Diğer bir kardeşini İstanbul'a gönderdi.
Mehmed Giray'ın Osmanlı Sultanı olan ve üvey kızkardeşinin kocası olan Yavuz Sultan Selim ile ilişkileri pek iyi değildi. Yavuz Sultan Selim babası II. Beyazıt'a karsi ayaklanip ona karşı yaptığı seferde yenildiğinde kayınpederi Kırım Hani Mengli Giray'a sığınmıştı. O zaman Kalgay olan Mehmed Giray şehzade Selim'in tutuklanip babası II. Beyazıt'a teslim edilmesini istemişti; ama Mengli Giray bunu kabul etmemişti. Fakat Mehmed Giray Kırım Hanı olduğu dönemde I. Selim doğuda İran Seferi ve sonra Mısır Seferi ile uğraştığı için Kirim Hanlığı ve Osmanlı devleti arasındaki bu soğukluk mütecaviz tavırlar ortaya çıkartmadı.
O dönemde gelişme dönemini yaşayan, bir şehir devleti olan Moskova Knezliği ile babası Mengli Giray 1480'de bir saldırmazlık antlaşması yapmıştı ve I. Mehmed Giray'ın ilk yıllainda Moskova knezi III. Vasili (1505-1533) ile arası iyi idi. Fakat Moskova Knezinin rakibi olan Polonya-Litvanya Birliği kralı Sigismund'un gönderdiği kıymetli hediyeler ve ıanadırıcı temsilciler nedeni ile Mehmet Giray Moskova Knezi'ne karşı tutumunu değiştirdi ve I. Mehmed Giray Polonya-Litvanya Birliği Krallığı ile bir antlaşma imzaladı. Moskova Knezliğinin eline geçirmiş olduğu Bryansk, Starodub, Novgorod-Seversk, Putivle ile diğer Litvanya şehirlerini geri vermesini talep etti ve bu talep karşılanmassa bir savaşın ortaya çıkabileceği tehdidini de ortaya attı. Moskova Knezi III. Vasilı Kırım Hanlığı kalgayı olan ve Özi valisi olan Bahadır Han (bazı Rus kaynaklarına göre aynı Kalgay'ın diğer ismi olan Ahmed Han) ile bir gizli komplo yapma planlamasına geçti. Fakat sonra iki ülke arasındaki ilişkiler yumuşamaya başladı. Tam bu sırada Mehmet Giray'ın büyük oğlu Bahadır Han Moskova Knezliğine bir akın yaptı ve Mechesrk ve Ryaan şehirleri ve etraflarını talan etti. Babası olan Kırım Hanı Mehmed Giray oğlunun bir faaliyetinin kendinden izinsiz yapıldığını ilan edip resmen ve açıkça oğlunu kınadı.
1519'da Kazan Hanı Mehmet Emin Han çocuksuz ve varissiz öldü ve Kazan Hanı olmak için yapılan çabalar ve çatışmalar sadece Kazan Hanlığı'nı değil etraftaki ülkeleri de kargaşalığa buladı. Moskova Knezi III. Vasıllı Şah Ali Kasım'ı Hanlık için aday olarak tutmakta idi. Önce Moskova Knezliğinin tuttuğu ve Karaçi adıyla bilinen soylu mirza aileleri üyelerinden olan Bulat Şirin adı verilen bir Kazan asiller grubunun desteklediği hanlığını eline geçirdi. Ama Kazan'daki diğer ilerigelen mızralar grubu onun Ruslara dayanmasından tedirgin oldular. Eski Kırım Hani Mengli Giray 1485 yılında Kazan hani İbrahim Han'ın dul eşi Nur Sultan'la evlenmişti. Bu eşinden Sahip Giray adlı oğlu olmuştu ve bunun Kazan Hanlığı'na olan iddiası Moskova'nın tuttuğu Şah Ali Kasım'ın varışlık iddiasından daha köklü idi. 1519'da Mehmed Giray Moskova Knezi ile babasının imzaladığı anlaşmayı bozarak annesi yarım kardeşi olan Sahip Giray'ın Kazan Hanı olma iddiasını benimsedi. 1521'de Sahip Giray Kazan Hanı olarak tahta geçti ve 1524'te kadar Kazan Hanı olarak saltanat yaptı.
1521'de iki kardeş kendi Tatar ordularını birleştirip Moskova üzerine bir akın seferi düzenlediler. Bu akın yolu üzerindeki tüm Moskova Knezliği arazilerini talan ederek ilerlediler. Oka Nehri kıyısında Moskova Knezliği ordusuyle yaptıkları muharebeden galip çıktılar. Moskova şehri kapılarına kadar ilerlediler ve şehrin çevresini ateşe verdiler. Moskova Knezliği Kırım Hanlığına yıllık bir tazminat vermeyi kabul etti. Bu akın seferi sırasında ele geçen gayet çok sayıda esir Kefe esir pazarında satıldı.
