Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ludwig Andreas Feuerbach, (27 Temmuz 1804 - 13 Eylül 1872) Alman filozof ve ahlakçı. Marx üzerindeki etkisi ve hümanist ilahiyat görüşleri ile ünlenmiştir.
| Ludwig Feuerbach | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Ludwig Andreas Feuerbach |
| Doğumu | 28 Temmuz 1804 Landshut, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu |
| Ölümü | 13 Eylül 1872 (68 yaşında) Nürnberg, Alman İmparatorluğu |
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Genç Hegelciler |
| İlgi alanları | Din felsefesi |
| Önemli fikirleri | İnsan iç doğasının dışa vurumu olarak din |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
19. yüzyıl ilk düşünürü olan Feuerbach'ın temel eseri Hristiyanlığın Özü'dür. Felsefesi ya da karşı felsefesi, bir hümanizm ve doğalcılık şeklinde gelişen, dine ilişkin eleştirisi, insanlıkla ilgili doğruların bilinçsizce yansıtılmasını ifade eden Feuerbach, felsefeye önce Hegel'in nesnel idealizmini benimseyerek başlamış, fakat daha sonra tinselcilik-maddecilik karşıtlığında, maddeciliğin tarafında olmuştur.
Hayatı ve Düşüncesi
27 Temmuz 1804’te Landshut, Bavyera’da doğdu. 13 Eylül 1872’de, ’de öldü.
Hukukçu ’ın dördüncü oğlu ve matematikçi Karl Wilhelm Feuerbach'ın ağabeyidir. Ludwig Feuerbach, Berlin’de 2 yıl süreyle Hegel’in yanında felsefe öğrenimi yapabilmek için ilahiyat çalışmalarını bıraktı. 1828’de Doğa bilimi öğrenimi yapabilmek için Erlangen’e gitti. 2 yıl sonra da "Gedanken über Tod und Unsterblichkeit" adlı ilk kitabını Hegel'in ölümünden bir yıl önce imzasız olarak yayınladı.
1839'da "Hristiyanlık Özü"nü yayınladı. O sıralar Alman düşünürleri Hegel'i tartışıyordu. Ruhçular onu ruhçuluk alanına, maddeciler de maddecilik alanına çekiştiriyorlardı. O Kant'ın yasağını çiğnemiş mutlağın alanına girmişti. Düşüncenin doğadan önceliğini savunmuştu.
Maddeciler de mutlağın yani insan düşüncesinin uğraştığı ilk ve son gerçeğin, doğanın üstünde değil, doğanın içinde olduğunu söylemesine ilgi duydular. Herakleitos gibi diyalektikciydi. Bu uzlaşmalar, yeni karşıtlıklar ve yeni uzlaşmalarla, gitgide varlığın bilincine erişecekti. Bu erişmeyse, gerçek özgürlüğü doğuracak olan bir sonuçtu. Mutlak varlığın kendi bilincine erişmesiyle aydınlanacaktı.
Bütün sorunları çözdüklerini sanan felsefe sistemleri dağılıyordı. Kant'ın sınırladığı rasyon tekrar özgürleşiyordu. Küçümsenen us etkilediğinden etkilenmek yoluyla diyalektik metotla gerçeğe doğru yaklaşmaktaydı.
Feuerbach "Gelecek Felsefesinin İlkeleri" adlı yapıtında Hegel’den 13 yıl sonra şunları söyler: "Temel doğadır. Doğanın dışında hiçbir şey yoktur. Her şey gibi, düşünce de, doğanın ürünüdür. Düşünce, maddî bir organ olan beyinden çıkmaktadır. Bence maddecilik insanın varlık ve bilgi yapısının temelidir. Ama bir fizyolojistin, bir naturalistin anladığı gibi, varlık yapısının kendisi değildir. Maddecilikle geride beraberim ama, ileride beraber değilim."
O yıktığı dinlerin yerine aşk dini koymak ister. O temeli maddeye dayanan bir idealisttir. Aşkı, maddi bir çekim olarak değil, bir insanlık ideali olarak ele alır. Hegel gibi diyalektiği maddede değil düşüncede bulur. "İnsanlar sevişiniz, gerçek din sizin bu sevgilerinizdedir. Varlığınız, aşkınızla biçimlenecektir."
Ona göre dinin gerçeği aşktadır. Önceleri insanlar, kendi niteliklerinin fantastik yansımaları olan tanrılar yaratmışlardı; ama tanrılar, insanlık düzenini kurmaya yetmediler. Oysa Feuerbach'a göre, bu düzeni kuracak olan, insanın başka insanlara karşı duyduğu bağlılıktır. Bu bağlılık, en yetkin biçimine aşkta ulaşır. Hele cinsel aşk, bu duygusal insan bağlılığının en yoğunlaşmış biçimidir. Dostluk, acıma, vazgeçme, coşkunluk gibi çeşitli eğilimler, yetkinliğini cinsel aşkta beliren aşkın çeşitli görünüşleridir. İnsanlar arasındaki bütün sorunlar aşkın gücüyle çözülecektir. Aşkı kutsallaştırmak gerekir. İnsanlar, böylelikle, bütün acılarından kurtulacaklardır. Din, Latince bağlamak anlamındaki (Religare) sözcüğünden gelir. Şu halde, din sözcüğünün ilk anlamı bağdır. Bundan ötürü insanlar arasındaki her bağ, bir dindir. Din sözcüğünün etimolojik anlamı gerçeği ortaya koymaktadır. Ama bu din, ruhçu bir temele değil, maddeci bir temele oturmaktadır. Temel doğadır. Her şey gibi, din de, doğanın ürünüdür. Varlık yapısının temeli maddedir ama, kendisi düşüncedir. Varlık maddeden çıkıyor ama ruhla gelişiyor, varlıklaşıyor. Maddelerin oyunu bitmiştir artık.
L.Feuerbach'a göre tanrı, insan zihninin bir yansıtmasıdır. O'na göre, duyu verilerine konu olan ve böylece dışımızda (bizden bağımsız bir şekilde) var olan nesnelerden farklı olarak dini inancın nesnesi olan Tanrı insanın içindedir.
Ona göre mutluluk eğilimi insan yapısının doğal bir eğilimidir. İnsan, doğarken mutluluk eğilimiyle birlikte doğar. Mutluluk eğiliminin ahlakiliği bu yüzdendir. Yine bu yüzdendir ki her ahlakın temeli mutluluk eğilimi olmalıdır. Ama mutluluk eğilimi başıboş bırakılamaz elbet. Onu düzenleyen iki doğal kısıtlayıcı vardır:
- Eylemlerimizin kendimizdeki sonuçları: Mutluluk eğilimimizi başıboş bırakıp, örneğin içkiyi fazla kaçırırsak hastalanırız. Böylelikle de kendi eğilimimizi, kendimizden dolayı, kendimiz kısıtlarız.
- Eylemlerimizin toplumdaki sonuçları: Mutluluk eğilimimizi başıboş bırakırsak başkalarını mutluluk eğilimlerinin sınırına gireriz. Bu halde başkaları, kendi mutluluk eğilimlerimizi savunarak bizim mutluluk eğilimimizi bozarlar. Böylelikle de kendi eğilimimizi, yine kendimizden dolayı, kendimiz kısıtlarız.
Hem kendimiz, hem de başkaları, elbirliğiyle mutluluk eğilimimizi düzenlerler, aşırılıklara engel olurlar. Bu iki sürümün dışında mutluluk eğilimimizin hiçbir engeli yoktur, keyfince yol alabilir. Anlaşıldığına göre, mutluluğumuzu, yine kendi mutluluğumuz düzenlemektedir. Kendi mutluluğumuzu bozmadıktan sonra mutluluk eğilimimizin yöneldiği yer yol ahlakıdır. Toplumsal sonuçlar, kendi mutluluğumuzun tadını kaçırdıklarından dolayı kısıtlayıcıdırlar.
İnsanın tanrıya tapmasını yasaklayan maddeci Feuerbach'ın karşısına dikilen, insanın insana tapmasını emreden ruhçu Feuerbach.
Hristiyanlığın özündeki görüşlerinin ürünü olarak tanrı insanın içedönük doğasının dışadönük bir izdüşümü haline geliyordu. Kitabının Marx’ı önemli ölçüde etkileyen ilk bölümünde Feuerbach dinin gerçek ya da antropolojik özünü çözümledi. Tanrıya yüklenen çeşitli nitelikleri tartışarak bunların insan doğasının farklı gereksinmelerinin karşılığı olduğunu ileri sürdü. 2.Bölümde dinin sahte ya da ilahiyata ilişkin özünü ele alarak tanrının insandan bağımsız bir varlığı olduğu görüşünün, vahiy ve kutsal nesnelere inanmaya yol açtığını, bunların da istenmeyen bir dinsel maddeciliğin parçaları olduğunu ileri sürdü.
Feuerbach ateist olmadığını söylemekle birlikte, Hristiyanlıktaki tanrının bir yanılsama olduğunu iddia etti. Din görüşlerini felsefi ve diğer disiplinlerle birlikte ele alması Hegel’in ilkelerini yarı-dinsel olarak görmesine ve Marx’ın daha sonra 1845’te "Thesen über Feuerbach"da eleştireceği bir tür materyalizmi benimsemesine yol açtı. 1848-1849 devrim, karşıdevrim yıllarında dini tutuculuğa saldırıları yüzünden birçok devrimci tarafından kahraman olarak görüldü.
Feuerbach en çok Hristiyanlığa karşı olan yazarları etkiledi. "Das Leben Jesu kritisch bearbeitet" adlı şüpheci eseri David Friedrich Strauss ve Feuerbach gibi doğalcılık adına Hegelcilik’ten vazgeçen Bruno Bauer bunların başlıcalarıydı. Bazı görüşleri de daha sonraları Almanya’da kilise ile devlet arasındaki mücadelede aşırı ucun temsilcileri ve kapitalizme karşı mücadelenin önderleri tarafından benimsendi. Daha sonraları ise Marx tarafından belirtildiği gibi (8. ve 11. tezler) toplumsal gelişim içindeki "özne"yi edilgen hale getirmesinden dolayı eleştirilmiştir.
| Vikisöz'de Ludwig Andreas Feuerbach ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Konuyla ilgili yayınlar
- Friedrich Engels. Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu.[1]27 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çev. Sevim Belli). Ankara, 1992: Sol.
- Ludwig Feuerbach. Geleceğin Felsefesi. Felsefe Reformu İçin Geçici Tezler. (Çev. Oğuz Özügül). İstanbul, 2006: Say.
- Ludwig Feuerbach. Hıristiyanlığın Özü. (Çev. Devrim Bulut). Ankara, 2004: Öteki.
- Karl Marx / Friedrich Engels. Alman İdeolojisi: Feuerbach.[2]27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Çev.Sevim Belli, Ahmet Kardam). Ankara, 1992: Sol.
- Mehmet N TÜRKEŞ/ L.A. Feuerbach ve K. Marx'ta Felsefe Din Sorunsalı: DEÜ İlahiyat Fak. 2000 İzmir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ludwig Andreas Feuerbach 27 Temmuz 1804 13 Eylul 1872 Alman filozof ve ahlakci Marx uzerindeki etkisi ve humanist ilahiyat gorusleri ile unlenmistir Ludwig FeuerbachTam adiLudwig Andreas FeuerbachDogumu28 Temmuz 1804 1804 07 28 Landshut Kutsal Roma Cermen ImparatorluguOlumu13 Eylul 1872 68 yasinda Nurnberg Alman ImparatorluguCagi19 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiOkuluGenc HegelcilerIlgi alanlariDin felsefesiOnemli fikirleriInsan ic dogasinin disa vurumu olarak dinEtkilendikleri HegelEtkiledikleri Karl Marx Friedrich Engels Mikhail Bakunin Max Stirner Joseph Dietzgen Martin BuberLudwig Feuerbach 19 yuzyil ilk dusunuru olan Feuerbach in temel eseri Hristiyanligin Ozu dur Felsefesi ya da karsi felsefesi bir humanizm ve dogalcilik seklinde gelisen dine iliskin elestirisi insanlikla ilgili dogrularin bilincsizce yansitilmasini ifade eden Feuerbach felsefeye once Hegel in nesnel idealizmini benimseyerek baslamis fakat daha sonra tinselcilik maddecilik karsitliginda maddeciligin tarafinda olmustur Hayati ve Dusuncesi27 Temmuz 1804 te Landshut Bavyera da dogdu 13 Eylul 1872 de de oldu Hukukcu in dorduncu oglu ve matematikci Karl Wilhelm Feuerbach in agabeyidir Ludwig Feuerbach Berlin de 2 yil sureyle Hegel in yaninda felsefe ogrenimi yapabilmek icin ilahiyat calismalarini birakti 1828 de Doga bilimi ogrenimi yapabilmek icin Erlangen e gitti 2 yil sonra da Gedanken uber Tod und Unsterblichkeit adli ilk kitabini Hegel in olumunden bir yil once imzasiz olarak yayinladi 1839 da Hristiyanlik Ozu nu yayinladi O siralar Alman dusunurleri Hegel i tartisiyordu Ruhcular onu ruhculuk alanina maddeciler de maddecilik alanina cekistiriyorlardi O Kant in yasagini cignemis mutlagin alanina girmisti Dusuncenin dogadan onceligini savunmustu Maddeciler de mutlagin yani insan dusuncesinin ugrastigi ilk ve son gercegin doganin ustunde degil doganin icinde oldugunu soylemesine ilgi duydular Herakleitos gibi diyalektikciydi Bu uzlasmalar yeni karsitliklar ve yeni uzlasmalarla gitgide varligin bilincine erisecekti Bu erismeyse gercek ozgurlugu doguracak olan bir sonuctu Mutlak varligin kendi bilincine erismesiyle aydinlanacakti Butun sorunlari cozduklerini sanan felsefe sistemleri dagiliyordi Kant in sinirladigi rasyon tekrar ozgurlesiyordu Kucumsenen us etkilediginden etkilenmek yoluyla diyalektik metotla gercege dogru yaklasmaktaydi Feuerbach Gelecek Felsefesinin Ilkeleri adli yapitinda Hegel den 13 yil sonra sunlari soyler Temel dogadir Doganin disinda hicbir sey yoktur Her sey gibi dusunce de doganin urunudur Dusunce maddi bir organ olan beyinden cikmaktadir Bence maddecilik insanin varlik ve bilgi yapisinin temelidir Ama bir fizyolojistin bir naturalistin anladigi gibi varlik yapisinin kendisi degildir Maddecilikle geride beraberim ama ileride beraber degilim O yiktigi dinlerin yerine ask dini koymak ister O temeli maddeye dayanan bir idealisttir Aski maddi bir cekim olarak degil bir insanlik ideali olarak ele alir Hegel gibi diyalektigi maddede degil dusuncede bulur Insanlar sevisiniz gercek din sizin bu sevgilerinizdedir Varliginiz askinizla bicimlenecektir Ona gore dinin gercegi asktadir Onceleri insanlar kendi niteliklerinin fantastik yansimalari olan tanrilar yaratmislardi ama tanrilar insanlik duzenini kurmaya yetmediler Oysa Feuerbach a gore bu duzeni kuracak olan insanin baska insanlara karsi duydugu bagliliktir Bu baglilik en yetkin bicimine askta ulasir Hele cinsel ask bu duygusal insan bagliliginin en yogunlasmis bicimidir Dostluk acima vazgecme coskunluk gibi cesitli egilimler yetkinligini cinsel askta beliren askin cesitli gorunusleridir Insanlar arasindaki butun sorunlar askin gucuyle cozulecektir Aski kutsallastirmak gerekir Insanlar boylelikle butun acilarindan kurtulacaklardir Din Latince baglamak anlamindaki Religare sozcugunden gelir Su halde din sozcugunun ilk anlami bagdir Bundan oturu insanlar arasindaki her bag bir dindir Din sozcugunun etimolojik anlami gercegi ortaya koymaktadir Ama bu din ruhcu bir temele degil maddeci bir temele oturmaktadir Temel dogadir Her sey gibi din de doganin urunudur Varlik yapisinin temeli maddedir ama kendisi dusuncedir Varlik maddeden cikiyor ama ruhla gelisiyor varliklasiyor Maddelerin oyunu bitmistir artik L Feuerbach a gore tanri insan zihninin bir yansitmasidir O na gore duyu verilerine konu olan ve boylece disimizda bizden bagimsiz bir sekilde var olan nesnelerden farkli olarak dini inancin nesnesi olan Tanri insanin icindedir Ona gore mutluluk egilimi insan yapisinin dogal bir egilimidir Insan dogarken mutluluk egilimiyle birlikte dogar Mutluluk egiliminin ahlakiligi bu yuzdendir Yine bu yuzdendir ki her ahlakin temeli mutluluk egilimi olmalidir Ama mutluluk egilimi basibos birakilamaz elbet Onu duzenleyen iki dogal kisitlayici vardir Eylemlerimizin kendimizdeki sonuclari Mutluluk egilimimizi basibos birakip ornegin ickiyi fazla kacirirsak hastalaniriz Boylelikle de kendi egilimimizi kendimizden dolayi kendimiz kisitlariz Eylemlerimizin toplumdaki sonuclari Mutluluk egilimimizi basibos birakirsak baskalarini mutluluk egilimlerinin sinirina gireriz Bu halde baskalari kendi mutluluk egilimlerimizi savunarak bizim mutluluk egilimimizi bozarlar Boylelikle de kendi egilimimizi yine kendimizden dolayi kendimiz kisitlariz Hem kendimiz hem de baskalari elbirligiyle mutluluk egilimimizi duzenlerler asiriliklara engel olurlar Bu iki surumun disinda mutluluk egilimimizin hicbir engeli yoktur keyfince yol alabilir Anlasildigina gore mutlulugumuzu yine kendi mutlulugumuz duzenlemektedir Kendi mutlulugumuzu bozmadiktan sonra mutluluk egilimimizin yoneldigi yer yol ahlakidir Toplumsal sonuclar kendi mutlulugumuzun tadini kacirdiklarindan dolayi kisitlayicidirlar Insanin tanriya tapmasini yasaklayan maddeci Feuerbach in karsisina dikilen insanin insana tapmasini emreden ruhcu Feuerbach Hristiyanligin ozundeki goruslerinin urunu olarak tanri insanin icedonuk dogasinin disadonuk bir izdusumu haline geliyordu Kitabinin Marx i onemli olcude etkileyen ilk bolumunde Feuerbach dinin gercek ya da antropolojik ozunu cozumledi Tanriya yuklenen cesitli nitelikleri tartisarak bunlarin insan dogasinin farkli gereksinmelerinin karsiligi oldugunu ileri surdu 2 Bolumde dinin sahte ya da ilahiyata iliskin ozunu ele alarak tanrinin insandan bagimsiz bir varligi oldugu gorusunun vahiy ve kutsal nesnelere inanmaya yol actigini bunlarin da istenmeyen bir dinsel maddeciligin parcalari oldugunu ileri surdu Feuerbach ateist olmadigini soylemekle birlikte Hristiyanliktaki tanrinin bir yanilsama oldugunu iddia etti Din goruslerini felsefi ve diger disiplinlerle birlikte ele almasi Hegel in ilkelerini yari dinsel olarak gormesine ve Marx in daha sonra 1845 te Thesen uber Feuerbach da elestirecegi bir tur materyalizmi benimsemesine yol acti 1848 1849 devrim karsidevrim yillarinda dini tutuculuga saldirilari yuzunden bircok devrimci tarafindan kahraman olarak goruldu Feuerbach en cok Hristiyanliga karsi olan yazarlari etkiledi Das Leben Jesu kritisch bearbeitet adli supheci eseri David Friedrich Strauss ve Feuerbach gibi dogalcilik adina Hegelcilik ten vazgecen Bruno Bauer bunlarin baslicalariydi Bazi gorusleri de daha sonralari Almanya da kilise ile devlet arasindaki mucadelede asiri ucun temsilcileri ve kapitalizme karsi mucadelenin onderleri tarafindan benimsendi Daha sonralari ise Marx tarafindan belirtildigi gibi 8 ve 11 tezler toplumsal gelisim icindeki ozne yi edilgen hale getirmesinden dolayi elestirilmistir Vikisoz de Ludwig Andreas Feuerbach ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Konuyla ilgili yayinlarFriedrich Engels Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu 1 27 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cev Sevim Belli Ankara 1992 Sol ISBN 978 975 7399 01 8 Ludwig Feuerbach Gelecegin Felsefesi Felsefe Reformu Icin Gecici Tezler Cev Oguz Ozugul Istanbul 2006 Say ISBN 978 975 468 614 2 Ludwig Feuerbach Hiristiyanligin Ozu Cev Devrim Bulut Ankara 2004 Oteki ISBN 978 975 584 194 6 Karl Marx Friedrich Engels Alman Ideolojisi Feuerbach 2 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cev Sevim Belli Ahmet Kardam Ankara 1992 Sol ISBN 978 975 7399 03 2 Mehmet N TURKES L A Feuerbach ve K Marx ta Felsefe Din Sorunsali DEU Ilahiyat Fak 2000 Izmir