Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kronolojik tarihleme ya da kısaca tarihleme, bir nesne ya da olaya geçmişte bir tarih atfederek, söz konusu nesne ya da olayın önceden belirlenmiş bir kronoloji içinde yer almasını sağlama sürecidir. Bu işlem genellikle “tarihlendirme veya tarihleme yöntemi” (İngilizce: "dating method") olarak bilinen bir yöntem gerektirir. Farklı kriterlere ve tekniklere bağlı olarak çeşitli tarihleme yöntemleri mevcuttur ve bu tür teknikleri kullanan disiplinlerin çok iyi bilinen bazı örnekleri, örneğin tarih, arkeoloji, jeoloji, paleontoloji, astronomi ve hatta adli tıp, çünkü sonuncusunda bazen bir kadavra ölümünün geçmişte hangi anda gerçekleştiğini araştırmak gerekir. Bu yöntemler genel olarak, belirli bir tarih veya tarih aralığını içeren mutlak tarihleme veya eserler ile olayları diğer olaylara ve/veya eserlere göre bir zaman çizelgesine yerleştiren tarihlendirmeyi ifade eden göreceli tarihleme olarak tanımlanır. Yakın dönem aralığındaki yazılar ve stratigrafik işaretler gibi diğer belirteçler de bir eserin veya olayın kronolojiye yerleştirilmesine yardımcı olabilir.
Mutlak ve göreceli tarihleme
Tarihlendirme yöntemleri en yaygın olarak iki kritere göre sınıflandırılır: ve mutlak tarihleme.
Göreceli tarihleme
yöntemleri bir nesnenin veya olayın mutlak yaşını belirleyemez, ancak belirli bir olayın mutlak tarihi iyi bilinen başka bir olaydan önce veya sonra gerçekleşmesinin imkansızlığını belirleyebilir. Bu göreceli tarihleme yönteminde, Latince terimler ve genellikle sırasıyla bir olayın meydana geldiği veya bir eserin bir tabaka içinde bırakıldığı olası en son ve en eski anları belirtmek için kullanılır. Ancak bu yöntem diğer birçok disiplinde de kullanışlıdır. Örneğin tarihçiler Shakespeare'in oyununun 1587'den önce yazılmadığını bilirler çünkü Shakespeare'in oyununu yazmak için kullandığı birincil kaynak 'in Chronicles kitabının 1587'ye kadar yayınlanmamış olan ikinci baskısıydı. Dolayısıyla, 1587 yılı Shakespeare'in "V. Henry" oyununun "post quem" tarihidir. Bu da oyunun mutlaka 1587'den sonra (Latince'de "post") yazıldığı anlamına gelmektedir.
Aynı tümevarım mekanizması arkeoloji, jeoloji ve paleontolojide de birçok şekilde uygulanmaktadır. Örneğin, mutlak tarihlendirme için zorluklar veya belirsizlikler arz eden bir tabakada, paleopalinoloji tabakada bulunan polenlerin incelenmesi yoluyla göreceli bir referans olarak kullanılabilir. Bu, soyu tükenmiş olsun ya da olmasın bazı botanik türlerin zaman ölçeğinde belirli bir konuma ait olduğunun iyi bilinmesi gibi basit bir nedenden dolayı kabul edilmektedir.
Jeoloji, paleontoloji veya arkeolojide kullanılan göreceli tarihlendirme yöntemleri ve göreceli tarihlendirme uygulamalarının kapsamlı olmayan bir listesi aşağıda yer almaktadır:
- Harris matrisi
- Süperpozisyon yasası
- temelinde deniz izotop aşamaları
- Palinoloji, arkeolojik tabakaların göreceli olarak tarihlendirilmesi için modern tarihli polenlerin incelenmesi, ayrıca adli palinolojide de kullanılır.
- Paleomanyetizma
- Paleopalinoloji, ayrıca "Palaeopalinoloji" olarak da yazılır, jeolojik tabakaların göreceli tarihlendirilmesi için fosilleşmiş polenlerin incelenmesi.
- Orijinal yataylık prensibi
- Serileştirme (arkeoloji)
- (bir tür seri tarihleme)
- Uranyum-kurşun tarihleme Kurşun korozyon tarihlemesi (sadece arkeolojide kullanılır)
Mutlak tarihleme
Mutlak tarihleme yöntemleri, bir nesnenin ortaya çıktığı veya bir olayın gerçekleştiği belirli bir zamanı belirlemeye çalışır. Bu tekniklerin sonuçları bilim camiasında büyük ölçüde kabul görse de, örnekleme hataları ve jeolojik bozulmalar da dahil olmak üzere doğru mutlak tarihlemenin keşfini engelleyebilecek çeşitli faktörler vardır. Bu tür kronolojik tarihlendirme, başta Radyometrik tarihleme yöntemleri olmak üzere mutlak referans kriterlerini kullanır. Maddi kalıntılar, kalıntıları oluşturan organik malzemeler incelenerek kesin olarak tarihlendirilebilir. Örneğin, tuğla parçaları içeren kalıntılar, malzemenin yaklaşık olarak kaç yıl önce pişirildiğini belirlemek için tarihleme sürecinden geçebilir. Bu teknik, sökülen tuğlaların termolüminesansını test ederek Toruń'daki Aziz James Kilisesi'nin tarihini keşfetmek için kullanıldı. Bu örnekte, kilisenin tarihsel bilgisindeki bir boşluğu dolduran kesin bir tarih belirlenmiştir.
Bu teknikler başka birçok alanda da kullanılmaktadır. Örneğin jeologlar, köken dönemlerini keşfetmek için kaya tortularına mutlak tarihleme yöntemleri uygularlar.
Hem radyometrik hem de radyometrik olmayan mutlak tarihleme yöntemlerine bazı örnekler aşağıda verilmiştir:
- Argon-argon tarihleme
- Astronomik kronoloji
- Karbon tarihleme: Radyokarbon tarihleme olarak da bilinen bu yöntem, insan ve hayvan kalıntılarının yanı sıra eserlerdeki organik malzemenin yaşını da ortaya çıkarabilir. Bu süreç yaklaşık 50.000 yıl öncesine kadar olan tarihleri güvenilir bir şekilde ölçebilir.
- , bu yöntem zaman ölçeğinde kesin bir anı değil, ölü bir bireyin ölüm yaşını belirler.
- (sadece arkeolojide kullanılır)
- Dendrokronoloji
- Fizyon iz tarihlendirmesi
- Jeokronoloji
- Potasyum-argon tarihleme
-
- Moleküler saat (çoğunlukla filogenetik ve evrimsel biyoloji alanlarında kullanılır)
- (yalnızca arkeolojide kullanılır)
- Uranyum-kurşun tarihleme
- Uranyum-toryum tarihlemesi
- , günümüzden yaklaşık 10.000 ila 2 milyon yıl önce (BP - Before Present) veya 234U'nun yarı ömrünün yaklaşık sekiz katına kadar olan örneklerin tarihlendirilmesinde yararlıdır.
Arkeolojide tarihlendirme yöntemleri
Tıpkı jeologlar veya paleontologlar gibi, arkeologlar da hem eski hem de yeni insanların yaşını belirlemek için getirilirler. Dolayısıyla, arkeolojik olarak değerlendirilebilmesi için, tarihlendirilecek kalıntıların, nesnelerin veya eserlerin insan faaliyetleriyle ilgili olması gerekir. Tarihlendirilecek kalıntılar veya unsurlar insan türünden daha eskiyse, bunları inceleyen disiplinlerin jeoloji veya paleontoloji gibi bilimler olduğu varsayılır.
Bununla birlikte, arkeolojik tarihlendirmedeki zaman aralığı, tek bir insanın ortalama ömrüne kıyasla çok büyük olabilir. Örnek olarak Güney Afrika'nın güney kıyısındaki Pinnacle Point mağaraları, 170.000 yıl öncesinden itibaren deniz kaynaklarının (kabuklu deniz ürünleri) insanlar tarafından düzenli olarak kullanıldığına dair kanıtlar sağlamıştır. Öte yandan, yüz yıl kadar yeni kalıntılar da arkeolojik tarihleme yöntemlerinin hedefi olabilmektedir. Bu, 1992 yılında Güney Carolina'da (Amerika Birleşik Devletleri) kazı yapılan 18. yüzyıldan kalma bir yelkenli örneğidir. Dolayısıyla, en eskisinden en gencine kadar, tüm arkeolojik sitlerin uygun bir yöntemle tarihlendirilmesi muhtemeldir.
çıkarılan malzemenin tarihlendirilmesi, bir eser üzerinde doğrudan çalışılarak yapılabilir veya ile içinde bulunan malzemelerle çıkarılabilir veya (sekans) içinde tarihlendirilebilir bağlamlara göre keşfedildiği noktadan çıkarılabilir. Tarihleme esas olarak gerçekleştirilir, ancak iyi uygulamayı desteklemek için “nokta tarihleme” adı verilen bazı ön tarihleme çalışmaları genellikle kazı ile birlikte yürütülür. Tarihlendirme, arkeolojide geçmişin modellerini oluşturmak için çok önemlidir, çünkü tarihlendirilebilir nesnelerin ve örneklerin bütünlüğüne dayanır. Birçok arkeoloji bilimi disiplini, tarihleme kanıtlarıyla ilgilenir, ancak pratikte bazı durumlarda birkaç farklı tarihleme tekniği uygulanmalıdır, bu nedenle kazı sırasında kaydedilen bir arkeolojik dizinin çoğu için tarihleme kanıtı, üzerine dikkatli bir çalışma ile bilinen mutlak veya bazı ilişkili adımlardan gelen bilgilerin eşleştirilmesini gerektirir.
Buna ek olarak, geçmişteki insan varlığı veya geçmişteki insan faaliyetleriyle olan özel ilişkisi nedeniyle arkeoloji, diğer bilimlerle paylaştığı neredeyse tüm tarihleme yöntemlerini kullanır, ancak aşağıdakiler gibi bazı özel varyasyonlar da vardır:
Yazılı işaretler
- Epigrafi - yazıtların analizi, harflerin tanımlanması, anlamlarının açıklığa kavuşturulması, kullanımlarının tarihlere ve kültürel bağlamlara göre sınıflandırılması ve yazı ve yazarlar hakkında sonuçlar çıkarılması yoluyla.
- Nümismatik - birçok sikkenin üzerinde üretim tarihi yazılıdır veya kullanımları tarihsel kayıtlarda belirtilmiştir.
- Paleografi - tarihi el yazmalarının deşifre edilmesi, okunması ve tarihlendirilmesi de dahil olmak üzere eski yazıların incelenmesi.
Serileştirme
Serileme göreceli bir tarihleme yöntemidir (bkz. yukarıda göreceli tarihleme yöntemleri listesi). Sıralamanın pratik bir uygulamasına örnek olarak, taş alet veya çanak çömlek gibi eserlerin bilinen (stil) karşılaştırması verilebilir.
Yaşa eşdeğer stratigrafik belirteçler
- Paleomanyetizma (göreceli bir tarihleme yöntemi, bkz. yukarıdaki ilgili liste)
- dayalı deniz izotop aşaması (göreceli bir tarihleme yöntemi, yukarıdaki ilgili listeye bakınız)
- (mutlak bir tarihleme yöntemi, bkz. yukarıdaki ilgili liste)
Stratigrafik ilişkiler
Bir arkeolojik alanın , o alandaki belirli faaliyetleri (“bağlamlar”) tarihlendirmek veya tarihini kesinleştirmek için kullanılabilir. Örneğin, bir kontekst tarihi bilinen diğer iki kontekst arasında mühürlenmişse, ortadaki kontekstin bu tarihler arasına tarihlenmesi gerektiği sonucuna varılabilir.
Notlar
- ^ en: Cross-cutting relationships
- ^ en: Fluorine absorption dating
- ^ en: Law of included fragments
- ^ en: Lichenometry
- ^ en: oxygen isotope ratio cycle
- ^ en: Marine isotope stage
- ^ en: Melt inclusions
- ^ en: Nitrogen dating
- ^ en: Principle of original horizontality
- ^ en: Principle of lateral continuity
- ^ en: Principle of faunal succession
- ^ en: Seriation
- ^ en: Sequence dating
- ^ en: Tephrochronology
- ^ en: Typology
- ^ en: Uranium–lead dating
- ^ en: Varnish microlamination
- ^ en: Vole clock
- ^ en: Amino acid dating
- ^ en: Archaeomagnetic dating
- ^ en: Argon–argon dating
- ^ en: Astronomical chronology
- ^ en: Cementochronology
- ^ en: Electron spin resonance dating
- ^ en: Fission track dating
- ^ en: Geochronology
- ^ en: Herbchronology
- ^ en: Iodine–xenon dating
- ^ en: Potassium–argon dating
- ^ en: Lead–lead dating
- ^ en: Luminescence dating
- ^ en: Thermoluminescence dating
- ^ en: Optically stimulated luminescence
- ^ en: Optically stimulated luminescence thermochronometry
- ^ en: Molecular clock
- ^ en: Obsidian hydration dating
- ^ en: Oxidizable carbon ratio dating
- ^ en: Rehydroxylation dating
- ^ en: Rubidium–strontium dating
- ^ en: Samarium–neodymium dating
- ^ en: Tephrochronology
- ^ en: Uranium–lead dating
- ^ en: Uranium–thorium dating
- ^ en: Uranium–uranium dating
- ^ en: Wiggle matching
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Archaeological Dating". Crow Canyon Archaeological Center (İngilizce). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2020.
- ^ Greer, Clayton A. (June 1954). "Shakespeare's Use of The Famous Victories of Henry V". . Cilt 199. ss. 238-41. doi:10.1093/nq/199.jun.238.
- ^ Süperiletkenlik konusunda uzman olan Kimya Profesörü Shimon Reich, İsrail'de ve antik dönemde başka yerlerde yaygın olarak kullanılan bir malzeme olan kurşunun manyetik özelliklerine dayanarak eserlerin tarihlendirilmesi için bir yöntem ortaya koydu. Reich ve çalışma arkadaşları, kriyojenik sıcaklıklarda kurşunun bir süper iletken haline geldiğini, ancak yüzyıllar boyunca hava ve suya maruz kalması sonucu oluşan korozyon ürünlerinin (kurşun oksit ve ) süper iletken olmadığını bulmuşlardır. Manyetik ölçümler ve (diğer teknikler kullanılarak) 2500 yıllık olduğu bilinen eserlerle karşılaştırma temelinde grup, kurşun korozyon ürünlerinin kütlesinin bir nesnenin yaşıyla doğru orantılı olduğunu gösterdi. (New Journal of Physics, 2003, 5, 99)
- ^ Jacoby, M. (5 Mart 2007). "Chemistry in the Holy Land". Chemical & Engineering News. American Chemical Society. s. 20.
- ^ Watchman, Alan; Twidale, Charles (1 Temmuz 2002). "Relative and 'absolute' dating of land surfaces". Earth-Science Reviews (İngilizce). 58 (1). ss. 1-49. doi:10.1016/S0012-8252(01)00080-0. ISSN 0012-8252.
- ^ IUPAC, , 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü: (2006-) "radioactive dating".
- ^ Sanjurjo-Sánchez, Jorge (2016). An Overview of the Use of Absolute Dating Techniques in Ancient Construction Materials. Multidisciplinary Digital Publishing Institute. OCLC 1029510083.
- ^ Chruścińska, Alicja; Cicha, Anna; Kijek, Natalia; Palczewski, Piotr; Przegiętka, Krzysztof; Sulkowska-Tuszyńska, Krystyna (1 Aralık 2014). "Luminescence dating of bricks from the gothic Saint James Church in Toruń". Geochronometria. 41 (4). ss. 352-360. doi:10.2478/s13386-013-0165-y
![image]()
. ISSN 1897-1695. - ^ McBeth, Joyce; Panchuk, Karla; Prokopiuk, Tim; Hauber, Lyndsay; Lacey, Sean (8 Ocak 2020), "Overview of Relative and Absolute Dating", Introductory Physical Geology Laboratory Manual – First Canadian Edition (v.3 - Jan 2020) (İngilizce), erişim tarihi: 31 Temmuz 2020
- ^ J L Bada (1985). "Amino Acid Racemization Dating of Fossil Bones". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. Cilt 13. ss. 241-268. Bibcode:1985AREPS..13..241B. doi:10.1146/annurev.ea.13.050185.001325.
- ^ Laureano Canoira; Maria-Jess Garca-Martnez; Juan F. Llamas; Jos E. Ortz; Trinidad De Torres (2003). "Kinetics of amino acid racemization (epimerization) in the dentine of fossil and modern bear teeth". International Journal of Chemical Kinetics. 35 (11). ss. 576-591. doi:10.1002/kin.10153
![image]()
. - ^ B. J. Johnson; G. H. Miller (1997). "Archaeological Applications Of Amino Acid Racemization". Archaeometry. 39 (2). ss. 265-287. doi:10.1111/j.1475-4754.1997.tb00806.x.
- ^ "Quantifying Time-Averaging In 4th-Order Depositional Sequences: Radiocarbon-Calibrated Amino-Acid Racemization Dating of Late Quaternary Mollusk Shells from Po Plain, Italy". 2008. 22 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
The results provide a compelling case for applicability of amino acid racemization methods as a tool for evaluating changes in depositional dynamics, sedimentation rates, time-averaging, temporal resolution of the fossil record, and taphonomic overprints across sequence stratigraphic cycles.
- ^ Eighmy, Jeffery; Sternberg, Robert, (Ed.) (1990). Archaeomagnetic Dating
![image]()
. Tucson: The University of Arizona Press. ISBN . - ^ "Ateş ve Su Yeni Arkeolojik Tarihleme Yöntemini Ortaya Çıkarıyor". Science Daily. 25 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2009.
Manchester Üniversitesi ve Edinburgh Üniversitesi'nden bir ekip, tuğla, kiremit ve çömlek gibi seramikleri üzerinde kullanılabilecek 'rehidroksilasyon tarihlemesi' adını verdikleri yeni bir teknik keşfetti.
- ^ Marean, Curtis W.; Bar-Matthews, Miryam; Bernatchez, Jocelyn; Fisher, Erich; Goldberg, Paul; Herries, Andy I. R.; Jacobs, Zenobia; Jerardino, Antonieta; Karkanas, Panagiotis; Minichillo, Tom; Nilssen, Peter J. (18 Ekim 2007). "Early human use of marine resources and pigment in South Africa during the Middle Pleistocene" (PDF). Nature. 449 (7164). ss. 905-908. Bibcode:2007Natur.449..905M. doi:10.1038/nature06204. ISSN 0028-0836. (PMID) 17943129.
- ^ Clydesdale Plantation 18th-Century Sloop Excavation], Texas, USA:
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kronolojik tarihleme ya da kisaca tarihleme bir nesne ya da olaya gecmiste bir tarih atfederek soz konusu nesne ya da olayin onceden belirlenmis bir kronoloji icinde yer almasini saglama surecidir Bu islem genellikle tarihlendirme veya tarihleme yontemi Ingilizce dating method olarak bilinen bir yontem gerektirir Farkli kriterlere ve tekniklere bagli olarak cesitli tarihleme yontemleri mevcuttur ve bu tur teknikleri kullanan disiplinlerin cok iyi bilinen bazi ornekleri ornegin tarih arkeoloji jeoloji paleontoloji astronomi ve hatta adli tip cunku sonuncusunda bazen bir kadavra olumunun gecmiste hangi anda gerceklestigini arastirmak gerekir Bu yontemler genel olarak belirli bir tarih veya tarih araligini iceren mutlak tarihleme veya eserler ile olaylari diger olaylara ve veya eserlere gore bir zaman cizelgesine yerlestiren tarihlendirmeyi ifade eden goreceli tarihleme olarak tanimlanir Yakin donem araligindaki yazilar ve stratigrafik isaretler gibi diger belirtecler de bir eserin veya olayin kronolojiye yerlestirilmesine yardimci olabilir Mutlak ve goreceli tarihlemeTarihlendirme yontemleri en yaygin olarak iki kritere gore siniflandirilir ve mutlak tarihleme Goreceli tarihleme yontemleri bir nesnenin veya olayin mutlak yasini belirleyemez ancak belirli bir olayin mutlak tarihi iyi bilinen baska bir olaydan once veya sonra gerceklesmesinin imkansizligini belirleyebilir Bu goreceli tarihleme yonteminde Latince terimler ve genellikle sirasiyla bir olayin meydana geldigi veya bir eserin bir tabaka icinde birakildigi olasi en son ve en eski anlari belirtmek icin kullanilir Ancak bu yontem diger bircok disiplinde de kullanislidir Ornegin tarihciler Shakespeare in oyununun 1587 den once yazilmadigini bilirler cunku Shakespeare in oyununu yazmak icin kullandigi birincil kaynak in Chronicles kitabinin 1587 ye kadar yayinlanmamis olan ikinci baskisiydi Dolayisiyla 1587 yili Shakespeare in V Henry oyununun post quem tarihidir Bu da oyunun mutlaka 1587 den sonra Latince de post yazildigi anlamina gelmektedir Ayni tumevarim mekanizmasi arkeoloji jeoloji ve paleontolojide de bircok sekilde uygulanmaktadir Ornegin mutlak tarihlendirme icin zorluklar veya belirsizlikler arz eden bir tabakada paleopalinoloji tabakada bulunan polenlerin incelenmesi yoluyla goreceli bir referans olarak kullanilabilir Bu soyu tukenmis olsun ya da olmasin bazi botanik turlerin zaman olceginde belirli bir konuma ait oldugunun iyi bilinmesi gibi basit bir nedenden dolayi kabul edilmektedir Jeoloji paleontoloji veya arkeolojide kullanilan goreceli tarihlendirme yontemleri ve goreceli tarihlendirme uygulamalarinin kapsamli olmayan bir listesi asagida yer almaktadir Harris matrisi Superpozisyon yasasi temelinde deniz izotop asamalari Palinoloji arkeolojik tabakalarin goreceli olarak tarihlendirilmesi icin modern tarihli polenlerin incelenmesi ayrica adli palinolojide de kullanilir Paleomanyetizma Paleopalinoloji ayrica Palaeopalinoloji olarak da yazilir jeolojik tabakalarin goreceli tarihlendirilmesi icin fosillesmis polenlerin incelenmesi Orijinal yataylik prensibi Serilestirme arkeoloji bir tur seri tarihleme Uranyum kursun tarihleme Kursun korozyon tarihlemesi sadece arkeolojide kullanilir Mutlak tarihleme Torun Aziz James Kilisesi ndeki tugla suslemeler yapimina kesin bir tarih saglamak icin kullanilmistir Mutlak tarihleme yontemleri bir nesnenin ortaya ciktigi veya bir olayin gerceklestigi belirli bir zamani belirlemeye calisir Bu tekniklerin sonuclari bilim camiasinda buyuk olcude kabul gorse de ornekleme hatalari ve jeolojik bozulmalar da dahil olmak uzere dogru mutlak tarihlemenin kesfini engelleyebilecek cesitli faktorler vardir Bu tur kronolojik tarihlendirme basta Radyometrik tarihleme yontemleri olmak uzere mutlak referans kriterlerini kullanir Maddi kalintilar kalintilari olusturan organik malzemeler incelenerek kesin olarak tarihlendirilebilir Ornegin tugla parcalari iceren kalintilar malzemenin yaklasik olarak kac yil once pisirildigini belirlemek icin tarihleme surecinden gecebilir Bu teknik sokulen tuglalarin termoluminesansini test ederek Torun daki Aziz James Kilisesi nin tarihini kesfetmek icin kullanildi Bu ornekte kilisenin tarihsel bilgisindeki bir boslugu dolduran kesin bir tarih belirlenmistir Bu teknikler baska bircok alanda da kullanilmaktadir Ornegin jeologlar koken donemlerini kesfetmek icin kaya tortularina mutlak tarihleme yontemleri uygularlar Hem radyometrik hem de radyometrik olmayan mutlak tarihleme yontemlerine bazi ornekler asagida verilmistir Argon argon tarihleme Astronomik kronoloji Karbon tarihleme Radyokarbon tarihleme olarak da bilinen bu yontem insan ve hayvan kalintilarinin yani sira eserlerdeki organik malzemenin yasini da ortaya cikarabilir Bu surec yaklasik 50 000 yil oncesine kadar olan tarihleri guvenilir bir sekilde olcebilir bu yontem zaman olceginde kesin bir ani degil olu bir bireyin olum yasini belirler sadece arkeolojide kullanilir Dendrokronoloji Fizyon iz tarihlendirmesi Jeokronoloji Potasyum argon tarihleme Molekuler saat cogunlukla filogenetik ve evrimsel biyoloji alanlarinda kullanilir yalnizca arkeolojide kullanilir Uranyum kursun tarihleme Uranyum toryum tarihlemesi gunumuzden yaklasik 10 000 ila 2 milyon yil once BP Before Present veya 234U nun yari omrunun yaklasik sekiz katina kadar olan orneklerin tarihlendirilmesinde yararlidir Arkeolojide tarihlendirme yontemleriTipki jeologlar veya paleontologlar gibi arkeologlar da hem eski hem de yeni insanlarin yasini belirlemek icin getirilirler Dolayisiyla arkeolojik olarak degerlendirilebilmesi icin tarihlendirilecek kalintilarin nesnelerin veya eserlerin insan faaliyetleriyle ilgili olmasi gerekir Tarihlendirilecek kalintilar veya unsurlar insan turunden daha eskiyse bunlari inceleyen disiplinlerin jeoloji veya paleontoloji gibi bilimler oldugu varsayilir Bununla birlikte arkeolojik tarihlendirmedeki zaman araligi tek bir insanin ortalama omrune kiyasla cok buyuk olabilir Ornek olarak Guney Afrika nin guney kiyisindaki Pinnacle Point magaralari 170 000 yil oncesinden itibaren deniz kaynaklarinin kabuklu deniz urunleri insanlar tarafindan duzenli olarak kullanildigina dair kanitlar saglamistir Ote yandan yuz yil kadar yeni kalintilar da arkeolojik tarihleme yontemlerinin hedefi olabilmektedir Bu 1992 yilinda Guney Carolina da Amerika Birlesik Devletleri kazi yapilan 18 yuzyildan kalma bir yelkenli ornegidir Dolayisiyla en eskisinden en gencine kadar tum arkeolojik sitlerin uygun bir yontemle tarihlendirilmesi muhtemeldir cikarilan malzemenin tarihlendirilmesi bir eser uzerinde dogrudan calisilarak yapilabilir veya ile icinde bulunan malzemelerle cikarilabilir veya sekans icinde tarihlendirilebilir baglamlara gore kesfedildigi noktadan cikarilabilir Tarihleme esas olarak gerceklestirilir ancak iyi uygulamayi desteklemek icin nokta tarihleme adi verilen bazi on tarihleme calismalari genellikle kazi ile birlikte yurutulur Tarihlendirme arkeolojide gecmisin modellerini olusturmak icin cok onemlidir cunku tarihlendirilebilir nesnelerin ve orneklerin butunlugune dayanir Bircok arkeoloji bilimi disiplini tarihleme kanitlariyla ilgilenir ancak pratikte bazi durumlarda birkac farkli tarihleme teknigi uygulanmalidir bu nedenle kazi sirasinda kaydedilen bir arkeolojik dizinin cogu icin tarihleme kaniti uzerine dikkatli bir calisma ile bilinen mutlak veya bazi iliskili adimlardan gelen bilgilerin eslestirilmesini gerektirir Buna ek olarak gecmisteki insan varligi veya gecmisteki insan faaliyetleriyle olan ozel iliskisi nedeniyle arkeoloji diger bilimlerle paylastigi neredeyse tum tarihleme yontemlerini kullanir ancak asagidakiler gibi bazi ozel varyasyonlar da vardir Yazili isaretler Epigrafi yazitlarin analizi harflerin tanimlanmasi anlamlarinin acikliga kavusturulmasi kullanimlarinin tarihlere ve kulturel baglamlara gore siniflandirilmasi ve yazi ve yazarlar hakkinda sonuclar cikarilmasi yoluyla Numismatik bircok sikkenin uzerinde uretim tarihi yazilidir veya kullanimlari tarihsel kayitlarda belirtilmistir Paleografi tarihi el yazmalarinin desifre edilmesi okunmasi ve tarihlendirilmesi de dahil olmak uzere eski yazilarin incelenmesi Serilestirme Serileme goreceli bir tarihleme yontemidir bkz yukarida goreceli tarihleme yontemleri listesi Siralamanin pratik bir uygulamasina ornek olarak tas alet veya canak comlek gibi eserlerin bilinen stil karsilastirmasi verilebilir Yasa esdeger stratigrafik belirtecler Paleomanyetizma goreceli bir tarihleme yontemi bkz yukaridaki ilgili liste dayali deniz izotop asamasi goreceli bir tarihleme yontemi yukaridaki ilgili listeye bakiniz mutlak bir tarihleme yontemi bkz yukaridaki ilgili liste Stratigrafik iliskiler Bir arkeolojik alanin o alandaki belirli faaliyetleri baglamlar tarihlendirmek veya tarihini kesinlestirmek icin kullanilabilir Ornegin bir kontekst tarihi bilinen diger iki kontekst arasinda muhurlenmisse ortadaki kontekstin bu tarihler arasina tarihlenmesi gerektigi sonucuna varilabilir Notlar en Cross cutting relationships en Fluorine absorption dating en Law of included fragments en Lichenometry en oxygen isotope ratio cycle en Marine isotope stage en Melt inclusions en Nitrogen dating en Principle of original horizontality en Principle of lateral continuity en Principle of faunal succession en Seriation en Sequence dating en Tephrochronology en Typology en Uranium lead dating en Varnish microlamination en Vole clock en Amino acid dating en Archaeomagnetic dating en Argon argon dating en Astronomical chronology en Cementochronology en Electron spin resonance dating en Fission track dating en Geochronology en Herbchronology en Iodine xenon dating en Potassium argon dating en Lead lead dating en Luminescence dating en Thermoluminescence dating en Optically stimulated luminescence en Optically stimulated luminescence thermochronometry en Molecular clock en Obsidian hydration dating en Oxidizable carbon ratio dating en Rehydroxylation dating en Rubidium strontium dating en Samarium neodymium dating en Tephrochronology en Uranium lead dating en Uranium thorium dating en Uranium uranium dating en Wiggle matchingAyrica bakinizAstronomik kronoloji Dunya nin yasi Evrenin yasi Jeokronoloji Jeolojik zaman olcegi Dunya nin jeolojik tarihi Arkeoloji bilimiKaynakca Archaeological Dating Crow Canyon Archaeological Center Ingilizce Erisim tarihi 31 Temmuz 2020 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Greer Clayton A June 1954 Shakespeare s Use of The Famous Victories of Henry V Cilt 199 ss 238 41 doi 10 1093 nq 199 jun 238 Superiletkenlik konusunda uzman olan Kimya Profesoru Shimon Reich Israil de ve antik donemde baska yerlerde yaygin olarak kullanilan bir malzeme olan kursunun manyetik ozelliklerine dayanarak eserlerin tarihlendirilmesi icin bir yontem ortaya koydu Reich ve calisma arkadaslari kriyojenik sicakliklarda kursunun bir super iletken haline geldigini ancak yuzyillar boyunca hava ve suya maruz kalmasi sonucu olusan korozyon urunlerinin kursun oksit ve super iletken olmadigini bulmuslardir Manyetik olcumler ve diger teknikler kullanilarak 2500 yillik oldugu bilinen eserlerle karsilastirma temelinde grup kursun korozyon urunlerinin kutlesinin bir nesnenin yasiyla dogru orantili oldugunu gosterdi New Journal of Physics 2003 5 99 Jacoby M 5 Mart 2007 Chemistry in the Holy Land Chemical amp Engineering News American Chemical Society s 20 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Watchman Alan Twidale Charles 1 Temmuz 2002 Relative and absolute dating of land surfaces Earth Science Reviews Ingilizce 58 1 ss 1 49 doi 10 1016 S0012 8252 01 00080 0 ISSN 0012 8252 IUPAC 2 basim the Gold Book 1997 Duzeltilmis cevrimici surumu 2006 radioactive dating Sanjurjo Sanchez Jorge 2016 An Overview of the Use of Absolute Dating Techniques in Ancient Construction Materials Multidisciplinary Digital Publishing Institute OCLC 1029510083 Chruscinska Alicja Cicha Anna Kijek Natalia Palczewski Piotr Przegietka Krzysztof Sulkowska Tuszynska Krystyna 1 Aralik 2014 Luminescence dating of bricks from the gothic Saint James Church in Torun Geochronometria 41 4 ss 352 360 doi 10 2478 s13386 013 0165 y ISSN 1897 1695 McBeth Joyce Panchuk Karla Prokopiuk Tim Hauber Lyndsay Lacey Sean 8 Ocak 2020 Overview of Relative and Absolute Dating Introductory Physical Geology Laboratory Manual First Canadian Edition v 3 Jan 2020 Ingilizce erisim tarihi 31 Temmuz 2020 J L Bada 1985 Amino Acid Racemization Dating of Fossil Bones Annual Review of Earth and Planetary Sciences Cilt 13 ss 241 268 Bibcode 1985AREPS 13 241B doi 10 1146 annurev ea 13 050185 001325 Laureano Canoira Maria Jess Garca Martnez Juan F Llamas Jos E Ortz Trinidad De Torres 2003 Kinetics of amino acid racemization epimerization in the dentine of fossil and modern bear teeth International Journal of Chemical Kinetics 35 11 ss 576 591 doi 10 1002 kin 10153 B J Johnson G H Miller 1997 Archaeological Applications Of Amino Acid Racemization Archaeometry 39 2 ss 265 287 doi 10 1111 j 1475 4754 1997 tb00806 x Quantifying Time Averaging In 4th Order Depositional Sequences Radiocarbon Calibrated Amino Acid Racemization Dating of Late Quaternary Mollusk Shells from Po Plain Italy 2008 22 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2016 The results provide a compelling case for applicability of amino acid racemization methods as a tool for evaluating changes in depositional dynamics sedimentation rates time averaging temporal resolution of the fossil record and taphonomic overprints across sequence stratigraphic cycles Eighmy Jeffery Sternberg Robert Ed 1990 Archaeomagnetic Dating Tucson The University of Arizona Press ISBN 9780816511327 Ates ve Su Yeni Arkeolojik Tarihleme Yontemini Ortaya Cikariyor Science Daily 25 Mayis 2009 Erisim tarihi 26 Mayis 2009 Manchester Universitesi ve Edinburgh Universitesi nden bir ekip tugla kiremit ve comlek gibi seramikleri uzerinde kullanilabilecek rehidroksilasyon tarihlemesi adini verdikleri yeni bir teknik kesfetti Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Marean Curtis W Bar Matthews Miryam Bernatchez Jocelyn Fisher Erich Goldberg Paul Herries Andy I R Jacobs Zenobia Jerardino Antonieta Karkanas Panagiotis Minichillo Tom Nilssen Peter J 18 Ekim 2007 Early human use of marine resources and pigment in South Africa during the Middle Pleistocene PDF Nature 449 7164 ss 905 908 Bibcode 2007Natur 449 905M doi 10 1038 nature06204 ISSN 0028 0836 PMID 17943129 Clydesdale Plantation 18th Century Sloop Excavation Texas USA