Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2020) () |
I. Mengli Giray (1445 - 1515, Bahçesaray, Kırım|) 15. yüzyıl sonlarında 1467; 1469-1475 ve 1478-1515) dönemlerinde üç kez Kırım Hanlığı tahtına oturdu.
| I. Mengli Giray | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Kırım Hanı | |||||
| Hüküm süresi | 1478-1515 | ||||
| Önce gelen | Nur Devlet Giray | ||||
| Sonra gelen | I. Mehmed Giray | ||||
| Hüküm süresi | 1469-1475 | ||||
| Önce gelen | Nur Devlet Giray | ||||
| Sonra gelen | Nur Devlet Giray | ||||
| Hüküm süresi | 1467 | ||||
| Önce gelen | Nur Devlet Giray | ||||
| Sonra gelen | Nur Devlet Giray | ||||
| Doğum | 1445 | ||||
| Ölüm | 1515 Bahçesaray | ||||
| Çocuk(lar)ı | I. Mehmed Giray I. Sahib Giray I. Saadet Giray Mubarek Fetih II. Ayşe Hatun | ||||
| |||||
| Hanedan | Giray Hanedanı | ||||
| Babası | I. Hacı Giray | ||||
Saltanatı
Mengli Giray I. Hacı Giray'ın altıncı oğludur. Doğum yeri bilinmemektedir. 1465'te ağabeyi Nur Devlet Giray babası I. Hacı Giray’ın ölümü üzerine Kırım Hanlığı tahta geçmiştir. Küçük kardeş olan Mengli Giray ise Kefe'de Cenevizlilere sığınmıştır.
1467'de birkaç ay Nogay Şirin'inin desteği ile ve Altın Orda Devleti'nin aleyhinde olmasına rağmen Kırkyer'de kendini Kırım Hanı olarak ilan ederek Kırım yarımadasını idaresi altına almıştır. Ama hanlığın genel politikasını değiştirip geleneksel müttefik olan Polonya-Litvanya Birliği'ne karşı olarak Rusya ile ittifak yapması hanlığı birçok ileri gelenini kendi aleyhine çevirmiştir. Bunlar ile; diğer Nogay ileri gelenleri ve Altın Orda Devleti'nden de destek ile Nur Devlet Giray hemen 1467 yılı sonlarında Kırım Hanlığını tekrar eline geçirmiştir.
Mengli Giray 1468'de Cenevizlilerin ve Nogay Şirin Beyi Eminek Mirza’nın yardımı ve diğer kabile beylerinin desteği ile 1469'da Kırım Hanı oldu. Fakat kardeşleri karşı koydular. Aralarında olan çatışmada Mengli Giray yenildi ve Kefe'ye kaçtı. Cenevizliler tarafından hapse atıldı. Yerine Nur Devlet Han oldu.
Kabile beyleri Fatih Sultan Mehmet'e başvurdular ve yardım istediler. Padişah 1475'te Gedik Ahmet Paşa'nın komutası altında kuvvetli bir gönderdi. Kefe ve diğer sahil şehirler zapt edildi. Mengli Giray serbest bırakıldı. Kırım tahtına geçirildi.
Kazan Hanı 1476'da Kırım'ı işgal etti. Mengli Giray 'ye ( Kaleye) sığındı. ve diğer adıyla /(Eski Kırım) kasabasını yıkıp yerle bir etti. Epeyce insanın ölümüne sebebiyet verdi. kasabası önemli bir ticaret ve kültür merkezi idi. Havasının ve suyunun latifliği ile meşhurdu. Bir daha kalkınma imkânı bulamadı ve hanlığın merkezi olamadı.
Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet, Seyitahmet Hani Kırım'ı bırakıp gitmeye mecbur etti. Kırım tahtına yeniden Nur Devlet oturtuldu. Mengli Giray tutulup İstanbul'a götürüldü. Bir müddet sonra Şirin Beyi ve kabile Beyleri Nur Devlet'ten şikâyet ederek Osmanlı padişahları'na heyet gönderdiler ve Mengli Giray'ı Kırım'a Han olarak göndermesini talep ettiler.
Mengli Giray, 1478'de kızı Ayşe Hafsa Sultan ile evli olup damadı olan Yavuz Sultan Selim’in de müdahaleleri ile üçüncü kez Kırım Hanı oldu ve aralıksız 1514 yılına kadar hanlık yaptı.
Mengli Giray, hanlığında iç istikrarı sağladıktan sonra 1484'te Osmanlı Padişahı II. Beyazıt'ın Akkerman seferine 50.000 ile katılarak Kırım Hanlığı'nı ilk defa Osmanlıların fütuhat harekâtına sokmuştur. Kırım süvarileri Akkerman kalesinin zaptında büyük yardım sağladıklarından Osmanlı Padişahı Mengli Giray Hana değerli hediyeler vermiştir. Ayrıca Kırım askerlerinin Tuna nehri boyunda zapt ettikleri , , kasabaları ile cıvarlarını Kırım Hanlığı'na bırakmıştır.
Mengli Giray, 1502 yılında Saray şehrini zapt ve tahrip etmiştir. Bu hareketiyle Kazan Hanlığı'na zarar vermiştir. Bu hareketi ile Rusya'nın Kazan ve Astrahan üzerindeki rekabetini ve baskısını önlemek istemiştir. Oysa Rusya bu Hanlıklar üzerindeki baskı ve müdahalesini, bundan sonra, daha çok arttırmıştır.
Mengli Giray'ın üvey oğlu ve Kazan Hanı ’in kötü idaresinden Kazanlılar Moskova kinezi III. İvan'a şikâyette bulunarak azlini istediler. Abdul Latif Han, hanlıktan alınarak Moskova'ya çağrıldı. Buna canı sıkılan Mengli Giray III. İvan'a sert bir mektup yazıp tutumunu kınadı. Bu olay üzerine Kırım Hanlığı ile Moskova Knezliği'nin arası soğudu. III. İvan'ın yerine geçen oğlu III. Vasili, Abdul Latif Han'ı hapisten çıkardı, fakat Kırım'a yollamadı. Mengli Giray'ın karısı oğlu Abdul Latif Han'ı görmek için küçük oğlu Sahip Giray ve üç elçi ile birlikte 1508'de Moskova'ya gitti. III. Vasili tarafından büyük saygı ile karşılandı. Moskova'da bir ay kaldı. Abdul Latif Han'ın yerine Kazan Hanı olarak gönderilmiş olan oğlu 'i görmek için Kazan'a gitti. Kazan'dan dönerken Moskova'ya uğradı ve 6 ay kalarak Kırım'a döndü.
Mengli Giray 1511'de Polonya kralları ile ittifak anlaşması yaptı. ve Ukrayna üzerindeki hâkimiyet iddiasından Polonya lehine vazgeçti. Polonya Kırım Hanlığı'na yılda 15 bin altın vermeyi kabul ve taahhüt etti.
Mengli Giray 1514 yılında öldü. Bahçesaray'da yaptırdığı Zincirli Medrese'nin yanındaki türbesine gömülmüştür.
Osmanlı Devleti'yle ilişkiler
Bazı tarihçilere göre, Osmanlı Devleti 1475 ve 1478 olayları sırasında Hanlığın kendisine tâbi kılmıştır. Diğer bâzı tarihçilere göre de Kırım Hanlığı ile Osmanlı Devleti yâni Fatih Sultan Mehmet ile Mengli Giray bir anlaşma yapmış olmalıdır. Buna göre:
- Kırım Hanları ancak Cengiz sülalesinden gelen Giray Hanedanı soyundan olabilir.
- Hanları (Han Divanı) inha eder. Padişah tayin eder.
- Hanlar Padişah tarafından azledilebilir; fakat idam edilemezler.
- Padişah düşmanlarıyla yapacağı savaşlarda yardıma çağırabilir.
- Kırım Hanları, Osmanlı Devleti'nin onayı olmadan, kendi başlarına düşmanlarıyla barış anlaşması yapabilirler
- Kırım Hanları hutbelerde kendi adlarını zikrettirirler ve kendi adlarına para basarlar.
Bir müddet sonra hutbelerde padişahların adları da okunmuştur.
Yukarıda adları geçen padişah ile han arasında böyle bir anlaşmanın resmen ve yazılı olarak tespit ve imza edildiği hususunda bir belge henüz ortaya çıkarılmış değildir. Varlığı da bilinmemektedir. Mevcut olsaydı bunun () tarafından tasdik edilmiş olması gerekirdi. Bununla beraber, zikredilen maddelerin hükümleri Osmanlı Padişahları ile Kırım Hanları arasında fiilen icra edilmiş ve yürütülmüştür.
Osmanlı Padişahı II. Bayezid saltanatının son yıllarında yaşlanmış olduğundan tahta oğullarından birini geçirmek istedi. Vezirler ve bilhassa baş vezir padişaha yumuşak huylu olan oğlu Şehzade Ahmet’i tavsiye ettiler. Ahmet’in kardeşi Yavuz Sultan Selim bu teklife karşı çıktı ve bir miktar askerle İstanbul’un üzerine yürüdü. Fakat vuku bulan çatışmada yenildi. Kaçıp Kırım'a kayınbabası Mengli Giray'ın yanına geldi. Bunu öğrenen Şehzade Ahmet telaşa düşerek Mengli Giray'a bir mektup gönderdi. Kendisine sığınmış olan kardeşi Yavuz Sultan Selim'i hapsettiği takdirde Kefe'yi ve diğer kale şehirleri Kırım Hanlığı'na bırakacağını bildirdi.
Mengli Giray, mektubu getiren elçiye şu cevabı verdi:
Memleketimize şerefli bir Hanedanın oğlu geldi. Sebep ve maksadı henüz anlayamadım. Ama Rumeli'ye geçmek isterse biz buna nasıl mâni olabiliriz? Hapsetmek kardeşliğe yakışmaz.
Mengli Giray'ın oğlu Mehmed Giray, Şehzade Selim'in tutuklanmasını istedi. Mengli Giray buna razı olmadı. Küçük oğlu 'ın ve koruması altında kara yoluyla Rumeli'ye geçmesini sağladı.
Feodal sisteme dayanan Kırım Hanlığı'nın merkeziyetçi, istikrarlı ve kuvvetli Osmanlı Devleti'nin himayesine girmesi O'nun üç yüz yıldan fazla bir süre ayakta kalmasına imkân vermiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun 18. yüzyıldan itibaren zayıflayarak gerilemesi ve büyüyüp kuvvetlenen Rusya'nın saldırıları karşı duramaması sonunda Kırım Hanlığı da varlığını koruyamamış ve Rus Çarlığının esaretine düşmüştür. Osmanlı Devleti'nin sınırlarından çok uzak olduğu için bunun askeri kuvvetinden yardım göremeyen Altın Orda Devleti, Kazan Hanlığı ve Astrahan Hanlığı daha az süre hükümran olmuşlar ve Kırım'dan çok daha evvel Rusya'nın istilâsina uğramışlardır.
Çocukları
Isimleri bilinen erkek oğullari şunlardir: I. Mehmed Giray, Bahadur Giray, I. Sahib Giray, I. Saadet Giray, Mubarek Giray (I. Devlet Giray'in babasi) ; Fetih ( Safâ Giray'in babasi); Bektaş Giray; Ahmad Giray; Burnat Giray
Kızları Yavuz Sultan Selim'in eşi olan II. Ayşe Hâtûn ve İdar Mirza Temruko'nun eşi 'dur. 'un babası olmasindan dolayı Mahidevran Sultan'ın da dedesidir.
Eserleri
Mengli Giray akıllı, kıyasetli, siyasi görüşleri isabetli ve şâir idi. Lehçesinde yazdığı şiirleri vardır.
Bahçesaray'daki Hansarayini, evvel Bahçesaray'daki Zincirli Medreseyi yaptırmıştır. Böylece ilme ve kültüre olan saygı ve bağlılığını göstermiştir. Bu medresede verecek müderridlerin ve okuyacak talebenin yaşamlarını sağlamak dört bin sekiz yüz toprak vakfetmiştir. Medresenin kapısı Arapça yazılan sözlerin Türkçesi şöyledir:
Bu medreseyi Tanrı'nın yardımıyla Hacı Giray oğlu Mengli Giray yaptırmıştır 916 (1511)
Notlar
- İngilizce Wikipedia "Meñli_I_Giray" maddesi
Dış bağlantılar
- Ülküsal, Müstecip (1980) Kırım Türk - Tatarları (Dünü - Bugünü - Yarını), İstanbul:Baha Matbaasi
- Howorth, Henry Höyle (1880) History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1), Londra:Longman Green & co. [1] {En icon}}
- (İngilizce)
- Fisher, Alan W., (1987) The Crimean Tatars, Stanford California: Hoover Institution Press, İSBN:0817966625, s.9-11. (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Nur Devlet |  Kırım Hanı 1478–1515 | Sonra gelen: I. Mehmed Giray |
| Önce gelen: Nur Devlet | Kırım Hanı 1469–1475 | Sonra gelen: Nur Devlet |
| Önce gelen: Nur Devlet | Kırım Hanı 1467 | Sonra gelen: Nur Devlet |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin I Mengli Giray 1445 1515 Bahcesaray Kirim 15 yuzyil sonlarinda 1467 1469 1475 ve 1478 1515 donemlerinde uc kez Kirim Hanligi tahtina oturdu I Mengli GirayKirim HaniHukum suresi1478 1515Once gelenNur Devlet GiraySonra gelenI Mehmed GirayHukum suresi1469 1475Once gelenNur Devlet GiraySonra gelenNur Devlet GirayHukum suresi1467Once gelenNur Devlet GiraySonra gelenNur Devlet GirayDogum1445Olum1515 BahcesarayCocuk lar iI Mehmed Giray I Sahib Giray I Saadet Giray Mubarek Fetih II Ayse HatunTam adiMenli GirayHanedanGiray HanedaniBabasiI Haci GiraySaltanatiMengli Giray I Haci Giray in altinci ogludur Dogum yeri bilinmemektedir 1465 te agabeyi Nur Devlet Giray babasi I Haci Giray in olumu uzerine Kirim Hanligi tahta gecmistir Kucuk kardes olan Mengli Giray ise Kefe de Cenevizlilere siginmistir 1467 de birkac ay Nogay Sirin inin destegi ile ve Altin Orda Devleti nin aleyhinde olmasina ragmen Kirkyer de kendini Kirim Hani olarak ilan ederek Kirim yarimadasini idaresi altina almistir Ama hanligin genel politikasini degistirip geleneksel muttefik olan Polonya Litvanya Birligi ne karsi olarak Rusya ile ittifak yapmasi hanligi bircok ileri gelenini kendi aleyhine cevirmistir Bunlar ile diger Nogay ileri gelenleri ve Altin Orda Devleti nden de destek ile Nur Devlet Giray hemen 1467 yili sonlarinda Kirim Hanligini tekrar eline gecirmistir Mengli Giray 1468 de Cenevizlilerin ve Nogay Sirin Beyi Eminek Mirza nin yardimi ve diger kabile beylerinin destegi ile 1469 da Kirim Hani oldu Fakat kardesleri karsi koydular Aralarinda olan catismada Mengli Giray yenildi ve Kefe ye kacti Cenevizliler tarafindan hapse atildi Yerine Nur Devlet Han oldu Kabile beyleri Fatih Sultan Mehmet e basvurdular ve yardim istediler Padisah 1475 te Gedik Ahmet Pasa nin komutasi altinda kuvvetli bir gonderdi Kefe ve diger sahil sehirler zapt edildi Mengli Giray serbest birakildi Kirim tahtina gecirildi Kazan Hani 1476 da Kirim i isgal etti Mengli Giray ye Kaleye sigindi ve diger adiyla Eski Kirim kasabasini yikip yerle bir etti Epeyce insanin olumune sebebiyet verdi kasabasi onemli bir ticaret ve kultur merkezi idi Havasinin ve suyunun latifligi ile meshurdu Bir daha kalkinma imkani bulamadi ve hanligin merkezi olamadi Osmanli Padisahi Fatih Sultan Mehmet Seyitahmet Hani Kirim i birakip gitmeye mecbur etti Kirim tahtina yeniden Nur Devlet oturtuldu Mengli Giray tutulup Istanbul a goturuldu Bir muddet sonra Sirin Beyi ve kabile Beyleri Nur Devlet ten sikayet ederek Osmanli padisahlari na heyet gonderdiler ve Mengli Giray i Kirim a Han olarak gondermesini talep ettiler Mengli Giray 1478 de kizi Ayse Hafsa Sultan ile evli olup damadi olan Yavuz Sultan Selim in de mudahaleleri ile ucuncu kez Kirim Hani oldu ve araliksiz 1514 yilina kadar hanlik yapti Mengli Giray hanliginda ic istikrari sagladiktan sonra 1484 te Osmanli Padisahi II Beyazit in Akkerman seferine 50 000 ile katilarak Kirim Hanligi ni ilk defa Osmanlilarin futuhat harekatina sokmustur Kirim suvarileri Akkerman kalesinin zaptinda buyuk yardim sagladiklarindan Osmanli Padisahi Mengli Giray Hana degerli hediyeler vermistir Ayrica Kirim askerlerinin Tuna nehri boyunda zapt ettikleri kasabalari ile civarlarini Kirim Hanligi na birakmistir Mengli Giray 1502 yilinda Saray sehrini zapt ve tahrip etmistir Bu hareketiyle Kazan Hanligi na zarar vermistir Bu hareketi ile Rusya nin Kazan ve Astrahan uzerindeki rekabetini ve baskisini onlemek istemistir Oysa Rusya bu Hanliklar uzerindeki baski ve mudahalesini bundan sonra daha cok arttirmistir Mengli Giray in uvey oglu ve Kazan Hani in kotu idaresinden Kazanlilar Moskova kinezi III Ivan a sikayette bulunarak azlini istediler Abdul Latif Han hanliktan alinarak Moskova ya cagrildi Buna cani sikilan Mengli Giray III Ivan a sert bir mektup yazip tutumunu kinadi Bu olay uzerine Kirim Hanligi ile Moskova Knezligi nin arasi sogudu III Ivan in yerine gecen oglu III Vasili Abdul Latif Han i hapisten cikardi fakat Kirim a yollamadi Mengli Giray in karisi oglu Abdul Latif Han i gormek icin kucuk oglu Sahip Giray ve uc elci ile birlikte 1508 de Moskova ya gitti III Vasili tarafindan buyuk saygi ile karsilandi Moskova da bir ay kaldi Abdul Latif Han in yerine Kazan Hani olarak gonderilmis olan oglu i gormek icin Kazan a gitti Kazan dan donerken Moskova ya ugradi ve 6 ay kalarak Kirim a dondu Mengli Giray 1511 de Polonya krallari ile ittifak anlasmasi yapti ve Ukrayna uzerindeki hakimiyet iddiasindan Polonya lehine vazgecti Polonya Kirim Hanligi na yilda 15 bin altin vermeyi kabul ve taahhut etti Mengli Giray 1514 yilinda oldu Bahcesaray da yaptirdigi Zincirli Medrese nin yanindaki turbesine gomulmustur Osmanli Devleti yle iliskilerMengli Giray Bogdan Seferi 1484 sirasinda Osmanli Padisahi II Bayezid le Bazi tarihcilere gore Osmanli Devleti 1475 ve 1478 olaylari sirasinda Hanligin kendisine tabi kilmistir Diger bazi tarihcilere gore de Kirim Hanligi ile Osmanli Devleti yani Fatih Sultan Mehmet ile Mengli Giray bir anlasma yapmis olmalidir Buna gore Kirim Hanlari ancak Cengiz sulalesinden gelen Giray Hanedani soyundan olabilir Hanlari Han Divani inha eder Padisah tayin eder Hanlar Padisah tarafindan azledilebilir fakat idam edilemezler Padisah dusmanlariyla yapacagi savaslarda yardima cagirabilir Kirim Hanlari Osmanli Devleti nin onayi olmadan kendi baslarina dusmanlariyla baris anlasmasi yapabilirler Kirim Hanlari hutbelerde kendi adlarini zikrettirirler ve kendi adlarina para basarlar Bir muddet sonra hutbelerde padisahlarin adlari da okunmustur Yukarida adlari gecen padisah ile han arasinda boyle bir anlasmanin resmen ve yazili olarak tespit ve imza edildigi hususunda bir belge henuz ortaya cikarilmis degildir Varligi da bilinmemektedir Mevcut olsaydi bunun tarafindan tasdik edilmis olmasi gerekirdi Bununla beraber zikredilen maddelerin hukumleri Osmanli Padisahlari ile Kirim Hanlari arasinda fiilen icra edilmis ve yurutulmustur Osmanli Padisahi II Bayezid saltanatinin son yillarinda yaslanmis oldugundan tahta ogullarindan birini gecirmek istedi Vezirler ve bilhassa bas vezir padisaha yumusak huylu olan oglu Sehzade Ahmet i tavsiye ettiler Ahmet in kardesi Yavuz Sultan Selim bu teklife karsi cikti ve bir miktar askerle Istanbul un uzerine yurudu Fakat vuku bulan catismada yenildi Kacip Kirim a kayinbabasi Mengli Giray in yanina geldi Bunu ogrenen Sehzade Ahmet telasa duserek Mengli Giray a bir mektup gonderdi Kendisine siginmis olan kardesi Yavuz Sultan Selim i hapsettigi takdirde Kefe yi ve diger kale sehirleri Kirim Hanligi na birakacagini bildirdi Mengli Giray mektubu getiren elciye su cevabi verdi Memleketimize serefli bir Hanedanin oglu geldi Sebep ve maksadi henuz anlayamadim Ama Rumeli ye gecmek isterse biz buna nasil mani olabiliriz Hapsetmek kardeslige yakismaz Mengli Giray in oglu Mehmed Giray Sehzade Selim in tutuklanmasini istedi Mengli Giray buna razi olmadi Kucuk oglu in ve korumasi altinda kara yoluyla Rumeli ye gecmesini sagladi Feodal sisteme dayanan Kirim Hanligi nin merkeziyetci istikrarli ve kuvvetli Osmanli Devleti nin himayesine girmesi O nun uc yuz yildan fazla bir sure ayakta kalmasina imkan vermistir Osmanli Imparatorlugu nun 18 yuzyildan itibaren zayiflayarak gerilemesi ve buyuyup kuvvetlenen Rusya nin saldirilari karsi duramamasi sonunda Kirim Hanligi da varligini koruyamamis ve Rus Carliginin esaretine dusmustur Osmanli Devleti nin sinirlarindan cok uzak oldugu icin bunun askeri kuvvetinden yardim goremeyen Altin Orda Devleti Kazan Hanligi ve Astrahan Hanligi daha az sure hukumran olmuslar ve Kirim dan cok daha evvel Rusya nin istilasina ugramislardir CocuklariIsimleri bilinen erkek ogullari sunlardir I Mehmed Giray Bahadur Giray I Sahib Giray I Saadet Giray Mubarek Giray I Devlet Giray in babasi Fetih Safa Giray in babasi Bektas Giray Ahmad Giray Burnat Giray Kizlari Yavuz Sultan Selim in esi olan II Ayse Hatun ve Idar Mirza Temruko nun esi dur un babasi olmasindan dolayi Mahidevran Sultan in da dedesidir EserleriMengli Giray akilli kiyasetli siyasi gorusleri isabetli ve sair idi Lehcesinde yazdigi siirleri vardir Bahcesaray daki Hansarayini evvel Bahcesaray daki Zincirli Medreseyi yaptirmistir Boylece ilme ve kulture olan saygi ve bagliligini gostermistir Bu medresede verecek muderridlerin ve okuyacak talebenin yasamlarini saglamak dort bin sekiz yuz toprak vakfetmistir Medresenin kapisi Arapca yazilan sozlerin Turkcesi soyledir Bu medreseyi Tanri nin yardimiyla Haci Giray oglu Mengli Giray yaptirmistir 916 1511 NotlarIngilizce Wikipedia Menli I Giray maddesiDis baglantilarUlkusal Mustecip 1980 Kirim Turk Tatarlari Dunu Bugunu Yarini Istanbul Baha Matbaasi Howorth Henry Hoyle 1880 History of the Mongols from the 9th to the 19th Century Patt 2 Division 1 Londra Longman Green amp co 1 En icon Ingilizce Fisher Alan W 1987 The Crimean Tatars Stanford California Hoover Institution Press ISBN 0817966625 s 9 11 Ingilizce Resmi unvanlarOnce gelen Nur Devlet Kirim Hani 1478 1515 Sonra gelen I Mehmed GirayOnce gelen Nur Devlet Kirim Hani 1469 1475 Sonra gelen Nur DevletOnce gelen Nur Devlet Kirim Hani 1467 Sonra gelen Nur Devlet