Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Plaka zırh veya levha zırh, demir veya çelikten dövülen, tarihî bir kişisel zırh çeşidi. Roma dönemindeki lorica segmentata gibi erken dönem örnekleri bulunsa da; bütün plaka zırh, Avrupa'da zamanı, özellikle 13. yüzyıldan beri zincir zırh üzerine giyilen sonucu, Yüz Yıl Savaşı bağlamında gelişmiştir.
Avrupa'da; İtalya Savaşları ve 'nın muharebe alanlarında giyilen ile plaka zırhın kullanımı, 15. yüzyılın sonları ve 16. yüzyılda zirveye ulaştı. Dönemin en ağır zırhlı askerî birlikleri; içinde ve erken dönem de bulunduğu ağır süvarilerdir. Bunun yanında ve landsknechtler, bacaklarının altını korunmasız bırakan "üç çeyreklik" daha hafif plaka zırhlar giymişlerdir. Plaka zırh, 17. yüzyılda kullanılmamaya başlamıştır, yine de boyunca soylular ve zırhlı süvariler arasında yaygın kalmıştır. 1650'den sonra plaka zırh, kullandığı basit () haline gelmiştir. Bunun nedeni, hatırı sayılır ölçüde bir uzaklıktan zırhı delebilen, bu sayede bütün plaka zırhın masraf/fayda oranını büyük ölçüde düşüren gelişimidir. 18. yüzyılın sonlarına doğru, şarapnel tesirli top mermilerinin gelişimiyle birlikte piyadeler için göğüs plakası yeniden önem kazandı. Modern dönemde ise, II. Dünya Savaşı zamanında içine dikilen çelik plaka kullanımı vardır. Bunun yerini 1950'den sonra kullanılan lifli polimer gibi daha modern malzemeler almıştır. Plaka zırhların, Avrupalı askerlerin hareket kabiliyetini ciddi bir biçimde olumsuz etkilediği düşüncesi, genel bir yanlış kanıdır. Aslında plaka zırh, modern bir itfaiyecinin giydiği oksijen giysisinden daha hafiftir ve ağırlık olarak daha dengeli dağılmıştır.
Erken tarihi
Göğsu ve bacakları koruyan kısmi plaka zırh, Antik Yunanistan'da ve Antik Roma'da kullanılmıştır, ancak Roma İmparatorluğu'nun yıkılışıyla birlikte bu zırh, yüksek masraf ve işçilik istediği için kullanılmamaya başlanmıştır. Tek parça plaka şeklindeki zırhlar, 13. yüzyılın sonlarından itibaren, kaval kemiği ve eklemleri korumak için kullanılmaya başlanmıştır ve genel olarak bir zincir zırh üzerine giyilmeye başlanmıştır.
Ortaçağ'ın son dönemleri
14. yüzyılın sonlarında, daha büyük ve bir bütün halindeki plaka zırhlar geliştirilmeye başlamıştır. 16. yüzyılın başlarında, pek çoğu bir işçilik ve tasarım şaheseri olan Nürnberg isimli bütün zırhlar üretebilmek için kask ve boyunluk tasarımları yapılmıştır.
Zırh yapımıyla ilgili tekniklerde Avrupalı liderler kuzeyli İtalyanlar ve güneyli Almanlardı. Bunun sonucu olarak Milano'dan çıkan Milano zırh tarzı ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndan çıkan Gotik tarzı gibi çeşitler ortaya çıkmıştır. Ayrıca İngiltere de kendine has bir tarzı olan Greenwich' zırhını üretmiştir. Osmanlı Devleti de, büyük miktarda zincir zırh ile birleştirerek, plaka zırhı geniş ölçüde kullanmıştır. Yeniçeri müfrezesi gibi hücum kıtaları tarafından çokça kullanılmıştır.
Rönesans döneminde, kraliyet için ayrıntılı bir şekilde dekore edilmiş plaka zırhlar üretilmiştir. Fransa kralı II. Henri için çivitleme, varaklama ve gümüşleme gibi tekniklerle yapılan gofrajlı plaka zırh, bu dönemin en ünlü zırhlarından biridir.
Silah teknolojisi üzerinde etkileri
Plaka zırha kılıç ile yapılan savurma hamleleri neredeyse hiç zarar veremez. Ayrıca, giyen kişiyi kargı veya mızrak ile yapılan batırma hamlelerine karşı üstün bir koruma sağlarken, topuz gibi kör silah yaralanmalarına karşı da makul ölçüde bir koruma sağlar.
Plaka zırhın evrimi, hücum silahlarının belli bir yöne doğru gelişimini tetikledi. Bu zırh, kesiklere ve savurma hamlelerine karşı etkiliyken, veya uzun saplı baltalı kargı veya gibi silahlarla yapılan delme veya saplamaya hamlelerine karşı zayıftır. Ok veya kısa okun bu zırh üzerindeki etkileri tartışmalıdır. Uzun yay ve tatar yayı gibi silahlar, yeterice yakın mesafeden plaka zırhı delebilecek atışlar yapabilir, bilhassa 'nde bunun örnekleri görülmüştür, yine de tarihçi Jean Froissart'ya göre 1356 yılındaki Poitiers Muharebesi'nde atılan okların, İngilizler tarafından kullanılan okların olmasından dolayı plaka zırhlara karşı çok da etkili olmadığını öne sürmüştür, başarılı atışlar olduysa bile, plaka zırhın zayıf olan yan taraflarından girdiği içindir. 14. yüzyıl plaka zırhlarının evrimi, gelişimini tetiklemiştir. Plakayı delmesi için indirilen darbenin enerjisini küçük bir alanda toplayacak şekilde tasarlanmışlardır. Zırh üzerine vurularak darp yaralarına yol açmak için gürz, savaş çekici ve çekiç başlı çubuklu silahlar kullanılmıştır.