Mehmed Giray 1523'te Moskova Knezi'ne karşı bir akına daha başladı. Fakat bu sefer Moskova Knez ordusu toplarla donatılmıştı. Oka Nehri kıyısında yapılan bir muharebe sonunda Kırım tatar süvari ordusu Moskova Knezliği topraklarında ilerleyemedi. Bu sefer akının hedefini Altın Orda kalıntılarını birleştirmek amacı ile Astrahan Hanlığına yöneltti ve Astrahan'ı zaptetti.
I. Mehmed Giray Han, Ekim/Kasım 1523'te Astrahan seferinden dönerken Nogay Hanı Mamaı tarafından bir baskınına uğrayıp öldü. Nogaylar Kırım yarımadasına akın yaparak ülkeyi talan ettiler.
Çocukları
İsimleri bilinen erkek oğulları şunlardır:Bahadır (babası hayata iken öldü); Baba Giray; I. Gazi Giray; I. İslam Giray; Uzbeg Giray
Kızlarından ismi bilineni Aybige Hatun'dur.
Notlar
- Katalanca Wikipedia "Mehmed_I_Giray" maddesi 24 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Ülküsal, Müstecip (1980) Kırım Türk - Tatarları (Dünü - Bugünü - Yarını), İstanbul:Baha Matbaası
- Howorth, Henry Höyle (1880) History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1), Londra:Longman Green & co. Moğollar tarihi, 9. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar (İngilizce)
- (İngilizce)
- Fisher, Alan W., (1987) The Crimean Tatars, Stanford California: Hoover Institution Press, (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Mengli Giray |  Kırım hanı 1515–1523 | Sonra gelen: I. Gazi Giray |
 | Hükümdar ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
I Mehmed Giray 1465 1523 1515 1523 doneminde sekiz yil Kirim Hanligi yapmistir I Mehmed GirayAlt solda I Mehmed Giray Kalgay iken babasi I Mengli Giray solda ile Sultan II Bayezid sagda Kirim HaniHukum suresi1515 1523Once gelenI Mengli GiraySonra gelenI Gazi GirayDogum1465Olum1523 57 58 yaslarinda Bahcesaray Osmanli ImparatorluguHanedanGiray HanedaniBabasiI Mengli GirayDiniSunni IslamHayatiI Mehmed Giray in 1521 tarihli I Mengli Giray in en buyuk ogludur Olasilika 1465 te dogmustur Yavuz Sultan Selim in de kayinbiraderidir Babasinin hanlik doneminde ilk defa bu isimle Kalgaylik resmi taht varisi șehzade gorevini yapti Ocak 1515 te olen babasinin yerine tahta gecti Once kardesi Bahadir Giray i Kalgay olarak gorevlendirdi Diger bir kardesini Istanbul a gonderdi Mehmed Giray in Osmanli Sultani olan ve uvey kizkardesinin kocasi olan Yavuz Sultan Selim ile iliskileri pek iyi degildi Yavuz Sultan Selim babasi II Beyazit a karsi ayaklanip ona karsi yaptigi seferde yenildiginde kayinpederi Kirim Hani Mengli Giray a siginmisti O zaman Kalgay olan Mehmed Giray sehzade Selim in tutuklanip babasi II Beyazit a teslim edilmesini istemisti ama Mengli Giray bunu kabul etmemisti Fakat Mehmed Giray Kirim Hani oldugu donemde I Selim doguda Iran Seferi ve sonra Misir Seferi ile ugrastigi icin Kirim Hanligi ve Osmanli devleti arasindaki bu sogukluk mutecaviz tavirlar ortaya cikartmadi O donemde gelisme donemini yasayan bir sehir devleti olan Moskova Knezligi ile babasi Mengli Giray 1480 de bir saldirmazlik antlasmasi yapmisti ve I Mehmed Giray in ilk yillainda Moskova knezi III Vasili 1505 1533 ile arasi iyi idi Fakat Moskova Knezinin rakibi olan Polonya Litvanya Birligi krali Sigismund un gonderdigi kiymetli hediyeler ve ianadirici temsilciler nedeni ile Mehmet Giray Moskova Knezi ne karsi tutumunu degistirdi ve I Mehmed Giray Polonya Litvanya Birligi Kralligi ile bir antlasma imzaladi Moskova Knezliginin eline gecirmis oldugu Bryansk Starodub Novgorod Seversk Putivle ile diger Litvanya sehirlerini geri vermesini talep etti ve bu talep karsilanmassa bir savasin ortaya cikabilecegi tehdidini de ortaya atti Moskova Knezi III Vasili Kirim Hanligi kalgayi olan ve Ozi valisi olan Bahadir Han bazi Rus kaynaklarina gore ayni Kalgay in diger ismi olan Ahmed Han ile bir gizli komplo yapma planlamasina gecti Fakat sonra iki ulke arasindaki iliskiler yumusamaya basladi Tam bu sirada Mehmet Giray in buyuk oglu Bahadir Han Moskova Knezligine bir akin yapti ve Mechesrk ve Ryaan sehirleri ve etraflarini talan etti Babasi olan Kirim Hani Mehmed Giray oglunun bir faaliyetinin kendinden izinsiz yapildigini ilan edip resmen ve acikca oglunu kinadi 1519 da Kazan Hani Mehmet Emin Han cocuksuz ve varissiz oldu ve Kazan Hani olmak icin yapilan cabalar ve catismalar sadece Kazan Hanligi ni degil etraftaki ulkeleri de kargasaliga buladi Moskova Knezi III Vasilli Sah Ali Kasim i Hanlik icin aday olarak tutmakta idi Once Moskova Knezliginin tuttugu ve Karaci adiyla bilinen soylu mirza aileleri uyelerinden olan Bulat Sirin adi verilen bir Kazan asiller grubunun destekledigi hanligini eline gecirdi Ama Kazan daki diger ilerigelen mizralar grubu onun Ruslara dayanmasindan tedirgin oldular Eski Kirim Hani Mengli Giray 1485 yilinda Kazan hani Ibrahim Han in dul esi Nur Sultan la evlenmisti Bu esinden Sahip Giray adli oglu olmustu ve bunun Kazan Hanligi na olan iddiasi Moskova nin tuttugu Sah Ali Kasim in varislik iddiasindan daha koklu idi 1519 da Mehmed Giray Moskova Knezi ile babasinin imzaladigi anlasmayi bozarak annesi yarim kardesi olan Sahip Giray in Kazan Hani olma iddiasini benimsedi 1521 de Sahip Giray Kazan Hani olarak tahta gecti ve 1524 te kadar Kazan Hani olarak saltanat yapti 1521 de iki kardes kendi Tatar ordularini birlestirip Moskova uzerine bir akin seferi duzenlediler Bu akin yolu uzerindeki tum Moskova Knezligi arazilerini talan ederek ilerlediler Oka Nehri kiyisinda Moskova Knezligi ordusuyle yaptiklari muharebeden galip ciktilar Moskova sehri kapilarina kadar ilerlediler ve sehrin cevresini atese verdiler Moskova Knezligi Kirim Hanligina yillik bir tazminat vermeyi kabul etti Bu akin seferi sirasinda ele gecen gayet cok sayida esir Kefe esir pazarinda satildi Mehmed Giray 1523 te Moskova Knezi ne karsi bir akina daha basladi Fakat bu sefer Moskova Knez ordusu toplarla donatilmisti Oka Nehri kiyisinda yapilan bir muharebe sonunda Kirim tatar suvari ordusu Moskova Knezligi topraklarinda ilerleyemedi Bu sefer akinin hedefini Altin Orda kalintilarini birlestirmek amaci ile Astrahan Hanligina yoneltti ve Astrahan i zaptetti I Mehmed Giray Han Ekim Kasim 1523 te Astrahan seferinden donerken Nogay Hani Mamai tarafindan bir baskinina ugrayip oldu Nogaylar Kirim yarimadasina akin yaparak ulkeyi talan ettiler CocuklariIsimleri bilinen erkek ogullari sunlardir Bahadir babasi hayata iken oldu Baba Giray I Gazi Giray I Islam Giray Uzbeg Giray Kizlarindan ismi bilineni Aybige Hatun dur NotlarKatalanca Wikipedia Mehmed I Giray maddesi 24 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Dis baglantilarUlkusal Mustecip 1980 Kirim Turk Tatarlari Dunu Bugunu Yarini Istanbul Baha Matbaasi Howorth Henry Hoyle 1880 History of the Mongols from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1 Londra Longman Green amp co Mogollar tarihi 9 yuzyildan 19 yuzyila kadar Ingilizce Ingilizce Fisher Alan W 1987 The Crimean Tatars Stanford California Hoover Institution Press ISBN 0817966625 Ingilizce Resmi unvanlarOnce gelen I Mengli Giray Kirim hani 1515 1523 Sonra gelen I Gazi GirayHukumdar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz