Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Köroğlu, hem bir Türk destan kahramanının adıdır, hem de 16.yüzyılda yaşayıp büyük ün kazanmış bir halk ozanının mahlasıdır.
Destan kahramanı Köroğlu'nun öyküleri, Doğu Türkistan’dan Balkanlar’a, Güneybatı Anadolu’dan Sibirya’ya kadar geniş bir coğrafyada 500'e yakın versiyonu anlatılan Köroğlu efsanesinde anlatılır. Halka yardım edip güçsüzü koruyan, padişaha, vezire, yöneticiye isyan eden bir kahraman özelliklerini gösterir.
Kimi araştırmacılara göre bu efsane kahramanı, 16. yüzyılda yaşamış bir halk ozanı ile aynı kişidir. Kimilerine göre ise 16. yüzyılda Anadolu'da yaşamış ve "Köroğlu" mahlasını kullanarak saz çalıp şiir söylemiş olan bir başka "Âşık Köroğlu" vardır.
Destan kahramanı Köroğlu
Tarihsel Kişiliği
Türkiye sahasındaki araştırmalar
Köroğlu’nun tarihî şahsiyeti ile ilgili farklı görüşler mevcuttur. 19. yüzyılda Köroğlu destanını İran Azerbaycanında halktan dinlediği şekliyle yazan ve Batı dünyasına tanıtan Polonyalı diplomat Alexander Chodzko, Köroğlu’nun kimliği hakkında görüş bildiren ilk araştırmacılardandır. Chozdko'ya göre Köroğlu, 17. yüzyılda İran şahı II. Abbas zamanında, Hoy-Erzurum arasında İpek Yolu kervanlarını yağmalayan eşkiyalardandır ve Kula Türkmenlerindendir.
Ziya Gökalp, Türk destanları üzerine bir makalesinde Köroğlu'nun Gazneli Mahmut olduğunu iddia etmiştir; Zeki Velidi Togan'a göre Köroğlu, 7.-8. yüzyıllarda Türkmenistan’da yaşamış bir Türkmen beyidir.Pertev Naili Bortav'a göre Köroğlu’nun gerçek kişiliğini çok geçmişte aramak yersizdir. Onun tespitine göre Köroğlu, bir Celali isyancısıdır ve ilk defa Bolu civarında ortaya çıkmıştır.
Boratav, Köroğlu’nun gerçek şahsiyetinden bahseden ilk Türk yazarın Evliya Çelebi olduğunu belirtmiştir. Köroğlu hakkında Evliya Çelebi seyahatnamesinde şöyle bir fıkra vardır: Evliya Çelebi, 1656 yılında İstanbul’dan Van’a giderken günümüzde Çankırı’nın bir ilçesi olan Çerkeş’in az ilerisinde karşılaştığı ve kendisini soymaya çalışan haramîlere :“Bu sizin ettiğinizi bu dağlarda Köroğlu etmemiştir” demiştir. Böylece, Köroğlu’nun Anadolu’nun kuzeybatısında devlete baş kaldırmış bir eşkıya olduğunu belirtilmiştir.
Faruk Sümer de Köroğlu’nu 1578 İran Savaşı sırasında Bolu’da eşkıyalık yapmış bir tarihî şahsiyet olarak değerlendirmiştir.
Dursun Yıldırım ise, Köroğlu'nun destanın Anadolu sahasındaki varyantlarında Bolu Beyi'nin at terbiyecisi olan "Ürüşan Baba"'nın oğlu olarak tanıtıldığını; Orta Asya'daki anlatılara göre annesinin bir Türk Han'ının kızı olduğunu vurgulamış ve hakkındaki rivayetlerin bir “Celali” reisi ile eşleştirilemeyeceğini belirtmiştir. Yıldırım'a göre efsane Orta Asya’dan Anadolu’ya yayılmış ve bu yayılma esnasında değişikliklere uğramıştır.
Fahrettin Kırzıoğlu, Köroğlu’nun Avşar boyundan Hüsrev Sultan olduğunu ifade etmiş ve, Köroğlu’nun bir Celali isyancısı olarak açıklamasına tepki göstermiştir.
Türkistan sahasındaki araştırmalar
Araştırmacıların çoğu, Köroğlu anlatı metinlerinin Türkistan, Kafkasya ve Anadolu arasında şekillendiği konusunda birleşirler. Bu konuda çalışan bazı araştırmacılar Köroğlu'nun tarihsel kişiliği ve yaşadığı dönem hakkında şu görüşleri belirtmiştir:
Ata Govşudov, 1941 tarihli Görogli adlı eserinde, Köroğlu destanının yayılma sahaları ve versiyonlarına dayanarak 17.-18. yüzyıl aralığından daha eski zamanlara dayanması gerektiğini ifade etmiştir.
Memmedhüseyn Tehmasib, destandaki olayların Azerbaycan sahası içerisinde yaşanan Babek İsyanı ile ilişkilendirilebileceğini belirtmiştir.
, destandaki olayların tarihsel karşılıklarının Safeviler dönemi İran’da yaşayan Türkmenlerin ve diğer halkların tarihinde aranması gerektiğini iddia etmiştir. , Köroğlu’nun köken olarak Tatar olduğunu, B. Mehmedyazov ise Köroğlu’nun Salur Türkmen beylerinden Ugurcık Alp adlı bey olabilceğini söylemiştir.
Söylencelere göre yaşamı
Köroğlu’nun babasının adı destanın farklı versiyonlarında "Yusuf, Deli Yusuf;, Ahmet Baytar, Mirza Sarraf, Kür Batır, Ürüşan Baba, Ubeyd Ali, Kurt Bahadır" olarak yer alır. Pasin'de derlenmiş bir rivayette Köroğlu'nun ailesi hakkında daha detaylı bilgiler anlatılır. Bu rivayete göre Köroğlu’nun babası Ali'dir ve Ali, Pasin'de yaşayan at baytarı Abdurrahmanın iki oğlundan biridir. Ali'nin Hürşan adını verdiği oğlu ileride Köroğlu olmuştur.
Köroğlu’nun çocukluğunun geçtiği yerler kimi rivayetlerde Türkistan, kimlerinde Bolu, Erzurum, İstanbul olarak verilir.
Destanın Anadolu rivayetlerinde Köroğlu’nun babası genellikle padişahın ya da bir beyin yanında at bakıcısı, baytar, vezir gibi görevler yapan bir kişidir. Anlatıların hemen hepsine göre, babasının bakımsız ve yaralı bereli görünen iki cılız atı hediye etmek istemesi Beyi kızdırmış ve gözüne mil çekilerek cezalandırılmasına yol açmıştır. Babası, oğlundan öcünü bu dünyada almasını ister ve Köroğlu, babasının gözlerine mil çekilmesinden sonra Çamlıbel denilen yerde yol kesmeye başlamıştır.
Köroğlu'nun atı Kırat, çoğu rivayete göre bir deniz aygırıyla soylu bir kısrağın çiftleşmesinden doğmuştur.
Köroğlu hikâyelerinde adı geçen Çamlıbel'in neresi olduğu bilinmez. Türkistan’da, Bolu Dağları üzerinde, Malatya yakınında, Bingöl çevresinde, Arpaçay yöresinde bulunan bir yer olduğuna dair rivayetler vardır; ancak öyle bir yer var olmayabilir de.
Çeşitli kaynaklarda Köroğlu fantastik bir insan olarak "on beş yaşında iken ağacı sökecek bir pehlivan" ve "çeliği çiğneyip püskürecek" kuvvette olarak bahsetmiştir. Bıyıkları "yarım balın mumu ile kulaklarının etrafında yedi defa burulacak kadar heybetli" olduğu belirtilmiştir. Ayvaz'ı kaçırmak için Urfa'ya giderken karnı acıktığında çobanın verdiği on beş kişilik ekmeği sütün içine doğrayıp, içmesine engel olmaması için bıyıklarını kulaklarına dolamıştır. İştahı ise "bir oturuşta yedi batman pirinçten pilavı, yedi koyunun budunu, yedi hırça şarap" tüketecek kadar obur olarak olarak tarif edilmiştir.
Âşık Köroğlu ve şiirleri
Âşık Köroğlu, 16. veya 17. yüzyılda Anadolu'da yaşadığı sanılan saz çalma konusunda ünlü bir ozandır. Asıl adı ve doğum tarih bilinmez. III. Murat döneminde Osmanlı ordusunda hizmet etmiştir; ne zaman ve nerede öldüğü hakkında da bir bilgi bulunmaz.
Âşık Köroğlu'nun adı, Aşık Ömer Şairnamesindeki “Köroğlu çalardı perdesizce saz” dizedine geçer. Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde IV. Mehmed devrinde Celali isyancılarının idamı sırasında yaşanan bir olay anlatılırken ünlü saz şairleri arasında "Köroğlu" ismi anılır.
Aşık Köroğlu'nun bir ustasının olup olmadığı bilinmez. Şiirlerini hece vezniyle oluşturmuş; yiğitlik, dostluk, aşk, doğa sevgisi çok sade bir dille ve coşkun bir seslenişle anlatmıştır.
Âşık köroğlu, destan kahramanı Köroğlu’nun ismini, bu destanın şöhretine binaen almış olabilir. Bazı araştırmacıların 16. yüzyılda meydana geldiğini düşündükleri Köroğlu destanının kahramanı olan efsanevi Köroğlu ile Âşık Köroğlu'nun aynı kişiler olup olmadığı tartışılagelen bir konudur.
Köroğlu Destanı
Köroğlu Destanı, anlatının ana kahramanı olan Köroğlu’nun soyu, kahramanlıkları, atı, seferleri, yöneticiliği, yardımcıları, evlatlıkları, evlilikleri ile birlikte anlatıldığı bir sözlü yaratıdır. Derlenmesi ile ilgili ilk çalışmalar 19.yüzyılın ilk yarısında yapılmıştır. Türkiye’de Köroğlu’nun taş baskı kitap olarak basılmış en eski baskısı 1885 tarihlidir.
Destan, Yaşar Kemal'in Üç Anadolu Efsanesi yapıtında günümüz edebiyatına aktarılmıştır. Hüseyin Seyitzade'nin yönettiği 1960 yapımı film ve Atıf Yılmaz'ın yönettiği 1968 yapımı film ile sinemaya uyarlanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Köroğlu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b Asker, Naile (1 Nisan 2019). "Batı Versiyonu Köroğlu Destanında Ozan Köroğlu". Gaziantep University Journal of Social Sciences. 18 (2): 798-804. doi:10.21547/jss.514267. ISSN 1303-0094. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
- ^ a b c d e Gaffaroğlu, Safiye Ceren (2007). "Tematik ilişkiler bağlamında Köroğlu Destanı ve Köroğlu oyunu". Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
- ^ a b c d e f Savcı, Esra Bilge (2016). . Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Faruk Sümer, Nurettin Albayrak. "KÖROĞLU". TDV İslâm Ansiklopedisi. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
- ^ Boratav, Pertev Naili (1984). Köroğlu Destanı. Adam Yayıncılık. s. 72-73.
- ^ a b c Ekici, Metin (19 Mart 2015). "KÖROĞLU". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
Konuyla ilgili eserler
- Pertev Naili Boratav (1984, Orijinal eser 1931), Köroğlu Destanı, Adam Yayıncılık.
- ^ Boratav, Pertev Naili (1984). Köroğlu Destanı. Adam Yayıncılık.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Koroglu hem bir Turk destan kahramaninin adidir hem de 16 yuzyilda yasayip buyuk un kazanmis bir halk ozaninin mahlasidir 1989 Sovyetler pulunda Azerbaycan li Koroglu efsanesiBaku deki Koroglu aniti Destan kahramani Koroglu nun oykuleri Dogu Turkistan dan Balkanlar a Guneybati Anadolu dan Sibirya ya kadar genis bir cografyada 500 e yakin versiyonu anlatilan Koroglu efsanesinde anlatilir Halka yardim edip gucsuzu koruyan padisaha vezire yoneticiye isyan eden bir kahraman ozelliklerini gosterir Kimi arastirmacilara gore bu efsane kahramani 16 yuzyilda yasamis bir halk ozani ile ayni kisidir Kimilerine gore ise 16 yuzyilda Anadolu da yasamis ve Koroglu mahlasini kullanarak saz calip siir soylemis olan bir baska Asik Koroglu vardir Destan kahramani KorogluTarihsel Kisiligi Turkiye sahasindaki arastirmalar Koroglu nun tarihi sahsiyeti ile ilgili farkli gorusler mevcuttur 19 yuzyilda Koroglu destanini Iran Azerbaycaninda halktan dinledigi sekliyle yazan ve Bati dunyasina tanitan Polonyali diplomat Alexander Chodzko Koroglu nun kimligi hakkinda gorus bildiren ilk arastirmacilardandir Chozdko ya gore Koroglu 17 yuzyilda Iran sahi II Abbas zamaninda Hoy Erzurum arasinda Ipek Yolu kervanlarini yagmalayan eskiyalardandir ve Kula Turkmenlerindendir Ziya Gokalp Turk destanlari uzerine bir makalesinde Koroglu nun Gazneli Mahmut oldugunu iddia etmistir Zeki Velidi Togan a gore Koroglu 7 8 yuzyillarda Turkmenistan da yasamis bir Turkmen beyidir Pertev Naili Bortav a gore Koroglu nun gercek kisiligini cok gecmiste aramak yersizdir Onun tespitine gore Koroglu bir Celali isyancisidir ve ilk defa Bolu civarinda ortaya cikmistir Boratav Koroglu nun gercek sahsiyetinden bahseden ilk Turk yazarin Evliya Celebi oldugunu belirtmistir Koroglu hakkinda Evliya Celebi seyahatnamesinde soyle bir fikra vardir Evliya Celebi 1656 yilinda Istanbul dan Van a giderken gunumuzde Cankiri nin bir ilcesi olan Cerkes in az ilerisinde karsilastigi ve kendisini soymaya calisan haramilere Bu sizin ettiginizi bu daglarda Koroglu etmemistir demistir Boylece Koroglu nun Anadolu nun kuzeybatisinda devlete bas kaldirmis bir eskiya oldugunu belirtilmistir Faruk Sumer de Koroglu nu 1578 Iran Savasi sirasinda Bolu da eskiyalik yapmis bir tarihi sahsiyet olarak degerlendirmistir Dursun Yildirim ise Koroglu nun destanin Anadolu sahasindaki varyantlarinda Bolu Beyi nin at terbiyecisi olan Urusan Baba nin oglu olarak tanitildigini Orta Asya daki anlatilara gore annesinin bir Turk Han inin kizi oldugunu vurgulamis ve hakkindaki rivayetlerin bir Celali reisi ile eslestirilemeyecegini belirtmistir Yildirim a gore efsane Orta Asya dan Anadolu ya yayilmis ve bu yayilma esnasinda degisikliklere ugramistir Fahrettin Kirzioglu Koroglu nun Avsar boyundan Husrev Sultan oldugunu ifade etmis ve Koroglu nun bir Celali isyancisi olarak aciklamasina tepki gostermistir Turkistan sahasindaki arastirmalar Arastirmacilarin cogu Koroglu anlati metinlerinin Turkistan Kafkasya ve Anadolu arasinda sekillendigi konusunda birlesirler Bu konuda calisan bazi arastirmacilar Koroglu nun tarihsel kisiligi ve yasadigi donem hakkinda su gorusleri belirtmistir Ata Govsudov 1941 tarihli Gorogli adli eserinde Koroglu destaninin yayilma sahalari ve versiyonlarina dayanarak 17 18 yuzyil araligindan daha eski zamanlara dayanmasi gerektigini ifade etmistir Memmedhuseyn Tehmasib destandaki olaylarin Azerbaycan sahasi icerisinde yasanan Babek Isyani ile iliskilendirilebilecegini belirtmistir destandaki olaylarin tarihsel karsiliklarinin Safeviler donemi Iran da yasayan Turkmenlerin ve diger halklarin tarihinde aranmasi gerektigini iddia etmistir Koroglu nun koken olarak Tatar oldugunu B Mehmedyazov ise Koroglu nun Salur Turkmen beylerinden Ugurcik Alp adli bey olabilcegini soylemistir Soylencelere gore yasami Koroglu nun babasinin adi destanin farkli versiyonlarinda Yusuf Deli Yusuf Ahmet Baytar Mirza Sarraf Kur Batir Urusan Baba Ubeyd Ali Kurt Bahadir olarak yer alir Pasin de derlenmis bir rivayette Koroglu nun ailesi hakkinda daha detayli bilgiler anlatilir Bu rivayete gore Koroglu nun babasi Ali dir ve Ali Pasin de yasayan at baytari Abdurrahmanin iki oglundan biridir Ali nin Hursan adini verdigi oglu ileride Koroglu olmustur Koroglu nun cocuklugunun gectigi yerler kimi rivayetlerde Turkistan kimlerinde Bolu Erzurum Istanbul olarak verilir Destanin Anadolu rivayetlerinde Koroglu nun babasi genellikle padisahin ya da bir beyin yaninda at bakicisi baytar vezir gibi gorevler yapan bir kisidir Anlatilarin hemen hepsine gore babasinin bakimsiz ve yarali bereli gorunen iki ciliz ati hediye etmek istemesi Beyi kizdirmis ve gozune mil cekilerek cezalandirilmasina yol acmistir Babasi oglundan ocunu bu dunyada almasini ister ve Koroglu babasinin gozlerine mil cekilmesinden sonra Camlibel denilen yerde yol kesmeye baslamistir Koroglu nun ati Kirat cogu rivayete gore bir deniz aygiriyla soylu bir kisragin ciftlesmesinden dogmustur Koroglu hikayelerinde adi gecen Camlibel in neresi oldugu bilinmez Turkistan da Bolu Daglari uzerinde Malatya yakininda Bingol cevresinde Arpacay yoresinde bulunan bir yer olduguna dair rivayetler vardir ancak oyle bir yer var olmayabilir de Cesitli kaynaklarda Koroglu fantastik bir insan olarak on bes yasinda iken agaci sokecek bir pehlivan ve celigi cigneyip puskurecek kuvvette olarak bahsetmistir Biyiklari yarim balin mumu ile kulaklarinin etrafinda yedi defa burulacak kadar heybetli oldugu belirtilmistir Ayvaz i kacirmak icin Urfa ya giderken karni aciktiginda cobanin verdigi on bes kisilik ekmegi sutun icine dograyip icmesine engel olmamasi icin biyiklarini kulaklarina dolamistir Istahi ise bir oturusta yedi batman pirincten pilavi yedi koyunun budunu yedi hirca sarap tuketecek kadar obur olarak olarak tarif edilmistir Asik Koroglu ve siirleriAsik Koroglu 16 veya 17 yuzyilda Anadolu da yasadigi sanilan saz calma konusunda unlu bir ozandir Asil adi ve dogum tarih bilinmez III Murat doneminde Osmanli ordusunda hizmet etmistir ne zaman ve nerede oldugu hakkinda da bir bilgi bulunmaz Asik Koroglu nun adi Asik Omer Sairnamesindeki Koroglu calardi perdesizce saz dizedine gecer Evliya Celebi Seyahatnamesi nde IV Mehmed devrinde Celali isyancilarinin idami sirasinda yasanan bir olay anlatilirken unlu saz sairleri arasinda Koroglu ismi anilir Asik Koroglu nun bir ustasinin olup olmadigi bilinmez Siirlerini hece vezniyle olusturmus yigitlik dostluk ask doga sevgisi cok sade bir dille ve coskun bir seslenisle anlatmistir Asik koroglu destan kahramani Koroglu nun ismini bu destanin sohretine binaen almis olabilir Bazi arastirmacilarin 16 yuzyilda meydana geldigini dusundukleri Koroglu destaninin kahramani olan efsanevi Koroglu ile Asik Koroglu nun ayni kisiler olup olmadigi tartisilagelen bir konudur Koroglu DestaniKoroglu Destani anlatinin ana kahramani olan Koroglu nun soyu kahramanliklari ati seferleri yoneticiligi yardimcilari evlatliklari evlilikleri ile birlikte anlatildigi bir sozlu yaratidir Derlenmesi ile ilgili ilk calismalar 19 yuzyilin ilk yarisinda yapilmistir Turkiye de Koroglu nun tas baski kitap olarak basilmis en eski baskisi 1885 tarihlidir Destan Yasar Kemal in Uc Anadolu Efsanesi yapitinda gunumuz edebiyatina aktarilmistir Huseyin Seyitzade nin yonettigi 1960 yapimi film ve Atif Yilmaz in yonettigi 1968 yapimi film ile sinemaya uyarlanmistir Ayrica bakinizKoroglu Destani Uc Anadolu Efsanesi Koroglu film 1960 Koroglu film Koroglu BalesiKaynakcaWikimedia Commons ta Koroglu ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir a b Asker Naile 1 Nisan 2019 Bati Versiyonu Koroglu Destaninda Ozan Koroglu Gaziantep University Journal of Social Sciences 18 2 798 804 doi 10 21547 jss 514267 ISSN 1303 0094 19 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2024 a b c d e Gaffaroglu Safiye Ceren 2007 Tematik iliskiler baglaminda Koroglu Destani ve Koroglu oyunu Hacettepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi 13 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2024 a b c d e f Savci Esra Bilge 2016 Gazi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu doktora tezi 19 Subat 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Faruk Sumer Nurettin Albayrak KOROGLU TDV Islam Ansiklopedisi 19 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2024 Boratav Pertev Naili 1984 Koroglu Destani Adam Yayincilik s 72 73 a b c Ekici Metin 19 Mart 2015 KOROGLU Turk Edebiyati Isimler Sozlugu 19 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2024 Konuyla ilgili eserlerPertev Naili Boratav 1984 Orijinal eser 1931 Koroglu Destani Adam Yayincilik Boratav Pertev Naili 1984 Koroglu Destani Adam Yayincilik