Oluklu plakalar dekoratif amacının yanı sıra, savurmalara veya darp etkisine karşı zırhın bükülmemesini sağlar. Ancak bunun karşılığında, delici hamleleri daha kolay yakalaması gibi bir dezavantajı vardır. 'nda öğretilen zırh tekniklerine göre; bu zırh, saldıran kişinin zırhın zayıf noktalarına odaklanmasına neden olduğu için, zırhsız yapılan kılıç dövüşü tekniğiyle zırhlı yapılanın arasında çok büyük fark vardır. Plaka zırhın zayıf noktaları nedeniyle pek çok savaşçı, plaka zırhının altına bir de zincir gömlek giyer. Sonradan, bütün haldeki zincir gömlekler, zırh ceketlerin içine dikilen ismindeki zincir yamalarıyla değiştirilmiştir. Plaka zırh için yapılan ileri oluşumlardan biri de isimli; koltuk altını, dirseği ve dizi kaplayan, eklemin içini koruyan yuvarlak plakalardan oluşan bir yapıdır.
Rönesans dönemi
Rönesans dönemi , 15. yüzyıla ait karşıtı olarak, plili ve dekoratif oyma baskılı ifade edilir. Ayrıca bu dönemde, 15. yüzyıl tarzı kaskların karşıtı olarak, kapalı miğferler kullanılmıştır.
Rönesans dönemi plaka zırh takımı: miğfer, (veya ), (veya kolçak), , , , , , , , zincir etek, , , dizçek ve sabaton parçalarından oluşmaktaydı. Tavlanmış çelikten yapılan bütün bir plaka zırh takımının, 20 kg civarında bir ağırlığı vardı. Zırhın ağırlığının beden üzerinde dengeli dağılmasından dolayı, bu tür bir zırhı giyen kişi; çevikliğinden bir şey kaybetmemekte, serbestçe hareket edebilmekte, zıplamakta ve koşabilmektedir.
Piyade zırhı
16. yüzyıl paralı askerleri arasında yaygın olan, indirgenmiş plaka zırh şeklindeki piyade zırhı; , , , gibi parçalardan meydana gelir. Ayrıca pek çok kaynağa göre küçük bir piyade birliği için, bir plaka zırh takımının fiyatı karşılığında, karşılanabilmekteydi. Toplu üretilen mühimmat zırhı, genelde şövalye zırhlarından daha ağır ve daha kalitesizdir.
Atlı mızrak dövüşü zırhı
alanında özelleştirilmiş zırh, 15. yüzyılın sonları ve 16. yüzyılda geliştirilmiştir. Normal bir zırhtan çok daha ağır olan bu zırh, 50 kg kadar ağır olabilmekteydi. Zaten ayakta dövüş için tasarlanmayan bu zırh, serbestçe harekete izin vermiyordu. O dönemin savaş atlarının taşıyabildiği maksimum ağırlık, sınırlayıcı tek faktördü.
Orta Çağ atlı mızrak dövüşünün kökeni, dönemindeki ağır süvariler üzerindeki askeri taktiklere dayanır. Bu taktikler, 14. yüzyılda kullanılmaz olmuştur ve 15. yüzyıldan beri atlı mızrak dövüşü, savaşla doğrudan ilgisi olmayan bir spor () haline gelmiştir. 1490'larda imparator I. Maximialian, bu sporu mükemmelleştirmek adına pek çok çaba sarf etmiştir ki kendisi de bu yüzden "Son Şövalye" lakabını almıştır. Rennen ve Stechen, 15. yüzyılda geliştirilen ve 16. yüzyıla kadar yapılan, sportif atlı mızrak dövüşünün iki tarzıdır. Bu iki atlı mızrak dövüşü stili için kullanılan zırhlar, Rennzeug ve Stechzeug olarak bilinir. Stechzeug, ata binen kişinin hareketlerini neredeyse tamamen önleyecek derecede, aşırı ağır bir zırh olarak geliştirilmiştir. Bu zırhın, tasarlanan en son biçimleri, fonksiyonel bir zırh takımından çok, bütünleştirilmiş zırh şeklinde bir kabini andırır. son dönemlerindeki bu gibi sportif atlı mızrak dövüşü teçhizatı, özellikle Mark Twain'in eseriyle yaygınlaşan, Orta Çağ zırhlarının çok ağır ve hantal olduğu gibi modern yanlış anlamalara yol açmıştır.Stechzeug zırhı aşırı ağır bir miğfere sahiptir. Stechen dövüşündeki amaç, mızrak ile rakibin miğferine vurarak, miğferin üst kısmını çıkarmaktır. Darbeyle üst kısmı çıkan bir miğfer tasarımı, miğferin çok ağır olmasına sebep olmuştur.
Rennen dövüşlerinin, Stechen ile karşılaştırıldığında, nispeten daha hafif temasla yapıldığı görülür. Buradaki hedef, rakibin kalkanına vurmaya çalışmaktır. Bu alanda üretilen Rennzeug zırhı; ağır zırhlı "tamamen temas"ın bulunduğu Stechen dövüşüne göre daha çok beceriye dayalı bir atlı mızrak dövüşü isteyen Maximilian'ın talebi üzerine geliştirilmiştir. Rennzeug zırhında, kalkan yay mekanizmalarıyla ön kol bölgesine oturtulmuştur ve gelen bir mızrak darbesi üzerine, yere düşmektedir.
-
![image]()
Stechzeug; çizimde, vücudun alt kısmını koruyan parçalar, ayrıca çizilmeyen ile birleştirilmiştir. -
![image]()
Rennzeug -
![image]()
1480'lere uzanan Kolbenturnier için tasarlanmış zırh. Kolbenturnier, Geç Dönem Orta Çağ'ında yapılan bir çeşididir. Atlı mızrak dövüşünden farklı olarak iki takım bulunur. Rakipler birbirlerinin miğferlerinin tepesine, kolben isimli sopalarla vurmaya çalışır.
Erken Modern dönem
Plaka zırh, 17. yüzyıl sonu piyade birlikleri ve cuirassierler, dragonlar, ve gibi atlı birlikler tarafından sıkça kullanılmaktaydı. 16. yüzyıl piyade zırhı, 1600'lerden itibaren Savoyard tipi üç çeyreklik zırha dönüştü.
Bütün plaka zırhın üretimi pahalıydı ve bu yüzden toplumun üst sınıfına özgü bir zırh olarak kaldı. Plaka zırh, ucuz misket tüfeklerinin kullanıma girmesi nedeniyle savaş meydanında işe yararlılığı son bulsa da; bolca dekore edilmiş zırh takımları, 18. yüzyıl soyluları ve generalleri arasında moda olarak kalmaya devam etti.
18. yüzyılda inişe geçişi
Kaliteli ve ağır zırhlar dışındaki tüm zırhları delebilen güçlü ateşli silahların icadıyla birlikte plaka zırhların modası geçmiştir. Ateşli silahların artan gücü ve elde edilebilirliği, ayrıca büyük ve devlet destekli orduların doğası gereği, daha ucuz ve hareket kabiliyeti yüksek askerler için büyük miktarda plaka zırh ıskartaya çıktı. Bacak koruması, zırh takımlarının ilk giden parçasıydı, yerine uzun deri botlar geçti. 18. yüzyılın başlamasıyla birlikte; savaş alanında sadece mareşaller, kumandanlar ve kraliyet hanedanı; pratik yararlarından çok, statü ve rütbe göstergesi olarak zırh takımı giyiyordu. Kraliyetin 18. yüzyılın ilk yarısında zırhlarıyl görünmeleri bir moda olarak kaldı, ancak bu gelenek bile yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. Böylece, Veliaht Prens II. Friedrich'in 139'da çizilen bir resmi, onu bir zırh takımı içinde gösterirken, daha sonra 1760'larda çizilen , onu Yedi Yıl Savaşı'nda muzaffer bir kumandan olarak üniforma giyerken ve takarken tasvir eder.
Ancak beden zırhı 18. yüzyıl boyunca özellikle cuirassierler gibi süvari birlikleri tarafından kullanıldı. Zırhta, giyen kişiyi uzaktan gelen mermilere karşı koruyan, gövdenin ön ve arkasını kapatan iki plaka bulunurdu. Bu zırha, sarkık şapkanın altına takılan bir kask eşlik ederdi.
Japonya'da plaka zırh
4. ve 5. yüzyıl boyu, Kofun dönemi Japonya'sında, ileri derecede gelişmiş kasklar ve isimli gövde zırhları yapılmaktaydı. Japonya'da plaka zırh ise Nara dönemi'nde (646-793) yapılmaktaydı. Hem plaka zırh hem de , mezar tümseklerinde bulunmuştur. Ayrıca, bütün zırh giymiş bir savaşçıyı temsil eden, isimli kilden yapılmış figürler de bulunmuştur.
Japonya'da Sengoku dönemi (15. ve 16. yüzyıllar) yapılan savaşlarda, devamlı büyüyen piyade birlikleri () için büyük miktarda zırh üretimi gerekiyordu. Basit kalitede (okaşi) göğüs zırhları (dou veya dō) ve kasklar () topluca üretilmiştir.
1543'te, isimli çakmaklı tüfekler, Portekizliler tarafından Japonya'ya getirildi. Japonlar, Portekizlilerden elde ettikleri çakmaklı tüfekleri üretmeye başladılar ve çatışmalarda kullanılan bu ateşli silahlar, samurayların yüzyıllardır giydiği lamellar zırhın, gitgide kullanılmamasına neden oldu. Japon zırh ustaları, Avrupa tarzını örnek alarak, zırhlarında saf demirden plakalar kullanmaya başladılar ve nihayetinde plaka zırh, samuray savaşçıları için bir standart oldu. Eski tarzdaki lamellar zırhlardan farklı olan, yeni nesil Japon plaka zırhlarına tosei gusoku (Türkçe: yeni zırhlar) denildi. Japon zırh ustaları, tameşi gusoku (Türkçe: mermiyle denenmiş) ismini verdikleri kurşun geçirmez demir ve çelik plakalar tasarladılar. Bu yüzden 1500lerin sonlarında, ateşli silahların sık kullanılmasına karşılık zırh giymeye devam edildi.
17. yüzyıl Japonya'sında zırh kullanımı bir sona ulaştı ama yine de samuraylar, 1860'ların sonuna kadar plaka zırh kullanmaya devam ettiler. Samuray zırhının son kullanılışı 1877'deki Satsuma Ayaklanması'na denk gelir.
20. yüzyıl ve modern gövde zırhları
Amerikan İç Savaşı sırasında tekrar ortaya çıkan gövde zırhları, karışık bir başarı yakalamıştır. Yine de, zamanının zırhlı yelekleri pahalıydı ve bu yüzden dağıtılan bir teçhizat değildi, bireysel olarak askerler tarafından satın alınıyordu. Bu durum; zırhın etkisinin, büyük bir oranda onu yapan kişye bağlı olduğu anlamına gelir. Plaka zırh, Avustralyalı haydut Ned Kelly ve çetesi tarafından başarılı bir şekilde kullanılmıştır ve bu onlara, polisle girdiği silahlı çatışmalarda bir üstünlük sağlamıştır. Napolyon'un ve Fransız, Alman ve Britanya imparatorlukları tarafından isimli ağır süvariler için süvari zırhı; 19. yüzyıl'dan, Fransız cuirassierlerin zırhlarıyla birlikte Paris dışına düşmanlarıyla karşılaşmak için gittiği, I. Dünya Savaşı'na kadar aktif olarak kullanılmıştır. Savaş sırasında iki taraf da şarapnel zırhıyla deneyler yapmıştır ve bazı askerler kendilerinin sahip olduğu zırhları kullanmışlardır. Bu işe özel, American Brewster Body Shield gibi balistik zırhlar, geniş çapta üretilmemiştir.
1916'da Fransız ordusundan General Adrian, ordulara hafif ve giyilmesi kolay, karın bölgesini koruyan bir zırh sağlamıştır. Bu zırh, dikdörtgen metal bir levhanın, eğri şeklinde bükülerek karın bölgesine bir nebze uygun hale getirilmesiyle oluşturulmuştur. Kalça ve kasık korumaları bu zırha ek olarak takılmıştır. General Adrian ayrıca, karın bölgesinin korumasına katılan ve boyunluk zırh ile tamamlanan bir göğüs plakası planlamıştır. 2.5 kilogram ağırlığındaki bu zırhlardan aşağı yukarı üç yüz tane yapılıp üzerinde deneyler uygulanmıştır.
Plaka zırh II. Dünya Savaşı sırasında kısa bir süreliğine yeniden ortaya çıktı. Tabanca ve hafif makineli silah mermilerini geçirmeyen göğüs plakaları, bazı seçkin Sovyet Muhafızları piyade birliği tarafından giyilmekteydi. Japonya ve ABD tarafından birkaç zırh prototipi yapılmıştır ancak masrafları ve metale olan aşırı ihtiyaç nedeniyle hiçbiri seri üretime geçmemiştir. Kore Savaşı'nda gövde zırhı, ABD piyadelerine yeniden tanıtıldı ve Vietnam Savaşı'yla daha büyük bir boyut kazandı. Günümüzde Irak'taki modern ABD birlikleri her zaman kevlar kasklar takmakta ve zırhlı yelekler giymektedirler. Zırhlı yelekler sıklıkla seramik plakalar ile güçlendirilmiştir. ABD Hava Kuvvetleri plaka zırh formunda şarapnel yelekleri kullanmıştır. 1970'lerde aramid (kevlar veya ) gövde zırhlarının ortaya çıkışıyla birlikte metal (özellikle titanyum) levhalar, kurşun geçirmez yelek olarak kullanıma geri döndü. Daha hafif seramik plakalar, halâ birinci dünya askeriyelerinin tercihidir, ancak daha ucuz bir seçenek isteyenler tarafından titanyum ve balistik çelik de kullanılmaktadır.
Yapı maddeleri
Günümüzdeki en eski plaka zırh tunçtan yapılmış ve Antik Yunan ordusunda özellikle seçkin askerler tarafından kullanılmıştır. Tunç, işlemesi ve dövmesi kolay olan bir maddedir, ancak tuncu oluşturmak için gereken bakır ve kalay madenleri birbirine yakın olmadığı için elde edilebilirliği daha düşüktür. Bunun karşılık zırh görevi için uygun olan demir, sağlamlığı ve elde edilebilirliği sebebiyle Avrupa ve Orta Doğu'nun ileri askerî birliklerinde kullanımı gittikçe artmıştır.
Çeliğin yapım yöntemi gitgide mükemmelleştirilmiştir ve çelik, seri üretilen zırhlar dışında demirin yerini almıştır. Çelik, ateşli silahların bulunmasıyla gittikçe daha güçlü ve kalın yapıldı, ancak neticede ateşli silahlar için gereken koruma zor bir hale geldi ve çelik zırh, pek çok birlik için pahalı bir seçenek haline geldi.
20. yüzyılda titanyum ve aşırı sertleştirilmiş "balistik çelik" kullanıma girdi. Daha sonra ise alüminyum oksit ve silisyum karbür ile yapılan seramik plakalar korunma amaçlı giysilerde kullanıldı.
Ayrıca bakınız
Konuyla ilgili yayınlar
- , European weapons and armour: From the Renaissance to the industrial revolution (1980). (İngilizce)
Kaynakça
- ^ Breiding, Dirk. "Department of Arms and Armor, The Metropolitan Museum of Art". metmuseum.org. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2012.
- ^ "Middle Ages: Armor". Middle Ages: Armor. MiddleAges.Net. 2 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2011.
- ^ "Heilbrunn Timeline of History: The Decoration of European Armor". Metropolitan Museum of Art. 24 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ . 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012.
- ^ James, Lawrence (2003). Warrior Race: A History of the British at War. St. Martin's Press. s. 119. ISBN .
- ^ Wise, Terence (1983). The Wars of the Roses. . ISBN .
- ^ Ellis, John (1978). Cavalry: The History of Mounted Warfare. .
- ^ Woosnam-Savage, Robert C. (2002). Brassey's Book of Body Armor. Potomac Books, Incorporated. ISBN .
- ^ a b Oriental Armour, H. Russell Robinson, Courier Dover Publications, 2002, 167. sayfa 14 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection, Volume I, Kabuto & Mengu, Trevor Absolon, 130. sayfa 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Tanegashima: the arrival of Europe in Japan, Olof G. Lidin, Nordic Institute of Asian Studies, NIAS Press, 2002 25 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "The Grove encyclopedia of decorative arts, Volume 1, Gordon Campbell, Oxford University Press US, 2006, 36. sayfa". 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2012.
- ^ The Hutchinson dictionary of ancient & medieval warfare, Matthew Bennett, Taylor & Francis, 1998, page 145 19 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Samurai: The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior, Clive Sinclaire, Globe Pequot, 2004, page 49 24 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Samurai: The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior, Clive Sinclaire, Globe Pequot, 2004, 32. sayfa 24 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection, Volume I, Kabuto & Mengu, Trevor Absolon, Trevor Absolon, 16. sayfa". 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Temmuz 2012.
- ^ The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection, Volume I, Kabuto & Mengu, Trevor Absolon, 78. sayfa 25 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Samurai: The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior, Clive Sinclaire, Globe Pequot, 2004, 58. sayfa 26 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Helmets and body armor in modern warfare (Google eBook), Bashford Dean, Metropolitan Museum of Art (New York, N.Y.), Yale University Press, 1920, 107.-111. sayfalar
| Wikimedia Commons'ta Plaka zırh ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Plaka zirh veya levha zirh demir veya celikten dovulen tarihi bir kisisel zirh cesidi Roma donemindeki lorica segmentata gibi erken donem ornekleri bulunsa da butun plaka zirh Avrupa da zamani ozellikle 13 yuzyildan beri zincir zirh uzerine giyilen sonucu Yuz Yil Savasi baglaminda gelismistir II Zygmunt August un sahip oldugu hem insan hem de at icin kullanilan butun plaka zirh Avrupa da Italya Savaslari ve nin muharebe alanlarinda giyilen ile plaka zirhin kullanimi 15 yuzyilin sonlari ve 16 yuzyilda zirveye ulasti Donemin en agir zirhli askeri birlikleri icinde ve erken donem de bulundugu agir suvarilerdir Bunun yaninda ve landsknechtler bacaklarinin altini korunmasiz birakan uc ceyreklik daha hafif plaka zirhlar giymislerdir Plaka zirh 17 yuzyilda kullanilmamaya baslamistir yine de boyunca soylular ve zirhli suvariler arasinda yaygin kalmistir 1650 den sonra plaka zirh kullandigi basit haline gelmistir Bunun nedeni hatiri sayilir olcude bir uzakliktan zirhi delebilen bu sayede butun plaka zirhin masraf fayda oranini buyuk olcude dusuren gelisimidir 18 yuzyilin sonlarina dogru sarapnel tesirli top mermilerinin gelisimiyle birlikte piyadeler icin gogus plakasi yeniden onem kazandi Modern donemde ise II Dunya Savasi zamaninda icine dikilen celik plaka kullanimi vardir Bunun yerini 1950 den sonra kullanilan lifli polimer gibi daha modern malzemeler almistir Plaka zirhlarin Avrupali askerlerin hareket kabiliyetini ciddi bir bicimde olumsuz etkiledigi dusuncesi genel bir yanlis kanidir Aslinda plaka zirh modern bir itfaiyecinin giydigi oksijen giysisinden daha hafiftir ve agirlik olarak daha dengeli dagilmistir Erken tarihiTunctan yapilmis Italya MO 350 300 Gogsu ve bacaklari koruyan kismi plaka zirh Antik Yunanistan da ve Antik Roma da kullanilmistir ancak Roma Imparatorlugu nun yikilisiyla birlikte bu zirh yuksek masraf ve iscilik istedigi icin kullanilmamaya baslanmistir Tek parca plaka seklindeki zirhlar 13 yuzyilin sonlarindan itibaren kaval kemigi ve eklemleri korumak icin kullanilmaya baslanmistir ve genel olarak bir zincir zirh uzerine giyilmeye baslanmistir Ortacag in son donemleriFransa krali II Henri icin 1555 tarihinde hazirlanan dekoratif gofrajli bir plaka zirh 14 yuzyilin sonlarinda daha buyuk ve bir butun halindeki plaka zirhlar gelistirilmeye baslamistir 16 yuzyilin baslarinda pek cogu bir iscilik ve tasarim saheseri olan Nurnberg isimli butun zirhlar uretebilmek icin kask ve boyunluk tasarimlari yapilmistir Zirh yapimiyla ilgili tekniklerde Avrupali liderler kuzeyli Italyanlar ve guneyli Almanlardi Bunun sonucu olarak Milano dan cikan Milano zirh tarzi ve Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ndan cikan Gotik tarzi gibi cesitler ortaya cikmistir Ayrica Ingiltere de kendine has bir tarzi olan Greenwich zirhini uretmistir Osmanli Devleti de buyuk miktarda zincir zirh ile birlestirerek plaka zirhi genis olcude kullanmistir Yeniceri mufrezesi gibi hucum kitalari tarafindan cokca kullanilmistir Ronesans doneminde kraliyet icin ayrintili bir sekilde dekore edilmis plaka zirhlar uretilmistir Fransa krali II Henri icin civitleme varaklama ve gumusleme gibi tekniklerle yapilan gofrajli plaka zirh bu donemin en unlu zirhlarindan biridir Silah teknolojisi uzerinde etkileri 15 yuzyil yakin dovus tasviri Gogusluk zirhin bir kilic tarafindan delindigi gorulmektedir Plaka zirha kilic ile yapilan savurma hamleleri neredeyse hic zarar veremez Ayrica giyen kisiyi kargi veya mizrak ile yapilan batirma hamlelerine karsi ustun bir koruma saglarken topuz gibi kor silah yaralanmalarina karsi da makul olcude bir koruma saglar Plaka zirhin evrimi hucum silahlarinin belli bir yone dogru gelisimini tetikledi Bu zirh kesiklere ve savurma hamlelerine karsi etkiliyken veya uzun sapli baltali kargi veya gibi silahlarla yapilan delme veya saplamaya hamlelerine karsi zayiftir Ok veya kisa okun bu zirh uzerindeki etkileri tartismalidir Uzun yay ve tatar yayi gibi silahlar yeterice yakin mesafeden plaka zirhi delebilecek atislar yapabilir bilhassa nde bunun ornekleri gorulmustur yine de tarihci Jean Froissart ya gore 1356 yilindaki Poitiers Muharebesi nde atilan oklarin Ingilizler tarafindan kullanilan oklarin olmasindan dolayi plaka zirhlara karsi cok da etkili olmadigini one surmustur basarili atislar olduysa bile plaka zirhin zayif olan yan taraflarindan girdigi icindir 14 yuzyil plaka zirhlarinin evrimi gelisimini tetiklemistir Plakayi delmesi icin indirilen darbenin enerjisini kucuk bir alanda toplayacak sekilde tasarlanmislardir Zirh uzerine vurularak darp yaralarina yol acmak icin gurz savas cekici ve cekic basli cubuklu silahlar kullanilmistir Oluklu plakalar dekoratif amacinin yani sira savurmalara veya darp etkisine karsi zirhin bukulmemesini saglar Ancak bunun karsiliginda delici hamleleri daha kolay yakalamasi gibi bir dezavantaji vardir nda ogretilen zirh tekniklerine gore bu zirh saldiran kisinin zirhin zayif noktalarina odaklanmasina neden oldugu icin zirhsiz yapilan kilic dovusu teknigiyle zirhli yapilanin arasinda cok buyuk fark vardir Plaka zirhin zayif noktalari nedeniyle pek cok savasci plaka zirhinin altina bir de zincir gomlek giyer Sonradan butun haldeki zincir gomlekler zirh ceketlerin icine dikilen ismindeki zincir yamalariyla degistirilmistir Plaka zirh icin yapilan ileri olusumlardan biri de isimli koltuk altini dirsegi ve dizi kaplayan eklemin icini koruyan yuvarlak plakalardan olusan bir yapidir Ronesans donemiI Maximilian in oglu V Karl in Tiziano Vecellio tarafindan Ronesans donemi zirhi uzerindeyken cizilen resmi Ronesans donemi 15 yuzyila ait karsiti olarak plili ve dekoratif oyma baskili ifade edilir Ayrica bu donemde 15 yuzyil tarzi kasklarin karsiti olarak kapali migferler kullanilmistir Ronesans donemi plaka zirh takimi migfer veya veya kolcak zincir etek dizcek ve sabaton parcalarindan olusmaktaydi Tavlanmis celikten yapilan butun bir plaka zirh takiminin 20 kg civarinda bir agirligi vardi Zirhin agirliginin beden uzerinde dengeli dagilmasindan dolayi bu tur bir zirhi giyen kisi cevikliginden bir sey kaybetmemekte serbestce hareket edebilmekte ziplamakta ve kosabilmektedir Piyade zirhi 16 yuzyil parali askerleri arasinda yaygin olan indirgenmis plaka zirh seklindeki piyade zirhi gibi parcalardan meydana gelir Ayrica pek cok kaynaga gore kucuk bir piyade birligi icin bir plaka zirh takiminin fiyati karsiliginda karsilanabilmekteydi Toplu uretilen muhimmat zirhi genelde sovalye zirhlarindan daha agir ve daha kalitesizdir Atli mizrak dovusu zirhi un Stechzeug zirhi 1500 yillari alaninda ozellestirilmis zirh 15 yuzyilin sonlari ve 16 yuzyilda gelistirilmistir Normal bir zirhtan cok daha agir olan bu zirh 50 kg kadar agir olabilmekteydi Zaten ayakta dovus icin tasarlanmayan bu zirh serbestce harekete izin vermiyordu O donemin savas atlarinin tasiyabildigi maksimum agirlik sinirlayici tek faktordu Orta Cag atli mizrak dovusunun kokeni donemindeki agir suvariler uzerindeki askeri taktiklere dayanir Bu taktikler 14 yuzyilda kullanilmaz olmustur ve 15 yuzyildan beri atli mizrak dovusu savasla dogrudan ilgisi olmayan bir spor haline gelmistir 1490 larda imparator I Maximialian bu sporu mukemmellestirmek adina pek cok caba sarf etmistir ki kendisi de bu yuzden Son Sovalye lakabini almistir Rennen ve Stechen 15 yuzyilda gelistirilen ve 16 yuzyila kadar yapilan sportif atli mizrak dovusunun iki tarzidir Bu iki atli mizrak dovusu stili icin kullanilan zirhlar Rennzeug ve Stechzeug olarak bilinir Stechzeug ata binen kisinin hareketlerini neredeyse tamamen onleyecek derecede asiri agir bir zirh olarak gelistirilmistir Bu zirhin tasarlanan en son bicimleri fonksiyonel bir zirh takimindan cok butunlestirilmis zirh seklinde bir kabini andirir son donemlerindeki bu gibi sportif atli mizrak dovusu techizati ozellikle Mark Twain in eseriyle yayginlasan Orta Cag zirhlarinin cok agir ve hantal oldugu gibi modern yanlis anlamalara yol acmistir Stechzeug zirhi asiri agir bir migfere sahiptir Stechen dovusundeki amac mizrak ile rakibin migferine vurarak migferin ust kismini cikarmaktir Darbeyle ust kismi cikan bir migfer tasarimi migferin cok agir olmasina sebep olmustur Rennen dovuslerinin Stechen ile karsilastirildiginda nispeten daha hafif temasla yapildigi gorulur Buradaki hedef rakibin kalkanina vurmaya calismaktir Bu alanda uretilen Rennzeug zirhi agir zirhli tamamen temas in bulundugu Stechen dovusune gore daha cok beceriye dayali bir atli mizrak dovusu isteyen Maximilian in talebi uzerine gelistirilmistir Rennzeug zirhinda kalkan yay mekanizmalariyla on kol bolgesine oturtulmustur ve gelen bir mizrak darbesi uzerine yere dusmektedir Stechzeug cizimde vucudun alt kismini koruyan parcalar ayrica cizilmeyen ile birlestirilmistir Rennzeug 1480 lere uzanan Kolbenturnier icin tasarlanmis zirh Kolbenturnier Gec Donem Orta Cag inda yapilan bir cesididir Atli mizrak dovusunden farkli olarak iki takim bulunur Rakipler birbirlerinin migferlerinin tepesine kolben isimli sopalarla vurmaya calisir Erken Modern donemAtes eden cuirassierler 17 yuzyilin erken donemi Plaka zirh 17 yuzyil sonu piyade birlikleri ve cuirassierler dragonlar ve gibi atli birlikler tarafindan sikca kullanilmaktaydi 16 yuzyil piyade zirhi 1600 lerden itibaren Savoyard tipi uc ceyreklik zirha donustu Butun plaka zirhin uretimi pahaliydi ve bu yuzden toplumun ust sinifina ozgu bir zirh olarak kaldi Plaka zirh ucuz misket tufeklerinin kullanima girmesi nedeniyle savas meydaninda ise yararliligi son bulsa da bolca dekore edilmis zirh takimlari 18 yuzyil soylulari ve generalleri arasinda moda olarak kalmaya devam etti 18 yuzyilda inise gecisi Kaliteli ve agir zirhlar disindaki tum zirhlari delebilen guclu atesli silahlarin icadiyla birlikte plaka zirhlarin modasi gecmistir Atesli silahlarin artan gucu ve elde edilebilirligi ayrica buyuk ve devlet destekli ordularin dogasi geregi daha ucuz ve hareket kabiliyeti yuksek askerler icin buyuk miktarda plaka zirh iskartaya cikti Bacak korumasi zirh takimlarinin ilk giden parcasiydi yerine uzun deri botlar gecti 18 yuzyilin baslamasiyla birlikte savas alaninda sadece maresaller kumandanlar ve kraliyet hanedani pratik yararlarindan cok statu ve rutbe gostergesi olarak zirh takimi giyiyordu Kraliyetin 18 yuzyilin ilk yarisinda zirhlariyl gorunmeleri bir moda olarak kaldi ancak bu gelenek bile yavas yavas ortadan kalkmaya basladi Boylece Veliaht Prens II Friedrich in 139 da cizilen bir resmi onu bir zirh takimi icinde gosterirken daha sonra 1760 larda cizilen onu Yedi Yil Savasi nda muzaffer bir kumandan olarak uniforma giyerken ve takarken tasvir eder Ancak beden zirhi 18 yuzyil boyunca ozellikle cuirassierler gibi suvari birlikleri tarafindan kullanildi Zirhta giyen kisiyi uzaktan gelen mermilere karsi koruyan govdenin on ve arkasini kapatan iki plaka bulunurdu Bu zirha sarkik sapkanin altina takilan bir kask eslik ederdi Japonya da plaka zirh16 yuzyil Japonya sina ait batili tarzda bit gogusluk zirha sahip samuray zirh takimi 4 ve 5 yuzyil boyu Kofun donemi Japonya sinda ileri derecede gelismis kasklar ve isimli govde zirhlari yapilmaktaydi Japonya da plaka zirh ise Nara donemi nde 646 793 yapilmaktaydi Hem plaka zirh hem de mezar tumseklerinde bulunmustur Ayrica butun zirh giymis bir savasciyi temsil eden isimli kilden yapilmis figurler de bulunmustur Japonya da Sengoku donemi 15 ve 16 yuzyillar yapilan savaslarda devamli buyuyen piyade birlikleri icin buyuk miktarda zirh uretimi gerekiyordu Basit kalitede okasi gogus zirhlari dou veya dō ve kasklar topluca uretilmistir 1543 te isimli cakmakli tufekler Portekizliler tarafindan Japonya ya getirildi Japonlar Portekizlilerden elde ettikleri cakmakli tufekleri uretmeye basladilar ve catismalarda kullanilan bu atesli silahlar samuraylarin yuzyillardir giydigi lamellar zirhin gitgide kullanilmamasina neden oldu Japon zirh ustalari Avrupa tarzini ornek alarak zirhlarinda saf demirden plakalar kullanmaya basladilar ve nihayetinde plaka zirh samuray savascilari icin bir standart oldu Eski tarzdaki lamellar zirhlardan farkli olan yeni nesil Japon plaka zirhlarina tosei gusoku Turkce yeni zirhlar denildi Japon zirh ustalari tamesi gusoku Turkce mermiyle denenmis ismini verdikleri kursun gecirmez demir ve celik plakalar tasarladilar Bu yuzden 1500lerin sonlarinda atesli silahlarin sik kullanilmasina karsilik zirh giymeye devam edildi 17 yuzyil Japonya sinda zirh kullanimi bir sona ulasti ama yine de samuraylar 1860 larin sonuna kadar plaka zirh kullanmaya devam ettiler Samuray zirhinin son kullanilisi 1877 deki Satsuma Ayaklanmasi na denk gelir 20 yuzyil ve modern govde zirhlariI Dunya Savasi ates testi sonrasi Fransiz gogusluk zirhi Ozellikle bicakli saldirilara karsi kullanilan koruyucu yelek Amerikan Ic Savasi sirasinda tekrar ortaya cikan govde zirhlari karisik bir basari yakalamistir Yine de zamaninin zirhli yelekleri pahaliydi ve bu yuzden dagitilan bir techizat degildi bireysel olarak askerler tarafindan satin aliniyordu Bu durum zirhin etkisinin buyuk bir oranda onu yapan kisye bagli oldugu anlamina gelir Plaka zirh Avustralyali haydut Ned Kelly ve cetesi tarafindan basarili bir sekilde kullanilmistir ve bu onlara polisle girdigi silahli catismalarda bir ustunluk saglamistir Napolyon un ve Fransiz Alman ve Britanya imparatorluklari tarafindan isimli agir suvariler icin suvari zirhi 19 yuzyil dan Fransiz cuirassierlerin zirhlariyla birlikte Paris disina dusmanlariyla karsilasmak icin gittigi I Dunya Savasi na kadar aktif olarak kullanilmistir Savas sirasinda iki taraf da sarapnel zirhiyla deneyler yapmistir ve bazi askerler kendilerinin sahip oldugu zirhlari kullanmislardir Bu ise ozel American Brewster Body Shield gibi balistik zirhlar genis capta uretilmemistir 1916 da Fransiz ordusundan General Adrian ordulara hafif ve giyilmesi kolay karin bolgesini koruyan bir zirh saglamistir Bu zirh dikdortgen metal bir levhanin egri seklinde bukulerek karin bolgesine bir nebze uygun hale getirilmesiyle olusturulmustur Kalca ve kasik korumalari bu zirha ek olarak takilmistir General Adrian ayrica karin bolgesinin korumasina katilan ve boyunluk zirh ile tamamlanan bir gogus plakasi planlamistir 2 5 kilogram agirligindaki bu zirhlardan asagi yukari uc yuz tane yapilip uzerinde deneyler uygulanmistir Plaka zirh II Dunya Savasi sirasinda kisa bir sureligine yeniden ortaya cikti Tabanca ve hafif makineli silah mermilerini gecirmeyen gogus plakalari bazi seckin Sovyet Muhafizlari piyade birligi tarafindan giyilmekteydi Japonya ve ABD tarafindan birkac zirh prototipi yapilmistir ancak masraflari ve metale olan asiri ihtiyac nedeniyle hicbiri seri uretime gecmemistir Kore Savasi nda govde zirhi ABD piyadelerine yeniden tanitildi ve Vietnam Savasi yla daha buyuk bir boyut kazandi Gunumuzde Irak taki modern ABD birlikleri her zaman kevlar kasklar takmakta ve zirhli yelekler giymektedirler Zirhli yelekler siklikla seramik plakalar ile guclendirilmistir ABD Hava Kuvvetleri plaka zirh formunda sarapnel yelekleri kullanmistir 1970 lerde aramid kevlar veya govde zirhlarinin ortaya cikisiyla birlikte metal ozellikle titanyum levhalar kursun gecirmez yelek olarak kullanima geri dondu Daha hafif seramik plakalar hala birinci dunya askeriyelerinin tercihidir ancak daha ucuz bir secenek isteyenler tarafindan titanyum ve balistik celik de kullanilmaktadir Yapi maddeleriJapon yapimi demirden kask ve yaldizli tunc dekorasyonuna sahip zirh 5 yuzyil Kofun donemine ait Tokyo Ulusal Muzesi nde bulunmaktadir Gunumuzdeki en eski plaka zirh tunctan yapilmis ve Antik Yunan ordusunda ozellikle seckin askerler tarafindan kullanilmistir Tunc islemesi ve dovmesi kolay olan bir maddedir ancak tuncu olusturmak icin gereken bakir ve kalay madenleri birbirine yakin olmadigi icin elde edilebilirligi daha dusuktur Bunun karsilik zirh gorevi icin uygun olan demir saglamligi ve elde edilebilirligi sebebiyle Avrupa ve Orta Dogu nun ileri askeri birliklerinde kullanimi gittikce artmistir Celigin yapim yontemi gitgide mukemmellestirilmistir ve celik seri uretilen zirhlar disinda demirin yerini almistir Celik atesli silahlarin bulunmasiyla gittikce daha guclu ve kalin yapildi ancak neticede atesli silahlar icin gereken koruma zor bir hale geldi ve celik zirh pek cok birlik icin pahali bir secenek haline geldi 20 yuzyilda titanyum ve asiri sertlestirilmis balistik celik kullanima girdi Daha sonra ise aluminyum oksit ve silisyum karbur ile yapilan seramik plakalar korunma amacli giysilerde kullanildi Ayrica bakinizKursun gecirmez yelekKonuyla ilgili yayinlar European weapons and armour From the Renaissance to the industrial revolution 1980 Ingilizce Kaynakca Breiding Dirk Department of Arms and Armor The Metropolitan Museum of Art metmuseum org 28 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Subat 2012 Middle Ages Armor Middle Ages Armor MiddleAges Net 2 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2011 Heilbrunn Timeline of History The Decoration of European Armor Metropolitan Museum of Art 24 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2011 Arsivlenmis kopya 4 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2012 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Temmuz 2012 James Lawrence 2003 Warrior Race A History of the British at War St Martin s Press s 119 ISBN 0 312 30737 3 Wise Terence 1983 The Wars of the Roses ISBN 0 85045 520 0 Ellis John 1978 Cavalry The History of Mounted Warfare Woosnam Savage Robert C 2002 Brassey s Book of Body Armor Potomac Books Incorporated ISBN 1 57488 465 4 a b Oriental Armour H Russell Robinson Courier Dover Publications 2002 167 sayfa 14 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection Volume I Kabuto amp Mengu Trevor Absolon 130 sayfa21 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tanegashima the arrival of Europe in Japan Olof G Lidin Nordic Institute of Asian Studies NIAS Press 2002 25 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Grove encyclopedia of decorative arts Volume 1 Gordon Campbell Oxford University Press US 2006 36 sayfa 11 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2012 The Hutchinson dictionary of ancient amp medieval warfare Matthew Bennett Taylor amp Francis 1998 page 145 19 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Samurai The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior Clive Sinclaire Globe Pequot 2004 page 49 24 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Samurai The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior Clive Sinclaire Globe Pequot 2004 32 sayfa 24 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection Volume I Kabuto amp Mengu Trevor Absolon Trevor Absolon 16 sayfa 14 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Temmuz 2012 The Watanabe Art Museum Samurai Armour Collection Volume I Kabuto amp Mengu Trevor Absolon 78 sayfa 25 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Samurai The Weapons and Spirit of the Japanese Warrior Clive Sinclaire Globe Pequot 2004 58 sayfa 26 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Helmets and body armor in modern warfare Google eBook Bashford Dean Metropolitan Museum of Art New York N Y Yale University Press 1920 107 111 sayfalar Wikimedia Commons ta Plaka zirh ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir