Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kaptan-ı derya (Osmanlıca: قپودان دریا, Kapudân-ı Deryâ), Osmanlı İmparatorluğu'nda donanma komutanlarına verilen addır.
Galata Çavuşu Galata Muhafızları Subayı
Tersane Baş Çavuşu Tersane Muhafızları Subayı
Kaptan Paşa Kaptan-i Derya
Çıplak Çavuş Çıplaklar Subayı
Çıplak Kaptanpaşa Maiyeti
Kuruluş ve tarihsel gelişme
16. yüzyılın ortalarına kadar beylerbeyi rütbesi, o tarihlerden sonra vezir kaptan-ı deryaların (kaptanpaşa da denir) önemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun denizaşırı topraklarının genişlemesiyle ve Akdeniz kıyılarındaki fetihler çoğaldıkça arttı.
Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılır, Osmanlı İmparatorluğu'nun "deniz eyaletleri" diye adlandırılan eyaletlerini (Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Akdeniz adaları) doğrudan ya da denizci paşalar aracılığıyla denetimleri altında tutarlardı. Başlangıçta Gelibolu'da daha sonraları İstanbul'da Kasımpaşa'da oturan ve semt ile tersanenin güvenliğinden sorumlu olan kaptan-ı deryaların unvanı Tanzimat döneminde kaldırıldı.
İlk Osmanlı deryabeyleri, sancak yöneticiliği de yapıyorlardı. Osmanlı deniz üssü İzmit'ten Gelibolu'ya taşındıktan sonra deryabeyine kaptan-ı derya da denmeye başladı. II. Mehmed döneminde donanma güçlü bir yapıya ve örgüte kavuşurken, kaptan-ı deryanın yetkileri de artırıldı. 1533-34'te, Cezair-i Bahr-i Sefid ile Cezayir-i Garp bir yönetimde birleştirilerek Kaptanpaşa eyaleti oluşturulunca, kaptan-ı deryanın aynı zamanda bu eyaletin yöneticisi olması, eyalet işlerini de atayacağı bir vekille yürütmesi kabul edildi. Ama kaptan-ı deryalığın önem kazanması Barbaros Hayreddin Paşa'nın bu görevi yürütmesi sırasında oldu. 16. yüzyılın sonunda kaptan-ı deryalığa atananların vezirlik rütbesiyle Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılmaları uygulaması başlatıldı.
Kaptan-ı derya, Donanma-yı Hümayun'un ve Tersane-i Amire'nin en büyük amiriydi. Denizcilikle bütün atamaları yapma, hüküm yazma ve tuğra çekme yetkisi vardı. Derya Kalemi'ne bağlı zeamet ve tımarların dağıtımını da o yapardı.
Kaptan-ı deryalığa atanan kişi önce sadrazamın katında kürk giyer, sonra törenle Tersane-i Amire'ye gidip göreve başlardı. Bazen denizcilerden de atamalar yapılmakla birlikte, bu göreve çoğunlukla sivil ve asker vezirler getirilirdi. Donanmanın manevrasını, kıyı ve açık deniz karakol hizmetlerini, Tersane-i Amire çalışmalarını planlamak kaptan-ı deryanın asıl görevleriydi. Tersane-i Amire'deki makamında şikayetleri dinleyen kaptan-ı derya, Haliç ve çevresinin güvenliğinden de sorumluydu. Tersane-i Amire alanlarındaki davalara doğrudan bakar, idam cezası da verebilirdi. Bazı davaları da kadıya havale ederdi.
Donanmayla denize açılacağı zaman, İstanbul'dan hareket etmeden önce Tersane-i Amire'de sadrazama teftiş verir, sonra onunla birlikte Topkapı Sarayı'na giderek padişahın katına çıkardı. Bu sırada donanma da saray açıklarında demirleyerek top atışıyla selamlama görevini yerine getirirdi. İstanbul'da olmadığı zamanlarda kaptan-ı deryaya tersane emini vekalet ederdi. En kıdemli yardımcısı tersane kethüdası, donanmadaki yardımcıları da kapudane, patrone ve riyale idi.
Kaptan-ı deryalık 1867'de kaldırılarak Bahriye Nezareti ve Kumanda Meclisi adında iki birim oluşturuldu. 1876'da ve 1878-80 arasında yeniden kurulduysa da, sonunda kaptan-ı deryanın asıl görevlerini bahriye nazırı üstlendi.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII. Dizi 1988 (3. Baskı)
- Bostan, İdris (1992 Y.bas. 2003) Osmanlı Bahriye Teşkilatı XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire, Ankara: Ankara:Türk Tarih Kurumu, ISBN 99751604311
- Danişmend, İsmail Hâmi, (1971) Osmanlı Devlet Erkânı, İIstanbul:Türkiye Yayınevi Say,: 172-
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Kaptan-ı derya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Bostan, İdris (2001 '"Kapudan Paşa" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:24, Ssayfa:354-355, Ankara:TDV Vakfi Online:[1] 24 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ōzbaran, S. (1997). "Ḳapudan Pas̲h̲a". The Encyclopedia of Islam, New Ed., Cilt: IV: Ira–Khap. Say,:571-572. Leiden ve New York: BRILL. Online:[2][] .brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/k-apudan-pas-h-a-SIM_3884 (İngilizce).
- Gordon, Bruce R. (...) Regnal Chronologies. "The Aegean Islands 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: The Aegean Sea: Cezair Bahr-i-Sefid and the Kaptan-ý Derya (Kapudan Pasha - Lord Admiral)". Online: [3] 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kaptan i derya Osmanlica قپودان دریا Kapudan i Derya Osmanli Imparatorlugu nda donanma komutanlarina verilen addir Ic Oglan Cavusu Acemi Ocagi Subayi Galata Cavusu Galata Muhafizlari Subayi Tersane Bas Cavusu Tersane Muhafizlari Subayi Kaptan Pasa Kaptan i Derya Ciplak Cavus Ciplaklar Subayi Ciplak Kaptanpasa MaiyetiKurulus ve tarihsel gelisme16 yuzyilin ortalarina kadar beylerbeyi rutbesi o tarihlerden sonra vezir kaptan i deryalarin kaptanpasa da denir onemi Osmanli Imparatorlugu nun denizasiri topraklarinin genislemesiyle ve Akdeniz kiyilarindaki fetihler cogaldikca artti Divan i Humayun a uye olarak katilir Osmanli Imparatorlugu nun deniz eyaletleri diye adlandirilan eyaletlerini Cezayir Tunus Trablusgarp Akdeniz adalari dogrudan ya da denizci pasalar araciligiyla denetimleri altinda tutarlardi Baslangicta Gelibolu da daha sonralari Istanbul da Kasimpasa da oturan ve semt ile tersanenin guvenliginden sorumlu olan kaptan i deryalarin unvani Tanzimat doneminde kaldirildi Ilk Osmanli deryabeyleri sancak yoneticiligi de yapiyorlardi Osmanli deniz ussu Izmit ten Gelibolu ya tasindiktan sonra deryabeyine kaptan i derya da denmeye basladi II Mehmed doneminde donanma guclu bir yapiya ve orgute kavusurken kaptan i deryanin yetkileri de artirildi 1533 34 te Cezair i Bahr i Sefid ile Cezayir i Garp bir yonetimde birlestirilerek Kaptanpasa eyaleti olusturulunca kaptan i deryanin ayni zamanda bu eyaletin yoneticisi olmasi eyalet islerini de atayacagi bir vekille yurutmesi kabul edildi Ama kaptan i deryaligin onem kazanmasi Barbaros Hayreddin Pasa nin bu gorevi yurutmesi sirasinda oldu 16 yuzyilin sonunda kaptan i deryaliga atananlarin vezirlik rutbesiyle Divan i Humayun a uye olarak katilmalari uygulamasi baslatildi Kaptan i derya Donanma yi Humayun un ve Tersane i Amire nin en buyuk amiriydi Denizcilikle butun atamalari yapma hukum yazma ve tugra cekme yetkisi vardi Derya Kalemi ne bagli zeamet ve timarlarin dagitimini da o yapardi Kaptan i deryaliga atanan kisi once sadrazamin katinda kurk giyer sonra torenle Tersane i Amire ye gidip goreve baslardi Bazen denizcilerden de atamalar yapilmakla birlikte bu goreve cogunlukla sivil ve asker vezirler getirilirdi Donanmanin manevrasini kiyi ve acik deniz karakol hizmetlerini Tersane i Amire calismalarini planlamak kaptan i deryanin asil gorevleriydi Tersane i Amire deki makaminda sikayetleri dinleyen kaptan i derya Halic ve cevresinin guvenliginden de sorumluydu Tersane i Amire alanlarindaki davalara dogrudan bakar idam cezasi da verebilirdi Bazi davalari da kadiya havale ederdi Donanmayla denize acilacagi zaman Istanbul dan hareket etmeden once Tersane i Amire de sadrazama teftis verir sonra onunla birlikte Topkapi Sarayi na giderek padisahin katina cikardi Bu sirada donanma da saray aciklarinda demirleyerek top atisiyla selamlama gorevini yerine getirirdi Istanbul da olmadigi zamanlarda kaptan i deryaya tersane emini vekalet ederdi En kidemli yardimcisi tersane kethudasi donanmadaki yardimcilari da kapudane patrone ve riyale idi Kaptan i deryalik 1867 de kaldirilarak Bahriye Nezareti ve Kumanda Meclisi adinda iki birim olusturuldu 1876 da ve 1878 80 arasinda yeniden kurulduysa da sonunda kaptan i deryanin asil gorevlerini bahriye naziri ustlendi Ayrica bakinizOsmanli kaptan i deryalari listesiKaynakcaUzuncarsili Ismail Hakki Osmanli Devletinin Merkez ve Bahriye Teskilati Ankara Turk Tarih Kurumu Yayinlari VIII Dizi 1988 3 Baski ISBN 975 16 0042 1 Bostan Idris 1992 Y bas 2003 Osmanli Bahriye Teskilati XVII Yuzyilda Tersane i Amire Ankara Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 99751604311 Danismend Ismail Hami 1971 Osmanli Devlet Erkani IIstanbul Turkiye Yayinevi Say 172 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Kaptan i derya ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Bostan Idris 2001 Kapudan Pasa Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi Cilt 24 Ssayfa 354 355 Ankara TDV Vakfi Online 1 24 Kasim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ōzbaran S 1997 Ḳapudan Pas h a The Encyclopedia of Islam New Ed Cilt IV Ira Khap Say 571 572 Leiden ve New York BRILL ISBN 90 04 05745 5 Online 2 olu kirik baglanti brillonline com entries encyclopaedia of islam 2 k apudan pas h a SIM 3884 Ingilizce Gordon Bruce R Regnal Chronologies The Aegean Islands 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Aegean Sea Cezair Bahr i Sefid and the Kaptan y Derya Kapudan Pasha Lord Admiral Online 3 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce