Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lahsa Seferi, 1550-51 yıllarında Basra Körfezi çıkışını tutan Portekiz İmparatorluğu'nu bölgeden atma hedefine yönelik stratejik bir hamle olarak Arap Yarımadası'nın doğu kıyılarının Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirilerek doğrudan Türk idaresine alınışı.
| Lahsa Seferi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı-Portekiz Savaşları | |||||||
 Yelkenli gemiler Portekiz'in avantajları arasında yeralıyordu | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğu | Beni Halid Aşireti  Portekiz İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| | Emir Sadun | ||||||
| Güçler | |||||||
| 1.000 piyade ve istihkâm birliği | 1.000 Portekiz deniz askeri, 3.000 Arap piyade | ||||||
Lahsa sözcüğü, Suudi Arabistan'ın Katar'a kadarki doğu kıyılarına verilen Al-Ahsa adının Türkçede bozulmuş şeklidir.
Arka plan
1517 yılında Memlûk Sultanlığı'nı yıkarak Mısır ve Hicaz'ı ele geçiren Osmanlı Devleti, Kızıldeniz ve Basra Körfezi çıkışlarının Portekiz tarafından tutulmuş olması nedeniyle Hint Okyanusu ticaret yollarının kesilmiş olduğu ve bu yeni topraklarının gelirlerin dikkate değer ölçüde azalmış olduğu bir siyasi ve ekonomik durumla karşı karşıya kalmıştı. Bu çerçevede, Mısır'daki ayaklanmaları bastırarak tam egemenlik sağlaması 1520'lerin ortalarını bulan Osmanlı Devleti, bu tarihlerden itibaren çift yönlü bir fetih ve yerleşme siyaseti izledi. Batıda 1538-1548 arasında Yemen'de doğrudan Türk yönetimi kurulurken, 1534 yılında Bağdat'ın fethi ve 1538-1546 arasında Basra'nın doğrudan Türk yönetimine alınmasıyla Osmanlı Devleti iki noktada Hint Okyanusu kıyılarına kesin olarak yerleşti.
Esasen bölgesinin merkezi Katif ve Bahreyn'in emirleri Kanuni Sultan Süleyman'ın 1534 yılında Bağdat'ı fethinin ardından padişaha elçi göndererek bağlılıklarını bildirmişler ve bölge şeklen Osmanlı egemenliğine girmişti. Ancak, Katif emiri her ne kadar 1534 yılında Osmanlı Devleti'ne bağlılığını bildirmişse de aradan geçen süre zarfında Portekiz egemenliğindeki Hürmüz Emirliği'nin tâbiyetine, bu itibarla da Portekiz'in dolaylı etkisine girmişti.
Bir sonraki askerî hedefi Hürmüz'de üslenmiş bulunan Portekizlileri bölgeden ilelebet sökerek bölgenin tıkanmış ticaret yollarını bu devletin ablukasından kurtarmak olan Osmanlı Devleti, 1546 yılında Basra'yı fethettikten ve eyalet olarak teşkilatlandırdıktan sonra 'yı doğrudan yönetimine almaya girişti.
Askeri harekât
Dönemin sadrazamı Rüstem Paşa'nın emriyle Basra'dan yola çıkan ve çoğunluğu yerel kuvvetlerden oluşan Basra Valisi komutasındaki bir Osmanlı birliği 1550 yılında yaklaşık 550 kilometre güneydeki Katif'i fethetti.
Hürmüz'e yönelik tehdidin arttığını görerek 1551 Temmuz ayında denizden harekete geçen Hürmüz Komutanı 1.000 Portekizli asker ve 3.000 kişilik yerel destekten oluşan bir birlikle küçük bir kalede bulunan 400 kişilik bir Osmanlı garnizonunun konuşlu olduğu Katif'i bombardımana tuttu. Yeterince müstahkem olmayan kalenin savunulmasının mümkün olmadığını gören Türk birliği çekildi. Portekizliler karaya çıkarak kaleyi yıktılar. Donanma daha sonra Basra'ya ilerlediyse de, saldırıya cesaret edemeden döndü.
Bölgeye kesin olarak yerleşmeye kararlı olan Osmanlı Devleti, Portekiz donanmasının etkisiz kalarak geri dönmesinden istifade ederek daha güçlü bir birlik gönderdi ve 1551 Ağustos ayında Katif'e tekrar girdi. 1.000 piyadeden oluşan ve ateşli silahlar ve birkaç topla donatılmış birliğe bu defa mühendisler ve muahasebeciler de eşlik ediyordu. Muhasabeciler kentin ve çevresinin tahririni yaparken mühendisler de denizden saldırılara karşı koyabilecek bir kalenin inşasına giriştiler.
Birkaç ay sonra kale tamamlandı ve Türk birliği ileri harekâtını sürdürerek yaklaşık 170 kilomete içeride yer alan ve bölgenin en önemli kenti olan Hofuf'a girdi. Yıllarca Lahsa bölgesine hakim olan Beni Halid aşireti Türk birliğinin Hofuf'u zaptını haber alınca komutasında harekete geçtiler, ancak Türk birliğinin yüksek askerî gücü karşısında başarı kazanamadılar ve Hofuf'u geri alamadılar. Osmanlı kayıtlarına göre, sulh yapıldı ve daha içerideki çöl bölgelerinin yönetimi belli bir maaş karşılığı 'a bırakıldı. Hofuf 'nın askeri ve idari merkezi olarak teşkilatlandırıldı. Aynı yıl, kentteki okul ve camilerin gelirlerinin karşılanması için vakıf düzeni de kuruldu.
Sonuçlar
Osmanlı Devleti bu fetihle Basra Körfezi'nin güney kıyısına hakim oldu ve buradaki Portekiz tehdidini sonlandırdı. Bir yıl sonra da Piri Reis 'ni başlatarak Maskat ve Hürmüz'ü hedef aldı.
Lahsa'da Türk egemenliği Katar ve Bahreyn'e de yayıldıysa da, Valisinin 1559'ddaki başarısız Bahreyn Kuşatması sonucu buradaki yerel emirlik Osmanlı Devleti'ne bağlılığını sürdürmekle birlikte içişlerinde özgür kaldı. Piri Reis'in 1552 yılındaki başarısız ile esasen bölgedeki Osmanlı-Portekiz güç dengesi bozulamadı ve iki taraf da ticari ilişkilerin güçlendirilmesine odaklanmaya başladılar.
Lahsa'daki Türk egemenliği
Osmanlı-Safevi savaşlarının da etkisiyle bölgeye ilgisini kaybeden ve garnizonunu giderek güçsüzleştiren Osmanlı Devleti'ne karşı Beni Halid aşireti yeniden harekete geçerek 1680'de Osmanlıları bölgeden çıkardı. 1818'de Vahhabi isyanını bastıran İbrahim Paşa aynı yıl Lahsa'da da yeniden Osmanlı egemenliğini kurdu. 1871'de Mithat Paşa'nın Bağdat Valiliği sırasındaki II. Lahsa Seferi ile doğrudan Türk yönetimi yeniden kurulduysa da 1913'te Suudiler'in eline geçti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ The Ottoman Age of Exploration, Gianardo Casale, Oxford University Press (2010), s. 51
- ^ L'expedition de Portuguaise a Bassora en 1551, Dejanirah Couto, Paris (2002), 461-486 (Fransızca)
- ^ a b "Al-Hasa - Outpost of Empire, Jon Mandaville, Saudi Aramco World, Volume 25 (1974)". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2014.
- ^ "The Influence of Oil upon Settlement in al-Hasa Oasis, Saudi Arabia, İbrahim Salman al-Abdullah Elawy, Durham Thesis, Durham University, s. 176" (PDF). 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ocak 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lahsa Seferi 1550 51 yillarinda Basra Korfezi cikisini tutan Portekiz Imparatorlugu nu bolgeden atma hedefine yonelik stratejik bir hamle olarak Arap Yarimadasi nin dogu kiyilarinin Osmanli Imparatorlugu tarafindan ele gecirilerek dogrudan Turk idaresine alinisi Lahsa SeferiOsmanli Portekiz SavaslariYelkenli gemiler Portekiz in avantajlari arasinda yeraliyorduTarih1550 1551BolgeLahsa Suudi ArabistanSonucOsmanli Imparatorlugu Lahsa yi ele gecirerek dogrudan idare kurduTaraflarOsmanli ImparatorluguBeni Halid Asireti Portekiz ImparatorluguKomutanlar ve liderlerEmir SadunGucler1 000 piyade ve istihkam birligi1 000 Portekiz deniz askeri 3 000 Arap piyade Lahsa sozcugu Suudi Arabistan in Katar a kadarki dogu kiyilarina verilen Al Ahsa adinin Turkcede bozulmus seklidir Arka plan1517 yilinda Memluk Sultanligi ni yikarak Misir ve Hicaz i ele geciren Osmanli Devleti Kizildeniz ve Basra Korfezi cikislarinin Portekiz tarafindan tutulmus olmasi nedeniyle Hint Okyanusu ticaret yollarinin kesilmis oldugu ve bu yeni topraklarinin gelirlerin dikkate deger olcude azalmis oldugu bir siyasi ve ekonomik durumla karsi karsiya kalmisti Bu cercevede Misir daki ayaklanmalari bastirarak tam egemenlik saglamasi 1520 lerin ortalarini bulan Osmanli Devleti bu tarihlerden itibaren cift yonlu bir fetih ve yerlesme siyaseti izledi Batida 1538 1548 arasinda Yemen de dogrudan Turk yonetimi kurulurken 1534 yilinda Bagdat in fethi ve 1538 1546 arasinda Basra nin dogrudan Turk yonetimine alinmasiyla Osmanli Devleti iki noktada Hint Okyanusu kiyilarina kesin olarak yerlesti Esasen bolgesinin merkezi Katif ve Bahreyn in emirleri Kanuni Sultan Suleyman in 1534 yilinda Bagdat i fethinin ardindan padisaha elci gondererek bagliliklarini bildirmisler ve bolge seklen Osmanli egemenligine girmisti Ancak Katif emiri her ne kadar 1534 yilinda Osmanli Devleti ne bagliligini bildirmisse de aradan gecen sure zarfinda Portekiz egemenligindeki Hurmuz Emirligi nin tabiyetine bu itibarla da Portekiz in dolayli etkisine girmisti Bir sonraki askeri hedefi Hurmuz de uslenmis bulunan Portekizlileri bolgeden ilelebet sokerek bolgenin tikanmis ticaret yollarini bu devletin ablukasindan kurtarmak olan Osmanli Devleti 1546 yilinda Basra yi fethettikten ve eyalet olarak teskilatlandirdiktan sonra yi dogrudan yonetimine almaya giristi Askeri harekatBir minyaturde Osmanli topcu askeri Donemin sadrazami Rustem Pasa nin emriyle Basra dan yola cikan ve cogunlugu yerel kuvvetlerden olusan Basra Valisi komutasindaki bir Osmanli birligi 1550 yilinda yaklasik 550 kilometre guneydeki Katif i fethetti Hurmuz e yonelik tehdidin arttigini gorerek 1551 Temmuz ayinda denizden harekete gecen Hurmuz Komutani 1 000 Portekizli asker ve 3 000 kisilik yerel destekten olusan bir birlikle kucuk bir kalede bulunan 400 kisilik bir Osmanli garnizonunun konuslu oldugu Katif i bombardimana tuttu Yeterince mustahkem olmayan kalenin savunulmasinin mumkun olmadigini goren Turk birligi cekildi Portekizliler karaya cikarak kaleyi yiktilar Donanma daha sonra Basra ya ilerlediyse de saldiriya cesaret edemeden dondu Bolgeye kesin olarak yerlesmeye kararli olan Osmanli Devleti Portekiz donanmasinin etkisiz kalarak geri donmesinden istifade ederek daha guclu bir birlik gonderdi ve 1551 Agustos ayinda Katif e tekrar girdi 1 000 piyadeden olusan ve atesli silahlar ve birkac topla donatilmis birlige bu defa muhendisler ve muahasebeciler de eslik ediyordu Muhasabeciler kentin ve cevresinin tahririni yaparken muhendisler de denizden saldirilara karsi koyabilecek bir kalenin insasina giristiler Birkac ay sonra kale tamamlandi ve Turk birligi ileri harekatini surdurerek yaklasik 170 kilomete iceride yer alan ve bolgenin en onemli kenti olan Hofuf a girdi Yillarca Lahsa bolgesine hakim olan Beni Halid asireti Turk birliginin Hofuf u zaptini haber alinca komutasinda harekete gectiler ancak Turk birliginin yuksek askeri gucu karsisinda basari kazanamadilar ve Hofuf u geri alamadilar Osmanli kayitlarina gore sulh yapildi ve daha icerideki col bolgelerinin yonetimi belli bir maas karsiligi a birakildi Hofuf nin askeri ve idari merkezi olarak teskilatlandirildi Ayni yil kentteki okul ve camilerin gelirlerinin karsilanmasi icin vakif duzeni de kuruldu SonuclarOsmanli Devleti bu fetihle Basra Korfezi nin guney kiyisina hakim oldu ve buradaki Portekiz tehdidini sonlandirdi Bir yil sonra da Piri Reis ni baslatarak Maskat ve Hurmuz u hedef aldi Lahsa da Turk egemenligi Katar ve Bahreyn e de yayildiysa da Valisinin 1559 ddaki basarisiz Bahreyn Kusatmasi sonucu buradaki yerel emirlik Osmanli Devleti ne bagliligini surdurmekle birlikte icislerinde ozgur kaldi Piri Reis in 1552 yilindaki basarisiz ile esasen bolgedeki Osmanli Portekiz guc dengesi bozulamadi ve iki taraf da ticari iliskilerin guclendirilmesine odaklanmaya basladilar Lahsa daki Turk egemenligiOsmanli Safevi savaslarinin da etkisiyle bolgeye ilgisini kaybeden ve garnizonunu giderek gucsuzlestiren Osmanli Devleti ne karsi Beni Halid asireti yeniden harekete gecerek 1680 de Osmanlilari bolgeden cikardi 1818 de Vahhabi isyanini bastiran Ibrahim Pasa ayni yil Lahsa da da yeniden Osmanli egemenligini kurdu 1871 de Mithat Pasa nin Bagdat Valiligi sirasindaki II Lahsa Seferi ile dogrudan Turk yonetimi yeniden kurulduysa da 1913 te Suudiler in eline gecti Ayrica bakinizBahreyn Kusatmasi 1559 Kaynakca The Ottoman Age of Exploration Gianardo Casale Oxford University Press 2010 s 51 L expedition de Portuguaise a Bassora en 1551 Dejanirah Couto Paris 2002 461 486 Fransizca a b Al Hasa Outpost of Empire Jon Mandaville Saudi Aramco World Volume 25 1974 1 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2014 The Influence of Oil upon Settlement in al Hasa Oasis Saudi Arabia Ibrahim Salman al Abdullah Elawy Durham Thesis Durham University s 176 PDF 3 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Ocak 2014